Sarıhumma
MsXLabs.Org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi


Sıcak ülkelerde görülen, karaciğer, böbrek iltihabıyla beliren ateşli bir hastalık. Hastalığın mikrobu, çizgili sineklerin taşıdığı bir virüstür. 3-6 günlük bir kuluçka devresinden sonra, titreme, sırt ve bel ağrısı, kabızlık, sayıklama, baş ve gözde ağrılarla seyreder. Ateş oldukça yükselir. Bulantı ve katran renginde kusmalar olur. Bu ilk nöbet atlatıldıktan sonra gelen ikinci nöbet daha ağır seyreder. Sarılık yapar. Bu hastalıktan ölüm oranı % 30'dur. Korunma "Laigret" aşısıyla ve çizgili sineklerle savaşarak olur. Meksika Körfezi ve Güney Amerika'nın öteki kıyılarında, Batı Afrika kıyılarında salgınlar yapar.

Etken
Flavivirüs cinsine ait bir arbovirüs olan, Sarı Humma virüsü.

Bulaşma Yolu
Sarı humma; kentsel ve bazı kırsal alanlardaki enfekte edici Aedes Aegypti sineklerinin, ya da Güney Amerika'daki ormanlardaki diğer sineklerin ısırıklarıyla bulaşır. Sinekler gündüzleri ısırmaktadır. Bulaşma olayı 2500 metreye kadar olan yerleşim birimlerinde gözlenebilir. Sarı humma insanları ve maymunları enfekte etmektedir.
Vahşi yaşamın hüküm sürdüğü yerler ve ormanlık bölgelerde, maymunlar enfeksiyonun başlıca deposudur ve enfeksiyonun maymundan maymuna bulaşması sinekler aracılığıyla olur. Enfekte edici sinekler, ormanlık alana giren insanları ısırabilir ve genellikle yerel vakalara ve küçük salgınlara neden olur.
Kentsel bölgelerdeki bulaşmada maymunların rolü yoktur, enfeksiyon sinekler vasıtasıyla insanlar arasında yayılır. Yoğun kitlelerin yaşadığı yerlerde enfeksiyonun vuku bulması, büyük sarı humma salgınlarına sebebiyet verebilir.
Afrika'daki nemli savana bölgelerinde ara bir bulaşma modeli yaygındır. Sinekler hem insanları hem de maymunları enfekte eder ve böylece lokal salgınlara neden olurlar.

Hastalığın Seyri
Bazı enfeksiyonlar belirtisiz seyretse de, birçok enfeksiyon iki safha ile karakterize olan akut bir hastalığa neden olur. Başlangıçta; ateş, kas ağrısı, baş ağrısı, titreme, iştahsızlık, mide bulantısı ve/veya kusma ve sıklıkla kalp atışında yavaşlama görülür. Hastaların yaklaşık %15'i birkaç gün içinde ikinci safhaya girerler: Yeniden ateş çıkması, sarılık gelişmesi, karın ağrısı, kusma ve kanama belirtileri. Bu hastaların yarısı ilk belirtilerin başlamasından 10-14 gün sonra ölürler.

Coğrafi Dağılım
Sarı humma virüsü, Afrika'nın bazı tropikal bölgelerinde ve Amerika'nın orta ve güney bölümlerinde lokal olarak yaygınlık gösterir. 1980'lerin başından beri salgınların sayısı artmaktadır. Vektörün ve uygun primat konakların mevcut durumda olmasından dolayı diğer ülkeler de sarı humma riskini taşımaktadırlar (henüz hiçbir sarı humma vakasının tespit edilmediği Asya da dahil).

Yolcular için Risk
Sarı hummanın yaygınlık gösterdiği yerlere seyahat eden kişiler risk altındadırlar. Ormanlık bölgelere ve vahşi ortamlara giren kişiler için risk çok daha fazladır.

SarıHumma Aşısı
Hastalık, bağışık olmayan yetişkinlerde ölümle neticelenebilir ancak sarı humma aşısı yüksek oranda etkilidir (yaklaşık %100). Sarı hummanın bulaşma riskinin olduğu bölgeler veya ülkelere giden her yolcunun aşı olması tavsiye edilmektedir. Ülke içindeki seyahatler için; kentlerden, sarı humma vakalarının sık görüldüğü alanlara (Amerika'nın güneyi ve Afrika) yapılan yolculuklar için aşı olunması önerilmektedir. Bu durum, bu ülkelerde hastalığın resmi olarak rapor edilmediği hallerde de geçerlidir.
Not: Yolcuların kişisel koruma amaçlı olarak aşı olması zorunlu bir gereksinim değildir.
Kimlere Yapılır: Vakaların sık görüldüğü bölgelere giden tüm yolculara yapılır. 9 ayını doldurmamış bebekler için kullanılmaz, gebelikte de kısıtlamalar vardır.
Aşının türü: Canlı viral aşı 10 yılda 1 yapılır. Kimlere Yapılamaz: Yumurta alerjisi; ilaç, hastalık ya da semptomatik HIV enfeksiyonundan dolayı bağışıklık baskılanması; önceki bir doza karşı aşırı duyarlılık; gebelik
Gitmeden Önce: Uluslararası aşılama sertifikası, aşılandıktan 10 gün sonra geçerlilik kazanır.

Önlemler
Enfeksiyona maruz kalma riski, sinek ısırmalarına karşı tedbir alınarak (Koruyucu elbiseler, cibinlik, sivrisinek kovucu preparatlar) azaltılabilir. Sarı hummayı taşıyan sineklerin daha çok gündüzleri ısırdığı unutulmamalıdır.