MAHMUT GAZNELİ (970, ? - 1030 Gazne)
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Gazne hükümdarı. Gazne hükümdarlarından Sebük Tigin'in oğludur. Babasının hükümdarlığında Bust valiliğine atandı. Babasının yaptığı savaşlara katıldı, atılganlığı ve zekâsıyla kendini gösterdi. Sebük Tigin ile gittiği Hindistan Seferi dönüşünde Horasan'ı aldı (995).
Babasının ölümünden sonra tahta geçen kardeşi İsmail'i tahttan indirerek hükümdar oldu (997). Tarihte ilk kez "sultan" unvanını alan hükümdardır. 32 yıllık saltanatı, sürekli savaşlarla geçti. Yıkılan Samanoğulları Devleti topraklarının büyük bölümünü ele geçirdi (999).
Karahanlıları ve Gurluları yendi. Hindistan'a 17 sefer düzenledi. Bu seferlerle bir yandan zengin hazineler elde ederken bir yandan da Hindistan çevresinde İslâm kültürünün yayılmasını sağladı. Bugün bağımsız birer İslâm devleti olan Afganistan ve Pakistan'da Müslümanlığın yayılması, onun Hindistan seferleriyle gerçekleşmiştir.
Mahmut bir yandan da Abbasî halifelerini Büveyhoğullarının elinden kurtardı. Oğuzlar ile yaptığı savaşları kazandı; ancak onları yönetimi altına alamadı. Edebiyata ilgi duyan ve şairleri koruyan bir hükümdar olarak tanınan Mahmut Gazneli'nin, İran dili ve edebiyatının gelişmesinde önemli katkıları olmuştur.
