Arama

Basit ve türemiş fiillere örnekler verebilir misiniz?

En İyi Cevap Var Güncelleme: 6 Aralık 2018 Gösterim: 107.904 Cevap: 11
misafir - avatarı
misafir
Ziyaretçi
4 Aralık 2009       Mesaj #1
misafir - avatarı
Ziyaretçi
Basit ve türemiş fiillere örnekler verebilir misiniz?
EN İYİ CEVABI _KleopatrA_ verdi
FİİLDE YAPI
Fiilleri yapı bakımından üç grupta inceleyebi*liriz :
Sponsorlu Bağlantılar

1. Basit Fiiller:
Yapım eki almamış, başka sözcüklerle birleşmemiş fiillerdir:
· Birkaç soru çözdü.
· Birkaç gün önce de gelmişti.
· Çocuk, durmadan gülüyordu.

2. Türemiş Fiiller:
Basit yapılı sözcüklere yapım eklerinin geti*rilmesiyle elde edilen fiillere türemiş fiiller denir.
· Çocuk, etrafına bakındı.
· Havuzun içini temizledim.
· Adamın eli kanıyordu.
· Çocuğunu görünce duygulandı.

3. Bileşik Fiiller:
Birden çok sözcüğün bir araya gelerek oluş*turduğu fiillere bileşik fiiller denir. Bileşik fiilleri oluşum ve anlam özellikleri bakımından şu grup*larda inceleyebiliriz:

a) Yardımcı Fiille Oluşan Bileşik Fiiller:
Bir yardımcı fiille ondan önce gelen ad soylu bir sözcükten oluşan sözcüklerdir. Yardımcı fiil olarak "etmek, olmak, eylemek, kılmak" gibi fiiller kullanılır:
· Bizim önerimizi o da kabul etti.
· Onun kazanacağını hissettim.
· Şarkılarıyla herkesi mest eyledi.
· Bu olaydan da söz etti.
· İçerde biz de hapsolduk.

UYARI :

"Etmek ve olmak" sözcükleri, ad soylu bir sözcükle kalıplaşmamışsa ya da tek başına bir anlam taşıyorsa yardımcı fiil sayılmaz; bağımsız bir fiil kabul edilir:
· Bu araba yirmi bin eder.
"Etmek" sözcüğü, yardımcı fiil değil; çünkü tek başına "değer" anlamı taşımaktadır.
· Yarın erkenden orada olurum.
"Olmak" sözcüğü, bu cümlede yardımcı fiil de*ğil; çünkü tek başına "bulunurum" anlamı taşı*maktadır.

ÖRNEK - 7 (ÖSS - 1982):
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "etmek" söz*cüğü yardımcı eylem olarak kullanılmamıştır?
A) Bu konuda ona ancak sen yardım edebilir*sin.
B) Evde yoktuk; misafirlerimizi yolcu etmeye gitmiştik.
C) Bu ödülü çoktan hak ettiğini o da biliyordu.
D) Bu tablo sence on milyon lira eder mi?
E) Bunu, birçok kez kendisinden rica ettim.

ÇÖZÜM:
"Etmek" sözcüğü, cümlede kendinden önce ge*len ad soylu bir sözcükle birleşerek bir anlam taşırsa bileşik eylem yapar. Ad soylu sözcükle ilgi kurmadan bir eylem bildirirse tek başına esas fiil olur. A'da "yardım etmek", B'de "yolcu etmek", C'de "hak etmek", E'de "rica etmek" eylemlerin*de "etmek" bileşik eylem oluşturmuş ve yardımcı eylem olarak kullanılmıştır. Ancak D'de "değer, tutar" anlamında kullanıldığı için yardımcı eylem olarak kullanılmamıştır.

Doğru cevap (D) seçeneğidir.

b) Kurallı (Özel) Bileşik Fiiller:
Herhangi bir fiile getirilen "a, e, ı, i, u, ü" ses*leriyle birlikte "bilmek, vermek, durmak, kalmak, yazmak" gibi fiillerin birleştirilerek yazılmasıyla oluşturulan bileşik fiillerdir.

