Çaka Beyliği (1081-1097)
Çaka Beyliği, 1081 yılında Çaka Bey Tarafından kurulmuş, Çaka Bey'in ölümünün ardından 1097 yılında I. Haçlı Seferleri sırasında son bulmuştur.
Beylik öncesi dönem
1071 yılında Büyük Selçuklu Devleti ile Doğu Roma İmparatorluğu arasında yapılan Malazgirt Meydan Muharebesi sonrasında Doğu Roma İmparatoru IV. Romanos Diogenes esir düşmüş, Anadolu'da Türkmen boyları tarafından kurulan beylikler ortaya çıkmıştı.[1] 1080 yılında, Sivas merkezli olarak kurulan Danişmendliler Beyliği'nin kurucusu Danişmend Gazi'ye bağlı bir bey olarak, Batı'daki Doğu Roma topraklarına düzenlenen akınlara katılan Oğuzların Çavuldur boyuna mensup Çaka Bey, 1078 yılı civarındaki akınların birinde Doğu Roma'ya esir düştü.[1] Başkent Konstantinopolis'e (günümüzde İstanbul) götürülmesini takiben İmparator III. Nikeforos Botaneiates'in dikkatini çekerek saraya alındı ve kendisine protonobilissimus unvanı verildi.[2] Burada Yunanca da öğrenerek diğer bazı Türk esirler gibi sarayda iyi mevkilere yükseldi.[1] 1081 yılında tahta İmparator I. Aleksios Komnenos geçince kendisine verilen unvan ve ayrıcalıklar geri alındı ve saraydan ayrılarak Anadolu'daki Türkmenlerin arasına döndü.[1][3]
Beyliğin kurulması ve gelişimi
Çaka Bey'in hâkimiyet kurduğu Batı Anadolu ve Ege'yi gösteren harita
Gücünü artırdıktan sonra kendisine imparator unvanı veren ve Doğu Roma İmparatorluğu'nun başkenti Konstantinopolis'i kuşatma amacı güden Çaka Bey; bu doğrultuda, imparatorluğun doğusunda yer alan Türk boyu Peçenekler ile temasa geçti.[6][5][9] Öte yandan bir başka Türk boyu Kıpçaklar ile anlaşan İmparator I. Aleksios Komnenos, 29 Nisan 1091 tarihinde, kadın ve çocuklar da dâhil olmak üzere Peçenekleri kılıçtan geçirdi ve bu tehlikeyi ortadan kaldırdı.[5][6] Hemen sonrasında ise Nicaea'da (günümüzde İznik) tahta geçen Selçuklu Sultanı I. Kılıç Arslan ile ilişki kurdu.[13] Diğer taraftan Çaka Bey de kızını I. Kılıç Arslan ile evlendirmişti.[13]
1092 yılında I. Aleksios Komnenos, Konstantin Dalassenos yönetimindeki donanma ile Yannis Doukas komutasındaki kara ordusunu Çaka Bey'in üzerine gönderdi.[14] Doğu Roma kuvvetleri Çaka Bey'in kardeşi Yalvaç'ın yönetimindeki Lesbos'u kuşatırken; Çaka Bey ise donanmasıyla birlikte ada açıklarında mevzilenmişti.[13][14] Üç ay kadar süren mücadeleler sonrasında Çaka Bey, Smyrna'ya serbest dönebilme şartıyla adayı terk etti.[14] Hemen ardından Doğu Roma donanması Samos'u da geri alarak Konstantinopolis'e döndü.[13] Bir müddet sonra, Doğu Roma donanmasının Girit ve Kıbrıs'taki isyanlarla uğraşmasını fırsat bilen Çaka Bey, Ege adaları üzerinde tekrardan hakimiyet kurdu ve Çanakkale Boğazı'da kadar Batı Anadolu'yu kontrolü altına aldı.[13] Aynı yıl içerisinde Adramytteion'u (günümüzde Edremit) ele geçirmesinin ardından, Abidos'u (günümüzde Nara Burnu, Çanakkale) kuşattı.[13] Bunun üzerine I. Aleksios Komnenos, Çaka Bey'in hem Doğu Roma hem de Selçuklular için bir tehlike olduğunu savunarak I. Kılıç Arslan ile Çaka Bey'e karşı bir ittifak kurdu.[13] Abidos kuşatması esnasında Doğu Roma donanması denizden, Selçuklu ordusu ise karadan Çaka Bey'e karşı harekete geçti. İki devlet arasındaki ittifaktan haberi olmayan Çaka Bey, I. Kılıç Arslan ile bir görüşme talep etti. Kendisini merasimle karşılayan I. Kılıç Arslan, verilen ziyafet sırasında kılıcını çekerek Çaka Bey'i öldürdü.[13] Çaka Bey'in Ölümü Sonrası Beyliğin Durumu
Çaka Bey'in ölümünün ardından I Aleksios Komnenos, I. Kılıç Arslan'ı Nicaea'dan çıkarmak ve olası Türk saldırılarını püskürtmek için Avrupa'daki Hıristiyan devletleri harekete geçirdi ve Birinci Haçlı Seferi'nin başlamasını sağladı. 1097 yılında şehri ele geçiren Haçlılar, burayı Doğu Roma'ya teslim etti.[13] Anadolu'nun içlerine doğru ilerleyen Haçlılar Dorlion'da (günümüzde Eskişehir) yapılan muharebede Selçukluları mağlup ederken, Smyrna'ya saldıran Doğu Roma kuvvetleri de şehri karadan ve denizden kuşattı. Buradaki Türk kumandan şehri teslim etmesine rağmen, 1097 yazında 10.000 kadar Türk kılıçtan geçirildi.[13] Bir başka Türk beyi Tanrıvermiş'in elinde bulunan Ephesos'u da teslim alan Doğu Roma ordusu, esir edilen yaklaşık 2.000 Türk'ü adalara dağıttı.[13]
Çaka Bey'in Türkmenleri ise önce Polybotum (günümüzde Bolvadin), sonrasında ise Philadelphia (günümüzde Alaşehir) civarına çekildi. Philadelphia'nın da Doğu Roma tarafından alınmasının ardından ise bu Türkmenler daha da doğuya, Gerede civarına kadar geriledi.
*****
Kaynaklar
[1] İnalcık, Halil; sf. 52
[2] Kurat, Akdes Nimet; sf. 21
[3] Kurat, Akdes Nimet; sf. 24
[4] Kommena, Anna; sf. 183
[5] Ayönü, Yusuf (2009). "İzmir'de Türk hâkimiyetinin başlaması". Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi (İzmir) (1. sayı): sf. 4-5. Erişim tarihi: 25 Ocak 2013.
[6] İnalcık, Halil; sf. 53
[7] Argenti, Philip Pandely (1958). The Occupation of Chios by the Genoese and Their Administration of the Island, 1346-1566. University of California Press. ss. sf. 14.
[8] Kurat, Akdes Nimet; sf. 28
[9] Finlay, George; sf. 112
[10] Bostan, İdris; Özbaran, Salih; Arıkan, Zeki; Sancar, Lütfü (2009). Türk Denizcilik Tarihi. Boyut Yayıncılık. ss. sf. 52. ISBN 9754095469.
[11] Kommena, Anna; sf. 184-185
[12] Kurat, Akdes Nimet; sf. 38
[13] İnalcık, Halil; sf. 54
[14] Kurat, Akdes Nimet; sf. 44-45
Son düzenleyen Safi; 24 Şubat 2017 19:03
Tanrı varsa eğer, ruhumu kutsasın... Ruhum varsa eğer!
Beylikler - Çaka Beyliği
