Arama

Fiiller hakkında bilgi verir misiniz?

En İyi Cevap Var Güncelleme: 18 Aralık 2014 Gösterim: 11.867 Cevap: 23
Ziyaretçi - avatarı
Ziyaretçi
Ziyaretçi
9 Kasım 2008       Mesaj #1
Ziyaretçi - avatarı
Ziyaretçi
FİLLERİN OLUMLU OLUMSUZ VE OLUMSUZ SORU BİÇİMLERİ
EN İYİ CEVABI _KleopatrA_ verdi
Alıntı
Ziyaretçi adlı kullanıcıdan alıntı

FİLLERİN OLUMLU OLUMSUZ VE OLUMSUZ SORU BİÇİMLERİ

Fiil (Eylem)
Dilbilgisiyle ilgili bir terim olarak varlık­ların yaptığı her türlü eylemi bildiren bir sözcüktür. Eylem bir iş, bir kılış olabileceği gibi o varlıkla ilgili bir oluş da olabilir. Cümlede temel sözcük durumunda olan ve "yüklem" görevi yapan fiil için olup biteni anlatan sözcük de diyebiliriz . Her fiilde "eylem" kavramıyla "zaman" ya da "tarz" ve "kişi" kavramları kaynaşmış durumdadır. Başka türlü söylersek bir fiil belirli ya da belirsiz bir kişi tarafından bir zamana ya da tarza bağlı olarak yapılan bir eylemi bildirir. Örneğin "çektim" ve "işleme­liyiz" fiilleri eylem, zaman, tarz ve kişi kav­ramlarını içermektedir.
* Eylem: çek-
Sponsorlu Bağlantılar
işle-
*Zaman: -ti (geçmiş zaman)
*Tarz: -meli (eylemin yapılmasındaki gerek­lilik)
*Kişi: -(i)m (ben, birinci tekil kişi)
-(y)iz (biz, birinci çoğul kişi) Bir fiil zaman ya da tarz ve kişi bildirecek biçimde söylenmişse buna "çekimli fiil" diyo­ruz. Herhangi bir yerde rastladığımız ve anlamını bilemediğimiz bir fiili cümlede kulla­nıldığı biçimiyle çekimli olarak sözlüklerde bulamayız. Yukarıdaki "çektim" ve "işlemeli­yiz" fiillerini sözlükten bu biçimleriyle arama­yız. Bunlardaki zaman ya da tarz ve kişi eklerini attıktan sonra geriye kalan "çek-" ve "işle-" kök ve gövdesine "-mek" ekleri getire­rek onları mastar biçimine sokar ve sözlükten de "çekmek" ve "işlemek" diye ararız.
Fiillerde Kişi. Her fiilde o eylemi yapan ya da yapması gereken bir kişi ya da varlık bulunması zorunludur. Fiillerde üç kişi vardır:
*Birinci kişi: Konuşan ya da söz söyleyen kişi ya da kişiler (tekil-çoğul)
*İkinci kişi : Kendisine söz söylenen kişi ya da kişiler (tekil-çoğul)
*Üçüncü kişi : Kendisinden söz edilen kişi ya da kişiler (tekil-çoğul). Fiilerde kişiler şöyle sıralanır:

*Ben : Birinci tekil kişi
*Sen : İkinci tekil kişi
*O : Üçüncü tekil kişi
*Biz : Birinci çoğul kişi
*Siz : İkinci çoğul kişi
*Onlar: Üçüncü çoğul kişi
Yukarıda sıralanan kişi zamirleri, fiillerde birtakım ekler biçiminde yer alır ve genellikle de sözcüğün en sonunda bulunur. Çalışacak-sın, oturmalı-(y)/z, yürüsün-/er.

