1- VİZYON
1.1-Tanımı
Vizyon,günlük yaşamda, politika, sanat, ekonomi,yönetim vb. alanlarında başkalarından farklı olduklarını söyleyen kişilerin, kendilerinde varolduğunu iddia ettikleri, aynı zamanda onları takdir eden, benimseyen, izleyen ve yüceltenlerinde farklı olduklarını söyleyen bu kişilerde varolduğunu düşündükleri en önemli niteliktir.
1.2-Temel Amacı
Vizyonun temel amacı, düşlenen bir geleceği tasarlayabilme, geliştirebilme, yaratabilme ve paylaşabilmedir.
1.3-Özellikleri
- Varolanla olması gerekeni yalın bir gerçeklikle dengeleyebilme,
-Bilinenden bilinmeyene yönelip gerçekleri, ümitleri, rüyaları, fırsatları kurgulayarak, gelecek yaratabilme,
-Kaynağını kişisel değerlerin oluşturduğu örgütsel çevre yaratabilme,
-Kendi kişisel değerleri doğrultusunda çevresini harekete geçirebilme,
-Sosyal örüntüleri geniş bir kapsamda algılayabilme,
-Riske girebilmektir.
Bu çözümlemeler kapsamında, düşleme, tasarlama, geliştirme, algılama, yaratma, değerler, inançlar ve bağlılık vizyon kavramının içeriğinde temel öğeler olarak ortaya çıkar.
1-4-Boyutları
1.4.1-Kişisel vizyon
Kişisel vizyon oluşturmanın birinci adımı, kendi kendini değerlendirmek, ikincisi, toplumunda, örgütünde, gerçekleştirmek istediklerini, açık anlaşılır biçimde tanımlama, üçüncüsü ise, bir lider olarak neyi kanıtlamaya çalıştığını ortaya koymaktır. Bu süreçte;
a)Liderin kendine ilişkin algılarını tanımlaması
b)Liderin toplumunda, örgütünde gerçekleştirmeyi istediği en önemli şeyleri tanımlaması
c)Bir lider olarak kanıtlamak istediklerini tanımlaması beklenir.
1.4.2-Örgütsel vizyon
Kişisel vizyon oluşturmada izlenen adımlara benzer biçimde örgütsel vizyon oluşturmanın da ilk adımı liderin toplumunu, örgütünü değerlendirmesi, ikincisi düşlerindeki toplumu ve örgütü tanımlamasıdır.
1.4.3-Toplumsal vizyon
Toplumda lider olan kişinin topluma ilişkin algılarının tanımlanması ve farklılık gözetmeksizin, toplumun istekleri doğrultusunda geleceği öngörmesi ve güncelliğini yirirmemesidir.
Toplumsal vizyona verilebilecek en büyük örnek Atatürk’tür. Atatürk, “ Hürriyet ve istiklal benim karakterimdir.” Sözleriyle vurguladığı kişisel inancını, “ Ya istiklal, ya ölüm!” sözleriyle toplumsal inanca dönüştürmüş; bu inançla ilgili amaçlara ulaşma kararlılığını sürdürken aynı kararlılığa toplumu güdülemiştir. Atatürk, “ Nemutlu Türküm diyene!” özdeyişinde paylaşılan toplumsal vizyon ve kültür oluşturma çabasını sembolize etmiştir.
Atatürk’ün bir lider olarak belki de en çarpıcı özelliği, sahip olduğu vizyondur. Atatürk’ün vizyonu, kapsadığı inançlar, değerler, amaçlar, devrimler ve öngörüler açısından toplumsaldır.
1.5-Vizyonu Belirleyen Kavramlar
1.5.1-Misyon
Misyon, kelime anlamı itibariyle, bir kişi veya topluluğun üstlendiği özel görev demektir. İşletme yönetimi açısından ise “örgüt üyelerine bir istikamet vermesi ve anlam kazandırması ve anlam kazandırması maksadıyla belirlenmiş ve örgütü benzer örgütlerden ayırt etmeye yarayacak uzun dönemli bir görev ve ortak bir değer şeklinde tanımlanabilir.
