Robinson Crusoe
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Daniel Defoe'nun romanı (1719). Yapıtın tam adı "The Life and Strange Surprising Adventures of Robinson Crusoe"dur (Robinson Crusoe'nun Şaşırtıcı Yaşamı ve Serüvenleri). Roman, Pasifik'teki Juan Fernandez Adası'nda 4,5 yıl geçirmiş olan Alexander Selkirk adlı bir denizcinin anıları ve diğer birtakım gezi notları üzerine kurulmuştur. Daniel Defoe, romanın inandırıcı olmasını amaçlamış ve önsözde, "gerçeklerin tarihini" yazdığını belirtmiştir. Bremenli bir tüccarın oğlu olan Robinson, macera tutkusuyla dolu bir gençtir. Gine'ye hareket eden bir yelkenli gemiyle Afrika kıyılarına gider. Götürdüğü malları satar ve küçük bir servet yaparak geri döner. İkinci deniz yolculuğunda, Türk korsanları tarafından yakalanarak Fas'ta esir olarak satılır. Bir kayıkla kaçarken, Portekizli bir kaptan tarafından Brezilya'ya götürülür. Brezilya'da kurduğu plantasyonda çalıştırmak için zenci köleler getirmek üzere Gine'ye giderken, bindiği gemi fırtınaya yakalanır ve Robinson sağ salim ıssız bir adaya çıkar. Buradaki yaşama uyum sağlamaya çalışır. Küçük çapta tarım ve hayvancılık yapar ve bir günlük tutmaya başlar. Yamyamların elinden kurtardığı Cuma'yı, iyi bir uşak ve iyi bir Hristiyan hâline getirir. Bir İngiliz gemisinin isyan eden tayfaları, kaptanı, Robinson'un adasına bırakmak üzere kıyıya yanaştıklarında Robinson, tayfaları böyle davranmamaları için ikna eder. Kaptan da, bu iyiliğe karşılık Robinson ve Cuma'yı İngiltere'ye götürür.
Böylece Robinson 28 yıl, 2 ay, 19 gün sonra yeniden ülkesine dönmüş olur. Daniel Defoe, "Robinson Crusoe"da, Don Juan, Don Kişot ve Fuast gibi, dünya edebiyatınde evrensel niteliği olan bir tip yaratmıştır. Robinson Crusoe, İngiliz Aydınlanma Çağı felsefesinin ideal bireyidir. Defoe bu yapıtta, bireyin mükemmelliğine yönelik dinî inancını ortaya koymuş ve "dünyaların en iyisi olan bu dünyayı" betimlemiştir. Robinson'un yararcı tüccar zihniyeti ve hümanist idealizmi, bu destanın temel dünya görüşünü oluşturur. Kendini Püriten burjuvazinin sözcüsü yerine koyan Defoe, yeryüzündeki refahın, zorlu ve namuslu çalışmanın Tanrı tarafından ödüllendirilmesinin bir sonucu olduğunu savunur. Robinson, sağlıklı bir zihniyete sahip olan bireyin, engel tanımaz ve sarsılmaz bir imanla umutsuz durumların nasıl üstesinden gelebildiğini kanıtlamak için yaratılmış bir tiptir. Yarattığı örnek karakter ve yalın dili nedeniyle "Robinson Crusoe", kısa sürede dünya çapında ün kazandı ve roman türünün kilometre taşlarından biri oldu. Roman birçok dile çevrildiği gibi, "robinsonad" adı verilen ve aynı temayı işleyen bir dizi romanın yazılmasına yol açtı.