Fiillerde Kip

Fiillerin ifade ettiği zaman ya da tarz bakımın­dan aldığı biçimlere genel olarak "kip" adı verilir. Fiil kipleri genel olarak ikiye ayrılır.
Bildirme (Haber) Kipleri. Zaman kavramı içeren kipler o eylemin yapıldığını, yapılmak­ta olduğunu, yapılacağını bildirir. Bu özellik­lerinden dolayı bunlara "bildirme (ya da haber) kipleri" adı verilir.
1. Belirli geçmiş zaman (-dili geçmiş): Söz
konusu eylemin sözün söylendiği andan önce
yapıldığını ve konuşan kişinin eylemin yapıl-
dığını kesin olarak bildiğini bildirir. Fiil kök ya da gövdelerine ünlüler uyumuna ve ünsüz-
ler benzeşmesine göre -di eki getirilerek
yapılır:
Başla-^/(-m/ Çek-a-n/ Gör-dü/ Yaklaş-ft-k/ Oku-d«-nuz/ Bak-//-lar/.
2. Belirsiz geçmiş zaman (-miş'li geçmiş): Söz
konusu eylemin sözün söylendiği andan önce
yapıldığını ve konuşan kişinin eylemin yapıl-
dığını kesin olarak bilmediğini ya da bir
başkasından duyduğunu bildirir. Fiil kök ya
da gövdelerine ünlüler uyumuna göre -miş eki
getirilerek yapılır:
Ver-miş-iml Vurul-raw£-sun/ Gör-müş/ Bak-mış-ızl İşit-m/j-siniz/ Gül-mü^-ler.
3. Şimdiki zaman: Söz konusu eylemin sözün
söylendiği anda yapılmakta olduğunu ya da o
an yapılmaya başlanacağını bildirir. Fiil kök
ya da gövdelerine ünlüler uyumuna aykırı
olarak -yor ya da -(i)yor eki getirilerek
yapılır:
Gel-(i)_yo/--um/ Oku-yor-sun/ Gcz-(\)yorl Yüz-(ü)yor-uz/ Dinli-yor-sunuz/ Kızılıyor­lar.
4. Gelecek zaman: Söz konusu eylemin sözün
söylendiği andan sonra yapılacağını ya da
konuşan kişinin eylemi yapma amacında ol-
duğunu bildirir. Fiil kök ya da gövdelerine ünlüler uyumuna göre -ecek eki getirilerek yapılır:
Çalış-öcrtg-ım/ Si\-ecek-sin/ Duy-acakl Gizlen-eceğ-izl Unut-öca/c-sınız/ Geç-<?c<?/c-ler. 5. Geniş zaman: Söz konusu eylemin başlayıp devam ettiğini, gelecekte de devam edeceğini bildirir. Geniş zamanda geçmiş, gelecek ya da şimdiki zaman sınırlaması yoktur. Fiil kök ya da gövdelerine -r, -(i)r. -(e)r ekleri getirilerek yapılır:
Anlat-(ı)r-ım/ Gel-(i)r-sin/ Gez-(e)r/ Aç-(a)r-ız/ Unut-(u)r-sunuz/ Yürü-r-ler.
Dilek Kipleri. Bir eylemin yapılmasıyla ilgili istek ya da niyeti anlatan "dilek kiple-ri"nde ise açık ve belirli bir zaman kavra­mı yoktur. Eylemle ilgili tarzı ortaya koyar­lar.
1. Gereklilik: Söz konusu eylemin yapılması
gerektiğini anlatır. Fiil kök ya da gövdelerine
ünlüler uyumuna göre -meli eki getirilerek ya-
pılır:
Bak-m«//-yım/ Yüz-me//-sin/ Otur-malıl Ge-Ur-meli-y\z/ Kır-/w///-sınız/ Yürü-meli-ler.
2. İstek: Söz konusu eylemin yapılmasındaki
isteği, niyeti anlatır. Fiil kök ya da gövdeleri-
ne ünlüler uyumuna göre -e eki getirilerek ya-
pılır:
Sil-^-yim/ Dokun-a-sın/ Oku-(y)a/ Gör-e-lim/ Bil-e-siniz/ İste-(y)e-ler.
3.Dilek-Şart: Söz konusu eylemin yapılması dileğini ya da bir eylemin yapılmasının başka bir eylemin yapılması için şart olduğunu anla­tır. Fiil kök ya da gövdelerine ünlüler uyumu­na göre -se eki getirilerek yapılır: Bak-.ça-m/ \q-se-nl Yürü-se/ Kalk-sa-k/ Bak-sa-nız/ Gel-se-ler.
4.Emir: Söz konusu eylemin yapılmasını em­reder. Emir kipinin belirli bir eki yoktur. Ay­rıca birinci tekil ve birinci çoğul kişiler de kendi kendilerine emir veremeyecekleri için çekimlenmez:
Bak/ Otursun/ Düşün-wz (ya da Düşün-ünüz)l Kalk-.w;-lar.
Fiillerde Olumluluk, Olumsuzluk ve Soru
Fiille anlatılmak istenilen iş, kılış ya da oluşun yapıldığını bildiren ya da anlatan fiillere "olumlu", yapılmadığını bildiren ya da anla­tan fiillere "olumsuz" fiiller denilir. Fiillerin olumsuz biçimleri kök ve gövdelere kip ekle­rinden önce ünlüler uyumuna göre -me eki getirilerek yapılır: Gör-me-di-m, bak-ma-dı-m.
*İnsanlar birbirlerini severler (olumlu).
*Sınıfın kapısı açıldı (olumlu).
*Camı siz kırmadınız (olumsuz).
*Bugün sizi aramayacağım (olumsuz). Fiillerin soru biçimi ise, anlatılmak isteni­len iş, kılış ya da oluşun yapılıp yapılmadığını öğrenmek için kullanılır. Soru biçimi, mi soru edatının, ünlü uyumuna göre fiillere getiril­mesiyle yapılır. Soru edatı kendinden önceki sözcükten her zaman ayrı yazılır.
*Okumuş mu?
*Bakacak mıyız?
*Görüldü mü?

Ek Fiil

İsim soylu sözcüklere eklenerek onların cüm­lede yüklem görevi yapmalarını sağlayan ek­lere ek fiil denir. Ek fiillerin bunun dışında bildirme ve dilek kiplerine eklenerek bileşik zamanlı fiiller yapma görevi de vardır. Başlıca ek fiiller şunlardır: -idi (-di) (geniş zaman), -imiş (-miş) (geçmiş zaman), -ise (se) (belirsiz geçmiş zaman), -dir (şart).
*Önümüze çıkan ırmak idi.
*Bahçede koşan çocuk-rw.
*Telefona çıkan çocuk Ali imiş.
*Kardeşim okulda çok başarılı-(y)m<j.
*Öğrenci-(y)se& derslerimize çalışmalıyız.
*Burası çok karanlık-ftr.
*Kapıyı çalan biz-/'z.
Bileşik Zamanlı Fiiller
Bileşik zamanlı fiiller iki zaman ya da bir za­manla bir tarz kavramı taşıyan fiillerdir. Bile­şik zamanlı fiiller hikâye, rivayet ve şart ol­mak üzere üç çeşittir.
Hikâye Bileşik Zamanı. Geçmişte görülen eylemleri, sözün söylendiği anda hikâye et­mekte kullanılır. Bildirme ve dilek kiplerinin (emir dışında) üçüncü tekil kişi çekimlerine ünlüler uyumuna ve ünsüzler benzeşmesine göre -idi ya da -di ek fiili getirilerek yapılır.
Ge\di-(y)di-m (belirli geçmiş zamanın hikâ­yesi).
Bakıyor-dw-n (şimdiki zamanın hikâyesi) Yürüyecek-n (gelecek - zamanın - hikâyesi)
Konuşmuş-f«-k (belirsiz geçmiş zamanın hi­kâyesi)
Söylemeli-(v)f//-niz (gerekliliğin hikâyesi) Dursa-fvMz-lar (dilek-şartın hikâyesi) Rivayet Bileşik Zamanı. Bildirme ya da di­lek kipleriyle ilgili (belirli geçmiş ve emir dı­şında) eylemleri başkasından işitmiş gibi an­latmada kullanılır. Rivayet bileşik zamanı üçüncü tekil kişi çekimlerine -imiş ya da -miş ek fiili ünlüler uyumuna göre getirilerek ya­pılır.
Gülüyor-mu.ş/-um (şimdiki zamanın riva­yeti)
Kızmış-/?;;^-sın (belirsiz geçmiş zamanın ri­vayeti)
Bakacak-/n;^ (gelecek zamanın rivayeti) Ge\ir-miş-iz (geniş zamanın rivayeti) Çalışsa-fv)/w.y/-sınız (dilek şartın rivayeti) Kalkmalı-(y)mi£-lar (gerekliliğin rivayeti) Şart Bileşik Zamanı. Yalnız bildirme kiple­riyle ilgili eylemleri başka bir eylem ya da ev-lemlerin yapılmasına şart olarak göstermede kullanılır. Dilek kiplerinin şart bileşik zamanı yoktur. Üçüncü tekil kişilere ünlüler uyumu­na göre -ise ya da -se ek fiili getirilerek ya­pılır.
Oturdu-.SY/-m; Gelmiş-.ve-n; Duruyor-iY/: Alacak-sa-k; Sever-.ve-niz; Yapmışlarda.

