Doğu Anadolu Bölgesi Afet Analizi

AĞRI
Ağrı il merkezi 2. derecede tehlikeli deprem bölgesindedir. Tarihsel dönemde çok fazla yıkıcı depreme maruz kalan il genelinde 1900 den günümüze de 4 adet hasar yapıcı deprem meydana gelmiştir (1900 M=4.8, 1976 M=4.8, 2004 M= 5.1, 2007 M=4.9). İl merkezinin doğusunda ve kuzey batısında kalan yerleşim birimlerinde yoğun olarak heyelan olayları gözlenmektedir. En yoğun Eleşkirt ilçesi olmak üzere il merkezi, Diyadin ve Doğubayazıt ilçelerinde de heyelan olayları izlenmektedir. Kaya düşmesi olayı Diyadin ve Hamur ilçelerinde gözlenmektedir. Su baskını olayları, Fırat ve Aras havzalarında yer alan ilimizin Doğubayazıt, Hamur ve Eleşkirt ilçelerinde yoğun olarak gözlenmektedir. Eleşkirt ve Doğubayazıt ilçelerinin bazı köylerinde çığ tehlikesi yaşanmış olup, genelde eğimlerin düşük olması nedeniyle küçük çığlar ya da kar akmaları meydana gelmektedir.


ARDAHAN
Ardahan il merkezi 2. derecede tehlikeli deprem bölgesindedir. Tarihsel dönemde de yıkıcı depremlerin meydana geldiği Ardahan’da son yüzyılda meydana gelen 1903 M=5.8, 1925 M=4.6 ve 1976 M=5.0 depremleri hasar meydana getirmiştir. Heyelan olayları nispeten az yaşanmakla birlikte, meydana gelen heyelanlar büyük ölçekli gelişme göstermektedir. Özellikle ilin kuzeyinde yer alan Posof ilçesinde yoğunlaşmaktadır. Kaya düşmesi olayının az olarak yaşandığı illerimizden birisidir. Aras Havzasında yer alan ilimizde su baskını olayları Damal, Kanak, Göle, Posof ilçelerinde gözlenmektedir.

BİNGÖL
Bingöl ili 1. derecede tehlikeli deprem bölgesindedir. Doğu Anadolu Fay Sistemi ve Kuzey Anadolu Fay Sistemi’nin kesişim bölgesinde bulunan Bingöl ili depremsellik açısından oldukça etkindir. Tarih boyunca büyük depremler meydana gelmiş olan ilde son yüzyılda 1965 M=5.6 Karlıova, 1968 M= 5.1 Kığı depremleri ile ağır hasar meydana getiren 1971 M=6.8 Bingöl (Merkez) depremi meydana gelmiştir. Son 5 yılda depremsellik açısından oldukça aktif olan bölgede, 2003 M=6.4 Merkez, 2004 M= 5.0 Merkez, 2005 M= 5.6-5.9 Karlıova, 2005 M= 5.2 Yedisu, 2007 M= 5.5 Karlıova depremleri hasar meydana getirmiştir.

Kuzey Anadolu fay zonu ile Doğu Anadolu fay zonunun kesiştiği bölgelerde yoğun heyelan olayları meydana gelmektedir. Merkez ilçe, Adaklı, Genç ve Solhan ilçelerine ait yerleşim birimlerinde yoğun olarak heyelan olayları yaşanmaktadır. Kaya düşmesi olayı Merkez, Solhan, Genç ve Adaklı ilçelerinde gözlenmektedir. Fırat havzasında yer alan ilimiz genelinde su baskını olayları yoğun yaşanmaktadır. Su baskını olayları en fazla Merkez, Genç, Adaklı ve Solhan ilçelerinde gözlenmektedir. Yoğun kar yağışı alan ilde, kimi zaman ilçe merkezlerinin yolları dahi ulaşıma kapanmaktadır. Merkez ilçe ve diğer ilçelere bağlı dağlık yerleşimlerde (mezra, mahalle, köy) farklı ölçeklerde çığ tehlikeleri tespit edilmiştir.

