Nasyonal Sosyalizm

Alman Nasyonal Sosyalist İşçi Partisi'nin (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiter-Partei/NSDAP) siyasî hareketi ve öğretisi; Nazizm.

"Nazi" sözcüğü, sosyalistler için kullanılan "sozi" kısaltmasına benzetilerek national sözcüğünün "na"sına, sozialist sözcüğünün "zi"sinin eklenmesiyle oluşturulmuş yapma bir sözcüktür. Nasyonal Sosyalizm yerine Nazizm sözcüğü de kullanılır. Nazi hareketi, I. Dünya Savaşı'ndan yenik, yoksullaşmış ve Versailles Barış Antlaşması'nın ağır hükümleriyle de onuru kırılmış olarak çıkan 1918-1919 Almanyası'nda boy verdi. Parti, Münihli bir çilingir olan Anton Drexler tarafından Alman İşçi Partisi adıyla 1919'da kuruldu. 1920'de adını değiştirerek 1921'den itibaren Adolf Hitler tarafından yönetildi. Almanya 1920'li yıllarda ekonomik, siyasî ve toplumsal bir kaos içindeydi.

Rus Devrimi'nden esinlenen ve Komintern içinde örgütlenmiş olan Alman komünistlerinin devrim girişimleri başarıya ulaşmamış olmakla birlikte Alman toplumunda artan bir komünizm korkusu yaşanmaktaydı. Başlangıçta Naziler özellikle Bavyera'da etkili oldu. Bavyera hükümetine karşı 9 Kasım 1923'teki darbe denemesinden sonra (Münih Birahane Darbesi) yasaklanan parti, 1925'ten itibaren önemli rol oynamaya başladı. Nazi Partisi, 1929 ekonomik bunalımı sırasında politik bir güç olarak belirdi. 1928'deki 100.000 üyeli bir partiden 1932'de 920.000 üyeli bir parti hâline geldi. Hitler'in demagojik hitabet ve propaganda sanatını kullanan Naziler, Alman toplumunun olabildiğince geniş bir kesiminin hoşnutsuzluğunu kanalize etmeyi başardılar. Programlarını milliyetçilik, ırkçılık, otorite ve militarizme dayandırdılar.

Bunlar, Hitler'in kitabı "Mein Kampf"ta (Kavgam, 1923) dile getirilmişti. Alman ulusu silâhlanma ve yayılma yoluyla, birleştirilmiş bir askerî rejim altında kendi saygınlığına yeniden kavuşacaktı ve bu ideoloji "Ein Reich, Ein Volk, Ein Führer" (Tek Devlet, Tek Ulus, Tek Önder) sloganında ifadesini buluyordu. Nasyonal sosyalizm, Münih Birahane Darbesi'nden sonra, iktidarageçmek için meşru güçlerin desteğini almak gerektiği sonucuna vardı ve o tarihten sonra hep bu ilkeyle hareket etti. Amaca ulaşmak için her yol mubahtı. Hatta sosyalist içerikli propagandaya bile başvurulabilirdi. Nazi hareketi, siyasî mücadelesini, en büyük partiyi oluşturan sosyal demokratlar ve işçilerin üçte birini kapsayan Alman komünistlerine karşı yürütmek durumundaydı. Gerek sosyal demokratların gerekse komünistlerin birbiriyle işbirliği yapmaktan kaçınmaları, Naziler için büyük bir manevra alanı açtı.

Nazi hareketi bu uygun koşullarda giderek büyüdü ve bunda görkemli gösterilerin ve partinin kahverengi gömlekli milislerince (Sturm-Abteilung, SA) uygulanan terör eylemleriyle muhaliflerin sindirilmesinin büyük etkisi oldu. Parti, antidemokratik, antiliberal ve kavgacı yanını gösterdikçe askerî çevrelerin, komünizm tehlikesine karşı da büyük işadamları ve toprak sahiplerinin desteğini aldı. 1929 ekonomik çöküntüsünü kullanan kitle propagandası sayesinde 1930 seçimlerinde önemli başarılar kazandı. Dönemin cumhurbaşkanı olan eski Mareşal Hindenburg, Nazi hareketinin güçlenmesine endişeyle bakıyor, önderleri ve onbaşılıktan gelme Hitler'e iktidarı teslim etmemek için Alman ulusunu birleştirebilecek formüller üzerinde direniyordu. 1930-1932 yılları Heinrich Brüning'in, 1932 Haziran-Kasım'ı da Franz von Papen'in başbakanlığıyla geçti. Bu hükümetler Alman toplumundaki kutuplaşmayı gideremedi, ekonomik, toplumsal ve siyasî bunalıma çözüm bulamadı. Sık sık seçime başvuruldu. Naziler 1932'de Alman parlamentosunda (Reichtag) sandalyelerin üçte birinden fazlasını aldı.

1933 seçimlerinde de %44'le partiler içinde en çok oyu topladılar. Von Papen istifa ederek Hitler'in başbakan olması yönünde çalışmaya başladı. Hitler'in yönlendirilebileceğine ikna edilen ve Hitler'in işadamlarınca da desteklendiğini anlayan Hindenburg, 1933 Ocağı'nda onu başbakan (şansölye) yaptı. 21 Mart 1933'ten itibaren Hitler hükümeti, denetimi ele aldı ve Haziran'da NSDAP, Almanya'nın tek partisi ilân edildi. Radikal Nazi ögeler, yani SA'lar 1934'te tasfiyeedildi ve Hitler'in sözü, tartışmasız biçimde en yüce buyruk kabul edildi. Yahudiler, ari ırktan olmayanlar, sendika ve parti ileri gelenleri de dahil olmak üzere bütün muhalifler toplama kamplarına sürüldü ve birçoğu buralarda imha edildi.

Alman ulusuna mutlu bir gelecek vaat ederken onu II. Dünya Savaşı'na sürükleyen, milyonlarca Alman yurttaşının yanı sıra, bunun birkaç katı kadar da çeşitli uluslardan insanın ölümüne yol açan, iktidara yürürken kullandığı terörü, iktidara geldikten sonra doruğuna çıkaran, her türlü muhalif sesi susturan, insanları daha çok çalıştırıp daha az kazanacak duruma sokan, demokrasiden eser bırakmayan, tek parti-tek şef ilkesini benimseyen, devletle partiyi özdeşleştiren, bütün insanlığı Alman ulusuna bağımlı kılmaya, insanlığın kültür birikimini yok etmeye çalışan, İtalyan faşizmi ve İspanyol falanjizmiyle işbirliği yapan ve bütün bu uygulamalarıyla da "Alman faşizmi" adıyla anılan nasyonal sosyalizm, II. Dünya Savaşı süresince gücünü yitirdi ve savaşla birlikte kendisi de yok oldu. Hitler'in ve nasyonal sosyalizmin izinde giden kimi küçük gruplar Batı Almanya da dahil, günümüzde çeşitli ülkelerde varlığını sürdürmektedir.