Fiillerin Yapısal Özellikleri

Fiiller yapılarına göre "basit (kök durumun­da) fiiller", "türemiş (gövde durumunda) fiil­ler" ve "bileşik fiiller" olmak üzere üçe ay­rılır.
Basit Fiiller. Herhangi bir yapım eki alma­dan kullanılan kök durumundaki fiillerdir: Vaz-mak, otur-mak, çürü-mek, gez-mek.
Türemiş Fiiller. İsim ya da fiil soylu sözcük­lere yapım ekleri getirilerek türetilen fiiller­dir: Baş-/a-mak, akıl-/a«-mak, bir-fej-mek, boş-a/î-mak, su-sa-mak, ben-;>rae-mek.
Bileşik Fiiller. İki ya da daha çok sözcüğün birleşip kalıplaşmasıyla oluşan fiillerdir. Üç çeşit bileşik fiil vardır:
1.Anlamca Kaynaşmış Bileşik Fiiller: Boy ölçüşmek; etekleri tutuşmak; kafası kızmak; yüzü kızarmak. Bu tür bileşik fiillerden pek çoğu deyim olarak da kabul edilebilir.
2.Kurallı Bileşik Fiiller: Bu tür bileşik fiil­lerin dört ayrı çeşidi vardır. Birleştiği fiile gü­cü yetme, başarma anlamı katan ve bilmek fiili ile elde edilenlere "yeterlik fiilleri" (gele­bilmek, baka-bilmek, otura-bilmek); tezlik, kolaylık, beklenmezlik gibi anlamlar katan ve ivermek fiili ile elde edilenlere "tezlik fiilleri" (koş-uvermek. kal-ıvermek); sürerlik anlamı veren ve durmak, kalmak, gelmek, gitmek fi­illeriyle elde edilenlere "sürerlik fiilleri" (gi-de-durmak. baka-kalmak, süre-gelmek. ola-gitmek); az kalma, yaklaşma anlamları katan ve yazmak fiiliyle elde edilenlere "yaklaşma fiilleri" (düşe-yazmak. kırıla-yazmak) adı ve­rilir.
3. Yardımcı Fiillerle Kurulan Bileşik Fiil­ler: İsim soylu bir sözcük ile etmek, olmak, eylemek yardımcı fiilleriyle oluşturulan bile­şik fiillerdir. Yardımcı-olmak. acele-etmek, inat eylemek.

Fiillerde Çatı

Fiillerin özne. nesne alıp almamasına ya da öznenin eylemden etkilenmesi ya da birden fazla öznenin aynı işi karşılıklı olarak yapması esasına göre gösterdiği özelliklere çatı denilir.
1. Öznesi belli olan fiillere "etken", öznesi
belli olmayan fiillere de "edilgen" fiil adı ve-
rilir.
:: Ali sokak kapısını açtı (etken).
* Çiçekler rüzgâr yüzünden kırıldı (edilgen).
2. Nesne alan fiillere "geçişli"; nesne alma-
yan fiillere de "geçişsiz" fiil adı verilir.
*Çocuk çantasını açıyor (geçişli).
*Babam çarşıdan geldi (geçişsiz).
3. Öznenin yaptığı eylemden gene kendisi-
nin etkilendiğini gösteren fiillere "dönüşlü fi-
il" adı verilir.
* Sevim sabahleyin yıkandı (dönüşlü).
4. Birden fazla öznenin aynı işi birlikte ve
karşılıklı yaptığını bildiren fiillere "işteş fiil-
ler" adı verilir.
* Annem ile teyzem görüştüler (işteş).

Fiilimsiler

Fiil kök ve gövdelerinden kendilerine özgü eklerle türeyip eylem anlamı taşımakla birlik­te zaman, tarz ya da kişi almadan isim, sıfat ve bağlaç özelliklerini de taşıyan sözcüklere fiilimsi adı verilir. Fiilimsiler genel olarak bi­leşik cümlelerde, yan cümlecik kurarlar ve bu yan cümleciğin yüklemi (ya da başka bir öğe­si) olurlar.