BİTLİS
Bitlis il merkezi 1. derecede tehlikeli deprem bölgesinde olup tarihsel dönemde yıkıcı depremlere maruz kalmıştır. Son yüzyılda il sınırları içerisinde 1907 M= 5.0-5.1 depremleri meydana gelmiş olsa da bölgede daha büyük depremler üretecek fay sistemleri bulunmaktadır.
Güneydoğu Anadolu bindirme kuşağı üzerinde bulunan Bitlis ilinin batısında Mutki ilçesi ile doğusunda bulunan Hizan ilçelerinde heyelan olayları yoğun olarak gözlenmektedir. Kaya düşmesi olayları da yine Güneydoğu Anadolu bindirme kuşağında üzerinde bulunan Merkez, Mutki ve Hizan ilçelerinde gözlenmektedir.

İl genelinde su baskını olayları yoğun yaşanmakta olup; Merkez, Adilcevaz, Mutki, Güroymak ve Hizan ilçelerinde daha yoğun gözlenmektedir. 30.07.1996 ve 21.10.2005 yıllarında aşırı yağışlar sonucu meydana gelen su baskını ve heyelan olayları Bölgesel olarak bir çok Merkez ve ilçelerde yerleşim birimlerini etkilemiştir.

İl merkezinde çığ riskine sahip olan iki ilden birisidir. Tatvan ilçe merkezinde de çığ riski mevcuttur. İlin tüm ilçelerine bağlı pek çok köyde ve köy yollarında çığ riski mevcuttur. Bunun yanında, Siirt-Bitlis karayolunda çok büyük ölçekli çığlar meydana gelmektedir.

ELAZIĞ
Elazığ il merkezi 2. derecede tehlikeli deprem bölgesinde olup Doğu Anadolu Fay Sisteminin etkisi altındadır. Tarihsel dönemler boyunca çok yıkıcı depremlere maruz kalmış ilde son yüzyılda 1910 M= 5.0 Palu, 1977 M= 5.1 Palu, 2004 M= 5.3 Sivrice ve 2007 M=5.1 M=5.5 Sivrice depremleri meydana gelmiştir.

Sivrice, Palu ve Karakoçan ilçelerinde heyelan olayları yoğun olarak gözlenmektedir. Kaya düşmesi olayı Doğu Anadolu fay zonu üzerinde Palu ve Arıcak ilçeleri ile Karakoçan ve Baskil ilçelerinde de gözlenmektedir. Su baskını olayları, Fırat havzasında yer alan ilimizin Palu, Karakoçan, Arıcak, Sivrice, Baskil ve Maden ilçelerinde yoğun olarak gözlenmektedir.

Bölge geneline göre nispeten daha yumuşak bir topografyaya ve iklime sahip olan Elazığ’da yerleşim alanlarında genellikle küçük çığlar meydana gelmektedir. Az da olsa büyük ölçekli çığlara rastlanmıştır. Demiryollarının geçiş güzergahlarında ise sık sık çığ olaylarına rastlanmaktadır.

ERZİNCAN
Erzincan il merkezi 1. derecede tehlikeli deprem bölgesinde olup Kuzey Anadolu Fay Sistemi’nin çok etkin olduğu Erzincan Ovası’nın içindedir. Tarihsel dönemler boyunca çok yıkıcı depremlere maruz kalmış, son bin yılda 11 defa tamamen tahrip olmuştur. Son yüzyılda meydana gelen Türkiye’de olmuş en yıkıcı deprem olan Erzincan depremi 1939 M= 7.9 ülkenin %5 inde hasar yapmış %20 sini etkilemiş bir depremdir. Erzincan’da son yüzyılda meydana gelmiş yıkıcı depremler 1909 M=5.1 Kığı, 1930 M=6.1 Kemah, 1939 M=5.9 Tercan, 1939 M=7.9 Erzincan, 1941 M=5.9 Erzincan, ve 1992 M=6.8 Erzincan depremleridir.

