Uzun Hasan (Hasan (Akkoyunlu))

Uzun HasanUzun Hasan 1423 yılında Diyarbakır'da doğdu. Babası Akkoyunlu hükümdarı Celaleddin Ali Beydir.

Sponsorlu Bağlantılar

Akkoyunlu hükümdarı Ali Bey'in oğlu Cihangir, babasının ölümü üzerine tahta geçmişti. Akkoyunlu Devleti’nin kurucusu Kara Yülük Osman’ın torunu olan Uzun Hasan’ın gençliği, hükümdar Cihangir ile Akkoyunlu Emiri Hamza Bey arasında yapılan taht savaşlarında geçti

Uzun Hasan, devlet yönetimindeki ilk tecrübesini Akkoyunlu hükümdarı olan abisi Cihangir tarafından kendisine ikta olarak verilen Ergani ve çevresinde edindi. 1452 yılında abisi Cihangir’in Karakoyunlu’larla yaptığı savaşta esir düşmesi üzerine Akkoyunlu tahtını ele geçirmeyi başardı.

Uzun Hasan, Trabzon Rum İmparatorunun kızı Katerina Despina ile evlendi. Trabzon'u Osmanlı saldırısına karşı koruyacağına dair Rum İmparatoruna söz verdi. Uzun Hasan, ayrıca İstanbul'a elçi göndererek, Trabzon Rum İmparatorluğunun her yıl verdiği verginin affedilmesini ve karısına çeyiz olarak verilmiş olan Kayseri yöresinin de teslimini istedi.

Fatih Sultan Mehmet bu istekleri reddetti ve 1461 yılının ilkbaharında Trabzon seferine çıktı. Osmanlı akıncıları karşısında başarısız olan, Uzun Hasan'ın kuvvetlerinden yardım alamayacağını anlayan, Trabzon Rum İmparatoru David Komnenos, 26 Ekim 1461'de Trabzon'u, Fatih Sultan Mehmet'e teslim etti.

Uzun Hasan bu gelişmelerden sonra ülkesini Gürcistan, Suriye ve Azerbaycan yönünde genişletmek için harekete geçti. Karakoyunlu Hükümdarı Cihan Şah'ı yenilgiye uğrattı.

Giderek güçlenen Akkoyunlu ülkesi, Horasan dışında bütün İran'ı, Ermenistan ve Mezapotamya’nın önemli bir kısmını kapsıyordu.

Uzun Hasan bundan sonra Osmanlılarla mücadeleye girişti. Karamanoğlu Pir Ahmet ve Kasım Beylere yardım ederek onları Osmanlılar aleyhine kışkırttı. Akkoyunlu kuvvetleri 1472'de Tokat'a baskın yaptılar. Ayrıca Akkoyunlu kumandanı Yusuf Mirza, Kayseri, Karaman ve Hamideli yörelerini ele geçirdi.

Bunun üzerine Fatih, doğuda kendisi için tehlikeli duruma gelen Uzun Hasan'ı ortadan kaldırmaya karar verdi. Osmanlı ve Akkoyunlu kuvvetleri 11 Ağustos 1473'de Otlukbeli'nde karşılaştılar. Osmanlı topçusu tarafından kuvvetleri bozguna uğratılan Uzun Hasan İran'a çekildi.

O zamana kadar Akkoyunlu Devleti’nin başşehri Diyarbakır iken, savaştan sonra Tebriz’e nakledildi.

Otlukbeli savaşı sonrasında ülkesindeki otoritesini yeniden sağlamak için, içeride çıkan isyanları bastırmaya çalışan Uzun Hasan, 1477 yılında Gürcistan’da yakalandığı hastalığa 7 Ocak 1478 günü yenik düştü.

