Platon (İ.Ö. 427,?-347 Atina) MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
Yunan filozof. Soylu bir ailenin oğluydu. Asıl adı Aristoles'tir. Sonradan kendisine "geniş omuzlu" anlamına gelen Platon adı verilmiş ve bu takma ad Araplar tarafından Eflatun biçimine sokulmuştur. Politikaya atılmak amacıyla iyi bir öğrenim gördü. Yirmi yaşında Sokrates'i tanıyınca kendini felsefeye verdi. Sokrates'in öldürüldüğü 399 yılına dek, sekiz yıl boyunca onun öğrencisi oldu. Ardından Sokrates'in öğrencisi Euklides'in yaşamakta olduğu Megara'ya gitti. Daha sonra Güney İtalya'ya geçti. Zorba hükümdar I. Dionislos'un kayınbiraderi tarafından Siraküza'ya (Sicilya) çağrılan Platon, 390-389 yıllarını orada geçirdi. Atina'ya dönerek "Akademi" adını verdiği bir okul kurdu (387). Dokuz yüzyıl ayakta kalan Akademi, başta Aristoteles olmak üzere birçok filozof ve devlet adamı yetiştirdi. Platon da, Sicilya'ya yaptığı iki yolculuk dışında, ölünceye dek orada öğretmenlik yaptı ve "diyalog" biçiminde sunduğu bilimsel çalışmalarını sürdürdü. Platon, Batı metafiziğinin öncüsü ve Avrupa'nın ilk büyük idealist filozofudur. İnsandan bağımsız, değişmeyen ve yetkin bir gerçekliğin varlığını kanıtlamaya çalışmıştır. Yapıtlarındaki felsefenin ağırlık noktasını "İdea'lar" kuramı oluşturur. Bu kurama göre, bu dünyada rastladığımız her şey, idea denilen yetkin ilk biçimin eksik, yani yetkin olmayan bir kopyasıdır. Gerçek bilgi, değişmeyen ideaların bilgisidir. Platon'a göre, idealar dünyasının kopyası olan bir "gölgeler" dünyasında yaşayan insanoğlu, bilimsel bilgi aracılığıyla bu gölgeler dünyasının zincirlerinden kurtularak idealar dünyasını tanıyabilir ve ona yaklaşabilir. Platon'un yapıtları esas olarak üç bölüme ayrılabilir:
1. yaratıcılık dönemi:
a) Sokrates'in ölümünü anlatan ve onu yücelten diyaloglar: "Apologie" (Sokrates'in Savunması); "Kriton";
b) "Erdem Diyalogları" olarak adlandırılan diyaloglar: "Lakhes", "Gorgias", "Lisis", "Euthiphron", "Protagoras". Platon, bunlarda, sofistlerin bilgiyi evrensel bir bilgi olarak kabul eden görüşlerini eleştirerek, bireylerin toplumsal etkinliklerinin anlamını araştırır. Bütün bu diyalogların temel yasası, söyleşiyi yöneten Sokrates'in, karşıtlarını diyalog sırasında çıkmaza sokmasında yatar. "Nomoi" (Yasalar) adlı yapıtın dışında diyaloglarda soruları hep Sokrates sorar. "Simposion" (Şölen) ve "Phaidon". Platon'un
2. yaratıcılık dönemini başlatan yapıtlardır. Aşk ve güzellik kavramlarını ele alan "Şölen", genellikle onun edebi başyapıtı olarak kabul edilir. "Phaidon" ise ruhun ölümsüzlüğü konusunu işler. "Politia"da (Devlet) ana tema, adalet kavramıdır. Platon bundan hareket ederek, filozofların yönetici ya da yöneticilerin filozof olduğu bir "ideal devlet" modeli kurar. Platon'un
3. yaratıcılık dönemi, öğretisini geliştirmeyi sürdürdüğü yaşlılık dönemi ürünlerini kapsar. "Phaidros"ta, Aşk Tanrısı Eros ve aşkın gücü (aşk yoluyla "idea"lar dünyasına ulaşmak) tartışmanın odak noktasını oluşturur. "Theaitetos", bilginin ne olduğunu araştırır, "Parmenides", idealar öğretisini eleştirel bir yaklaşımla inceler. "Sofist" sofistlerin tanımlamasını yapar. "Politikos" (Devlet Adamı), politikacının ya da devlet adamının nitelikleri üzerinde durur. Platon, en son yapıtlarından biri olan "Philebos"ta zevk ve bilgiyi karşılaştırarak, "iyilik" ideasının bunların karışımından doğacağı sonucuna varır. En son ve en kapsamlı yapıtı olan "Yasalar"da yine bir "İdeal devlet" taslağı geliştirir. Son düzenleyen Safi; 10 Nisan 2016 20:51