Kuzey Anadolu Fay zonu ve jeolojik birimlerin etkisiyle Üzümlü, Kemah, Tercan, Çayırlı ve Refahiye ilçelerinde yoğun olarak heyelan olayları gözlenmektedir.

Kaya düşmesi olayı il genelinde gözlenmekte olup Fırat vadisi üzerinde yer alan Kemah, Kemaliye ve İliç ilçelerinde yoğun olarak yaşanmaktadır. Su baskını olayları, Fırat havzasında yer alan ilimizin Merkez, Çayırlı, Refahiye, Tercan, Otlukbeli ve Üzümlü ilçelerinde gözlenmektedir.

Çığlar genellikle meskun alan dışında meydana gelmektedir. Yerleşim yerini etkileyen olay sayısı diğer illere göre daha azdır. Bununla birlikte dağlık alanlarında eğimin müsait olduğu yamaçlarda çığ tehlikesi mevcuttur.

ERZURUM
Erzurum il merkezi 2. derecede tehlikeli deprem bölgesinde olup Erzurum Havzası D-GB dan Dumlu ve Erzurum Fay Zonları ile B-KB dan Aşkale Fay Zonu ile ve G den Tabye-Kandilli Fay Zonu tarafından sınırlandırılmıştır. Son yüzyılda 1901 M=6.1 Erzurum, 1924 M=6.8 Pasinler, 1952 M=5.8 Pasinler, 1983 M=6.7 Horasan, 1984 M=5.7 Balkaya, 1999 M=5.1 Şenkaya ve 2004 M= 5.1 ,5.3 Aşkale depremleri meydana gelmiştir.

Heyelan olaylarının yoğun olarak yaşandığı illerimizden birisidir. İspir, Oltu, Aşkale ve Narman ilçelerinde daha yoğun olmak üzere diğer ilçelerinde de heyelan olayları gözlenmektedir.
Kaya düşmesi olayı ilin kuzey ve kuzeydoğusunda yer alan Oltu, Olur Şenkaya, Narman ve Tortum ilçelerinde yoğun olarak gözlenmektedir. Su baskını olayları, ilimiz genelinde yoğun olarak gözlenmekte olup, en fazla Ilıca, Narman ve Aşkale ilçelerinde yaşanmaktadır.

En yoğun çığların meydana geldiği bölge Palandöken dağlarıdır. Ülkemizin en gelişmiş ve uluslar arası kayak merkezi olan Palandöken Kayak Merkezi alanında da çığ tehlikesi bulunmaktadır. Ayrıca, Çat, İspir ve Tortum ilçelerine bağlı köylerde de çığ olayları meydana gelmiştir. Aşırı kar yağışı alan bölgede yerleşim yerleri dışında da çığ riski mevcuttur.

HAKKARİ
Hakkari ili 1. derecede tehlikeli deprem bölgesinde olup Şemdinli Yüksekova Fay Zonu ve Güneydoğu Anadolu Bindirmesi’nin etkisi altındadır. Son yüzyılda meydana gelen 1930 M=7.2 Salmas (İran) ve 2005 M=5.4 Hakkari depremleri hasar meydana getirmiştir.

Heyelan olayları genel olarak az görülmekle birlikte Bindirme zonu üzerinde yer alan Merkez ilçeye bağlı yerleşim birimlerinde gözlenmektedir. Kaya düşmesi olayı Zap vadisinin dik yamaçlarında kurulan yerleşim birimlerinde daha yoğun olarak yaşanmakla birlikte Merkez ve Çukurca ilçelerinde de gözlenmektedir. Su baskını olayları, Dicle havzasında yer alan ilimizin Merkez ve Şemdinli ilçelerinde yağışlara bağlı olarak gelişmektedir.

