Kaside ve gazel arasındaki farklar nelerdir?

Bilindiği üzere Divan Edebiyatı'nda iki önemli nazım türü vardır: Gazel ve kaside. Bu iki türün konuları ve temaları birbirinden farklıdır. Kısaca belirtmek gerekirse, gazel duyguların, kasideyse düşüncelerin ifade aracı olarak nitelendirilebilir.


GAZEL: Özellikle aşk, güzellik ve içki konusunda yazılmış belirli biçimdeki şiirlere denir. Beyit sayısı genellikle 5-9 arasında değişir. Gazelin ilk beyti mutlaka kendi arasında uyaklı olur.Bu ilk beyte “matla”, son beyte ise “makta” adı verilir. Bir gazelin en güzel beytine “beyt-ül gazel”, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “mahlas beyti” denir. Beyitleri arasında anlam birliği bulunan gazele “yek-âhenk”, aynı güç ve güzellikte beyitlerden oluşan gazele de “yek-âvâz” gazel adı verilir.

KASİDE: Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallar içinde yazılan uzun şiirlerdir. En az 33, en çok 99 beyitten oluşur. Kasidenin en güzel beytine “beyt-ül kaside”, şairin mahlasının bulunduğu beyte de “taç-beyt” adı verilir.

Kaside ve gazel türünün her ikisinde de ilk beyit matla, son beyit makta olacak şekilde matla ve makta bulunur.Ayrıca gazellerde şair, mahlasını (takma adını) makta beytinde, kaside de ise taç beytinde açıklar. Bu şekilde de aradaki fark anlaşılabilir!

Kasidenin Özellikleri

1- Beyitlerden oluşur. Kafiye düzeni gazelle aynıdır. Yani aa, ba, ca, da, ea, fa … Ancak gazelden daha uzun bir nazım şeklidir.
2- Kaside en az 33, en çok 99 beyitten oluşur. Ancak beyit sayısı 33’den az olan kasideler de vardır.
3- Kasidenin ilk beytine matla denir. Ama şair, şiir içinde matlaı yenileyebilir.
4- Kasidenin son beytine makta denir.
5- Şairin isminin geçtiği yere taç beyit denir. Sonlara doğrudur.
6- Kasidenin en güzel beytine beytü’l-kasid denir.
7- Aruz ölçüsüyle yazılır.
8- Bu türün en meşhur ismi Nef’i’dir.
9- Kasidenin kendi içinde belli bölümleri vardır.

Gazelin Özellikleri
,
1- Beyit sayısı 5 ile 15 arasında değişir. ama genelde bu sayı 5, 7, 9 beyittir.
2- İlk beyit kendi arasında kafiyelidir. Gazelin kafiye düzeni (örgüsü) şöyledir; aa, ba, ca, da, ea, fa
3- Gazelin ilk beytine matla(doğuş yeri) denir.
4- Gazelin son beytine makta (bitiş, kesiliş yeri) denir.
5- Şairin isminin geçtiği beyte taç beyit denir.
6- Gazelin en güzel beytine beytü’l-gazel denir. Bu beyte Şah beyit de denir.
7- Gazelde genelde anlam bütünlüğü aranmaz, anlam beyitte tamamlanır.
8- Bir gazelin bütününde aynı konu işleniyorsa, böyle gazellere yek-ahenk gazel denir.
9- Bütün bir şiirin aynı söyleyiş güzelliğine sahip olduğu gazellere yek-âvâz gazel denir.
10- Divan edebiyatı şairleri bütün maharetlerini gazelde ortaya koyarlar. Büyük şair olmanın en büyük ölçütü gazellerdir.
11- Gazelde konu aşk, şarap, güzellik ve aşkın ıstırabıdır.
12- Bazı gazellerin matladan sonra gelen beyitlerinde mısralar ortalarından bölünebilir. Bu durumda gazele iç kafiye hakimdir. Böyle gazellere musammat gazel denir.
13- Aruz vezniyle yazılır.
14- Fuzûlî, Bâkî, Nedim, Şeyh Galip, Taşlıcalı Yahya Bey vb. gazelin önemli isimleridir.

Kasidelerde, şairin mahlasının (takma ad) geçtiği beyite taç beyit deniyordur. Gazellerde ise en güzel beyit taç beyitle adlandırılır!

Gazel ve Kaside Arasındaki Farklar
Gazel 5-15 beyitten, kaside ise 33-99 beyitten oluşur. Gazel aşk, sevgi, içkiyi konu alır, kaside ise devlet ve din adamlarını över. Gazelin özel bölümü yoktur, kasidenin ise 7 tane özel bölümü vardır.

Gazelde aşk, şarap, kadın güzelliği...vs gibi konuların işlendiğini biliyorum. Kasidenin de övgü konulu bir şiir olduğunu biliyorum ama anlamadığım nokta şu: bunların ikisinin de dili ağır yani Arapça ve Farsça, nasıl anlayacağım peki övgü şiiri olduğunu ya da aşk, şarap, kadın güzelliği gibi konuların işlendiğini?