1.5.2-Güdüleme
İnsanı harekete geçiren ve hareketlerinin yönlerini belirleyen, onların düşünceleri, umutları, inançları, kısaca arzu, ihtiyaç ve korkularına cevap veren kavramdır. Bu kelimeler ise aktif ve güdüleyici kuvvetlerdir. Öyleyse davranış bireylerin arzu, inanç, ihtiyaç ve hatta korkularına göre de yönetilmektedir. “Motive” temel kavramından türetilen güdüleme bir veya birden çok insanı belirli bir yöne, bir amaca doğru devamlı şekilde harekete geçirmek için yapılan çabaların toplamıdır. [1]
1.5.3-İşletme Kültürü
İşletme işleyişini anlamada yardımcı olan ve yine kişiye işletme içindeki davranışları ile ilgili normlar sağlayan ortak değer yargıları ve inançlar düzenine işletme kültürü diyoruz. İşletme kültürü, o işletmenin çevrede tanınmasını, değerini, toplumsal standartlarını, çevredeki diğer işletmelerle ilişki biçimlerini ve düzeylerini de yansıtır. Bu fonksiyonu ile kültür, işletmeyi topluma bağlayan, onun toplum içinde yerini, önemini ve hatta başarısını belirleyen en önemli araçlardan biridir. Ancak her işletme kültürü, içinde yaşadığı toplumsal kültürü ve ilişkide bulunduğu diğer işletme kültürlerinin etkilerini taşımak da ve oluşumlarında bu kültürlerin de katkısı bulunmaktadır. Kültür çevreye ters düşemez aksi taktirde işletme tehlikeye girebilir. Ayrıca, çevrenin norm ve değerlerine uygun olduğu taktirde yeni bir kültür çevreye önemli etkiler de bulunur, katkılar yapabilir.
Kültür, işletme içinde çalışanları o işletmenin amaçlarına ve çalışanları da birbirine bağlayıcı rol oynar. Eğer kültür; bu toplayıcı rolünü yerine getiremiyorsa zayıftır. Kültürün kökleşmesi ve güçlenmesi için önce sembollere sonra kahramanlara ve en sonda seremoni ve sloganlara ihtiyaç duyulur.
1.5.4-Politika
Politika kavramı, sözlükte “Bugünkü ve gelecekteki kararlara bir yön verebilmek için bir çok alternatif arasından seçilen belirli bir yol veya davranış tarzı” veya “Genel amaçlar ve kabul edilebilir yöntemleri kapsayan uzun süreli genel bir plan” şeklinde tanımlanmaktadır.
İşletme ve vizyon yönetimi alanında politika, “Yöneticilere karar vermelerinde rehberlik eden bir ilke veya ilkeler dizisi” anlamına gelir. Bu ilkeler, yöneticilere alacakları kararlarda ve yapacakları faaliyetlerde yol gösterir, belirlenmiş amaçlara ulaşmak için de genel bir plan oluşturur. Böylece politika belirlendiği zaman, yöneticilere “x tipi bir durumla karşılaşıldığında A veya C şeklinde değil, B şeklinde davran” gibi bir tercih ortaya konulmuş olur.
Politikalar, işletme içinde örgütün her kademesinde yer alır ve temel işletme politikalarından bölüm politikalarına, uygulama alanlarına ve en küçük birimlere kadar sıralanır. Ayrıca politikalar fonksiyonel olabilir veya belirli bir proje için seçilebilir.
