TİTİAN (Tiziano VECELLİO, —denir), İtalyan ressam (Pieve di Cadore 1489’a doğr. ? - Venedik 1576). Uzun meslek yaşamı boyunca, etkisi tüm Kuzey İtalya'ya ve İtalya dışına yayılan venedik sanatına egemen oldu. Esteli Alfonso ve Federico Gonzaga, Paulus III Farnese, François I ve Kari V (Tiziano’yu saray kontu yapmıştı) sanatçıya büyük siparişler verdiler.
Çok genç yaşta Venedik'e gelen Tiziano özellikle Gentile, sonra da Giovanni Bellini’nin öğrencisi oldu, ilk yapıtlarından biri olan Aziz Petrus'a takdim edilen Ja- copo Pesaro'da (Anvers) Gentile'nin etkisi görülür. Tiziano daha sonra Giorgione' den etkilendi ve 1508'de, Fondaco dei Te- desehi'nin cephesini süsleyen fresklerin yapımında onunla birlikte çalıştı. Ancak, Giorgione'nin tondan tona geçişlerinin ye
rine, dengeli kütleler yaygın ritimler ve yeni bir figür anlayışı getirerek, kısa zamanda kişiliğini buldu. Gerçekçilikle görkemi bağdaştırdı, Yaratılış'ın güzelliğini ve ruhun atılganlığını yüceltti: Padova’daki Scuola del Santo freskleri (1511), özellikle de Kutsal’ Aşk ve Dindışı Aşk
(1515-16’ya doğr, Borghese galerisi), Flora’ (Uffizi) ve Eldivenli Peri ile çoban adam (Louvre) ya da Malta şöva/yes/’nin (1570’e doğr. - 1576) (Uffizi) beyazlı grili ciddi figürleri.
Bu yapıtların ardından dinsel konulu bir dizi başyapıt gerçekleştirdi: Yükselişi 1518, Frari kilisesi, Venedik), Aziz Francesco ve aziz Alvisa'ya görünen Isa (1520, Ancona). Mezara konuş (1523'e doğr. - 1525, Louvre), Madonna di Ca'Pesaro (1526, Frari), Meryem'in Tapınak'a takdimi (1534 - 1538, Accademia, Venedik). Bunlara koşut olarak Ferrara dükü için konusunu mitolojiden alan bir dizi yaptı: Venüs'e sunu, Bacchanatia (Prado), Bacchus ile Ariadne (1538, Utfizi) ile Vicenzo Mosti, Ippolito Rinaldi, la BellaAretino'nun (1545) portreleri (dördü de Pitti sarayı’nda) aynı döneme aittir.
Dikenli taç giymiş İsa'dan da (Louvre) anlaşıldığı gibi, manierismoculuk kaygısına, kuvvetli renkler ve ince uzun biçimler tutkusuna Tiziano, 1540-1545'e doğru Roma'dayken kapıldı. Ancak sanatçı, kısa bir sûre sonra yeniden içe dönük coşkunluğa yöneldi. Bu değişim, tablolarındaki kişilerin giydikleri süslemeli elbiselerin titizlikle ölgünleştirilmiş renklerinde de hissedilir: Roma'ya geldiğinde sanatçıyı kabul eden Paulus III Farnese (Napoli), Oturan Kari V (Münih) ya da Mühlberg galibi at üstünde Kari V (Prado), koleksiyoncu Jacopo Strada (1567, Viyana). Muştulama . (1566'ya doğr., S. Salvatore kilisesi, Venedik), Aziz Laurentius'un martyri (1570'e doğr., Cizvitler kilisesi), Uıcretia (Accademia), Dikenli taç (Münih) ve son yapıtı (Genç Palma tarafından tamamlandı) dramatik nitelikli Pietâ (Accademia), daha ciddi bir hava yansıtır. Ustanın kendi mezarı için yapmaya başladığı. Pietâ’da geri plandaki güçlü mimari bezemeler, yapıta, zamanın akışından etkilenmeyecek gibi görünen, dingin bir sağlamlık kazandırır.
Tiziano'nun, özellikle Yaşlı Palma, il Veronese ve Paris Bordone gibi çağdaşı ressamlar, bir sonraki yüzyılda da Rubens, Rembrandt, Poussin, Velâzquez, yani modem resim üzerinde büyük etkisi olmuştur.
Kaynak: Büyük Larousse
