Orhan Veli'nin ''Anlatamıyorum'' şiirinde uyak kullanılmış mıdır?

Orhan Veli Kanık’ ın şiirlerinde yaygın olarak yer alan zihniyet:

Sponsorlu Bağlantılar

Orhan Veli'nin 1936-1937 yıllarında, bir bölü¬münü "Mehmet Ali Sel" takma adıyla yayımladığı ilk şiirlerinde Baudelaire, Rimbaud, Verlaine gibi simgeci Fransız şairleri ile ülkemizde onların etkisinde kalmış olan Ahmet Hamdi Tanpınar, Ahmet Muhip Dıranas gibi şairlerin etkileri görülür.

Orhan Veli Varlık dergisinde yayımlanan ilk ürünlerinde aslında Saf Şiirciler anlayışıyla yazar. Hatta hece vezni değil aruz vezniyle yazdığı bir iki şiir bile olur. Yani hem halk şiiri hem divan şiirine vakıftır.
Orhan Veli bu eski şiir anlayışını 1937 yılından itibaren bırakır ve gündelik yaşam sahnelerinin yr aldığı şiirler yazmaya başlar. Bu şiir anlayışı başta Yahya Kemal olmak üzere bir çok kurallı şiir yazan şairleri kızdırır.Bunun üzerine yazdıkları şiirin savunmasını yapacağı “Garip “adlı bir önsöz yazar ,burada “Garip şiiri”nin ilkelerini de belirtir.
-Vezinli kafiyeli şiirde hayır.
-Edebi sanatlara hayır.
-Burjuvaziye hayır.
-Eski biçimlere hayır.
-Duygusallığa hayır
-Şairaneliğe hayır.
Bunların ötesinde öyle bir cümle yazar ki bu önsöze en çok bu etkiler diğer genç şairleri:”Şiir,bütün özelliği söylenişinde olan bir söz sanatıdır.Yani tümüyle anlamdan oluşur.Anlam insanın beş duyusuna değil,kafasına seslenir.Bir gün gelecek,şiir yalnızca kafayla okunacak,edebiyat da böylece yeni bir yaşama kavuşacak.”

bu şiirde kafiye yani uyak varmı bak bakalım kendin yaparsan bunu daha iyi anlarsın benden yardım sana öncelikle uyakları iyi bilmen gerekli bunun içinde sana uyak konusunu gönderiyorum

Şiir Bilgisi
Duygu ve düşüncelerin ahenkli bir şekilde anlatılmasına şiir denir. Şiiri oluşturan öğeleri birlikte inceleyelim:

ÖLÇÜ (VEZİN)
Şiirde uyumu sağlamak için kullanılan söz birimidir. Türk edebiyatında başlangıçtan günümüze kadar üç tür ölçü kullanılmıştır: hece ölçüsü, aruz ölçüsü ve serbest ölçü.

Hece Ölçüsü
Bir şiirdeki dizelerin hece sayısı bakımından eşit olmasıdır. Hece ölçüsü, şiirimizin ulusal ölçüsüdür. Bilinen en eski şiir örneklerinde kullanılan bu ölçü, halk şiirinin temel öğesidir. Hece ölçüsünün daha çok 7'li, 8'li ve 11 'li kalıpları kullanılır.

Durak: Hece ölçüsünde dizenin belli bölümlere ayrılmasına duraklama, bu bölüm yerlerine de durak denir. Durak ancak kulakta uyumlu bir izlenim bırakan anlamlı söz öbekleri arasında olur:

Kan doldurup / tasıma
4 + 3

Toprağın gölgesi / vurmuşken aya
6 + 5

Serbest Ölçü
Şiirde dizelerin herhangi bir kurala bağlanmamasına ve şiirin serbest bir şekilde yazılmasına serbest ölçü denir.

Aruz Ölçüsü
Dizelerdeki hecenin açık ya da kapalı (uzun ya da kısa) olmasına dayanır. Divan şiirinde kullanılmıştır.

UYAK (KAFİYE)
Şiirde dize sonlarında yazılışları, okunuşları aynı, anlamları ve görevleri farklı olan sözcük ya da ek benzerliğine uyak denir.

Bir günüm şöyle, biri böyle
Bir ayağım hür, biri zincirde

Yukarıdaki dizelerde altı çizili ekler, farklı görevde olduklarından yarım uyak oluşturmuştur.
.......................................diz
.......................................çiz

Yukarıdaki örnekte altı çizili "iz" sesleri ise tam uyak oluşturmuştur.

UYAK (KAFİYE) ÇEŞİTLERİ
Yarım Uyak: Dize sonlarında tek ses benzerliğine dayanan uyaktır.
İnsanları sevmesini bilir
Yaşamayı sevdiği kadar
Yukarıdaki örnekte "r" sesleri tek ses benzerliğine dayandığından yarım uyak oluşturmuştur.

Tam Uyak: Dize sonlarında iki ses benzerliğine dayanan uyak türüdür.
Mercan adalarda bir liman
Beyaz bulutların ardından
Yukarıdaki dizelerde "an" sesleri tam uyak oluşturmuştur.

Zengin Uyak: Dize sonlarında ikiden çok ses benzerliğine dayanan uyaktır.
Yüce dağ başında nasıl olur yurt
Ak sürüden kuzu alan olur kurt
Yukarıdaki dizelerde "urt" sesleri zengin uyaktır.

REDİF
Dize sonlarında yazılışları, okunuşları, anlamları ve görevleri aynı olan sözcük veya eklerin oluşturdukları ses tekrarına redif denir.
Bir dizede hem uyak hem de redif varsa, redif her zaman en sonda bulunur.
Örnek:
Sonbaharın zevki hoştur.
Düşünme âlemi boştur.
Yukarıdaki dizelerde altı çizili ekler aynı görevli olduğundan rediftir.

Örnek:
Denizlerimiz var, güneş içinde
Ağaçlarımız var, yaprak içinde
Yukarıdaki dizelerde altı çizili sözcükler aynı sözcük olduğundan rediftir.

UYAK DÜZENİ (KAFİYE ÖRGÜSÜ)
Uyak düzeninin, dizelerin son seslerine göre şu çeşitleri vardır:

Düz Uyak: Kafiyenin, dizelerde art arda sıralanmasıyla oluşur: aaaa, bbbb, cccc...
a..........................var
a..........................sar
a..........................dar
a..........................kar
Yukarıdaki örnekte tüm dizeler kendi aralarında kafiyeli olduğundan bu dörtlüğün uyak düzeni düzdür.

Çapraz Uyak: Dörtlükte birinci dize ile üçüncü, ikinci dize ile dördüncü dizelerin birbirleriyle kafiyeli olmasıdır: abab.
a..........................yaz
b..........................bul
a..........................kaz
b..........................kul
Yukarıdaki dörtlükte birinci ve üçüncü dizelerdeki "az" sesleri ikinci ve dördüncü dizelerdeki "ul" sesleri tam uyak oluşturmuştur. Görüldüğü gibi dörtlüğün uyak düzeni çapraz uyaktır.

Sarma Uyak: Birinci dize ile dördüncü, ikinci dize ile üçüncü dizelerin birbirleriyle uyaklı olmasıdır: abba.
a..................yak
b..................saç
b..................taç
a..................çak
Yukarıdaki dörtlükte birinci ve dördüncü dizelerde "ak" sesleri; ikinci ve üçüncü dizelerde "aç" sesleri tam uyak oluşturmuştur. Dörtlüğün uyak düzeni sarma uyaktır.