Kurallı bileşik fiiller anlam özellikleri bakı*mından dört gruba ayrılır:
1. Yeterlilik Fiili:
Bir fiilin sonuna "(e) bilmek" sözcüğü getiri*lerek elde edilir. Eyleme "gücü yetme, başarma, ihtimal" anlamlarından birini katar:
· Bu masayı kaldırabilirim. (Gücü yetme)
· Bu sorunu çözebilirim. (Başarma)
· Bugün kar yağabilir. (İhtimal)

NOT:
Yeterlilik fiilinin olumsuz biçimi de bileşik fiil kabul edilir:
Gelebilirim > gelemem
Okuyabilir okuyamaz

2. Tezlik Fiili:
Eylemin, çabucak, hemen, kolayca yapıldığı*nı anlatır. Bir fiilin sonuna "(i) vermek" sözcüğü getirilerek oluşturulur:
· Kitabı okuyuverdim.
· Olanları oracıkta anlatıverdi.
· Suyu getiriverdi.

3. Sürerlik Fiili:

Eylemin bir süre devam ettiğini anlatır. Fiille*rin sonuna "(e) durmak, (e) kalmak, (e) gelmek" sözcüklerinin getirilmesiyle oluşur:
· Sen süredur, biz sonra geliriz.(Sürmeye devam et.)
· Bu olaylar geçmişten süregelmiş.(Devam ederek gelmiş.)
· Arabanın ardından bakakaldı.(Bir süre baktı.)

4. Yaklaşma Fiili:

Fiilde anlatılan işin, oluşun yapılmasına çok az kalındığını, neredeyse gerçekleşeceğini anlatır. Bir fiilin sonuna "(e) yazmak" sözcüğü getirilerek oluşturulur:
· Merdivenlerden düşeyazdım.(Az kalsın düşecektim.)
· Çocuk, açlıktan öleyazdı.(Neredeyse ölecekti.)

c) Anlamca Kaynaşmış Bileşik Fiiller:

Ad soylu sözcüklerle fiillerin kimi zaman biri*nin kimi zaman da tümünün gerçek anlamlarından uzaklaşıp anlamca kaynaşmasıyla oluşturu*lan bileşik fiillerdir. Bu tür fiiller, deyimsel özellik taşıyan sözlerdir:
· Sınav günü kimseye göz açtırmadı.
· Kimse ona diş geçiremez.
· Bir daha yanlış yaparsan külahları değişiriz.
· Bu işin yürümeyeceğine sana senet veririm.

UYARI:

Aşağıdaki sözcükler de kaynaşmış bileşik fiil kabul edilir:
vazgeçti, başvurdu, öngördü, varsaydı, elve*rir... gibi.
Son düzenleyen Safi; 6 Aralık 2018 21:45
fadedliver - avatarı
fadedliver
Ziyaretçi
4 Aralık 2009       Mesaj #2
fadedliver - avatarı
Ziyaretçi
Birleşik Fiiller :
İki veya daha fazla sözün bir araya gelerek kendi anlamlarından farklı bir anlam verecek ve bir hareketi karşılayacak biçimde kalıplaşmasıyla oluşan fiillerdir. Yapılışına göre üç grupta incelenebilir:
Sponsorlu Bağlantılar

a. Yardımcı Fiille Yapılan Bileşik Fiiller
Bir yardımcı fiille ondan önce gelen adsoylu bir sözcükten oluşur. Yardımcı fiil olarak “etmek, olmak, eylemek, kılmak” gibi fiiller kullanılır.
Etmek
“Bu olay beni çok tedirgin etti.”
“Gelmeden önce mutlaka telefon ederdi.”
“Akşamki yemek beni rahatsız etti.”
“Her şey yoluna girer, biraz sabret.”
cümlelerinde altı çizili sözler bileşik fiildir. Bu fiillerde daha çok isim görevindeki sözcüğün anlamı hakimdir.
“Etmek” yardımcı eylemi bazı cümlelerde kendi anlamında da kullanılabilir.
“Bu ev söylendiği kadar etmez.”
cümlesinde “etmek” eylemi “değer, tutar” anlamında kullanılmıştır.
Bazen “etmek” yardımcı fiiliyle isim arasına başka sözcükler girebilir.
“Çok ağır işler yüklendi sırtına, ama şikayet bile etmedi adam.”
Bu tür fiillerde isim soylu sözcük çoğu zaman çekim eki alamaz. Ancak bazen istisnalar görülebilir.
“Hele bir dediğini yapma, sana ne işler eder görürsün.” cümlesinde “işler” sözcüğü çoğul eki almıştır.

Olmak
“Adam birden ortalıktan yok oldu.”
“Soğukta uzun süre kalınca hasta olmuş.”
“Konuşmacının sözlerine herkes mest oldu.”
“Bu küçük odaya iki gündür hapsolduk sanki.”
cümlelerinde altı çizili eylemler bileşik eylemdir.
“Kardeşim bu yıl doktor olacak.”
cümlesinde “olmak” eylemi meslek bildirmiş. Bu tür kullanımlarda da bileşik fiil yapmıştır.
“Olmak” yardımcı eylemi kendi anlamında da kullanılabilir.
“Benim de bazen hayallere daldığım olmuştur.”
“Olmak” fiilinin bileşik eylem yapıp yapmadığını anlamak için onu kendinden önceki sözcükle kullanabiliriz. Örneğin “doktor olmak” anlamlı bir fiildir de “daldığım olmak” anlamlı değildir.

