Özdeyiş Nedir?

özdeyiş

AFORÎZMA olarak da bilinir, bir düşünce, ilke ya da doğruyu akılda kalıcı bir biçimde aktaran özlü söz.

Başlangıçta, özellikle sanat, tıp, hukuk ve siyaset gibi alanların kendilerine özgü yöntem ve ilkelerini ifade etmek için kullanılırdı. Terimi ilk kez Hippokrates, hastalıkların belirtileri ve tanıları ile tıp ve iyileştirme sanatı üzerine önermelerden oluşan Aphorismi (Özdeyişler) adlı yapıtında kullandı. Kitaba giriş niteliğindeki ilk özdeyiş şöyleydi: “Yaşam kısa, sanat uzun, olay ani ve tehlikeli, deneyim aldatıcı, yargı zordur. Hekimin gerekeni yapmaya hazır olması yetmez; hastanın, yardımcıların ve gerekli bütün dış koşulların özenle hazırlanıp uygun hale getirilmesi gerekir”.

Ortaçağda özdeyiş derlemeleri oldukça yaygındı. Gnomologia adı verilen ve gençlerin eğitiminde önemli bir rol oynayan bu kitapların en iyi örneklerinden biri İS 5. yüzyılda Stobaeus tarafından derlendi. Ortaçağın bir başka ünlü özdeyiş kitabı ünlü hekim Joannes de Meditano’ya aitti. Meditano kitabını yaklaşık 1066’da Salerno tıp okulunun ilkelerini açıklamak üzere Latince ve manzum olarak yazmıştı. Felemenkli Hermann Boerhaave’nin gene tıp üzerine ve Latince yazdığı, 1709’da Leiden’de basılan özdeyiş kitabı ise o dönemin tıp bilgisiyle ilgili özlü bilgiler içerir ve tıp tarihi öğrencileri için bugün de ilginç bir kaynak olmayı sürdürür.

DEVAMI Özdeyişler

Özdeniyiş Nedir

Özdeyiş, vecize, aforizma ya da özlü söz, düşünce, duygu ya da ilkeleri kısa ve öz bir biçimde anlatan sözlerdir. Kimi zaman motto, kelamıkibar ve ülger olarak da anılırlar. Özdeyişlerin söyleyeni genellikle bellidir; ancak bazı sloganlaşmış özdeyişlerin ilk kim tarafından yaratıldığı bilinmeyebilir.

Özdeyiş derin anlamı olan geniş duygu ve anlatıların tek ve sloganımsı cümle şeklini almış halidir yani derin duygu tasvirleri ve onlarca kelimeyle ifade edilmeye çalışılanın tek solukta çıkmasıdır. "Damarlarımdaki kan gibisin varlığını her an hissetmiyorum ama yokluğunda yaşayamam." (J.Saramago). Aslında aforizmanın tanımını da yine aforizmaları ile de ses getiren Friedrich Wilhelm Nietzsche yapmıştır :"Benim arzum başkalarının bir kitapta anlattığı şeyi, on cümlede anlatmaktır."

Aforizma bir form olarak neredeyse bütün disiplinlerle dirsek temasındadır. Mesela bir Schopenhauer, Nietzsche, Cioran, kimi zaman felsefi kimi zaman şiirsel kimi zaman da edebi yönü baskın olan aforizma yazarlarıdır. Lichtenberg ise yer yer bir düşünür edasıyla tespitler ortaya koysa da, aforizmalarının büyük bölümünü eğitimle ilgili temalar oluşturur. Genel anlamıyla aforizmayı düşündüğümüzde ise, filozofların neredeyse tamamına yakınından bir iki söz, motto bulmak olası olduğu gibi, günümüzde edebi metinlerde ve romanlarda sık sık kullanılan bir formdur aslında. Son olarak; Aforizma irdelemez, imler.