Bakla Yetiştiriciliği

Bakla yetiştiriciliği için organik maddece zengin, killi-kumlu, killi-tınlı, pH' sı 6,5 - 7,3 olan; derin ve geçirgen topraklar bakla yetiştiriciliğinde idealdir. Bununla birlikte pek çok toprak yapısında da bakla yetiştiriciliği yapılmaktadır. Baklanın ortalama sıcaklık isteği, yetişme döneminde 18-27° C arasındadır. Çimlenme için en uygun sıcaklık 25° C'dir. Soğuğa dayanıklılığı: gelişme dönemine ve hava sıcaklığındaki düşüşe bağlı olarak değişmekle birlikte; gencide kar örtüsüz -5° C'ye kadar dayanabilmektedir. Bakla, yetişme süresi boyunca yeterli ve düzenli su ister. Ancak fazla yağışlı geçen yıllarda yetişme döneminde hastalık ve zarar lılarda artış görülebilir.

EKİM ZAMANI
Ege Bölgesinde bakla için en uygun ekim zamanı, ekim - kasım aylandır. Geç ekimlerde hava sıcaklığının düşmesiyle birlikte çıkışta gecikme olmakta, bu da gelişmeyi olumsuz olarak etkilemektedir. Ayrıca bazı yörelerde geç ekimle birlikte kuş (karga) zararı da ortaya çıkmaktadır.

TOPRAK HAZIRLIĞI
Bakla yetiştiriciliğinde istenen bitki sıklığının sağlanması ve normal bir gelişme için toprağın iyi hazırlanması gerekir. Bunun için toprak sürüldükten sonra diskaro ve tırmık geçirilmeli, sürgü ile bastınîmalıdır.

GÜBRELEME
Baklanın havanın serbest azotundan yararlanabilme özelliği nedeniyle, yüksek dozda bir azot uygulamasına gerek yoktur. Ancak gelişmeyi teşvik etmek ve nodul oluşumuna ka dar bitkinin azot ihtiyacını sağlamak için ekimde 2-3 kg/da saf azot verilmelidir. Fosfor uygulaması, topraktaki yarayışlı fosfor miktarına göre değişmekle birlikte; Ege Bölgesin de genellikle 4-6 kg/da saf fosfor yeterli olmaktadır. Fosfor eksikliği görülen topraklarda dekara verilecek fosfor miktarı 10 kg'a kadar çıkmaktadır.
Baklada Gübre uygulaması, 10-15 cm derinliğe diskaro veya pulluk altına olacak şekilde tamamı santrifüjlü gübre dağıtma makinasıyla yapılabilir.

BAKLA EKİM ŞEKLİ VE SIKLIĞI
Ege Bölgesinde bakla ekimi genellikle serpme olarak yapılmakta olup; kullanılan tohum luk miktarı 10-20 kg/da'dır. Taban topraklarda en uygun ekim mesafesi 30x11 cm, kıraç topraklarda ise 45x7 cm'dir. Sıra arasını işleyebilen freze ve kazayağı gibi aletleri kulla nabilmek için 45 cm sıra arası uygundur. Buna bağlı olarak taban topraklar daki ekim mesafesi 45x9 cm olarak değiştirilmelidir. Atılacak tohumluk miktarı, bin tane ağırlığına göre değişmektedir. Bu miktar küçük tohumlarda daha az olurken, büyük toh umlarda daha fazla olmaktadır.
Bakla için geliştirilmiş özel bir mibzer henüz mevcut değildir. Ancak mevcut mibzerlerin bakla ekimine ayarlanabüirliği üzerinde durulmalıdır. Küçük alanlarda ise kazayağı gibi aletlerle çizi açılarak ekim elle yapılabilir. Ekim derinliği 7-10 cm arasında olmalıdır.

BAKLA'NIN BAKIMI
Genelde elle ve çapa ile yapılmakta ; sıraya ekimde sıra arası işleyen kazayağı veya freze gibi aletler ara işlemede kullanılmaktadır. Kimyasal ot mücadelesinde, toprak hazırlığı sı rasında Trifluralin bileşimli ilaçlar; çıkış öncesinde ise Terbutrin bileşimli ilaçlar uygulana bilir.Aynca buğdaygil türü otlar için çıkış sonrası Fluazifob-butil bileşimli ilaçlar da kulla nılabilmektedir.
Bakla genelde kışlık ekildiğinden sulamaya gerek yoktur. İlkbaharın kurak gittiği yıllarda ise özellikle bakla döneminde zamanında ve yeterli sulama verim kaybını önlemektedir.