Bunların dışında kullanılan “eylemek, kılmak” gibi yardımcı eylemler günümüzde yerlerini “etmek” eylemine bırakmışlardır.
Seyreyledim eşkal-i hayatı
Ben havz-ı hayalin sularında
dizelerinde altı çizili eylem “eylemek” yardımcı eylemiyle yapılan bir bileşik eylemdir.
“Sözü etkili kılmak için sözcükleri iyi seçmek gerekir.”
cümlesindeki “etkili” sözcüğü de “kılmak” yardımcı eylemiyle yapılmıştır.

b. Kurallı Bileşik Fiiller
Bunlar belli kurallara göre yapılan ve her birinin özel bir adla karşılandığı fiillerdir. Yardımcı eylemden önce bir fiil unsurunun getirilmesiyle yapılır. Dört grupta incelenir.

Yeterlik Fiili
Yapmaya gücü yetmek anlamında olan bu fiilin yapılışı “fiil + a(e) + bilmek” şeklindedir.
“Kapıyı biraz açabilir miyiz?”
“Sizinle ben de gelebilirim.”
cümlelerinde altı çizili fiiller yeterlik fiilleridir. Bu fiilin olumsuzunda yardımcı eylem tamamen ortadan kalkar.
“Soruyu kimse çözemedi.”
“Çok aradım, ama bulamadım.”
cümlelerinde altı çizili sözcükler yeterlik fiilinin olumsuz şekilleridir. Görüldüğü gibi yardımcı eylem yoktur. Fiile “-ama-, -eme-” şeklinde bir ek getirilerek oluşturulmuştur.
Bazen bir fiile yeterlik fiilinin hem olumlu hem olumsuz şekilleri getirilebilir.
“Bu soruyu o da çözemeyebilir.”

Tezlik fiili
Anlamında bir çabukluk ifadesi olan tezlik fiilinin yapılışı “fiil + ı (i, u, ü) + vermek” şeklindedir.
“O kadar soruyu bir saatte çözüverdi.”
“Şu paketleri üçüncü kata çıkarıver.”
cümlelerinde altı çizili fiiller tezlik fiilidir. Bu fiilin olumsuzu, az da olsa kullanılır:
“O kadar bekledim, bana bir mektup bile yazıvermedin.”
Olumsuz bir fiilin tezlik fiili olması durumunda ise, fiil “vazgeçme, bırakma” anlamları verir:
“Adamın üzerine fazla gitmeyin, sonra bir daha gelmeyiverir.”

Sürerlik Fiili

Anlamında bir devamlılık görülen bu fiilin yapılışı
şu şekildedir: Fiil + a(e) + kalmak
durmak
gelmek
“Kavga edenlerin haline bakakaldı.”
“Sen olayı düşünedur, ben şu yazıyı müdüre verip geleyim.”
“Asırlar öncesinden süregelen bu adetleri bırakmak kolay değil.”
cümlelerinde altı çizili fiiller sürerlik fiilleridir. Bu fiillerin olumsuzları kullanılmaz.

Yaklaşma Fiili
Anlamında “az kalsın olacaktı” ifadesi görülen bu fiilin yapılışı “fiil + a(e)+ yazmak” şeklindedir; yazı dilinde pek kullanılmaz, yerel bir söyleyiştir.
“İşe giderken yolda düşeyazdım.”
cümlesinde altı çizili sözcük yaklaşma fiilidir.

c. Anlamca Kaynaşmış Bileşik Fiiller
Belli bir yardımcı fiili olmayan, sözcüklerin kendi anlamları dışında bir anlam verecek biçimde kaynaştıkları bileşik fiillerdir. Bunların büyük çoğunluğunu deyimler oluşturur.
“Tüm canlılar dile gelmişti sanki.”
“Her yeni düşünceye karşı çıkman doğru değil.”
“Burada geçen yıl meydana gelen olayda, iki kişi ölmüştü.”
“Bu davranışı, onu herkesin gözünden düşürdü.”
cümlelerinde altı çizili sözler birer anlamca kaynaşmış bileşik fiildir.
Son düzenleyen Safi; 6 Aralık 2018 22:44
_KleopatrA_ - avatarı
_KleopatrA_
Ziyaretçi
9 Aralık 2009       Mesaj #3
_KleopatrA_ - avatarı
Ziyaretçi
Alıntı
Misafir adlı kullanıcıdan alıntı