1.5.6-Liderlik
İnsanlar, gurup halinde yaşayan sosyal nitelikli canlılar oldukları kadar, oluşturdukları grupları yönetecek ve hedeflerine götürecek kişilere ihtiyaç duyarlar. Bu kişiler liderlerdir. Birey kendi arzu ve ihtiyaçlarından bir kısmını gerçekleştirmek, kişisel hedeflerine erişebilmek için bir guruba ihtiyaç duyar ve gurup halinde hareket etme zorunluluğunu hisseder. Yalnız insan zayıftır, çaresizdir, arzu ve enerjileri azalmış, korkudan yetenekleri büzüşmüş durumdadır. İnsanları belirli hedeflere götürebilmek için ;
a) Belirsizlikten korkmamak
b) Kaos kaygısı yaşamamak
c) Olayları, olguları gelecekteki sonuçları açısından değerlendirmek
d) Gelecekle ilgili uzun bir dönemi kapsayan bakış açısına sahip olmak
e) Sorunlara orijinal çözümler bulmak gerekir.
Buna karşılık;
a) başkalarının düşüncelerine açık olmamak
b) başkaları ile etkili iletişim kuramamak gibi yeterliklerle zayıf yönlerini tanımlayan bir liderin güçlü yönleriyle cesaretlenip kendine güvenini pekiştirmesi zayıf yönlerini de değişik biçimlerde kendini yetiştirerek ve öğrenerek geliştirmesi beklenir.
Lider, kendine ilişkin algılarını tanımlarken nasıl hatırlanmak istediğini kendine sormalıdır. Sorgulama tekniği liderin varolan kendisi ile, düş kendisinin dengelemesini sağlayabilir. Eğer liderin kendisi ile ilgili istemleri, toplumu ve örgütü için başarmak gerçekleştirmek istediklerinden daha yakın, daha büyük, daha ağır görünüyorsa ; kişisel hırslar ve beklentiler yani kısaca bencillik ön plandadır. [2]
1.6-Vizyon Ne Değildir?
Vizyonun ne olmadığını tanımlamak ne olduğunu tanımlamaktan daha kolaydır. Bu bağlamda vizyon gelecekle ilgili gaipten haber vermeye yönelik bir davranış tarzı değildir. Yani vizyon geleceğin gerçekliğini yakalama ve görünmeyeni kavrama konusunda mevcut durumun analizine bağlı tasarlanan bir resim ve geniş bir dünya içinde kendine ilişkin duygudur;daha derin, motive edici temel değerler ve uzun stratejilerdir. Dahası gelecekteki misyon, amaç, hedef ve stratejilerin toplamıdır. Fakat bunun için mevcut durum gerçekçi bir şekilde ortaya konmadan ya da bugünkü durum tam olarak kavranmadan açık, net ve yarinde bir vizyon yaratılamayacağı açıktır. Yoksa oluşturulan vizyon fantastik olmaktan öteye geçmez. Bu nedenle vizyon herkesin anlayacağı kadar açık ve net yada anlaşılır olması,hayaller ve gerçekler bağlamında uygunluk göstermesi istenir.
Bunlardan sonuç olarak söylenebilir ki, vizyon;[3]
*Kahinlik olayını realize eden bir kavram değildir.
*Ayakları yere basmayan, gelişi güzel fikirlerin ağdalı söylemi değildir.
*Gerçek ve mevcut değildir, arzu edilen gelecekle ilgilidir.
*Bugünü terk etmek değildir.
*Sıradanlık yaratmaya ilişkin eylemlerin planlaması değildir.
*Durağan ve bir kerelik bir ifade değildir.
*Harekatlar üzerine baskı yaratan unsur değildir.
*Amaç ve yönden sapma değildir.
*İlgiyi, cesareti ve ilhamı negatif kullanma değildir.
*Mükemmellik ölçütü değildir.
*Çok sofistike ve kompleks değildir.
***
[1] Erol EREN, Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi, (Beta Ya. B.5., İstanbul:1998), s.397-398.
[2] Halil CAN, Organizasyon ve Yönetim, (Siyasal Kitapevi, B.3, Ankara:1994), s.178.
[3] Gürcan PAPATYA, Vizyon: Hayal ve Gerçek Arasındaki Gerilim -Eleştirel Bir Yazım Denemesi-, İİBF Dergisi, Sayı 3-Güz,123