BAKLANIN HASADI VE HARMANI
Baklada olgunlaşma süresi ekim zamanı ve çeşitlere bağlı olarak 180-200 gün arasında değişmektedir. İri taneli çeşitlerde hasat tam olarak mekanize edilmemiştir. Alt baklalann kuruduğu, üst baklalara kurumaya yüz tuttuğu, yaprakların tamamen döküldüğü, sapın henüz yeşil olduğu dönemde çayır biçme makınası veya orakla yapılmaktadır. Bu dönem Ege Bölgesinde genellikle mayıs sonu - haziran başı olmaktadır. Küçük alanlarda ise hasat çoğunlukla elle sokum şeklinde yapılmaktadır. Bunun için baklalann tamamen kurumuş olması gerekmektedir. Biçilen bitkiler bir süre olduğu yerde bekletilerek tamamen kurumalan sağlandıktan sonra harmanlanır. Harman makinesinin olmaması halinde, harmanlama dövenle yapılarak rüzgarda savrulur.
EGE BÖLGESİNDE BAKLA ÜRETİMİNDEKİ SORUNLAR
Yoğun bakla üretiminin yapıldığı özellikle Balıkesir ve Çanakkale illerinde kuru baklanın dekardaki verimi 180 kg kadardır. Bakla verimi üzerine pek çok faktörün etkisi vardır.Bunlar:
• Çeşit sorunu olduğu için, üretici tohumluğunu kendi yerel populasyonun-dan temin etmektedir.
• Çiftçinin kullandığı tohumluk miktarı azdır.
• Mevcut populasyonlar orabanşa hassastır. Orobanşa karşı herhangi bir mücadele yapılmadığı için verim düşmekte; zararın çok yoğun olduğu yerlerde çiftçiler bakla ekiminden vaz geçmektedirler.
• Ekim ve hasatta mekanizasyon sorunu bulunmaktadır.

ÖNERİLER
• .Bakla tarımında tescilli çeşit kullanımına gidilmelidir.
• Dekara atılacak tohumluk 20-25 kg arasında olmalıdır.
• Serpme ekim yerme sıraya ekim yeğlenmelidir. Sıra arasının 45 cm olması durumunda, sıra arasını işlemek ve traktörle ilaçlama yapmak mümkün olacağından işgücü geresinimi azalacaktır.

BAKLADA TESCİLLİ ÇEŞİTİ ERESEN-87'NİN ÖZELLİKLERİ
Sakız populasyonundan seleksiyon yoluyla geliştirilen Eresen-87 çeşidi, 1987 yılında tescil ettirilmiştir. Özellikle yeşil tüketim için (sebze olarak) yetiştirilen Sevil bakla çeşidine göre kuru tane verimi % 27 daha yüksek olan Eresen-87, erkencilik açısından Sevil ile aynı olup; sakız bakla populasyonunun özelliklerim de taşımaktadır. Bu nedenle daha çok kuru danesi için tescil ettirilmiş olsa da yeşil tüketimi de söz konusudur. Sevil' den daha kısa olan (12-19 cm) baklaları kılçıksızdır. 100 tane ağırlığı 135-160 gram arasındadır. Doğal koşullarda antraknoz hastalığına karşı toleranslıdır. Menemen koşutlarında kar örtüsüz -5° C' deki soğuklara karşı toleranslıdır. Tane dökmeye ve yatmaya toleranslı olan bu çeşidin tanelerinde % 22 oranında protein vardır. Verimi, ekim zamanı ve çevre koşullarına bağlı olarak, 200-500 kg/da arasında değişmektedir.

BAKLANIN KÜLTÜRÜ:

İklim İstekleri ve Ekim Zamanı :

Serin ve ılıman iklim bitkisidir.Gelişmenin ilk dönemlerinde -4 ºC soğuğa dayanabilir. Bakla yetiştiği dönemde sıcaklık toplamı bakımından 1600º C toplam sıcaklıkta diğer faktörlerin büyümeyi sınırlamadığı koşullarda,maksimum kuru ağırlığa ulaşmakta ve daha fazla büyümeyi durdurmaktadır.Minimum1-2º C maksimum 10-15º C
Özellikle çiçeklenme döneminde yüksek sıcaklıklara duyarlıdır.Çiçeklenme ile olgunlaşma zamanı arasındaki sürenin uzun olması verimi arttırır.Ekim zamanının dondan zarar görmeyecek kadar geç ve vejetasyon döneminin sonlarında yüksek sıcaklıklara maruz kalmayacak kadar erken yapılması gerekir.Tahıllarla birlikte sonbaharda veya erken ilkbaharda ekilmektedir.

Toprak İstekleri:

Fazla seçici olmayan bakla bitkisinin en ideal yetişebildiği topraklar derin,geçirgen pH’sı 6,5-7,5 arasında olan besin maddeleri bakımından zengin topraklardır.Toprak pH’sının 4,7’den aşağı inmesi mineral madde alımını durdurur.Biyolojik azot fiksasyonu ve bitki büyümesi için optimum pH’nın 7 olduğu bildirilmektedir.Bakla yemeklik dane baklagil bitkileri içinde toprak asitliğine en dayanıklı bitki olarak bilinir.
Tohum yatağının hazırlanmasında dikkat edilmesi gereken hususlar; toprağın yabancı otlardan arındırılması ve toprağın su tutma kapasitesinin arttırılarak hızlı bir çimlenme sağlayacak ortamın hazırlanmasıdır.Ekimden önce toprak yüzeyinin düzgün olması ve ekim tavlı toprağa yapılması gereklidir.