basit kelimelere örnekler

1. Basit Kelimeler: Kelime kökü ek alsa bile anlamca bir değişikliğe uğramamışsa, bu tip kelimelere BASİT KELİMELER denir. Genellikle kök halindeki (bazen gövde) kelimelerdir.
Yurdumuzun denizleri balık yönünden pek zengin sayılmaz. (Burada "deniz" kelimesi -leri ekini almasına rağmen anlamı değişmemiştir. buna göre "deniz" ismi basit bir kelimedir

Tanımı/Anlamı
  1. Yalın kelime.
  2. Türetilmiş veya birleşik olmayan ve yapısı daha küçük parçalara ayrılamayan kök durumundaki kelime: at, el, üç, beş, yok, bu, şu, o, at-, yak-, üz- vb.T. : kelime-i basîte
Son düzenleyen Safi; 6 Aralık 2018 22:05
_KleopatrA_ - avatarı
_KleopatrA_
Ziyaretçi
11 Aralık 2009       Mesaj #4
_KleopatrA_ - avatarı
Ziyaretçi
Bu mesaj 'en iyi cevap' seçilmiştir.
FİİLDE YAPI
Fiilleri yapı bakımından üç grupta inceleyebi*liriz :

1. Basit Fiiller:
Yapım eki almamış, başka sözcüklerle birleşmemiş fiillerdir:
· Birkaç soru çözdü.
· Birkaç gün önce de gelmişti.
· Çocuk, durmadan gülüyordu.

2. Türemiş Fiiller:
Basit yapılı sözcüklere yapım eklerinin geti*rilmesiyle elde edilen fiillere türemiş fiiller denir.
· Çocuk, etrafına bakındı.
· Havuzun içini temizledim.
· Adamın eli kanıyordu.
· Çocuğunu görünce duygulandı.

3. Bileşik Fiiller:
Birden çok sözcüğün bir araya gelerek oluş*turduğu fiillere bileşik fiiller denir. Bileşik fiilleri oluşum ve anlam özellikleri bakımından şu grup*larda inceleyebiliriz:

a) Yardımcı Fiille Oluşan Bileşik Fiiller:
Bir yardımcı fiille ondan önce gelen ad soylu bir sözcükten oluşan sözcüklerdir. Yardımcı fiil olarak "etmek, olmak, eylemek, kılmak" gibi fiiller kullanılır:
· Bizim önerimizi o da kabul etti.
· Onun kazanacağını hissettim.
· Şarkılarıyla herkesi mest eyledi.
· Bu olaydan da söz etti.
· İçerde biz de hapsolduk.

UYARI :

"Etmek ve olmak" sözcükleri, ad soylu bir sözcükle kalıplaşmamışsa ya da tek başına bir anlam taşıyorsa yardımcı fiil sayılmaz; bağımsız bir fiil kabul edilir:
· Bu araba yirmi bin eder.
"Etmek" sözcüğü, yardımcı fiil değil; çünkü tek başına "değer" anlamı taşımaktadır.
· Yarın erkenden orada olurum.
"Olmak" sözcüğü, bu cümlede yardımcı fiil de*ğil; çünkü tek başına "bulunurum" anlamı taşı*maktadır.

ÖRNEK - 7 (ÖSS - 1982):
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde "etmek" söz*cüğü yardımcı eylem olarak kullanılmamıştır?
A) Bu konuda ona ancak sen yardım edebilir*sin.
B) Evde yoktuk; misafirlerimizi yolcu etmeye gitmiştik.
C) Bu ödülü çoktan hak ettiğini o da biliyordu.
D) Bu tablo sence on milyon lira eder mi?
E) Bunu, birçok kez kendisinden rica ettim.

ÇÖZÜM:
"Etmek" sözcüğü, cümlede kendinden önce ge*len ad soylu bir sözcükle birleşerek bir anlam taşırsa bileşik eylem yapar. Ad soylu sözcükle ilgi kurmadan bir eylem bildirirse tek başına esas fiil olur. A'da "yardım etmek", B'de "yolcu etmek", C'de "hak etmek", E'de "rica etmek" eylemlerin*de "etmek" bileşik eylem oluşturmuş ve yardımcı eylem olarak kullanılmıştır. Ancak D'de "değer, tutar" anlamında kullanıldığı için yardımcı eylem olarak kullanılmamıştır.