İl merkezinde çığ tehlikesi bulunan diğer ilimizdir. Yüksek topografyası ve iklim koşulları nedeniyle çığ riskinin en fazla olduğu, hemen her yıl yerleşim yerleri ve yollarında çığın meydana geldiği bir bölgedir.

IĞDIR
Iğdır il merkezi 2. derecede tehlikeli deprem bölgesinde olup KB-GD doğrultulu Iğdır, Doğubayazıt ve Balıkgölü Fay Zonlarının ürettikleri depremlerin etkisi altındadır. Tarihi kayıtlara göre bölgede birçok yıkıcı deprem meydana gelmiştir. Aletsel dönem de ise orta büyüklükteki 1914 M=5.4 ve 1962 M=5.9 depremleri Iğdır’da hasara neden olmuştur.

Heyelan olayları ilin Tuzluca ilçesinde ağırlıklı olarak gözlenmektedir. Kaya düşmesi olayı Tuzluca ve Merkez ilçelerinde gözlenmektedir. Aras Havzasında yer alan ilimizde, il genelinde yoğun olarak su baskını olayları yaşanmakta olup, Tuzluca ve Aralık ilçelerinde gözlenmektedir.

KARS
Kars ili 2. derecede tehlikeli deprem bölgesindedir. Tarihsel dönemlerde de yıkıcı depremlerden etkilenen Kars’ta 1900 M=5.9 Kağızman,1926 M=6.0 Gümrü, 1935 M=6.2 Digor, 1976 M=5.1 Susuz ve 1988 M=6.8 Erivan depremleri hasara ve can kaybına neden olmuştur. İlin kuzey ve kuzeydoğusunda yer alan ilçelerde ve Aras vadisi boyunca yoğun olarak gözlenmektedir. En çok heyelan Kağızman ilçesinde gözlenmektedir.

Kaya düşmesi olayının yoğun olarak yaşandığı illerimizden birisi olup, Sarıkamış, Digor, Merkez ilçesine bağlı yerleşim birimlerinde gözlenmektedir. Su baskını olayları, Aras havzasında yer alan ilimizin Kağızman, Arpaçay, Selim ve Sarıkamış ilçelerinde gözlenmektedir.

MALATYA
Malatya ili 1. derecede tehlikeli deprem bölgesindedir. Tarih boyunca Doğu Anadolu Fay Sistemine bağlı fayların ürettiği büyük depremlerin etkisi altında kalmıştır.1905 M=6.8 , 1964 M=6.0 Malatya, 1986 M=5.8 Sürgü, 2003 M=5.7 Doğanyol ve 2005 M=5.2 Pötürge depremleri 1900 den günümüze bölgede hasara neden olan depremlerdir.

Heyelan olaylarının yoğun yaşandığı illerimizden olup, Hekimhan, Darende ve Akçadağ ilçelerindendir. Kaya düşmesi olayı Darende ve Akçadağ, Doğanhisar başta olmak üzere il genelinde gözlenmektedir.
Su baskını olayları, Fırat havzasında yer alan ilimizin Kale, Akçadağ, Yeşilyurt ve Arguvan ilçelerinde gözlenmektedir. 21.05.1991 yılında aşırı yağışlar sonucu meydana gelen su baskını ve heyelan olayları Bölgesel olarak bir çok Merkez ve ilçelerde yerleşim birimlerini etkilemiştir. Dağlık ve kış şartlarının nispeten daha sert geçtiği Doğanşehir ve Yeşilyurt ilçelerine bağlı köylerde çığ riski bulunduğu gözlemlenmiştir.