Fiilimsiler üçe ayrılırlar:1. İsim fiiller (mas­tarlar); 2. Sıfat fiiller (ortaçlar); 3. Bağ fiiller (ulaçlar).İsim fiiller, bir yandan bir eylemin adı. öte yandan yan cümleciğin herhangi bir öğesi olurlar. Fiil kök ya da gövdelerine -mek. -me ve -iş ekleri getirilerek türetilirler: Çalışmak, insana güç katar. Okuma iyi bir uğraştır. Ge-liş-ini hoş karşılamadım.Sıfat fiiller, bir yandan bir ismi niteledikleri için sıfat, eylem anlamı taşıdıkları için de yan cümlecik yüklemi olurlar. Fiil kök ya da göv­delerine -en. -r. -ecek, -miş, -dik. -diği ekleri getirilerek türetilirler: Uçan kuşu gördün mü? Akar çeşme bulmak çok güç. Yazılacak mek­tuplar var. Yıkanmış çamaşırları ütüledim. Bunlar görülmedik şeyler mi? Bildiğiniz kişi­lerle birlikteydik.Bağ fiiller, bir yandan iki sözü birbirine bağladıkları için bağlaç, bir yandan da eylem anlamı taşıdıkları için yan cümlecik yüklemi olurlar. Fiil kök ya da gövdelerine eklenen -ip, -erek. -ken. -meden, -ince. -dikçe gibi pek çok ekle türetilirler: Burada oturup seni bekledim. Hayatımı çalışarak kazanıyorum. Yorulmadan yol aldık. Yaz gelince dinleniyo­ruz. Paramız bittikçe bankadan çekeriz.

MsxLabs & Temel Britannica
Son düzenleyen fadedliver; 30 Kasım 2008 17:54
Ziyaretçi - avatarı
Ziyaretçi
Ziyaretçi
30 Kasım 2008       Mesaj #2
Ziyaretçi - avatarı
Ziyaretçi
fiillerin olumlu ve olumsuz yönleri olumlu lumsuz soru biçimleri neler?
Sponsorlu Bağlantılar
ispermecet - avatarı
ispermecet
Ziyaretçi
30 Kasım 2008       Mesaj #3
ispermecet - avatarı
Ziyaretçi
Soruyu anladıysam arap olayım.
Fillerin beni etkileyen en önemli özelliği zekaları, muazzam hafızaları ve kendi aralarında konuşacak diller geliştirmeleri. Evet konuşuyorlar, bizim duyamayacağımız düşüklükte frekası olan sesler çıkrarak. Ve sesleri sadece kulakları ile değil ayak tabanları ile de duyabiliyorlar. Konuştukları sesin frekansı 6-12. Bizim kulağımız ise 20-19.000 frekanstaki sesleri duyabilir. Bazı insanlar bu frekasların dışındaki sesleri de duyabilir. 16 frekansı, 22.000 frekansı duyan insanlar var.
x_Abyss_x - avatarı
x_Abyss_x
Ziyaretçi
30 Kasım 2008       Mesaj #4
x_Abyss_x - avatarı
Ziyaretçi
Fiil fiil. Yüklem yani Msn Grin
ispermecet - avatarı
ispermecet
Ziyaretçi
30 Kasım 2008       Mesaj #5
ispermecet - avatarı
Ziyaretçi
Alıntı
Ziyaretçi adlı kullanıcıdan alıntı

FİLLERİN OLUMLU OLUMSUZ VE OLUMSUZ SORU BİÇİMLERİ


Ben buradaki fili görüp yanıtlamıştım Msn Cry
sonra fiil olarak yazılmasına rağmen bu takıntıyla olumlu ve olumsuz fil beni şaşkına çevirdi Msn GrinMsn Grin
_KleopatrA_ - avatarı
_KleopatrA_
Ziyaretçi
29 Ocak 2010       Mesaj #6
_KleopatrA_ - avatarı
Ziyaretçi
Bu mesaj 'en iyi cevap' seçilmiştir.
Alıntı
Ziyaretçi adlı kullanıcıdan alıntı

FİLLERİN OLUMLU OLUMSUZ VE OLUMSUZ SORU BİÇİMLERİ

Fiil (Eylem)
Dilbilgisiyle ilgili bir terim olarak varlık­ların yaptığı her türlü eylemi bildiren bir sözcüktür. Eylem bir iş, bir kılış olabileceği gibi o varlıkla ilgili bir oluş da olabilir. Cümlede temel sözcük durumunda olan ve "yüklem" görevi yapan fiil için olup biteni anlatan sözcük de diyebiliriz . Her fiilde "eylem" kavramıyla "zaman" ya da "tarz" ve "kişi" kavramları kaynaşmış durumdadır. Başka türlü söylersek bir fiil belirli ya da belirsiz bir kişi tarafından bir zamana ya da tarza bağlı olarak yapılan bir eylemi bildirir. Örneğin "çektim" ve "işleme­liyiz" fiilleri eylem, zaman, tarz ve kişi kav­ramlarını içermektedir.
* Eylem: çek-
işle-
*Zaman: -ti (geçmiş zaman)
*Tarz: -meli (eylemin yapılmasındaki gerek­lilik)
*Kişi: -(i)m (ben, birinci tekil kişi)
-(y)iz (biz, birinci çoğul kişi) Bir fiil zaman ya da tarz ve kişi bildirecek biçimde söylenmişse buna "çekimli fiil" diyo­ruz. Herhangi bir yerde rastladığımız ve anlamını bilemediğimiz bir fiili cümlede kulla­nıldığı biçimiyle çekimli olarak sözlüklerde bulamayız. Yukarıdaki "çektim" ve "işlemeli­yiz" fiillerini sözlükten bu biçimleriyle arama­yız. Bunlardaki zaman ya da tarz ve kişi eklerini attıktan sonra geriye kalan "çek-" ve "işle-" kök ve gövdesine "-mek" ekleri getire­rek onları mastar biçimine sokar ve sözlükten de "çekmek" ve "işlemek" diye ararız.
Fiillerde Kişi. Her fiilde o eylemi yapan ya da yapması gereken bir kişi ya da varlık bulunması zorunludur. Fiillerde üç kişi vardır:
*Birinci kişi: Konuşan ya da söz söyleyen kişi ya da kişiler (tekil-çoğul)
*İkinci kişi : Kendisine söz söylenen kişi ya da kişiler (tekil-çoğul)
*Üçüncü kişi : Kendisinden söz edilen kişi ya da kişiler (tekil-çoğul). Fiilerde kişiler şöyle sıralanır:

*Ben : Birinci tekil kişi
*Sen : İkinci tekil kişi
*O : Üçüncü tekil kişi
*Biz : Birinci çoğul kişi
*Siz : İkinci çoğul kişi
*Onlar: Üçüncü çoğul kişi
Yukarıda sıralanan kişi zamirleri, fiillerde birtakım ekler biçiminde yer alır ve genellikle de sözcüğün en sonunda bulunur. Çalışacak-sın, oturmalı-(y)/z, yürüsün-/er.