Doğru cevap (D) seçeneğidir.

b) Kurallı (Özel) Bileşik Fiiller:
Herhangi bir fiile getirilen "a, e, ı, i, u, ü" ses*leriyle birlikte "bilmek, vermek, durmak, kalmak, yazmak" gibi fiillerin birleştirilerek yazılmasıyla oluşturulan bileşik fiillerdir.

Kurallı bileşik fiiller anlam özellikleri bakı*mından dört gruba ayrılır:
1. Yeterlilik Fiili:
Bir fiilin sonuna "(e) bilmek" sözcüğü getiri*lerek elde edilir. Eyleme "gücü yetme, başarma, ihtimal" anlamlarından birini katar:
· Bu masayı kaldırabilirim. (Gücü yetme)
· Bu sorunu çözebilirim. (Başarma)
· Bugün kar yağabilir. (İhtimal)

NOT:
Yeterlilik fiilinin olumsuz biçimi de bileşik fiil kabul edilir:
Gelebilirim > gelemem
Okuyabilir okuyamaz

2. Tezlik Fiili:
Eylemin, çabucak, hemen, kolayca yapıldığı*nı anlatır. Bir fiilin sonuna "(i) vermek" sözcüğü getirilerek oluşturulur:
· Kitabı okuyuverdim.
· Olanları oracıkta anlatıverdi.
· Suyu getiriverdi.

3. Sürerlik Fiili:

Eylemin bir süre devam ettiğini anlatır. Fiille*rin sonuna "(e) durmak, (e) kalmak, (e) gelmek" sözcüklerinin getirilmesiyle oluşur:
· Sen süredur, biz sonra geliriz.(Sürmeye devam et.)
· Bu olaylar geçmişten süregelmiş.(Devam ederek gelmiş.)
· Arabanın ardından bakakaldı.(Bir süre baktı.)

4. Yaklaşma Fiili:

Fiilde anlatılan işin, oluşun yapılmasına çok az kalındığını, neredeyse gerçekleşeceğini anlatır. Bir fiilin sonuna "(e) yazmak" sözcüğü getirilerek oluşturulur:
· Merdivenlerden düşeyazdım.(Az kalsın düşecektim.)
· Çocuk, açlıktan öleyazdı.(Neredeyse ölecekti.)

c) Anlamca Kaynaşmış Bileşik Fiiller:

Ad soylu sözcüklerle fiillerin kimi zaman biri*nin kimi zaman da tümünün gerçek anlamlarından uzaklaşıp anlamca kaynaşmasıyla oluşturu*lan bileşik fiillerdir. Bu tür fiiller, deyimsel özellik taşıyan sözlerdir:
· Sınav günü kimseye göz açtırmadı.
· Kimse ona diş geçiremez.
· Bir daha yanlış yaparsan külahları değişiriz.
· Bu işin yürümeyeceğine sana senet veririm.

UYARI:

Aşağıdaki sözcükler de kaynaşmış bileşik fiil kabul edilir:
vazgeçti, başvurdu, öngördü, varsaydı, elve*rir... gibi.
Son düzenleyen Safi; 6 Aralık 2018 22:05
_KleopatrA_ - avatarı
_KleopatrA_
Ziyaretçi
20 Aralık 2009       Mesaj #5
_KleopatrA_ - avatarı
Ziyaretçi
Alıntı
Misafir adlı kullanıcıdan alıntı

arkadşlar 5 tane türemiş 5 tanede birleşiklere örnek yaz bilirmisiniz??

saygın,çiçekçi,suluk,duvarcı,bilgiç,çalışkan Türemiş

Birleşik Hanımeli,yazadurmak,alıvermek,külbastı,ateşkes
_KleopatrA_ - avatarı
_KleopatrA_
Ziyaretçi
27 Aralık 2009       Mesaj #6
_KleopatrA_ - avatarı
Ziyaretçi
Basit Fiiller
Hiçbir yapım eki almamış fiillerdir. Fiil köklerine gelen çekim ekleri (zaman, şahıs) fiilin anlamını değiştirmediğinden böyle fiillere de basit fiil denir.

* Durmuş bir saat de günde iki kez doğruyu gösterir.
* Güzel söz söyleyebilmek için güzel düşünmek gerekir.
* Dostluk bir şemsiyeye benzer.İnsan onları ancak kötü havalarda ister.
* İstediğim her şeyi yaptım;çünkü yapamayacağımı düşündüğüm şeyi istedim.
* Büyük adam büyük olduğunu; büyüklüğün küçüklük olduğunu bilir.