Uzun Hasan’ın mezarı Tebriz’de kendi yaptırdığı Nasriyye Medresesi’ndedir

UZUN HASAN Hasan (Akkoyunlu) (Diyarbakır 1423 - Tebriz 1478), akkoyunlu hükümdarı (1453-1478). Karayülük Osman’ın torunu, Celalettin Ali Bey in oğlu. Amcası Hamza Bey'in ölümünden (1444) sonra Akkoyunlular'ın başına geçen ağabeyi Cihangir'e yardımcı oldu. Ancak bir süre sonra Diyarbakır’ı ele geçirerek (1453) Cihangir'i Mardin'e kaç mak zorunda bıraktı. Kardeşlerine boyun eğdirdikten sonra (1457) sınırlarını genişletmeye başladı. Hısnıkeyfa'daki eyyubi yönetimine son vererek burasını oğlu Halil’e verdi, ardından Siirt'i aldı. Gürcistan'a yaptığı sefer sırasında Eğil beylerinin egemenliğine son verdi; Şebinkarahisar ve Koyulhisar’ı zapt ederek osmanlı topraklarına akınlara başladı. Komşusu Trabzon Rum imparatorluğu ile dostluk siyaseti izledi, eski imparator ioannes IV’ün kızı Despina ile evlendi. Trabzon seferine çıkan (1461) Mehmet ll'ye karşı, Trabzon imparatoru David’e gönderdiği yardımcı birlikler osmanlı öncüsüne yenilince, Uzun Haşan, Trabzon'un fethine seyirci kalmak ve Mehmet ll’nin ele geçirdiği hâzineden karısının payı için kendisine gönderdiği bölümle yetinmek zorunda kaldı. 1462'de Gürcistan’a ikinci bir sefer yapan Uzun Haşan 1463’te Gerger kalesini ele geçirdi. 1465'te dulkadırlı Aslan Bey’i yene rek Harput’u aldı ve Elbistan’ı yağmaladı.
Diyarbakır’a saldıran rakibi karakoyunlu hükümdarı Cihanşah'ı Çapakçur'daki kışlağında bir baskın sonucu öldürdü (1467). Ardından Cihanşah’ın oğlu Haşan Ali'nin yardım istediği timurlu Ebu Sait’i de ortadan kaldırdı. Haşan Ali de Uzun Hasan’ın oğlu Uğurlu Mehmet tarafından Hemedan’da ele geçirilerek öldürüldü. Böylece Azerbaycan ve İran’ın en zengin bölgelerine egemen olan Uzun Haşan, başkentini Tebriz'e taşıdı.
Bu başarılardan sonra Asya’da büyük bir güç olarak ortaya çıkan Uzun Haşan, Osmanlılar’a karşı düşmanca bir siyaset izlemeye başladı. Osmanlılar'ın düşmanları Venedikliler ve Karamanoğulları ile dostluk kurdu. Karamanlılara yardım için yeğeni Yusufça Mirza komutasında Anadolu'ya gönderdiği kuvvetler, Konya yakınlarında Osmanlılar'a yenildiler (1472). Uzun Haşan, ertesi yıl Akkoyunlular üzerine bizzat sefere çıkan Mehmet li nin Has Murat Paşa'nın komutasındaki öncülerini yendi. Ancak, Otlukbeli'nde Mehmet II karşısında ağır bir yenilgiye uğradı. Uzun Haşan ı izlemeyen Mehmet II, Şebinkarahisar’ı aldıktan sonra geri döndü. Bu yenilgiyle önemli bir toprak kaybetmemesine karşın, manevi bir darbe yiyen Uzun Haşan, daha çok iç sorunlarla uğraştı. 1476’da Gürcistan’a bir sefer daha yaptı. Kardeşi Üveys'in ve oğlu Uğurlu Mehmet'in ayaklanmalarını bastırdı.
Diyarbakır çevresinden ibaret olan beyliğini kısa sürede bir imparatorluk durumuna getiren Uzun Haşan, yetenekli bir asker ve devlet adamıydı. "Haşan Padişah kanunu” adıyla anılan yasaları, Doğu Anadolu'da OsmanlIlar tarafından da aynen ya da küçük değişikliklerle uygulanmıştır. ( Kayn.)