Fiillerde Kip

Fiillerin ifade ettiği zaman ya da tarz bakımın­dan aldığı biçimlere genel olarak "kip" adı verilir. Fiil kipleri genel olarak ikiye ayrılır.
Bildirme (Haber) Kipleri. Zaman kavramı içeren kipler o eylemin yapıldığını, yapılmak­ta olduğunu, yapılacağını bildirir. Bu özellik­lerinden dolayı bunlara "bildirme (ya da haber) kipleri" adı verilir.
1. Belirli geçmiş zaman (-dili geçmiş): Söz
konusu eylemin sözün söylendiği andan önce
yapıldığını ve konuşan kişinin eylemin yapıl-
dığını kesin olarak bildiğini bildirir. Fiil kök ya da gövdelerine ünlüler uyumuna ve ünsüz-
ler benzeşmesine göre -di eki getirilerek
yapılır:
Başla-^/(-m/ Çek-a-n/ Gör-dü/ Yaklaş-ft-k/ Oku-d«-nuz/ Bak-//-lar/.
2. Belirsiz geçmiş zaman (-miş'li geçmiş): Söz
konusu eylemin sözün söylendiği andan önce
yapıldığını ve konuşan kişinin eylemin yapıl-
dığını kesin olarak bilmediğini ya da bir
başkasından duyduğunu bildirir. Fiil kök ya
da gövdelerine ünlüler uyumuna göre -miş eki
getirilerek yapılır:
Ver-miş-iml Vurul-raw£-sun/ Gör-müş/ Bak-mış-ızl İşit-m/j-siniz/ Gül-mü^-ler.
3. Şimdiki zaman: Söz konusu eylemin sözün
söylendiği anda yapılmakta olduğunu ya da o
an yapılmaya başlanacağını bildirir. Fiil kök
ya da gövdelerine ünlüler uyumuna aykırı
olarak -yor ya da -(i)yor eki getirilerek
yapılır:
Gel-(i)_yo/--um/ Oku-yor-sun/ Gcz-(\)yorl Yüz-(ü)yor-uz/ Dinli-yor-sunuz/ Kızılıyor­lar.
4. Gelecek zaman: Söz konusu eylemin sözün
söylendiği andan sonra yapılacağını ya da
konuşan kişinin eylemi yapma amacında ol-
duğunu bildirir. Fiil kök ya da gövdelerine ünlüler uyumuna göre -ecek eki getirilerek yapılır:
Çalış-öcrtg-ım/ Si\-ecek-sin/ Duy-acakl Gizlen-eceğ-izl Unut-öca/c-sınız/ Geç-<?c<?/c-ler. 5. Geniş zaman: Söz konusu eylemin başlayıp devam ettiğini, gelecekte de devam edeceğini bildirir. Geniş zamanda geçmiş, gelecek ya da şimdiki zaman sınırlaması yoktur. Fiil kök ya da gövdelerine -r, -(i)r. -(e)r ekleri getirilerek yapılır:
Anlat-(ı)r-ım/ Gel-(i)r-sin/ Gez-(e)r/ Aç-(a)r-ız/ Unut-(u)r-sunuz/ Yürü-r-ler.
Dilek Kipleri. Bir eylemin yapılmasıyla ilgili istek ya da niyeti anlatan "dilek kiple-ri"nde ise açık ve belirli bir zaman kavra­mı yoktur. Eylemle ilgili tarzı ortaya koyar­lar.
1. Gereklilik: Söz konusu eylemin yapılması
gerektiğini anlatır. Fiil kök ya da gövdelerine
ünlüler uyumuna göre -meli eki getirilerek ya-
pılır:
Bak-m«//-yım/ Yüz-me//-sin/ Otur-malıl Ge-Ur-meli-y\z/ Kır-/w///-sınız/ Yürü-meli-ler.
2. İstek: Söz konusu eylemin yapılmasındaki
isteği, niyeti anlatır. Fiil kök ya da gövdeleri-
ne ünlüler uyumuna göre -e eki getirilerek ya-
pılır:
Sil-^-yim/ Dokun-a-sın/ Oku-(y)a/ Gör-e-lim/ Bil-e-siniz/ İste-(y)e-ler.
3.Dilek-Şart: Söz konusu eylemin yapılması dileğini ya da bir eylemin yapılmasının başka bir eylemin yapılması için şart olduğunu anla­tır. Fiil kök ya da gövdelerine ünlüler uyumu­na göre -se eki getirilerek yapılır: Bak-.ça-m/ \q-se-nl Yürü-se/ Kalk-sa-k/ Bak-sa-nız/ Gel-se-ler.
4.Emir: Söz konusu eylemin yapılmasını em­reder. Emir kipinin belirli bir eki yoktur. Ay­rıca birinci tekil ve birinci çoğul kişiler de kendi kendilerine emir veremeyecekleri için çekimlenmez:
Bak/ Otursun/ Düşün-wz (ya da Düşün-ünüz)l Kalk-.w;-lar.
Fiillerde Olumluluk, Olumsuzluk ve Soru
Fiille anlatılmak istenilen iş, kılış ya da oluşun yapıldığını bildiren ya da anlatan fiillere "olumlu", yapılmadığını bildiren ya da anla­tan fiillere "olumsuz" fiiller denilir. Fiillerin olumsuz biçimleri kök ve gövdelere kip ekle­rinden önce ünlüler uyumuna göre -me eki getirilerek yapılır: Gör-me-di-m, bak-ma-dı-m.
*İnsanlar birbirlerini severler (olumlu).
*Sınıfın kapısı açıldı (olumlu).
*Camı siz kırmadınız (olumsuz).
*Bugün sizi aramayacağım (olumsuz). Fiillerin soru biçimi ise, anlatılmak isteni­len iş, kılış ya da oluşun yapılıp yapılmadığını öğrenmek için kullanılır. Soru biçimi, mi soru edatının, ünlü uyumuna göre fiillere getiril­mesiyle yapılır. Soru edatı kendinden önceki sözcükten her zaman ayrı yazılır.
*Okumuş mu?
*Bakacak mıyız?
*Görüldü mü?