Türemiş (Gövde) Fiiller
Yapım eki almış fiillerdir. Türkçede fiil türetmenin iki yolu vardır:

1) İsim kök ya da gövdelerinden fiil türetme:
* güzel-leş *sarı-ar *ışıl-da *göz-le
*az-al *ben-imse *ince-l *düz-el
*su- sa * sivri-l *yaş-a * kan-a

2) Fiilden fiil türetme:
* sev-in *çık-ar * kız-ış *bak-ış
* öl-dür * taşı-t *at-ıl *kan-dır *koş-tur
Son düzenleyen Safi; 6 Aralık 2018 22:43
_KleopatrA_ - avatarı
_KleopatrA_
Ziyaretçi
13 Ocak 2010       Mesaj #7
_KleopatrA_ - avatarı
Ziyaretçi
YAPILARINA GÖRE FİİLLER
Türkçe’de fiiller yapı bakımından üçe ayrılır:
1. Basit fiil
2. Türemiş fiil
3. Birleşik fiil

1.BASİT FİİLLER: Herhangi bir yapım eki almamış, başka bir kelimeyle de birleşmemiş kök durumundaki fiillerdir. Kök, fiilin bölünemeyen en küçük anlamlı parçasıdır.
Sev-, ağla-, kaç-, sor-
Çekimli bir fiilin kip, kişi ve olumsuzluk ekleri atıldıktan sonra geriye kalan iş, oluş, hareket bildiren kısmı yapım eki almamış, yani başka bir kelimeden türememiş veya başka bir kelimeyle de birleşmemiş fiil basit yapılıdır.

Okuyacakmışsın ....Oku-y-acak-mış-sın (Kök-yardımcı ses-gelecek zam.eki-rivayet eki-2.tekil şahıs eki.)

2.TÜREMİŞ YAPILI FİİLLER: Fiil ya da isim köklerine yapım eki getirilerek türetilen fiillerdir.
Göz-le- gör-üş yaş-a- giy-in
İsim fiil isim fiil
Fiil fiil fiil fiil
Dikkat ! Yansıma olan kelimelerle de fiil türetilebilir.( Çat-la-, fısıl-da-, hav-la-)
Örnek Soru: Hangi cümledeki yüklemin yapısı basittir? (19996 DPY)
A) Yeni aldığı elbiseyi bugün giydi.
B) Çocuk, yatağından hafifçe doğruldu.
C) Seyahatten dönen kardeşini yokladı.
D) Akşam olunca sokaklar tenhalaştı.
Cevap (A) : Giy-di (Basit)
Örnek Soru : Aşağıdaki altı çizili kelimelerden hangisi isimden türemiş bir fiildir?
A) Babam koca bir ayı avlamış.
B) Bebeğe yedirdin mi mamasını?
C) Bu kartları çok ucuza bastırdım.
D) Alıştım artık, bana yapılanlara.
Cevap (A) : Av (isim)

3. BİRLEŞİK YAPILI FİİLLER : İki ya da daha fazla kelimenin bir araya gelerek oluşturdukları fiillerdir. Üç yolla yapılır:
a) Yardımcı fiille kurulan birleşik fiiller:
İ S İ M
Yardımcı Fiil
et-
ol-
eyle-
kıl-
Yardım et-
Başarılı ol-
Not: Ol- yardımcı fiili tek başına da fiil olarak kullanılabilir. Ben hep sizin yanınızda olacağım.

Örnek Soru: “Olmak” fiili aşağıdaki cümlelerin hangisinde yardımcı fiil olarak kullanılmıştır? (1996 – FL / AÖL)
A) Gideli iki yıl oluyor. (Zarf Tümleci)
B) Her şeyden önce insan olmalı. (Yüklem)
C) Evimizin bir de bahçesi olmalı. (Özne)
D) Bu yaz ekinler erken oldu. (Zarf Tümleci)

Cevap (B)
Çözüm: Ol- kelimesi tek başına yüklem olduğu zaman, yanındakini fiilleştirmek yerine onları özne, nesne veya tümleç olarak alır.
DİKKAT ! Yardımcı fiille oluşturulan birleşik fiillerde ses düşmesi veya ses türemesi oluşuyorsa fiil bitişik yazılmalıdır. Eğer ünlü düşmesi veya ünsüz türemesi olmuyorsa ayrı yazılır.
Sabır-et- sabret- (Ses düşmesi)
Af-et- af-f-et- (Ses türemesi)
Terk et-
Namaz kıl-
Hasta ol-

Örnek Soru: Hangi cümlede birleşik fiil yoktur? (1993 EML)
A) Bahçede çalışan komşumuza yardım edelim.
B) İnsanları fikirlerinden dolayı küçümsemeyin.
C) Sabahtan beri içimde bir eziklik hissediyorum.
Dayıma, sabah erkenden telefon ettim.

b) Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller ( Deyim Halindeki Birleşik Fiiller) :
Kelimelerin gerçek anlamlarından sıyrılmasıyla yani mecaz anlamda kullanılmasıyla oluşan birleşik fiillerdir. –mek. –mak mastar ekinin alabilen deyimler bu gruba girer. Veya ; isim soylu kelime ya da kelimelerle bir fiilin bir araya gelmesiyle oluşur.