MUŞ
Muş ili 1. derecede tehlikeli deprem bölgesindedir. Kuzey Anadolu ve Doğu Anadolu fay sistemlerinin kesişim bölgesi , Muş Bindirmesi Kavakbaşı ve Malazgirt Fay Zonları Muş ilinin depremselliğini etkileyen ana kırık sistemleridir. Tarihsel dönemlerde de birçok yıkıcı depreme maruz kalan Muş ili son yüzyılda 1903 M=6.3 Malazgirt, 1903 M=5.3 Bulanık, 1907 M=5.0 Muş, 1946 M=5.7 Varto-Hınıs ve 1966 M=5.6, M=6.9 Varto hasar yapıcı depremlerinin etkisinde kalmıştır.

İlin kuzeyinde yer alan Varto ilçesi ile Merkez’e bağlı yerleşim birimlerinde heyelan olayları görülmektedir. Kaya düşmesi olayı Muş Bindirmesi üzerinde yer alan yerleşim birimlerinde yoğun olmakla beraber, Varto ve Korkut ilçelerinde de gözlenmektedir.

Su baskını olayları, Fırat havzasında yer alan ilimizin merkez, bulanık, Varto ve Korkut ilçelerinde gözlenmektedir. Özellikle iklim ve meteorolojik koşullar nedeniyle çığ riskine maruz kalan ilde, Merkez ve Varto’ya bağlı köylerde çığ riski tespit edilmiştir.

TUNCELİ
Tunceli ili 2. derecede tehlikeli deprem bölgesindedir. Kuzeyinden geçen Kuzey Anadolu Fay Sistemi ve ilin doğusundaki Ovacık Fay Zonu deprem üretebilecek ana yapılardır.1967 M=6.2 , 1992 M= 5.8 ve 2003 M= 5.6 Pülümür depremleri son yüzyılda bölgede hasar yapmış en önemli depremlerdir. Heyelan olayı il genelinde görülmektedir. En çok Pertek ilçesi ve bağlı yerleşim birimlerinde meydana gelmektedir. Kaya düşmesi olayı Mazgirt, Nazimiye, Pülümür ve Merkez ilçeye bağlı yerleşim birimlerinde gözlenmektedir. Su baskını olaylarının az yaşandığı illerimizden birisidir. Yerleşim yerleri ve yollarda yoğun çığ tehlikesinin mevcut olduğu gözlenmiştir.

VAN
Van ili 2. derecede tehlikeli deprem bölgesindedir. Deprem aktivitesi bakımından oldukça aktif olan bölgede birçok yıkıcı depremin meydana geldiği bilinmektedir. Çaldıran, HasanTimur Gölü ve Erciş fayları ile Güneydoğu Anadolu Bindirmesi bu depremleri üreten ana yapılar olup 1945 M=5.8 Çatak, 1972 M=5.2 Van, 1976 M=7.2 Çaldıran ve 1977 M=5.1 Erciş depremleri son yüzyılda meydana gelen en büyük depremlerdir.

Heyelan olayı il genelinde gözlenmekte olup, Özellikle Güneydoğu Anadolu Bindirme kuşağına yakın olan Çatak, Bahçesaray ve Başkale ilçelerinde yoğun olarak meydana gelmektedir. Kaya düşmesi olayı il genelinde gözlenmekte olup, Başkale, Muradiye ,Erciş ve Gürpınar ilçelerinde daha yoğun yaşanmaktadır.

Su baskını olayları, Van gölü havzasında yer alan ilimizde Erciş ilçesinde çok yoğun olmakla birlikte Başkale, Gevaş, Çaldıran ilçelerinde de gözlenmektedir. 25.07.1996 ve 14.09.2007 yıllarında aşırı yağışlar sonucu meydana gelen su baskını ve heyelan olayları Bölgesel olarak bir çok Merkez ve ilçelerde yerleşim birimlerini etkilemiştir. Özellikle ilin güneyde Hakkari ile bağlantısını sağlayan yolda ve bu güzergahtaki yerleşim yerlerinde çok büyük çığ alanları mevcuttur.

Kaynak: Doğu Anadolu Bölgesi'nde meydana gelen doğal afetler nelerdir?