REFORM a. (rriforme). Bir şeye özellikle bir kuruma işleyişini düzeltmek, daha iyi sonuçlar elde etmek amacıyla getirilen köklü değişiklik; ıslahat: Eğitim reformu. Toprak reformu. Sosyal reformlar.
Reform, XVI. yy.’da, avrupa hıristiyanlığının bir bölümünün, Roma kilisesi egemenliğinden çıkmasına ve protestan Kiliselerdin kurulmasına neden olan dinsel hareket. Felsefi ve dinsel akımlar, çeşitli ekonomik ve toplumsal etkenler ve yerleşik Kiliseden hoşnut olmayan birçok hıristiyanın tedirginliği, bu dinsel yenileşmenin doğuşunu ve hızla gelişmesini açıklamaya çalışan tarihçiye ışık tutacak nitelikte verilerdir.
Reformu Martin Luther başlattı. Luther' in öğretisi, germen ve İskandinav ülkelerinde hızla yayıldı, buralarda güçlü devlet kiliseleri kuruldu. Zvvingli ve Bucerin çabalarıyla Zürich ve Strasbourg iki önemli merkez durumuna geldi, bu merkezlerden İsviçre'ye ve Alsace’a yeni görüşler yayıldı.
Kısa sürede bu yeni görüşlerin etkisi altında kalan fransızca konuşulan ülkeler, dinsel, yenileşmeyi gerçekleştirebilecek kişiyi Calvinde buldular. Calvin'in Cenevre'de olduğu gibi fransız huguenot’ları üzerinde de gösterdiği etki, İsviçre’nin ve Fransa’nın yeni tip bir Protestanlığın kalesi durumuna gelmesini sağladı (CALVİNCİLİK). Bu akım genişleyerek Polonya’ yı, Bohemya’yı, Macaristan’ı ve Britanya adalarını etkisi altına aldı. Britanya adalarında, katoliklik ile Protestanlık arasında yeni bir yol gibi görünen Anglikan Reformuna
(ANGLİKANCILIK) damgasını vurdu. Hiç kuşkusuz, bu özel durumundan dolayı İngiltere kilisesi, kiliseler birliği hareketinde ön planda rol oynadı. (KİLİSELER BİRLİĞİ.) Günümüzde, her inançtan, hıristiyanlar, yüzyıllar sürmüş yararsız kardeş kavgasının açtığı yaraları bu hareket içinde sarmaya çalışmaktadır.
Reform'un, düzenli Kiliseler kuran üç büyük akımının (Lutherci Reform, Calvinci Reform, Anglikan Reform) yanı sıra, her türlü kurumsal birliği yadsıyan koşut akımlar da ortaya çıktı: anabatistler, aydınlanmışçılık ve binyılcılığa bağlanan akımlar, vb.
Reform, tarihsel açıdan, hıristiyan düşüncesinde kalıcı sonuçlar doğurdu. Neden olduğu sarsıntı, tanrıbilim ve hıristiyan yaşamı üzerinde yeniden düşünülmesine yol açtı. Trento din kurultayı, bu havayı yansıtır. Bir yandan protestan karşıtı, öte yandan katolik karşıtı tartışmalara karşın, dinsel rönesans yavaş yavaş pekişti. Her ne olursa olsun, “iki düşman Reform, hıristiyan bilincindeki aynı canlanmanın karşılığıydı” (J. Delumeau).
Reform anıtı, Cenevre'de, heykelci Landovvski ve Bouchard tarafından 1910’ da gerçekleştirilen anıt; Farel, Calvin, Böze ve Knox’un heykelleriyle süslüdür.