Memleketim gözümde tütüyor ! Başka nereye başvurdunuz? Çok eziyet çekmiş.
(Göz gezdir-, kafa patlat-, kapı dinle-, kulak asma-, akıl ver-...)

c) Kurallı Birleşik Fiiller
En az iki kelimenin belli bir kurala göre birleşmesiyle oluşan birleşik fiillerdir. Dilimizde çok değişik kurallı birleşik fiil vardır. Bunların en yaygın olarak kullanılanları dört çeşittir.

1) Tezlik Fiili: Fiil kök ve gövdelerine –ı, -i, -u, -ü ekleri getirilir. Ortaya çıkan kelime “vermek” fiiliyle birleştirilir. Tezlik fiilleri daima bitişik yazılır. Geliver-, yapıver-, okuyuver-, seçiver...
Tezlik fiillerinde genellikle “çabukluk, beklenmezlik, kolaylık, önem vermeme” anlamları görülür.
Gazeteyi yere atıverdi. (Önem vermeme)
Fiil Tabanı -(i) ver (mek)
Bak (ı)ver-
Tezlik fiilinin olumsuzu iki şekilde yapılır: Geliver...gelmeyiver veya Geliverme

2) Yeterlilik Fiili : Fiil kök veya gövdelerine –a, -e ekleri getirilir. Ortaya çıkan kelime “bilmek” fiiliyle birleştirilir. Bu fiillerde bir işin yapılmasına gücün yetmesi, işi başarma anlamları vardır. Daima bitişik yazılır. Yapabil-, gezebil-, okuyabil-...
Yeterlilik fiillerinde genellikle olasılık anlamı görülür. Bu nedenle yeterlilik fiillerinin bulunduğu cümlelerde olasılık zarflarının kullanılması dil yanlışlığına yol açar.
Belki yarın köye dönerim. (Doğru)
Yarın köye gidebilirim. (Doğru)
Belki yarın köye gidebilirim. (Yanlış)

Yeterlilik fiilinin olumsuzu üç şekilde yapılır: Alabilirim... (Alamam) (Almayabilirim) (Alamayabilirim)
Yukarıdaki üç olumsuz yeterlilik fiilinin aralarında anlam farkı vardır. Birincide kesinlik, ikincide kişinin kendisine bağlı olumsuzluk, üçüncüde ise kişinin elinde olmayan nedenlerden doğan olumsuzluk söz konusudur.

3) Sürerlilik Fiili : İki şekilde yapılır.
· Fiil kök veya gövdelerine –a, -e ekleri getirilir. Ortaya çıkan kelime “durmak, kalmak, gelmek” fiilleriyle birleştirilir. Bu tür sürerlilik fiilleri daima bitişik yazılır. Uyuyakal-, gidedur-, süregel-...
· Fiil kök veya gövdelerine –ıp, -ip, -up, -üp ekleri getirilir. Bu kelimelerden sonra “durmak, kalmak, gelmek” fiilleri kullanılır. Bu tür sürerlilik fiilleri ayrı yazılır. Konuşup dur-, gidip dur-, donup kal-, sürüp gel-...

Bu fiillerde, işin belli bir süre devam ettiği anlamı vardır. Sürerlilik fiillerinin olumsuzu yoktur.

4) Yaklaşma Fiili: Fiil kök veya gövdelerine –a, -e ekleri getirilir. Ortaya çıkan kelime, “yazmak” fiiliyle birleştirilir. Yaklaşma fiilleri bitişik yazılır. Düşeyaz-, öleyaz-...
Bu fiillerde “olmadı ama az daha olacaktı, az kalsın oluyordu” anlamları vardır. Yaklaşma fiillerinin anlamı olumsuzdur. Bu nedenle yaklaşma fiilleri ayrıca olumsuz yapılamaz. Yani bu fiillerin görünümü olumlu, anlamı olumsuzdur.

NOT : Türkçe’de en çok kullanılan kurallı birleşik fiiller bunlardır. Bunlar iki fiilden oluşmuştur. Ayrıca bir fiilimsi, bir fiilden (ağlayacağı tut-, göresi gel-..) ; bir fiil , bir yardımcı fiilden oluşan (hazırlanmış ol-, gider ol-, söyleyecek ol-...) kurallı birleşik fiiller de vardır.
Son düzenleyen Safi; 6 Aralık 2018 22:26
Misafir - avatarı
Misafir
Ziyaretçi
24 Ocak 2010       Mesaj #8
Misafir - avatarı
Ziyaretçi

Yapısına Göre Fiiller


Fiiller de isim soylu kelimeler gibi yapı bakımından üçe ayrılır:

1-Basit Fiiller:
Yapım eki almamış, bir tek kelimeden oluşan, yani kök hâlindeki fillerdir. Çoğunlukla tek hecelidir. Çok heceliler de vardır. Fiil kökünden sonra bir tire işareti getirilerek ifade edilir.
Gel-, yaz-, oku-, sev-, kıvır-, çevir-, kavuş-...

Not:
Tire işareti kullanılmaz da nokta veya ünlem kullanılırsa emir çekimi olur. Bu, bütün fiiller için geçerlidir: Gel! Oku. Yaz!...
Dilimizde hem isim hem de fiil kökü olarak kullanılan kelimeler vardır ki bunlara sesteş kökler denir:Ağrı, ağrı-; boya, boya-, tat, tat-, eski, eski-...

2- Türemiş Fiiller
İsim veya fiil kökleriyle yansımalardan, yapım ekleriyle türetilmiş fiillerdir.
Bunlara fiil gövdesi (tabanı) denir.
Ben-imse-, açık-la, mor-ar, av-la-, ince-l-, çat-la-, pat-la-, gür-le-, şırıl-da-, hav-la-, me-le-, fısıl-da-, kov-ala-, baş-la-t, uç-ur-, yat-ı-ş-, ak-ı-t-, düş-ü-r-, sev-in-...

Türemiş fiilller ikiye ayrılır:
a)İsim soyu kelimelerden türetilen fiiller
b)Fiil kök ve gövdelerinden türetilen fiiller

a)İsim Soyu Köklerden Fiil Türeten Eklerin Başlıcaları
e-i-a(l): az-al-mak, düz-el-mek, kör-el-mek, doğru-l-mak, sivri-l-mek, eğri-l-mek, dar-al-mak...

DEVAMI Yapısına Göre Fiiller
Son düzenleyen Safi; 6 Aralık 2018 22:24
HandSome - avatarı
HandSome
Ziyaretçi
2 Aralık 2010       Mesaj #9
HandSome - avatarı
Ziyaretçi
Alıntı
Misafir adlı kullanıcıdan alıntı

yaa ödevm varda türemiş fiillere 10 tane örnek veririmisiniz

- Çiçek-ten-
- it-il-
- çocuk-laş-
- boğ-uş-
- hasta-lan-
- kaç-ır-
- Ben-imse-
- açık-la
- mor-ar
- ince-l-
- kov-ala-
- baş-la-t
-Rahat-la- (rahat, isim köküdür. “–la” yapım ekini alarak fiil olmuştur.)
Son düzenleyen Safi; 6 Aralık 2018 22:17
Misafir - avatarı
Misafir
Ziyaretçi
21 Aralık 2010       Mesaj #10
Misafir - avatarı
Ziyaretçi
Basit Fiiller
Hiçbir yapım eki almamış fiillerdir. Fiil köklerine gelen çekim ekleri (zaman, şahıs) fiilin anlamını değiştirmediğinden böyle fiillere de basit fiil denir.
ÖRNEKLER:
1) Hava yine bozdu.
2)Güzel bir şiir yazmışsınız.
3)Cevapları öğretmene sorarsın.
4)Kapımı her zaman açarım.

Türemiş Filler
Yapım eki almamış fiillere denir.
1)Zaman ne çabuk ilerliyor.
2)Sinemaya gitmek için sözleştiler.
3)Havaların ısınmasıyla otlar sarardı.
4)Oğlumu çok zor büyüttüm.
5)Durumu çocuğun ailesine bildirdiler.
Son düzenleyen Safi; 6 Aralık 2018 22:17

Benzer Konular

26 Ocak 2018 / Misafir Cevaplanmış
15 Aralık 2015 / Ziyaretçi Cevaplanmış
2 Ocak 2014 / Misafir Cevaplanmış
10 Ocak 2012 / Misafir Cevaplanmış
21 Şubat 2013 / Ziyaretçi Cevaplanmış