Ek Fiil

İsim soylu sözcüklere eklenerek onların cüm­lede yüklem görevi yapmalarını sağlayan ek­lere ek fiil denir. Ek fiillerin bunun dışında bildirme ve dilek kiplerine eklenerek bileşik zamanlı fiiller yapma görevi de vardır. Başlıca ek fiiller şunlardır: -idi (-di) (geniş zaman), -imiş (-miş) (geçmiş zaman), -ise (se) (belirsiz geçmiş zaman), -dir (şart).
*Önümüze çıkan ırmak idi.
*Bahçede koşan çocuk-rw.
*Telefona çıkan çocuk Ali imiş.
*Kardeşim okulda çok başarılı-(y)m<j.
*Öğrenci-(y)se& derslerimize çalışmalıyız.
*Burası çok karanlık-ftr.
*Kapıyı çalan biz-/'z.
Bileşik Zamanlı Fiiller
Bileşik zamanlı fiiller iki zaman ya da bir za­manla bir tarz kavramı taşıyan fiillerdir. Bile­şik zamanlı fiiller hikâye, rivayet ve şart ol­mak üzere üç çeşittir.
Hikâye Bileşik Zamanı. Geçmişte görülen eylemleri, sözün söylendiği anda hikâye et­mekte kullanılır. Bildirme ve dilek kiplerinin (emir dışında) üçüncü tekil kişi çekimlerine ünlüler uyumuna ve ünsüzler benzeşmesine göre -idi ya da -di ek fiili getirilerek yapılır.
Ge\di-(y)di-m (belirli geçmiş zamanın hikâ­yesi).
Bakıyor-dw-n (şimdiki zamanın hikâyesi) Yürüyecek-n (gelecek - zamanın - hikâyesi)
Konuşmuş-f«-k (belirsiz geçmiş zamanın hi­kâyesi)
Söylemeli-(v)f//-niz (gerekliliğin hikâyesi) Dursa-fvMz-lar (dilek-şartın hikâyesi) Rivayet Bileşik Zamanı. Bildirme ya da di­lek kipleriyle ilgili (belirli geçmiş ve emir dı­şında) eylemleri başkasından işitmiş gibi an­latmada kullanılır. Rivayet bileşik zamanı üçüncü tekil kişi çekimlerine -imiş ya da -miş ek fiili ünlüler uyumuna göre getirilerek ya­pılır.
Gülüyor-mu.ş/-um (şimdiki zamanın riva­yeti)
Kızmış-/?;;^-sın (belirsiz geçmiş zamanın ri­vayeti)
Bakacak-/n;^ (gelecek zamanın rivayeti) Ge\ir-miş-iz (geniş zamanın rivayeti) Çalışsa-fv)/w.y/-sınız (dilek şartın rivayeti) Kalkmalı-(y)mi£-lar (gerekliliğin rivayeti) Şart Bileşik Zamanı. Yalnız bildirme kiple­riyle ilgili eylemleri başka bir eylem ya da ev-lemlerin yapılmasına şart olarak göstermede kullanılır. Dilek kiplerinin şart bileşik zamanı yoktur. Üçüncü tekil kişilere ünlüler uyumu­na göre -ise ya da -se ek fiili getirilerek ya­pılır.
Oturdu-.SY/-m; Gelmiş-.ve-n; Duruyor-iY/: Alacak-sa-k; Sever-.ve-niz; Yapmışlarda.

Fiillerin Yapısal Özellikleri

Fiiller yapılarına göre "basit (kök durumun­da) fiiller", "türemiş (gövde durumunda) fiil­ler" ve "bileşik fiiller" olmak üzere üçe ay­rılır.
Basit Fiiller. Herhangi bir yapım eki alma­dan kullanılan kök durumundaki fiillerdir: Vaz-mak, otur-mak, çürü-mek, gez-mek.
Türemiş Fiiller. İsim ya da fiil soylu sözcük­lere yapım ekleri getirilerek türetilen fiiller­dir: Baş-/a-mak, akıl-/a«-mak, bir-fej-mek, boş-a/î-mak, su-sa-mak, ben-;>rae-mek.
Bileşik Fiiller. İki ya da daha çok sözcüğün birleşip kalıplaşmasıyla oluşan fiillerdir. Üç çeşit bileşik fiil vardır:
1.Anlamca Kaynaşmış Bileşik Fiiller: Boy ölçüşmek; etekleri tutuşmak; kafası kızmak; yüzü kızarmak. Bu tür bileşik fiillerden pek çoğu deyim olarak da kabul edilebilir.
2.Kurallı Bileşik Fiiller: Bu tür bileşik fiil­lerin dört ayrı çeşidi vardır. Birleştiği fiile gü­cü yetme, başarma anlamı katan ve bilmek fiili ile elde edilenlere "yeterlik fiilleri" (gele­bilmek, baka-bilmek, otura-bilmek); tezlik, kolaylık, beklenmezlik gibi anlamlar katan ve ivermek fiili ile elde edilenlere "tezlik fiilleri" (koş-uvermek. kal-ıvermek); sürerlik anlamı veren ve durmak, kalmak, gelmek, gitmek fi­illeriyle elde edilenlere "sürerlik fiilleri" (gi-de-durmak. baka-kalmak, süre-gelmek. ola-gitmek); az kalma, yaklaşma anlamları katan ve yazmak fiiliyle elde edilenlere "yaklaşma fiilleri" (düşe-yazmak. kırıla-yazmak) adı ve­rilir.
3. Yardımcı Fiillerle Kurulan Bileşik Fiil­ler: İsim soylu bir sözcük ile etmek, olmak, eylemek yardımcı fiilleriyle oluşturulan bile­şik fiillerdir. Yardımcı-olmak. acele-etmek, inat eylemek.

Fiillerde Çatı

Fiillerin özne. nesne alıp almamasına ya da öznenin eylemden etkilenmesi ya da birden fazla öznenin aynı işi karşılıklı olarak yapması esasına göre gösterdiği özelliklere çatı denilir.
1. Öznesi belli olan fiillere "etken", öznesi
belli olmayan fiillere de "edilgen" fiil adı ve-
rilir.
:: Ali sokak kapısını açtı (etken).
* Çiçekler rüzgâr yüzünden kırıldı (edilgen).
2. Nesne alan fiillere "geçişli"; nesne alma-
yan fiillere de "geçişsiz" fiil adı verilir.
*Çocuk çantasını açıyor (geçişli).
*Babam çarşıdan geldi (geçişsiz).
3. Öznenin yaptığı eylemden gene kendisi-
nin etkilendiğini gösteren fiillere "dönüşlü fi-
il" adı verilir.
* Sevim sabahleyin yıkandı (dönüşlü).
4. Birden fazla öznenin aynı işi birlikte ve
karşılıklı yaptığını bildiren fiillere "işteş fiil-
ler" adı verilir.
* Annem ile teyzem görüştüler (işteş).

Fiilimsiler

Fiil kök ve gövdelerinden kendilerine özgü eklerle türeyip eylem anlamı taşımakla birlik­te zaman, tarz ya da kişi almadan isim, sıfat ve bağlaç özelliklerini de taşıyan sözcüklere fiilimsi adı verilir. Fiilimsiler genel olarak bi­leşik cümlelerde, yan cümlecik kurarlar ve bu yan cümleciğin yüklemi (ya da başka bir öğe­si) olurlar.

Fiilimsiler üçe ayrılırlar:1. İsim fiiller (mas­tarlar); 2. Sıfat fiiller (ortaçlar); 3. Bağ fiiller (ulaçlar).İsim fiiller, bir yandan bir eylemin adı. öte yandan yan cümleciğin herhangi bir öğesi olurlar. Fiil kök ya da gövdelerine -mek. -me ve -iş ekleri getirilerek türetilirler: Çalışmak, insana güç katar. Okuma iyi bir uğraştır. Ge-liş-ini hoş karşılamadım.Sıfat fiiller, bir yandan bir ismi niteledikleri için sıfat, eylem anlamı taşıdıkları için de yan cümlecik yüklemi olurlar. Fiil kök ya da göv­delerine -en. -r. -ecek, -miş, -dik. -diği ekleri getirilerek türetilirler: Uçan kuşu gördün mü? Akar çeşme bulmak çok güç. Yazılacak mek­tuplar var. Yıkanmış çamaşırları ütüledim. Bunlar görülmedik şeyler mi? Bildiğiniz kişi­lerle birlikteydik.Bağ fiiller, bir yandan iki sözü birbirine bağladıkları için bağlaç, bir yandan da eylem anlamı taşıdıkları için yan cümlecik yüklemi olurlar. Fiil kök ya da gövdelerine eklenen -ip, -erek. -ken. -meden, -ince. -dikçe gibi pek çok ekle türetilirler: Burada oturup seni bekledim. Hayatımı çalışarak kazanıyorum. Yorulmadan yol aldık. Yaz gelince dinleniyo­ruz. Paramız bittikçe bankadan çekeriz.

MsxLabs & Temel Britannica
Misafir - avatarı
Misafir
Ziyaretçi
24 Mayıs 2010       Mesaj #7
Misafir - avatarı
Ziyaretçi
Fiileri bana atlatın...
_Yağmur_ - avatarı
_Yağmur_
VIP VIP Üye
24 Mayıs 2010       Mesaj #8
_Yağmur_ - avatarı
VIP VIP Üye
Alıntı
Misafir adlı kullanıcıdan alıntı

Fiileri bana atlatın...

FİİL (EYLEM)
*İş, oluş, hareket, kılış, durum bildiren kelimelerdir.
Gel, Otur, Kalk, Çık, Uyu, Döv


Not: Olumsuzluk eklerini alabilirler.
Gelme, Oturma, Kalkma, Çıkma, Uyuma, Dövme

Not: Daha önce de ifade ettiğimiz gibi, bir sözcüğün fiil olduğunu anlamak için, sözcüğün yalın haline “-mek,-mak” eklerini getirebiliriz. Gelebiliyorsa fiildir.

Not: Fiiller kip ve kişi eklerini alabildikleri gibi, hiç ek almadan da kip ve kişi bildirebilirler.
Gel-di-m. (“-di” Görülen geçmiş zaman eki. “-m” 1. tekil şahıs eki)
Gel. (Ek yoktur. Bu nedenle Emir kipi. 2. tekil şahsı bildirmektedir.)


Not: Fiil, tek başına bir cümle özelliği gösterebilir.
Kapat. (Bu bir kurallı cümledir.)

Not: Fiiller, anlam özelliklerine göre üçe ayrılır:
1)Kılış Fiilleri:
Bu tür fiiller, bir nesne ile gerçekleşir.
Yaz, Oku, Çiz, Diz, İç, Sil

2)Durum Fiilleri:
Bu tür fiiller, bir nesne ile gerçekleşmez.
Uyu, Ağla, Gül, Dur, Eğlen

3)Oluş Fiilleri:
Varlığın zaman içindeki değişimini bildiren fiillerdir.
Büyü (mek), Morar (mak), Çirkinleş (mek), Yeşer (mek), Piş (mek), Paslan (mak)

Not: Fiillerin çekimi kip ve kişi ekleri yardımıyla yapılır.



KİP EKLERİ
*Fiillere zaman yada dilek anlamı katan eklerdir.

A)HABER (BİLDİRME) KİPLERİ:
*Fiilin zamanını bildiren kip ekleridir.

1- Görülen Geçmiş Zaman: (-di, -dı, -du, -dü, -tı, -ti, -tu, -tü)
*Bu ek, geçmişte yapılan bir işin, kişi tarafından görüldüğünü, bilindiğini ifade eder.
Kaç--m , kaç--n , kaç-
Kaç--k , Kaç--nız , Kaç--lar


2- Öğrenilen (Duyulan) Geçmiş Zaman: (-mış, -miş, -muş, -müş)
*Bu ek, geçmişte yapılan bir işin, başkasından duyulduğunu ifade eder.
Yaz-mış-ım , yaz-mış-sın , Yaz-mış
Yaz-mış-ız , yaz-mış-sınız , yaz-mış-lar

3- Şimdiki Zaman: (-yor, -mekte, -makta)
*Bu ekler fiilin şu anda yapıldığını ifade eder.
Geziyor, boyuyor, gelmekte, yağmakta

4- Gelecek Zaman: (-ecek, -acak)
*Bu ek fiilin gelecekte yapılacağını ifade eder.
Yatacak, Çıkacak, Sevecek

5- Geniş Zaman: (-r, -er, -ır)
*Bu ek fiilin her zaman yapıldığını yada yapılacağını ifade eder.
Kırar, Erir, Gözler, Görür


Not: Geniş zamanın olumsuzu “-mez, -maz” ekleriyle yapılabilir.
Burada diğerlerinden farklı olarak geniş zaman ekinin düştüğü görülür.
Gör / Gömedi
Görür / Görmez



B) DİLEK (İSTEME) KİPLERİ:
*Fiilin zamanını bildirmeyen kip ekleridir. İsteme, şart, gereklilik veya emir anlamları içerirler.

1- İstek Kipi: (-e, -a)
*İsteme anlamı katar.
Çıkayım, Yiyesin, Kıralım
Not: En sık kullanımı “-eyim, -ayım, -elim, -alım” dır.


2- Şart (Koşul) Kipi: (-se, -sa)
*Şart anlamı katar.
Koşsak, Sevsen, Yaşasam


3- Gereklilik Kipi: (-meli, -malı)
*Gerekme ve ihtimal anlamı katar.
Düşünmeliyiz, Yürümelisiniz, Ol
malı

4- Emir Kipi: (Sabit eki yok)
*Emretme anlamı katar.
*Emir kipinde fiil, şahıslara göre ek alır.
* 1. Tekil ve 1. Çoğul kişilerin emir çekimi yoktur.

1. T: -............................1. Ç: -
2. T: Gel..........................2. Ç: Gel-in
3. T: Gel-sin.....................3. Ç: Gel-sinler


BASİT ZAMANLI FİİLLER: (Basit Çekimli Fiiller)
*Tek bir kip eki alan fiillerdir.
Fiil + Kip Eki + Şahıs Eki

Sür++m Görülen Geçmiş Zaman
Bak+mış+sın Öğrenilen Geçmiş Zaman

BİLEŞİK ZAMANLI FİİLLER: (Bileşik Çekimli Fiiller)
*Birden fazla kip eki alan fiillerdir.
Fiil + 1. Kip Eki + 2. Kip Eki (-di, -miş, -se) + Şahıs Eki

Not: 2. Kip eki aslında ek-fiildir. Ve bu ekler sabittir.
Git+miş+ti+n
Gid+ecek+miş+iz
Git+miş+se+niz



Bileşik zamanlı Fiiller Üçe Ayrılır:

1- Hikaye Bileşik Zaman: (-di)
Fiil+Kip eki+(-di)+Şahıs eki
Baksayk, Okumalıyn, Oturacaktım


2- Rivayet Bileşik Zaman: (-miş)
Fiil+Kip eki+(-miş)+Şahıs eki
Arıyormuş, Çıkaymışsın, Silecekmişiz


3- Şart Bileşik Zaman: (-se)
Fiil+Kip Eki+(-se)+Şahıs Eki
Gelmişseniz, Yatmalıysan, Boyaysak


Not: Emir kipinin bileşik zamanı yoktur.

Not: Katmerli bileşik zaman:
Gel+iyor+du+y+sa+m
Yap+acak+mış+sa



FİİLERDE ANLAM-ZAMAN KAYMASI:
*Kip eklerinin görevi dışında, başka bir kip ekinin yerine kullanılmasıyla oluşur.
*Bileşik zamanlı fiillerde anlam-zaman kayması olmaz.
*Dua ve dileklerde genelde görülür.

Yarın maça gidiyor muyuz? (aslında “gidecek miyiz?” olmalı… )
Bu yıl ÖSS haziran ayında yapılıyor. ( “yapılacak.” )
Akşamları erken yatıyorum. ( “yatarım.” )
Küçük yaştayken futbol oynamaya başlıyor. ( “başlamış.” )
Hoca bir gün ağaca çıkar. ( “çıkmış.” )
Her şey gönlünüzce olsun. ( “ola.” )


"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.
Misafir - avatarı
Misafir
Ziyaretçi
14 Ekim 2010       Mesaj #9
Misafir - avatarı
Ziyaretçi
ltfnnnnn çk ihtiyacm w4r
Misafir - avatarı
Misafir
Ziyaretçi
10 Kasım 2010       Mesaj #10
Misafir - avatarı
Ziyaretçi
filller nelerdir?

Benzer Konular

3 Kasım 2014 / Ziyaretçi Soru-Cevap
5 Kasım 2014 / Misafir Soru-Cevap
24 Mayıs 2011 / Misafir Cevaplanmış