Ekim Nöbeti:

Azot bağlama kapasitesi en yüksek yemeklik baklagil bitkisi olan bakla iyi bir ekim nöbeti bitkisidir.Hastalıklardan fazla etkilenmediği için ön bitkinin ne olduğu önemli değildir.Kendinden sonra aynı alana ekilecek bitkiye yabancı otlardan arındırılmış,azotça zenginleştirilmiş,organik maddesi yükseltilmiş toprak bırakır.

Tohum ve Ekim:

Ekilecek bakla tohumlarının her şeyden önce biyolojik ve fiziki değerlerinin yüksek olması gerekir.Bakla tohumları çok iri oldukları için mekanik olarak diğer tohumlardan daha fazla zarar görürler.Bakla tohumları 5ºC gibi düşük sıcaklıklarda da çimlenir fakat çimlenme uzun sürer.Optimum çimlenme sıcaklığı olan 25ºC sıcaklığa kadar çimlenme hızı artar.
Ekim derinliğinin orta derecede (10-15 cm )ayarlanması çıkışın daha hızlı olması bitkilerin patojenler ve olumsuz iklim koşullarından daha az etkilenmesini sağladığı için kışlık ve yazlık ekimlerde önerilmektedir.
Ekim sıklığı sonbahar ve ilkbahar ekimlerine göre değişmektedir.Sonbahar ekimlerinde birçok çalışmada metrekareye 25 bitki,ilkbahar ekimlerinde 35-40 bitki önerilmektedir.Sık ekimlerde dallanma ve bakla sayısı azalmakta,bitkiler arası rekabet sonucu çiçek dökümü artmakta ve sonuçta tohum verimi düşmektedir.Ülkemizde genellikle serpme ekilmektedir.Tohumlar önce tarlaya serpilip,üzeri sürülerek toprağa karıştırılmaktadır.
Sıra aralığı mesafe : 30-70 cm arasında ayarlanabilir.Dekara ekilecek tohumluk miktarı orta irilikteki bakla tohumları için 25 kg/da’dır.

Bitki Besin Maddeleri Gereksinimi ve Gübreleme:

Ekimle birlikte verilecek 2-4 kg N/da azot miktarının yeterli olduğu belirtilmektedir. Baklagil bitkilerinin genel olarak fosfor ihtiyacı yüksektir. Bu elementin yetersizliği bitki gelişimini olumsuz etkilediği gibi nodülasyon ve azot fiksasyonu miktarını da düşürmektedir.

Su Gereksinimi ve Sulama : (650-1000 mm )

Su isteği yüksek olan bir bitkidir.Büyümenin bütün dönemlerinde sulamaya iyi cevap verir,yalnız gelişme döneminin sonlarında fazla su,havaların da serin gittiği dönemlerde bitkinin sürekli vegetatif gelişmesine neden olur.
Çimlenmeden 6-8 hafta sonraki kuraklık periyodu transpirasyon ve fotosentez oranını düşürür.Baklanın çiçeklenme ve tohum tutma dönemi sulama bakımından en kritik dönemdir.Bu dönemde görülebilecek kuraklık çiçek ve olgunlaşmamış bakla dökülme oranını arttırır.

Yabancı Ot Kontrolü:

İlk gelişme dönemlerinde yabancı ot kontrolü bütün bitkilerde olduğu gibi mutlak gerekli kültürel önlemlerden biridir.Daha sonraki gelişmesi oldukça yoğundur ve yabancı otları rahatlıkla baskı altında tutabilir.Çiçeklenmeden sonra çapalama gerekmez.
Parazitik yabancı ot olan orobanş (Orobanche cerenate) kuru ve sıcak Akdeniz iklim bölgelerinde baklanın en önemli zararlılarından biridir.Orobanş etkili olduğu konukçu bitki toprağa ekilince o bitkinin kök salgıları ile uyarılır ve çimlenir.Bakla üzerinde gelişimini tamamlayan bir orobanş başağı yüzlerce-binlerce tohum üretir ve bu tohumlar rüzgarla kilometrelerce uzağa taşınabilir.Tohumlar 10 yıl canlı kalabilirler.Dayanıklı çeşit kullanılmalı.

Hasat:

Kuru baklaların hasadı bitkinini yapraklarının dökülüp kararmaya başladığı ve meyvelerden bitkinin aşağı kısımdakilerinin kararıp,kuruyup,buruşması,üst kısımdakilerinin de yarı yarıya kararmayı tamamladığı dönemde yapılır.Hasat elle veya kombine hasat harman makineleri ile yapılır.

Verimi Sınırlandıran Faktörler:

Verimi en fazla çiçeklenme bakla tutumu zamanında ortaya çıkabilecek su yetersizliğinden etkilenir.Kışlık ekilen bakla bu problemi önlese de zaman zaman Nisan-Mayıs aylarında görülen kuraklık verimde dalgalanmalara neden olmaktadır.Akdeniz bölgesinde yetiştirilen baklalarda bir diğer problem orobanş parazit bitkisidir.Baklada beklide en büyük problem tohum maliyetidir.Tohumların iri olmasından dolayı birim alana kullanılan tohumluk maliyeti artmaktadır.