Homeros

(İ.Ö. 9.-8. yüzyıl ?), Yunanlı destan şairi. Homeros'un kim olduğu yirmi beş yüzyıldır tartışma konusudur. Doğum tarihi ve yeri, gerçekten yaşayıp yaşamadığı belirsizdir. Tarih boyunca, aralarında İzmir'in de bulunduğu yedi kent ona sahip çıkmıştır. Günümüzde İzmir'de doğmuş olduğu görüşü ağır basmaktadır. Yaşadığı dönem konusunda da birbirini tutmayan görüşler öne sürülmüştür. Kimilerine göre Troya Savaşı'nın yapıldığı yıllarda, yani İ.Ö. 1200'lerde yaşamıştır. Tarihçi Herodot'un yazdıklarında ise onun İ.Ö. 850 yıllarında yaşadığı sonucu çıkar ki en akla yakın tarih de budur. Homeros'a mal edilen iki büyük destan, "İlias" (İlyada) ve "Odissia", eski Yunan kültürünün ve eğitiminin temelini oluşturmuştur. Birlikte yaklaşık otuz bin dizeden oluşan bu iki yapıt, çok uzun bir destan geleneğine dayanmaktadır. Homeros'un, bu destan geleneğinin başlangıcında değil, ortasındaki bir halkada bulunduğu, yani Troya destanlarını kendisinin yazmamış, yalnız biçimlendirmiş olduğu sanılmaktadır. "İlyada", on yıl süren Troya Savaşı'nın yalnızca savaşın son yılındaki elli günlük bir evresini işler, ancak daha önce ve daha sonra yer alan olaylara da değinir. Troya Savaşı'nda, yurtları Anadolu'da bulunan Troyalılar ile Yunanistan'dan gelmiş Akaların çatışmasını izleriz. Destanın kuruluşunda temel çerçeveyi oluşturan bir dizi olayın dışında birçok ek olay yer alır. Ana tema Akhilleus'un Agamemnon'a karşı duyduğu öfkedir. Onun Agamemnon ile kavga ederek savaştan çekilmesi, bu yüzden talihin Troyalılara gülmesi, Akaların yardımına koşan Patroklos'un Hektor tarafından öldürülmesi üzerine Akhilleus'un yeniden savaşa karışması ve Hektor'u öldürerek savaşın yazgısını belirlemesi, bu temel çerçeve içinde yer alan olaylardır. Bugün "İlyada"nın efsaneye dayanan bir destan olduğu bilinmekle beraber, bu destanın tarihsel temelleri bulunduğuna inanılmaktadır. "Odissia" destanı, İthaka Adası Kralı Odisseas'ın Troya Savaşı'ndan ülkesine dönerken başından geçen serüvenleri konu alır. Odisseas'ın on yıl süren tehlikeli yolculuğunu, geriye dönüşlerle kırk günlük bir zaman dilimi içine sığdırır. Odisseas denizlerde oradan oraya sürüklenip dururken, bir sürü soylu, genç, sarayına yerleşir ve karısı Penelope ile evlenmek ister. Karısıysa onu sabırla bekler ve kendisini isteyenleri oyalar. Sonunda Odisseas sarayına dönerek, evlenmek için karısını zorlayan damat adaylarını öldürür. Ünlü "tahta at" hilesiyle Troya'nın alınışı da bu destanda anlatılır. "İlyada" savaşı konu alırken, işleniş bakımından dramatik, sonuçlarıyla ise trajik özellikler taşırken; "Odissia" serüvenden ve toplumsal yaşamdan kaynaklanan bir çekiciliğe sahiptir. Her iki yapıt da gerçeklerle örülmüş destanlardır. O çağları aydınlatan canlı birer belgedirler. Homeros'un anlatımı yalın, canlı, akıcı ve gerçek yaşama uygundur. Soyut kavramları somutlaştırmak için sık sık benzetmelere başvurur, şiirinin temel bir özelliğidir bu. Hem insanların hem de tanrıların tutkularını, özlemlerini, sevgilerini ve kinlerini işler. İnsanı, insanoğlunun temel duygu ve özellikleriyle yansıtır. Dünya edebiyatının en önde gelen bu iki destanı, üzerinden yüzyıllar geçmiş olmasına karşın bugün de tazeliğini korumaktadır.

MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi