Arama

Kuşkonmaz Yetiştiriciliği

Güncelleme: 6 Temmuz 2016 Gösterim: 41.130 Cevap: 3
kompetankedi - avatarı
kompetankedi
VIP Bir Dünyalı
16 Kasım 2007       Mesaj #1
kompetankedi - avatarı
VIP Bir Dünyalı
Kuşkonmaz Yetiştiriciliği513106584 344dc120ddkuskonmaz513138087 ba559a5809

Sponsorlu Bağlantılar
Kuşkonmaz Yetiştiriciliği - KUŞKONMAZ (Asparagus officinalis)

Ana vatanı ve Tarihçe



Yabani formu: Asparagus acutifolius L.
Anavatanı: Asya ve Avrupa (Ön Asya)

Mısırlılar zamanında tanımlanmış, ancak kullanılışından söz edilmemiştir. Muhtemelen bu devirlerde kullanılan tür orijin bitkisidir. Bizanslılar zamanında ilkbahar aylarında görüldüğü belirtilmektedir.
Romalılar zamanındaki verilere göre çok yıllık bir bitki olduğu, tohumla çoğaltıldığı ve sürgünlerinin tüketildiği bilinmektedir. 15. ve 17. yy’dan itibaren tanınmaya başlayan kuşkonmaz, ilk zamanlarda ilaç olarak kullanılmıştır (idrar söktürücü). Türkiye kuşkonmazın ana vatan sınırları içindedir ve ülkemizde yabani formlarına rastlanmaktadır. Yetiştiriciliğine 1960’lı yılarda başlanmış, ancak tüketim şeklinin bilinmemesi, fiyatının yüksek olması, tadının alışılmış bir tat olmaması ve bulunduğu yeri uzun süre işgal etmesi gibi nedenlerle pek tutulmamış ve yetiştiriciliği yayılamamıştır.

Bitkisel özellikleri



Kök


Diğer Alliaceae türleri gibi kökler bireyseldir. Her kök etli ve kalın (kurşunkalem kalınlığında) , çok az sayıda yan köklere sahip, silindirik şekilli esas kökler ile esas kökler üzerinde bulunan kılcal kökler olmak üzere 2 kısımdan meydana gelir. Etli kökler birkaç yıl yaşarlar, 60-80 cm derinliğe gider ve daha sonra ölür. Her yıl yeni kökler oluşur.

Gövde


Kuşkonmaz gövdesi de 2 kısımdan oluşur. Rizom gövde (Pençe): Toprak altında 15-20 cm derinlikte bulunur. Yetiştiricilik sırasında 25-30 cm derine dikilerek, 20-25 cm uzunluğunda sürgünler elde edilebilir. Rizom gövdenin alt kısmından kökler, üzerindeki gözlerden de sürgünler meydana gelir. Rizom gövde üzerindeki kök ve sürgünler alındıktan sonra incelendiğinde boğum ve boğum aralarından oluştuğu görülür.
Gövdenin bir ucunda eski, diğer ucunda yeni kök ve sürgünler oluşur. Yeni sürgünlerin oluştuğu kısım, gövdenin büyüme yönünü gösterir. Dolayısıyla yıllar geçtikçe gövdenin yeri değişir. Rizom gövde zarar görmediği takdirde uzun yıllar yaşayabilir (20-25 yıl). Rizom gövde parçalara ayrıldığında her parça yeni bir gövde gibi gelişme gösterir. Yani vejetatif olarak çoğaltılabilir.

Sürgünler


Rizom gövdeden çıkar ve 20-25 cm’lik kısmı toprak altında, bir kısmı da toprak yüzüne çıkar. Toprak altında kalan sürgünlerin rengi beyazdır. Toprak yüzüne çıkan kısımlarda ise uç kısımdaki üzeri yapraklarla örtülü tomurcuk açılarak büyümeye başlar ve rengi yeşile veya hafif menekşe-mor rengine döner. Toprak üstü sürgünler dallanma özelliğindedir ve boyları 50-200 cm’ye ulaşır. Bu sürgünler sonbaharda ölürler. Bir kuşkonmaz bitkisi, yılda 5-15 arasında sürgün meydana getirir. 3. yıl sonunda sürgün sayısı artmaya başlar. 5.6. yıl sonunda en yüksek düzeye ulaşır. 12-15 yıl aynı düzeyde kalır. Daha sonra bitkinin yaşlanmasıyla azalır.
Sürgün kalitesi ve sayısı üzerinde bitkinin cinsiyeti etkilidir. Erkek bitkilerin sürgünleri ince fakat fazla sayıda, dişi bitkilerin sürgünleri daha kalın ve az sayıdadır. Dolayısıyla erkek bitkilerin verimi, dişi bitkilere göre % 25 daha fazladır.

Yaprak


Yaprak gelişimi gerilemiştir. Yapraklar uzun sürgünler üzerinde üçgen şekilli pul yaprak şeklindedir.
Yapraklar klorofil sentezi yapabilme yeteneğinde değildir. Yaprakların görevi, kısa sürgün olarak adlandırılan ve uzun sürgünler üzerinde bulunan iğne şeklindeki sürgünler tarafından yapılır.

Çiçek


Bitki dioiktir. Erkek ve dişi bitki oranı 1:1’dir. Çiçekler sürgün koltuklarında oluşur. Tek tek veya birkaç tanesi bir arada bulunur. Erkek çiçekler daha iri, 6’lı, ve taç yaprakları turuncu renktedir. Dişi organ iz haldedir.
Bazı durumlarda bir bitki üzerinde hem erkek hem de erselik çiçeklere rastlanır (Andromonocious) Dişi çiçekler daha küçük ve gösterişsizdir. Taç yapraklar açık yeşil renklidir. Diş organ 3 karpellidir. Erkek organlar dumura uğramıştır. Bazı durumlarda bir bitki üzerinde hem dişi hem de erselik çiçeklere rastlanır (Gynomonocious Yabancı tozlanma görülür. Tozlanmada arılar ve rüzgar etkili olur.

Meyve ve Tohum


Meyvelerin başlangıçtaki renkleri yeşildir. Daha sonra turuncu ve kırmızıya döner. Meyve 3 karpelidir. Her karpelde 2 tohum taslağı bulunur. Döllenme sonunda bir meyveden 4-6 arasında tohum elde edilir. Tohumlar olgunlaştıklarında siyah renklidirler. Şekilleri, küçük bir fasulye tanesine benzer. Uzunluk 3-4 mm, genişlik 2-3 mm’dir. 1 g’daki tohum sayısı 35-60 adet’tir. 1000 tohum ağırlığı 18-20 g’dır. Kabukları çok sert ve geçirimsizdir. Bu nedenle ekim öncesi tohumlar suda bekletilmelidir (40-600C’de 1-2 gün veya % 5-15’lik HCl’de 30-60 dakika).
Tohumlar geç çimlenir (10-15 gün). En uygun çimlenme sıcaklığı 25-300C’dir.

Beslenme ve sağlık yönünden önemi


Düşük kalori sağlar. Bünyesinde A, B1, B2, B12, C vitaminleri bulunur, ancak çok yüksek değerlerde değildir.
Böbrek çalıştırıcıdır. Karaciğer ve dalağın fonksiyonlarını yerine getirmesine yardımcı olur.
Bünyesinde bulunan Asparajinamid, yaşlılarda hücreleri onarıcı etkiye sahiptir.

Ekonomik önemi


Kuşkonmaz, ülkemizde Akdeniz, Ege ve bir miktar da Marmara bölgesinde yetiştirilmektedir. Toplam üretim alanımız 20-25 da civarındadır. Ülkemiz için yeni bir sebze türüdür ve tüketim şekli halkımız tarafından bilinmemektedir. Kuşkonmaz, Mart-Temmuz ortasına kadar piyasada bulunabilir. Kuşkonmaz, çok yıllık bir bitki olması, üretim alanını uzun yıllar işgal etmesi, yurt içinde satış şansının olmaması nedeniyle ancak çok az miktarda (700-800 kg) üretilmekte ve turistik otellere satış şansı bulunmaktadır.

Ekolojik istekleri


Kuşkonmazın adaptasyon yeteneği yüksektir. Kuşkonmaz yetiştiriciliğinde iklim çok önemli bir faktör değildir. Bununla birlikle erkencilik düşünülerek sıcak iklimler tercih edilebilir. Kuşkonmazın rizom gövdesi, düşük sıcaklıklara dayanıklıdır. Bununla birlikte rizom gövdenin bulunduğu 20-25 cm derinliğindeki kısımdaki toprak tabakasının donması durumunda gövde zarar görür. Sürgünlerin sürebilmesi için sıcaklığın 120C ve üzerine çıkması gerekir. Sürgün verme döneminde sıcaklığın 15-180C civarında olması gerekir. Sürgün gelişme dönemindeki 250C ve üzerindeki sıcaklıklar ve kuru havalar, sürgün boylarının kısalmasına ve sertleşmesine neden olur. Bu da verim ve kalitenin düşmesine neden olur. Hasat dönemindeki aşırı yağış ve arkasından gelen sıcak ve kuraklık da sürgün verim ve kalitesini düşürür. Kuşkonmaz toprak neminin yüksek olmasından hoşlanır. Toprak nemi, sürgünlerin toprak yüzeyine çıkışını kolaylaştırır ve gevrek yapılı olmalarını sağlar. Ancak aşırı nem, sürgünlerin çürümesine neden olur. Kuşkonmaz yetiştiriciliğinde esas önemli olan faktör, toprak koşullarıdır Kuşkonmaz yetiştiriciliğinde sadece kumlu ve hafif bünyeli topraklar kullanılmalıdır.

Nedenleri


Kumlu topraklar kolay havalanabildiğinden çabuk ısınır ve sürgün gelişmesini teşvik eder. Toprağın açılarak sürgünlerin kesilmesi kolaylaşır. Bu da işgücünü azaltır. Kumlu topraklarda ürün miktarı ve kalitesi daha yüksektir. Bu nedenle kumlu topraklarda en iyi değerlendirilebilen bir sebze türüdür.
Kumlu topraklar fazla su tutmadığı için sürgünlerde çürüme meydana gelmez. Kuşkonmaz yetiştirilecek topraklardaki organik madde miktarı % 2-3 civarında olmalıdır. Bu nedenle sürekli gübreleme yapılarak gübre miktarı dengelenmelidir. Kuşkonmaz yetiştirilecek topraklar taşlı olmamalıdır. Toprakta geçirgen olmayan tabaka bulunmamalıdır. Topraktaki taban su seviyesi 1-3 m olmalıdır.
Toprak pH’sı 6.0-6.8 arasında olmalıdır. Kuşkonmaz, kumlu-killi ve tınlı-killi topraklarda da yetiştirilebilir, ancak erkencilik söz konusu olmaz, geççi çeşitler için tercih edilebilir. Elde edilen kuşkonmazlar konserve sanayiinde kullanılabilir.

Yetiştirme Tekniği


Kuşkonmaz çok yıllık bir bitkidir. 15-20 yıl ömrü vardır. Kuşkonmazlığın kurulması için 1-3 yıl gereklidir.
3. Yıldan sonra verim almaya başlanır.

Kuşkonmazlık tesisi


Tohumla üretme, Vejetatif yolla, Tohumla pençelerin üretilmesi
Tohum ekimi soğuk yastıklara yapılır. Yastık yer, gün boyu güneş alan bir yer olmalı ve 30 cm derinliğinde işlenmelidir. Tohum ekimi sıcak bölgelerde Mart-Nisan, soğuk bölgelerde Nisan-Mayıs aylarında yapılır. Ekim için toprak sıcaklığının en az 100C, optimum 20-250C olması gerekir. Tohumlar 45-50 cm aralık ve 8-20 cm sıra üzeri mesafelerle ekilmelidir. 1 da kuşkonmazlık için 80-100 m2 soğuk yastık alanı ve 50-60 g tohum gereklidir.
Fideler 5 cm boya ulaşınca, sıra üzerinde 10 cm kalacak şekilde seyreltme yapılır.
Sonbahar aylarına girildiğinde fideler 50 cm boyda ve toprak altında 3-4 rizom gövde (pençe) oluşmuş durumdadır. Pençeler ılık kışları olan yerlerde fidelikte, soğuk yerlerde ise sökülerek, hastalıklı ve fazlalık kök ve yapraklar kesilerek fazla nemli olmayan yerlerde (4-50C) ertesi ilkbahara kadar bırakılır.

Dikim yerinin hazırlanması


Kuşkonmazlık toprağı dikim öncesi yabancı otlardan arındırılmalıdır. Kuşkonmazlar uzun yıl aynı yerde bulunacakları için toprağın Rhizoctania ile bulaşık olmamasına özen gösterilmelidir.
Kuşkonmazlık toprağına 5-6 t/da organik gübre verilmelidir. Organik gübre 2 kısma bölünerek ½’si dikimden 2 yıl önce, ½’si de dikim öncesi verilmelidir. Toprağa ayrıca 50-60 kg/da süperfosfat (15-20 kg/da triple süperfosfat), 70-80 kg/da potasyum sülfat verilmelidir. Kuşkonmazlık toprağı, sonbaharda 35-40 cm derinliğinde işlenmeli, böylece ilkbaharda dikilecek pençeler için daha iyi bir gelişme ortamı sağlanmalıdır.
İlkbaharda yüzlek bir işlemeden sonra, 150-180 cm arayla 25-30 cm derinlikte, altta 30 cm, üstte 50 cm genişliğinde hendekler açılır. Hendeklerin boyu 50-200 m olabilir. Eğimli arazilerde hendek boyları kısa olmalıdır.

Dikim


Dikim zamanı ilkbahar aylarıdır. Ülkemiz için Akdeniz-Ege Bölgesinde Şubat sonu-Mart sonu, Marmara Bölgesinde Mart sonu-Nisan ortası ve İç Anadolu Bölgesinde Nisan sonu-Mayıs başıdır.

Dikimde kullanılacak pençelerde aranan özellikler


Sağlam ve hastalıksız olmalı, Tomurcukları sürmüş pençeler kullanılmamalı,
Pençeler ilaçlı suya batırılıp dikilmelidir. Dikimde pençelerin dikim yönü önemlidir. Pençeler hendeklerin tam ortasına ve büyüme doğrultuları hendeğin eksenine paralel olacak şekilde yerleştirilmelidir.

Dikim sonrası bakım



1. yıl:
İlk yıl hasat yapılmaz, sürgünlerin gelişmesine izin verilir.
Yabancı otlarla mücadele yapılır. Sürgünler geliştikçe üzerleri kademeli olarak toprakla kapatılarak hendek doldurma işlemi yapılır. Yaz ayları kurak geçen yerlerde sulama yapılmalıdır. Sulamada yağmurlama sulama sisteminin kullanılması uygundur. Az miktarda sık sulama yapmak daha faydalıdır.
Nisan-Mayıs ayları içinde gübrelemeye başlanmalıdır. İlk gübrelemede 20-30 kg/da amonyum nitrat veya amonyum sülfat, Haziran-Temmuz arasında da aynı miktarda 2. Bir azotlu gübreleme yapılmalıdır.
Sonbahar aylarında toprak üstü aksam gelişmesini tamamlar ve bunlar toprak seviyesinden kesilir ve atılır.
Sonbaharda gerekli ise organik gübreleme yapılır. Ayrıca 40-50 kg/da süperfosfat verilir ve toprak işlenerek düzeltilir.

2. yıl:
Bir önceki yıldan yapılamamış eksikler tamamlanır.
Hasat yapılmaz. Bir önceki yıl yapılan işlemler tekrarlanır.

3.yıl ve hasat yıllarında:
3. Yıldan itibaren hasada başlanabilir. Ancak hasat süresi kısa tutulur. Toprak sıcaklığının artmaya başlaması ile kümbetler hazırlanır. Kümbetleme işlemi sürgünler toprak yüzüne çıkmadan önce yapılmalıdır.
Erkencilik istenirse (4-10 gün), kümbetlerin üzeri plastik filmle (30-50 mikron kalınlığında) kaplanarak malçlama yapılabilir. Malçlama kuşkonmazlarda bitki başına elde edilen sürgün sayısı ve sürgün iriliğini artırarak verimi yükseltmektedir.

Hasat


Hasat, ilkbahar aylarında yapılır. İlk verim yılında hasat süresi kısa tutulmalı (15-20 gün), daha sonraki yıllarda 2 ay süreyle hasat yapılabilir. İlk yıllarda hasat süresinin uzun tutulması gelecek yıllardaki verimi azaltmaktadır.
Hasatta ilk yıl bitki başına 2-3 sürgün, daha sonraki yıllarda ise 7-8, hata 9-10 sürgün kesilebilir.
Sürgün verimi 60 günlük hasat dönemi sonunda 300-600 kg/da veya 300-350 g/bitki düzeyindedir.
Sürgün verimi hasat süresince hava sıcaklığına, rüzgar durumuna ve yağışa göre değişir. Hasat gün aşırı veya serin havalarda 2 günde bir yapılır. Günlük hasat yapmaya çalışılmalıdır. Hasadın gecikmesi ile sürgünler kartlaşır, toprak yüzeyine çıkan sürgünlerin beyaz rengi yeşile döner. Baş kısımdaki pulların arası açılır.
Hasadın günün serin saatlerinde yapılması gerekir. Hasat zamanı olarak sürgünlerin toprak yüzeyinde hafif kabarıklık meydana getirmeye başladığı zaman kabul edilmeli veya, mevsim gidişine göre, kümbetler hafif açılarak, sürgün gelişmesi kontrol edilmelidir. Hasat için, kümbetler açılır, Sürgünlerin görülmesi sağlanır. Kuşkonmaz hasadı için özel olan aletlerle sürgünün dip kısmına basılarak sürgünlerin kesilmesi sağlanır.
Sürgünler hasat edildikten sonra kümbetler yeniden kapatılır. Hasat edilen sürgünler olabildiğince az güneş görmeli ve hemen nemli bir ortama alınmalıdır.

Pazara hazırlama ve muhafaza


Hasat sonrasında boylama yapılmalıdır. Saplar aynı hizadan kesilmelidir. Demetler haline getirilen kuşkonmazlar pazara ulaştırılıncaya kadar +50C’de muhafaza edilmelidir. Bu amaçla hasat edilen sürgünler sıcaklığı 2-30C olan buzlu suya atılarak sıcaklığı düşürülmeli ve daha sonra +50C’ye alınmalıdır.
Pazara sunulacak kuşkonmaz sürgünlerinin mutlaka yıkanması ve soğukta tutulması gereklidir.
Pazara sunulacak kuşkonmaz ½ veya 1 kg’lık demetler halinde hazırlanırlar. Kuşkonmazlar karton kutu veya tahta kasalara konularak pazara sunulur. Sınıflandırmada renk (beyaz, menekşe, yeşil) ve boy (17-22 cm: uzun, 12-17 cm: kısa) ve çap (1.2-1.5 cm) dikkate alınır. Kuşkonmazlar tazeliklerini serin koşullarda 3-4 gün korur.
Muhafaza için en uygun koşullar 2-30C sıcaklık ve % 95 ON’dir. Bu koşullarda 3 hafta muhafaza edilebilir.
KA’de muhafaza süresi artırılabilir.

Son düzenleyen Jumong; 6 Temmuz 2016 14:46
LaDymm - avatarı
LaDymm
Ziyaretçi
27 Ağustos 2008       Mesaj #2
LaDymm - avatarı
Ziyaretçi
Kuşkonmaz tohumları siyah renkli, böbrek şeklinde basık, 3-4 mm genişlik, 3-4 mm uzunluk ve 2 mm kadar kalınlığa sahip iriliktedir. Yassı tohumlar yanında yuvarlak bir saçma şeklinde ve iriliktedir. Yassı tohumlar yanında yuvarlak bir saçma şeklinde ve iriliğinde tohumlara da rastlanır. 1gr’da 40-55 adet tohum bulunur. Tohum kabuğu çok kalındır. Çimlenme süresi optimum şartlarda 15, kötü şartlarda ise 30 gün kadardır. 20-30 °C arası sıcaklıkla çimlenme için uygun sıcaklıklardır. Sebze tohumları içinde en geç çimlenen tohumlar arasında yer alır. Tohumlar çimlenme güçlerini 3-6 yıl muhafaza ederler. Kuşkonmaz tohumlar karanlıkta daha iyi çimlenirler. Işık çimlenme yüzdesine olumsuz etki eder. Çimlenme döneminde topraktaki nemin iyi korunması gerekir. Kuşkonmaz tohumlarının yüzeysel ekimi, tohumun geç çimlenmesi nedeniyle tohumun kuruda kalmamasına ve çimlenme yüzdesinin düşmesine neden olur.
Sponsorlu Bağlantılar
_Yağmur_ - avatarı
_Yağmur_
VIP VIP Üye
27 Mayıs 2010       Mesaj #3
_Yağmur_ - avatarı
VIP VIP Üye
KUŞKONMAZ YETİŞTİRİCİLİĞİ

1.1. Genel Özellikleri

  • Bilimsel Sınıflandırma
  • Alem: Plantae
  • Şube: Magnoliophyta
  • Sınıf: Magnoliopsida
  • Takım: Asparagales
  • Familya: Asparagaceae
  • Botanik Adı: Asparagus
  • Türkçe Adı: Kuşkonmaz
Anavatanı Batı ve Güney Afrika olan kuşkonmaz ev ve iş yerlerinde iç mekân süs bitkisi olarak kullanılır. Aynı zamanda aranjmanlar için kesme çiçek olarak da yetiştirilir.


Kuşkonmaz Yetiştiriciliği

Fotoğraf 1.1: Bitkinin genel görünüşü

Ülkemizde son zamanlarda sebzecilik alanında da yemeklik olarak kuşkonmaz yetiştiriciliği yapılmaktadır. Yetiştiriciliğine ülkemizde 1960’lı yılarda başlanmış, ancak tüketim şeklinin bilinmemesi, fiyatının yüksek olması, tadının alışılmış bir tat olmaması ve bulunduğu yeri uzun süre işgal etmesi gibi sebeplerden dolayı yetiştiriciliği yayılamamıştır.


FotoC49Fraf12SebzekuC59Fkonmaz
Fotoğraf 1.2: Sebze kuşkonmaz

Görünürdeki yaprakları çok ince tül şeklinde, iğnemsi ve zarif olduğundan bu ismi almıştır. Gerçek yaprakları çok küçük ve boğumlar çevresindedir. Çiçekleri küçük ve beyaz renklidir. Meyveleri ise kırmızı ve yuvarlaktır.

Bitkisel özelliklerini şöyle açıklayabiliriz;

 Kök: Kökler etli ve kurşun kalem kalınlığındadır. Çok az sayıda yan köklere sahiptir. Etli kökler birkaç yıl yaşar, 60-80 cm derinliğe gider ve daha sonra ölür. Her yıl yeni kökler oluşur.

FotoC49Fraf13KC3B6kyapC4B1sC4B1
Fotoğraf 1.3: Kök yapısı

 Gövde: Kuşkonmaz gövdesi toprak altı ve üzeri olmak üzere 2 kısımdan oluşur. Rizom gövde (pençe), toprak altında 15-20 cm derinlikte bulunur. Gövdenin bir ucunda eski, diğer ucunda yeni kök ve sürgünler oluşur. Toprak üzeri gövde yani yeni sürgünlerin oluştuğu kısım ise gövdenin büyüme yönünü gösterir. Rizom gövde zarar görmezse uzun yıllar (20-25 yıl kadar) yaşayabilir.

 Sürgünler: Rizom gövdeden çıkar. Toprak altında kalan sürgünlerin rengi beyazdır. Toprak yüzüne çıkan sürgünler ise uç kısmında üzerinde yapraklarla örtülü tomurcuk açarak büyümeye başlar. Rengi yeşil veya hafif menekşe-mor rengindedir. Toprak üstü sürgünler dallanma özelliğindedir ve boyları 50-200 cm’ye kadar ulaşır. Kuşkonmaz bitkisi, yılda 5-15 arasında sürgün meydana getirir. 3’üncü yılsonunda sürgün sayısı artmaya başlar. 5.6. yıl sonunda en yüksek düzeye ulaşır. Daha sonra bitkinin yaşlanmasıyla sürgün sayısı azalır.

 Yapraklar: Yaprak gelişimi gerilemiştir. Yapraklar, uzun sürgünler üzerinde üçgen şekilli pul yaprak şeklindedir. Yapraklar kısa sürgün olarak adlandırılan ve uzun sürgünler üzerinde bulunan iğne şeklindeki sürgünlerden meydana gelir.


FotoC49Fraf14Bitkideyaprak
Fotoğraf 1.4: Bitkide yaprak

 Çiçek: Erkek ve dişi çiçek oranı bire birdir. Çiçekler sürgün koltuklarında oluşur. Tek tek veya birkaç tanesi bir arada bulunur. Erkek çiçekler daha iri, 6’lı ve taç yaprakları turuncu renktedir. Dişi organ iz haldedir.

FotoC49Fraf15BitkideC3A7iC3A7ek

Fotoğraf 1.5: Bitkide çiçek

Dişi organ 3 karpellidir. Erkek organlar dumura uğramıştır. Bazı durumlarda bir bitki üzerinde hem dişi hem de erselik çiçeklere rastlanır. Yabancı tozlanmada arılar ve rüzgâr etkili olur.

 Meyve ve tohum: Meyveler başlangıçta yeşil renklidir. Daha sonra turuncu ve kırmızıya döner. 3 karpelidir ve her karpelde 2 tohum taslağı bulunur. Döllenme sonunda bir meyveden 4-6 arasında tohum elde edilir. Tohumlar olgunlaştıklarında siyah renklidir.


FotoC49Fraf16KuC59Fkonmazbitkisininmeyvesi
Fotoğraf 1.6: Kuşkonmaz bitkisinin meyvesi

Önemli kuşkonmaz türlerini şöyle sıralayabiliriz;



FotoC49Fraf17Asparagusaethiopicus
Fotoğraf 1.7: Asparagus aethiopicus
FotoC49Fraf18Asparagusafricanus
Fotoğraf 1.8: Asparagus africanus

FotoC49Fraf19Asparagusasparagoides
Fotoğraf 1.9: Asparagus asparagoides
FotoC49Fraf110Asparagusdeclinatus
Fotoğraf 1.10: Asparagus declinatus

FotoC49Fraf111Asparagusfalcatus

Fotoğraf 1.11: Asparagus falcatus

FotoC49Fraf112Asparagusplumosus
Fotoğraf 1.12: Asparagus plumosus
Kesme çiçekçilikte ve iç mekân yetiştiriciliğinde en fazla Asparagus plumosus türü kullanılmaktadır. İç mekan yetiştiriciliğinde A. ‘’densiflorus’’ sprengeri (çıtır) daha sert, iğne gibi batıcı yaprakları olan türdür. A. meyeri ise batıcı yaprakların salkım formunda dizilmesiyle oluşmuş dekoratif görünümlü bitkilerdir.
Agparagus officinallis sebze kuşkonmaz olarak kullanılan bir türdür. Sebze kuşkonmaz beyaz ve yeşil olmak üzere iki çeşittir. Beyaz kuşkonmaz bitkinin toprakaltından kesilen gövde kısmıdır. Yeşil kuşkonmaz ise sürgünlerin toprak üzerine çıkmasına izin verilerek kesilen kısmıdır.


FotoC49Fraf113BeyazveyeC59FilkuC59Fkonmazlar

Fotoğraf 1.13: Beyaz ve yeşil kuşkonmazlar
Düşük kaloriye sahip bünyesinde A, B1, B2, B12, C vitaminlerini bulundurur. Karaciğer ve dalağın fonksiyonlarını yerine getirmesine yardımcı olur. Bünyesinde bulunan Asparajinamid, yaşlılarda hücreleri onarıcı etkiye sahiptir.

1.2. Fide Üretimi
Kuşkonmaz bitkisinde üretim tohum ve ayırma ile yapılır. Her ikisinde de meydana gelen fidelere bakım yapılarak esas yerlerine dikilir. Sebze kuşkonmaz yetiştiriciliği de tohumla, vegetatif yolla ve tohumla pençelerin üretilmesiyle yapılır.

1.2.1. Generatif Üretim
Generatif üretim tohum ile yapılır. Tohumlar soğuk yastıklara ekilir. Tohumlarda çimlenmeyi kolaylaştırmak için bazı işlemler yapılır. Yastıklar gün boyu güneş alan bir yer olmalı ve 30 cm derinliğinde işlenmelidir. Tohum ekimi sıcak bölgelerde mart-nisan, soğuk bölgelerde ise nisan-mayıs aylarında yapılır. Ekim sırasında toprak sıcaklığının minimum 10 0C, optimum 20-25 0C olması istenir. Tohumlar 45-50 cm sıra arası ve 8-20 cm sıra üzeri mesafelerle ekilir. Fideler 5 cm boya ulaşınca, sıra üzerinde 10 cm kalacak şekilde seyreltme yapılır.

Sebze kuşkonmazların üretiminde dekar alana 50 m²’lik soğuk yastıklar hazırlanır.Hazırlanan yastıklara 10x10 cm sıra arası ve sıra üzeri ekim yapılır. Ekim toprağın 2-3 cm derinliğine yapılır. Yüzeysel yapılan ekimlerde toprak yüzeyi kolayca kuruyacağından çimlenmede aksaklıklar görülebilir. Kuşkonmaz tohumları çok kalın kabuklu olduklarından 3-4 hafta gibi uzun bir sürede çimlenir. Bu sürede toprak neminin muhafaza edilmesi için özel bir itina gerekir. Tohumun üzerini örten harcın organik maddelerce zengin olması sağlanarak nem tutma kapasitesi ve süresi uzatılır. Bu şekilde ekilen tohumlar 3-4 hafta içinde çimlenmeye başlar.
Düzenli sulama ve bakım uygulanarak bitkilerin gelişmeleri sağlanır. Birinci yıl bitkiler 15-20 cm boy aldıklarında bitkilerin yapraklarına gelmeyecek şekilde sıra aralarına
nitrat formunda azotlu gübreler uygulanarak gelişmelerinin daha iyi olması sağlanır. Aynı yıl içinde kuşkonmaz bitkileri ortalama 30 cm kadar boy yapar. Sonbaharda fidelerin hayat devreleri biter ve toprak üstünde gövde ve yapraklarını kurutarak kışı bu şekilde geçirir. İlkbaharda dikim yapılacağı zaman, pençeler köklerine zarar vermeden dikkatli bir şekilde sökülür. Toprak üstünde kurumuş olan gövde, kesilerek uzaklaştırılır. Taç kısmında en az 5- 6 sürgün ucu bulunan pençeler dikim için ideal büyüklüktedir. Pençeler söküldükten sonra hemen dikilmezse kuru kum veya torf içinde katlanarak saklanmalıdır. Rutubetli ortamlarda katlanan fidelerin kökleri yaralanan kısımlarından kolayca çürür. Pençelerin söküm ve dikime hazırlanması sırasında yaralanmamaları büyük önem taşır.

1.2.2. Vegetatif Üretim
Vegatatif üretim ise ayırma ile yapılır. Bitkiler, sonbahar aylarına girildiğinde toprak altında 3-4 rizom gövde (pençe) oluşmuş durumdadır. Rizom gövdeler ana bitkiden ayrılır. Ayrılan yeni gövdeler kışları ılık olan yerlerde fideliklerde, soğuk geçen yerlerde ise sökülerek fazla nemli olmayan yerlerde 4-5 0C’de ertesi ilkbahara kadar bırakılır. Pençeler ılık kışları olan yerlerde fidelikte, soğuk yerlerde ise sökülerek, hastalıklı ve fazlalık kök ve yapraklar kesilerek fazla nemli olmayan yerlerde (4-50C) ertesi ilkbahara kadar bırakılır.

1.3. Fidelerin Bakımı
Fidelere gerçek yerlerine dikilene kadar özenle bakmak gerekir. Özellikle suyu çok seven kuşkonmaz bitkisinin fideleri susuz bırakılmamalıdır. Tohum ile üretimde çimlenme görülene kadar ortamın nemi kontrol altında tutulmalıdır; ancak ortamın her gün düzenli olarak havalandırılması gerekir. Oluşabilecek hastalık ve zararlılara karşı ise koruma amaçlı ilaçlama yapmakta yarar vardır.


2. KUŞKONMAZ FİDELERİNİN BAKIMI
2.1. Toprak ve Gübre İsteği
Kuşkonmaz, kumlu-killi ve tınlı-killi topraklarda da yetiştirilebilir. Ancak sebze kuşkonmaz yetiştiriciliğinde erkencilik söz konusu olmaz. Geççi çeşitler için tercih edilebilir. Elde edilen kuşkonmazlar konserve sanayinde kullanılabilir. Kuşkonmaz yetiştirilecek topraklar taşlı olmamalı, toprakta geçirgen olmayan tabaka bulunmamalıdır. Toprak pH’sı 6.0-6.8, topraktaki taban su seviyesi ise 1-3 m olmalıdır. İç mekân yetiştiriciliğinde saksı toprağında humusça zengin iyi bahçe toprağı veya topraksız karışım uygundur. Toprak pH değeri 5,5-6,5 arasında olmalıdır. Mart- ağustos döneminde 15 günde bir yapraklı bitki gübresiyle gübrelenmelidir.


FotoC49Fraf21AC3A7C4B1karazidekesmekuC59FkonmazyetiC59FtiriciliC49Fi

Fotoğraf 2.1: Açık arazide kesme kuşkonmaz yetiştiriciliği



FotoC49Fraf22ArazidesebzekuC59Fkonmaz
Fotoğraf 2.2: Arazide sebze kuşkonmaz

Kuşkonmaz yetiştiriciliğinde sadece kumlu ve hafif bünyeli topraklar kullanılmalıdır.
Bunun nedenleri ise şunlardır
:
 Kumlu topraklar kolay havalanabildiğinden çabuk ısınır ve sürgün gelişmesini
teşvik eder.
 Toprağın açılarak sürgünlerin kesilmesi kolaylaşır.
 Kumlu topraklarda ürün miktarı ve kalitesi daha yüksektir.
 Kumlu topraklar fazla su tutmadığı için sürgünlerde çürüme meydana gelmez.
Kuşkonmaz yetiştirilecek topraklardaki organik madde miktarı % 2-3 civarında olmalıdır. Bu nedenle sürekli gübreleme yapılarak gübre miktarı dengelenmelidir. Sebze kuşkonmaz toprağına dekara 5-6 ton organik gübre verilmelidir. Organik gübre 2 kısma bölünerek yarısı dikimden 2 yıl önce, yarısı da dikim öncesi verilmelidir. Toprağa ayrıca 50-60 kg/da süperfosfat (15-20 kg/da triple süperfosfat), 70-80 kg/da potasyum sülfat verilmesinde yarar vardır.

2.2. Dikim ve Zamanı
Kuşkonmaz toprağı dikim öncesi yabancı otlardan arındırılmalıdır. Özellikle sebze kuşkonmazlar uzun yıl aynı yerde bulunacaklarından toprağın Rhizoctania ile bulaşık olmamasına özen gösterilmelidir. Kesme yeşillik olarak kullanılacak kuşkonmazlar daha sık olarak dikilir. Bunların
dikim mesafesi 50x50 cm’dir. Kuşkonmazların dikim zamanı ilkbahar aylarıdır. Ülkemiz için Akdeniz-Ege Bölgesi’nde şubat sonu-mart sonu, Marmara Bölgesi’nde mart sonu-nisan ortası ve İç Anadolu Bölgesi’nde nisan sonu-mayıs başında yapılır.
FotoC49Fraf23AC3A7C4B1karaziyedikilmiC59FsebzekuC59Fkonmazlar

Fotoğraf 2.3: Açık araziye dikilmiş sebze kuşkonmazlar

Sebze kuşkonmazların dikimde kullanılacak pençelerde aranan bazı özellikler vardır.
Bu özellikleri şöyle sıralayabiliriz
:
 Sağlam ve hastalıksız olmalı,
 Tomurcukları sürmüş pençeler kullanılmamalı,
 Pençeler ilaçlı suya batırılıp dikilmelidir.
Sebze kuşkonmaz toprağı doğal ve yapay gübrelerle gübreleme yapılarak 50 cm derinliğinde sürülür. Birinci sürümden sonra 35-40 cm derinlikte ikinci kez sürülerek dikim gününe kadar toprak bekletilir. Özel pulluklarla 120-140 cm sıra arası mesafe verilerek, mümkünse kuzey-güney yönünde, 35-40 cm derinliğinde dikimin yapılacağı karıklar açılır. Bu özel pulluklar taban genişliği 30-40 cm, derinliği 35 cm olan kenarları sıkıştırılmış bir kanal açarlar. Bu şekilde açılan karıklara dikimden önce her pençenin dikileceği yere önce ½ oranında yanmış ahır gübresi daha sonra ½ oranında toprak karışımından oluşan 4-5 cm kalınlığında harç konulur. Kuşkonmaz pençeleri özenli bir şekilde bu harç içine dikilir. Pençelerin üzeri yine bu harç ile 3-5 cm kalınlıkta örtülür. Daha sonra bitkilere can suyu verilir. Havalar yağışlı, toprak tavı iyi ise sulamaya da gerek kalmaz. Dikimde ip çekilerek taçların düzgün olarak dikilmesine dikkat edilir.
Dikim yapılırken ipin bağlanmış olduğu sıra başındaki kazıkların yıllarca dayanacak sağlam bir malzemeden yapılmasına özen gösterilir; çünkü hasat yılından itibaren bitki sıraları üzerinde oluşturulacak kümbetlerin tam sıranın üzerinde olması gerekir. Aksi taktirde istenilen uzunlukta ve kalitede sürgün hasat etmek mümkün olmaz Dikimle birlikte sıra başlarına çakılan kazıklar kuşkonmazlar bozuluncaya kadar 6-7 yıl aynı yerde kalacağından bu kazıklar esas alınarak kümbet oluşturulur. Dikim yılında; sulama, bakım, hastalık ve zararlılarla mücadele işleri dışında herhangi bir işlem yapılmaz.
Dikim yılının sonunda bitkiler 2-3 gövdeli olarak gelişir. 80-100 cm kadar boylanır. Sonbaharda bitkilerin toprak üstündeki gövdesi kurur. Sonbaharda bu kuruyan kısım toprağın 2-3 cm üzerinden pençeye zarar vermeyecek şekilde makasla kesilir. Makastan başka kullanılacak araçlar pençelerin taçlarının zarar görmesine yol açabilir. Dikimde pençelerin yönü çok önemlidir. Pençeler hendeklerin tam ortasına ve büyüme doğrultuları hendeğin eksenine paralel olacak şekilde yerleştirilmelidir. Sebzelik kuşkonmazlarda bakım çok önemlidir. 3 yılın sonunda ürün alındığından diğer senelerde de bakımları ihmal edilmemelidir. Ürün alınana kadar yapılan bakım işlemlerini şöyle açıklayabiliriz:

1. Yıl
İlk yıl hasat yapılmayarak sürgünlerin gelişmesine izin verilir. Yabancı otlarla mücadele yapılır. Sürgünler geliştikçe üzerleri kademeli olarak toprakla kapatılarak hendek doldurma işlemi uygulanır. Yaz ayları kurak geçen yerlerde sulama sık yapılmalıdır.
Sulamada yağmurlama sulama sisteminin kullanılması daha uygun olur. Az miktarda sık sulama yapmak daha faydalıdır. Nisan-mayıs ayları içinde gübrelemeye başlanmalıdır. İlk gübrelemede 20-30 kg/da amonyum nitrat veya amonyum sülfat verilmelidir. Hazirantemmuz arasında ise aynı miktarda 2. bir azotlu gübreleme yapılmalıdır. Sonbahar aylarında toprak üstü aksam gelişmesini tamamlar. Bunlar toprak seviyesinden kesilerek ve atılır. Sonbaharda gerekli ise organik gübreleme yapılır. Ayrıca 40-50 kg/da süperfosfat verilir ve toprak işlenerek düzeltilir.

2.Yıl
Bir önceki yılda yapılamamış işler tamamlanır. Hasat yapılmaz. Bir önceki yıl yapılan
aynen tekrarlanır.
3.Yıl
3. yıldan itibaren hasada başlanır; ancak hasat süresi kısa tutulur. Toprak sıcaklığının artmaya başlaması ile kümbetler hazırlanır. Ürün alma yılının başlamasıyla bitkiden düzgün, beyaz, kartlaşmamış ve iyi nitelikli ürün alabilmek için kuşkonmaz sıralarının üzerine yumuşak topraklar cekilerek örtülür. Yapılan bu işleme kümbetleme denir. Kümbetleme işlemi sürgünler toprak yüzüne çıkmadan önce yapılmalıdır. Erkencilik istenirse (4-10 gün), kümbetlerin üzeri plastik filmle (30-50 mikron kalınlığında) kaplanarak malçlama yapılabilir. Malçlama kuşkonmazlarda bitki başına elde edilen sürgün sayısı ve sürgün iriliğini artırarak verimi yükseltmektedir.


3. EKOLOJİK İSTEKLER
3.1. Sıcaklık
Kuşkonmaz iklim şartlarına dayanıklı bir bitkidir. Kuşkonmazın rizom gövdesi, düşük sıcaklıklara (7 0C) dayanıklıdır; ancak rizom gövdenin bulunduğu 20-25 cm derinliğindeki toprak tabakasının donması durumunda gövde zarar görür. Sürgünlerin sürebilmesi için sıcaklığın 12 0C ve üzerinde olması gerekir. Sürgün verme döneminde ise sıcaklığın 15-18 0C civarında olması yeterlidir.
İç mekân yetiştiriciliğinde yazın normal oda sıcaklığı, kışın serin, nemli ve gölgeli bir yer ister. Bununla beraber kış sıcaklığının 7 0C’nin altına düşmemesi gerekir.

3.2. Işık
Aydınlık, doğrudan güneş ışığı almayan yerleri sever. Yoğun gölge yerlerde bulundukları zaman, dallanma göstermeyen uzun sürgünler oluşur.
İç mekân yetiştiriciliğinde direkt güneş ışığı almayan bol ışıklı yerler idealdir.Karanlık veya gölgeli yerlerde renksiz ve küçük yapraklar oluşur.

3.3. Nem
Yüksek orantılı nemden hoşlanır. Nem oranı % 75-80 civarında olmalıdır; ayrıca toprak neminin de yüksek olmasından hoşlanır. Toprak nemi, sürgünlerin toprak yüzeyine çıkışını kolaylaştırır ve gevrek yapılı olmalarını sağlar; ancak aşırı nem, sürgünlerin çürümesine neden olacağından dikkat edilmelidir. İç mekân yetiştiriciliğinde dinlenme sonunda bitki mart ayından itibaren sık sık sprey ile yıkanmalıdır. Kuru oda havasına toleranslı değildir.

3.4. Havalandırma
Kuşkonmaz fazla nemden hoşlanan bir bitkidir; ancak sera içinde yetiştiriliyorsa ortamda meydana gelebilecek hastalıkları engellemek için mutlaka havalandırma yapılmalıdır.


4. KÜLTÜREL İŞLEMLER
4.1. Sulama
Kuşkonmaz yazın yüksek orantılı nem istediği gibi bol miktarda da suya ihtiyaç gösteren bir bitkidir. Optimum nem miktarının çok düşük olduğu sıcak sulama yapılmalı ve yapraklara sık sık su püskürtülmelidir; aksi halde sürgün uçlarında kurumalar olur. Kış aylarında ise, bitkilere az miktarda su verilmelidir; ancak sıcak yerlerde bulundurulmaları halinde ise yine fazla su verilmelidir. Kışın soğuk yerlerde toprak gereğinden çok nemli tutulursa yapraklarda sararmalar görülür. İç mekân yetiştiriciliğinde gelişme döneminde bol su verilmelidir. Kışın ise çok az
sulama yapılmalıdır.

4.2. Gübreleme
Her 2 yılda bir mart-nisan aylarında gübreleme yapılır. Mayıs-eylül ayları arası ise 2 haftada bir kez 1 g/l kompoze gübre verilir.

4.3. Hastalık ve Zararlılar
 Kök kanseri: Bitkinin toprak yüzeyine yakın kalın kökleri ve kök boğazında başlangıçta küçük, yumuşak, zamanla irileşen urlar oluşturur. Urlar yaşlandıkça bir yandan büyür ve sertleşir. Hastalık etmeni toprakta saprofit olarak yaşar ve yıllarca canlı olarak kalabilir.
Mücadelesinde hastalıklı bitkiler derhal ortamdan uzaklaştırılmalıdır. Hastalık ile bulaşık toprak, saksı veya kasalara sterilizasyon uygulanmadan yeniden dikim yapılmamalıdır. Toprağının drenajının iyi olması ve fazla sulamanın yapılmaması gerekir. Ayrıca, azot fazlalığı, hastalığın olma riskini arttırır; bu nedenle aşırı azotlu gübreleme yapmaktan kaçınılmalıdır.


 Kırmızı örümcekler: “Akar” adı ile tanınır. Çıplak gözle zor fark edilir. Özellikle bitkilerin yaprak kısmını sokup bitki öz suyunu emer. Ayrıca emme sırasında salgıladıkları zehirli maddelerden dolayı yapraklarda beyaz, sarı ve kahverengimsi lekeler oluşur. Bu şekilde bitkinin yapraklarının tümünü kurutabilir.
Mücadele sırasında akarları öldüren akarisit ilaçları ile preparat hazırlanarak uygun bir pülverizatörle bitkiye püskürtülmelidir. İlaçlama sırasında özellikle yaprakların alt kısmının ilaçlanmasına dikkat edilmelidir.

 Thrips’ler: Silindirik vücutlu esmer, açık sarımsı renkli küçük böceklerdir. Bitkilerin yaprak, sap ve çiçeklerini sokup emerek yapraklarda beyaz lekelerin oluşmasına ve yaprakların sararmasına neden olur. Mücadelesinde insektisit ilaçları ile preparat hazırlanarak uygun bir pülverizatör ile bitkiye püskürtülme yapılarak mücadele edilir.

 Kabuklu bitler: Koşnil adı da verilmektedir. Vücutları çıplak ya da mumsu bir tabaka ile kaplı, oldukça kalın kabuklu veya örtülü olabilir. İnce uzun hortumuyla bitkinin yaprak ve saplarını sokarak bitki öz suyunu emer ve bu şekilde beslenir. Salgıladıkları tatlı madde sayesinde fumajin mantarlarının çoğalmasına neden olur. Yapraklar sararır, kurur ve dökülür.
Mücadelesinde insektisit ilaçları ile preparat hazırlanarak uygun bir pülverizatör ile bitkiye püskürtülme yapılarak mücadele edilir.

 Kuşkonmaz sineği: Nisan ayında görülür. Dişi sinek, taze sürgünlerin hemen kabuk altına tek tek yumurta bırakır. Yumurtadan çıkan larvalar sürgünde galeriler açar sürgün tek yönde büyür ve eğilir. Zarar gören sürgün daha sonra kurur. Bulaşık sürgünler kesilip yakılmalıdır. İnsektisitlerle savaşım önerilir.

4.4. Yabancı Ot Mücadelesi
Kuşkonmaz uzun yıllar aynı toprakta bulunacağı için toprağın dikim öncesi yabancı otlardan arındırılması gerekir; bunun için dikim öncesi uygun herbisitlerle toprak ilaçlaması yapılır. Dikim sonrasında çıkan otlar ise el veya çapa ile alınır. Çapalama ile hem toprağın havalanması hem de kaymak tabakasının kırılması sağlanır.

4.5. Destek Sağlama
Kuşkonmaz bitkisi otsu gövdeye sahiptir. Kök kısmından bol miktarda sürgün verir. Bu sürgünlerin her birinin düzgün olarak büyümesi için mutlaka destekleme sisteminin kurulması gerekir. Destekleme sırasında her bitki kafes içine alınarak sürgünlerin yere yatması engellenir.
Destekleme sistemi, birincisi aşağıdan 15-20 cm, ikincisi 40 cm yükseklikten geçirilen ve daha üst kısımlarda 20 cm aralıklarla çekilen ağ ipleriyle kurulur.


5. HASAT İŞLEMLERİ
5.1. Hasat
Kesme yeşillik olan kuşkonmazlarda hasat, dal üzerinde bulunan tüm yaprakların tam olarak belirdiği ve yeşil rengi aldığı zaman yapılmalıdır. Hasat, toprak üzerinden keskin bir bıçakla sürgünlerin bir sefer de kesilmesi şeklinde yapılır. Hasada ilkbahar ayında başlanır.


FotoC49Fraf51HasadagelmiC59FkesmekuC59Fkonmazlar
Fotoğraf 5.1: Hasada gelmiş kesme kuşkonmazlar

Sebze için yetiştirilen kuşkonmazlarda ise hasat, ilkbahar aylarında yapılır. İlk verim yılında hasat süresi 15-20 gün gibi kısa tutulmalıdır. Daha sonraki yıllarda hasat 2 ay sürebilir. Eğer ilk yıllarda hasat süresi uzun tutulursa gelecek yıllardaki verimde azalma olur.
Hasatta ilk yıl bitki başına 2-3 sürgün, daha sonraki yıllarda ise 7-8, hatta 9-10 sürgün kesilebilir. Sürgün verimi 60 günlük hasat dönemi sonunda 300-600 kg/da veya 300-350 g/bitki düzeyindedir. Sürgün verimi hasat süresince hava sıcaklığına, rüzgâr durumuna ve yağışa göre değişebilir.


FotoC49Fraf52HasadagelmiC59FsebzekuC59Fkonmaz FotoC49Fraf52HasadagelmiC59FsebzekuC59Fkonmaz2
Fotoğraf 5.2: Hasada gelmiş sebze kuşkonmaz

Hasat, gün aşırı veya serin havalarda iki günde bir yapılır. Günlük hasat yapmakta fayda vardır. Hasadın gecikmesi ile sürgünler kartlaşır, toprak yüzeyine çıkan sürgünlerin beyaz rengi yeşile döner. Baş kısımdaki pulların arası açılır. Hasadın günün serin saatlerinde yapılması gerekir.
Hasat zamanı olarak sürgünlerin toprak yüzeyinde hafif kabarıklık meydana getirmeye başladığı zaman kabul edilmelidir. Mevsim gidişine göre, kümbetler hafif açılarak, sürgün gelişmesi kontrol edilmelidir.
Kuşkonmaz bitkisi kümbetlerin oluşturulmasından sonra çok yoğun sürgün meydana getirir. İlk dönemlerde birkaç bitki ile başlayan sürgün hasadı daha sonra düzenli olarak artar. Kuşkonmazlarda hasat düzenli olarak her gün, sabah gün ağardıktan sonra sürgünler toprağı kabarttığı zaman yapılmalıdır. Hasat sürgününün toprak yüzüne çıkmasına meydan vermeden gerçekleştirilmelidir. Toprak yüzüne çıkan sürgünlerin uç kısımlarında hemen antosyan oluşur ve sürgün uçları mor renk kazanır; ancak mor renk oluşturmayan çeşitlerde vardır. Beyaz kuşkonmaz üretiminde bu renk oluşumu istenmez. Renk oluşumu ürünün fiyatını düşürür; bu nedenle kuşkonmazlarda hasadın çok dikkatli birisi tarafından her gün aynı saatte, sabah erkenden yapılması gerekir.
Hasat, özel kuşkonmaz bıçağı ile yapılır. Fark edilen sürgünün üstündeki toprak biraz açılır. Ağız kısmı 2.5 cm genişliğinde olan uzun saplı özel bıçakla, uç kısmı toprağı kabartan sürgünün bağlı bulunduğu tacın 2-3 cm üzerindeki dip kısmına dokunulur. Sol elle sürgünün ucundan tutulduğunda bıçağın o sürgüne dokunduğu hissedilerek bir defada, bıçak yanlara kaydırılmadan ileri doğru itilir. Böylece kesilen sürgün çekilerek alınır.
Sürgünler hasat edildikten sonra kümbetler yeniden kapatılır. Hasat edilen sürgünlerolabildiğince az güneş görmeli ve hemen nemli bir ortama alınmalıdır.
FotoC49Fraf53SC3BCrgC3BCnC3BCngC3B6rC3BClmesivehasadC4B1nyapC4B1lC4B1C59FC4B1 FotoC49Fraf53SC3BCrgC3BCnC3BCngC3B6rC3BClmesivehasadC4B1nyapC4B1lC4B1C59FC4B12

Fotoğraf 5.3: Sürgünün görülmesi ve hasadın yapılışı
Hasat yönünden kuşkonmazlarda cinsiyet önemlidir. Erkek bitkiler dişi bitkilere göre daha erken sürgün meydana getirir. Daha çok sayıda düzgün sürgün yapar. Meydana gelen sürgünler daha ince olur. Buna karşılık dişi bitkiler daha geç hasada gelir. Daha kalın sürgünler oluşturur ve sürgünlerde şekil bozuklukları görülür; bu nedenle sadece erkek bitkilerden oluşan plantasyonlar kurulmaya çalışılmıştır.

5.2. Tasnif
Kesme kuşkonmazlar hasat edildikten sonra serin bir yere getirilir ve boylarına göre ayrılır. Boylara göre tasnif diğer kesme çiçeklerde olduğu gibi kısa, orta ve uzun olmak üzere ayrılır. Boylarına göre ayrılan kuşkonmazlar, adet sayısı olmadan el dolgunluğuna göre demetlenir.
Hasat edilen kuşkonmazlar kalınlıkları dikkate alınarak 2-3 gruba ayrılır. Demetleme tahtası içinde uçları aynı hizada olacak şekilde dizilir ve rayfa ile bağlanır; daha sonra demetlerin dip kısımları 22 cm’den düzgünce kesilir ve pazara arz edilir.
Kuşkonmaz ½ ve 1 kg’lık demetler halinde pazarlanır. Demetler pazarlanıncaya kadar %70’in üzerinde nem taşıyan soğuk depolarda 6-8 gün süre ile saklanabilir. Hasat edilen kuşkonmazlarda sınıflama kalınlıklara göre şöyle yapılır:
 1.sınıf 16-26 mm kalınlıkta olanlar
 2.sınıf 12-16 mm kalınlıkta olanlar
 3.sınıf 12 mm kalınlıkta olanlar
 4.sınıf 8 mm kalınlıkta olanlar olarak gruplandırılarak pazara arz edilir.
FotoC49Fraf54TasnifyapC4B1lmC4B1C59FsebzekuC59Fkonmazlar FotoC49Fraf54TasnifyapC4B1lmC4B1C59FsebzekuC59Fkonmazlar2

Fotoğraf 5.4: Tasnif yapılmış sebze kuşkonmazlar
Demetler haline getirilen kuşkonmazlar pazara ulaştırılıncaya kadar 5 oC’de muhafaza edilmelidir. Bu amaçla hasat edilen sürgünler sıcaklığı 2-3 oC olan suya atılarak sıcaklığı düşürülür. Daha sonra 5 oC’ye alınmalıdır.

5.3. Pazara Hazırlama
Kesme kuşkonmazlarda pazara hazırlama su çektirme ile başlar. Serin bir yerde muhafaza edilen kuşkonmazlar ertesi gün kutulara konularak mezata sunulur. Kutulara kuşkonmazlar birbirlerini çok fazla sıkıştırmayacak şekilde karşılıklı konulur.
Hasat edilen sürgünler, içi çuvalla kaplanmış ve nemlendirilmiş sepete konarak üzerleri nemli bir bez ile örtülür. Böylece sürgünlerin pazara kadar diri olarak saklanması sağlanır. Büyük alanlarda yapılacak üretimde hasadı yapacak kişi sayısının iyi ayarlanması gerekir. Çünkü başlangıçta sınırlı sayıda olan sürgün oluşumu sıcaklarla birlikte çok hızlı bir şekilde artar. Yeterli hasat elemanı yoksa hasat her açıdan önem kazanır. Hasadı yapan kişinin deneyimli ve dikkatli olması plantasyonun geleceği açısından büyük önem taşır. Hasat sırasında tacın yaralanması yumuşak çürüklükle bitkinin kaybına neden olur. Dikkatli olmayan kişi taç üzerinde gelişmekte olan ve daha sonraki günlerde hasat edilecek olan küçük sürgünleri yaralar veya keser. Böylece önemli verim kayıplarına neden olur.
Pazara sunulacak sebze kuşkonmaz sürgünlerinin mutlaka yıkanması ve soğukta tutulması gerekir. Pazara sunulacak kuşkonmaz ½ veya 1 kg’lık demetler halinde hazırlanır. Kuşkonmazlar karton kutu veya tahta kasalara konularak pazara sunulur.

FotoC49Fraf55PazarahazC4B1rsebzekuC59Fkonmazlar FotoC49Fraf55PazarahazC4B1rsebzekuC59Fkonmazlar2

Fotoğraf 5.5: Pazara hazır sebze kuşkonmazlar

5.4. Depolama
Kesme kuşkonmazlar 2-5 0C’de 7-10 gün süre ile muhafaza edilebilir. Sebze kuşkonmazlar tazeliklerini serin koşullarda 3-4 gün korur. Muhafaza için en uygun koşullar 2-3 0C ve % 95 oransal nemdir. Bu koşullarda 3 hafta muhafaza etmek mümkündür.

Kaynak
"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.
CenneT-ul Meva - avatarı
CenneT-ul Meva
Ziyaretçi
31 Mayıs 2010       Mesaj #4
CenneT-ul Meva - avatarı
Ziyaretçi
Kuşkonmaz hakkında ansiklopedik bilgi

Sağlığımıza çok yararlı etkileri olduğu halde ülkemizde ne yazık ki pek az tanınan ve tüketilen kuşkonmaz adlı sebzesini veren Kuşkonmaz bitkisi, Zambakgiller'dendir. Anayurdu kesin olarak bilinmeyen kuşkonmazların 150 kadar türü vardır. Bunlardan bazısı pek ince yapraklı süs bitkisiyken, bazısı da Ege ve Akdeniz bölgemizin kıyı kesimlerinde doğal olarak yetişen ve halk tarafından toplanıp sarmaşık adıyla sebze gibi değerlendirilen türdür.

Burada konumuza giren ve sofralık sebze olarak tüketilen, tıbbi kuşkonmaz ya da kültür kuşkonmazı (A. officinalis) türüdür. Bu çokyıllık bitkinin toprak altında 50-100 cm. kadar uzayan güçlü bir rizomu (kökgövdesi) ve toprak üzerinde 50-150 cm. kadar boylanıp sebze olarak tüketilen gövde sürgünleri vardır.

Kuşkonmaz bitkisinin yaprak oluşumları, gövde üzerinde üçgen biçimli pulcuklar halinde, küçük ve önemsizdir. Yaprak işlevini, iğne biçimindeki sürgünleri yapar. Kuşkonmaz, genelde ikievcikli bir bitkidir. Erkek çiçekleri ayrı bitkide, dişi çiçekleri de ayrı bitkide yer alır.

Dişi çiçekli bitkiler daha kalın ve güçlü gövde sürgünleri verirken erkek çiçekli bitkiler ince ama daha yüksek ürün verimi sağlayan sürgün verir. İşte kuşkonmaz bitkisinin sözü edilen bu sürgünlerinin tazesi, dondurulmuşu veya konserve edilmişi Batı ülkelerinde makbul bir sebze türü olarak benimsenmektedir. Bu sürgünler, soyulup suda haşlanarak ve üzerinde tereyağı gezdirilip maydanoz serpilerek sıkça yenmektedir.

BESİN DEĞERLERİ

100 gr. çiğ (pişirilmemiş) kuşkonmazın besin değerleri şöyle sıralanabilir: 13-16 kalori; 2,2 gr. protein; 3,6 gr. karbonhidrat; 0 kolesterol; 0,2 gr. yağ; 0,7 gr. lif; 50 mgr. fosfor; 21 mgr. kalsiyum; 0,6 mgr. demir; 1 mgr. sodyum; 110 mgr. potasyum; 900 IU A vitamini: 0,16 mgr. B1 vitamini; 0,15 mgr. B2 vitamini; 1.4 mgr. B3 vitamini: 26 mgr. C vitamini ve 0,56 mgr. E vitamini.

SAĞLIĞIMIZA YARARLARI

Yukarıki değerler incelendiğinde kuşkonmazın kalorisi düşük olduğu halde fosfor ve potasyum gibi minerallerle özellikle A vitamini ve öteki vitaminler yönünden yararlı bir besin olduğu ortaya çıkar. Bunun yanı sıra; o Kuşkonmaz, güçlü bir idrar söktürücüdür: Bedende kalp yetmezliği nedeniyle oluşan ödemlerin atılmasına yardımcı olur. Kalbi güçlendirir. Bedende bulunan fazla sıvıların atılmasını sağlar. Kanı temizler. Kum dökücü etkisi de vardır.

o Kuşkonmaz sindirimi kolaylaştırır.

o Kuşkonmazın yatıştırıcı ve afrodizyak (cinsel gücü artırıcı) etkileri olduğu öteden beri savunulmaktadır.

Bütün bu tıbbi etkilerinden yararlanmak için kuşkonmazın körpe sürgünleri bol bol yenilmelidir.

Dikkat: Gut hastalığı çekenler kuşkonmazı hiç yememelidir. Böbrek rahatsızlığı olanlar ise, kuşkonmazı seyrek ve az yemelidir.

BİTKİSİNİN ÜRETİLMESİ

Kuşkonmaz bitkisinin üretilmesi oldukça zahmetli ve diğer sebze türlerinden çok farklıdır. Ancak bir kez yetiştirilen ve iyi bakılan bitki, 15-20 yıl süreyle ürün verir. Bu sürenin ilk iki yılı ürünsüz geçer, daha sonra bitkiden ürün alınmaya başlanır. Bitkinin üretilmesi ya tohumla ya da vejetatif yöntemlerle olur.

Her iki yöntem de birkaç yıl süreli, zahmetli ve profesyonelce çalışmalar gerektirir. Bu şekilde yapılan çalışmaların sonucu elde edilen ve pençe adı verilen toprakaltı rizomu (kök-gövdesi), bitkinin yetiştirileceği bahçe ya da tarlada dikim hendeği adı verilen, sıra arası 150-180 cm., derinliği 25-30 cm. ve eni 30 cm. olan boydan boya bir hat halinde açılmış çukurlara dikilir.

Dikim hendekleri bölgedeki hâkim rüzgârlar yönünde kazılırsa bitki yeterince havalanır, aşırı nemden kurtulur. Bu hendeklere kuşkonmaz pençelerinin dikimi ilkbaharda, toprak tava geldiğinde ve havalar ısınmaya başladığında, sıralar üzerinde 35-40 cm. dikim aralığı bırakılarak yapılır.

BİTKİSİNİN YETİŞTİRİLMESİ

İklim isteği: Kuşkonmaz, iklim isteği ve özellikle sıcaklık bakımından uyum yeteneği fazla olan bir bitkidir. Kış soğukları ve yaz sıcaklıklarından olumsuz yönde etkilenmez. Toprak altında kalan pençesi, aşırı soğuklara bile dayanır. Bu nedenle çok soğuk bölgelerde bile kuşkonmaz bitkisi yetiştirilebilir.

Sürgün gelişmesi 12 derecede başlar, bitki, 18 derecede en fazla etkinliğe erişir. Hasat döneminde ise, sıcaklık 15-18 dereceler arasında olmalıdır. Hasattan sonra havanın 35-40 derecelere çıkması bile bitkinin gelişmesinde sorun yaratmaz.

Kuşkonmaz bitkisi, belli bir soğuklama dönemini de yaşamak ister. Bitkiyi ilgilendiren bir başka iklim konusu da, hasat zamanında uzun süreli ve şiddetli yağışları yaşamamasıdır. Aksi takdirde bitkide sürgün gelişmesi yavaşlar ve sürgünlerin niteliği düşer. Bu bakımdan kuşkonmaz bitkisinin üretimine en uygun yerler, 1.200 m. yüksekliğe kadar çıkabilen geniş plato ve ovalardır.

Toprak isteği: Kuşkonmaz bitkisi, farklı toprak bünyelerine de kolayca uyum göstererek kumlu topraklardan ağır killi topraklara kadar farklı yapıdaki topraklarda yetiştirilebilir. Yine de toprak yüzeyi ve alt toprak yapısı, bitkinin gelişmesini, sürgün verimini ve niteliğini etkileyeceğinden, bitkinin yetiştirileceği toprağın dikkatle incelenmesi gerekir.

Kuşkonmaz bitkisinin toprağı geçirgen yapılı, 80-100 cm. derinlikli ve taban suyu seviyesi 60 cm. derinde olmadır. Hafif bünyeli, kumlu, kumlu-tınlı, tınlı-kumlu ve hafif kireçli topraklar kuşkonmaz bitkisine pek uygundur. Bitki, asitli topraklara dayanamaz. Toprağının pH'ı 6,5-6,8'in altına düşmemelidir. Asidite yükselirse yanmış kireç dökülerek durum düzeltilebilir.

Sulama: Kuşkonmazların fidesi yetiştirilirken sık ve az su verilerek bitkinin su gereksinimi karşılanır. Aşırı sulama, mantar hastalıklarına neden olur. Pençelerin hendeklere dikiminden sonra, yazları kurak geçen bölgelerde kuşkonmaz, yağmurlama yöntemiyle ya da sıralara yüzeysel verilecek suyla sulanır. Bu döneminde de bitkiyi sık ama az sulamak daha yararlıdır.

Gübreleme: Kuşkonmaz bitkisinin yetiştirildiği bahçe ya da tarla organik madde içeriği yönünden yetersizse düzenli gübreleme yapılması gerekir. Bitkinin ilk gübrelemesi, nisan-mayıs aylarında yalnızca azotlu gübre verilerek yapılır. Haziranda bir kez daha azotlu gübre verilir. Bitkiye, sonbaharda iyi yanmış çiftlik gübresi ile daha sonra da süperfosfat fenni gübre verilmelidir.

Toprak işleme ve diğer bakım işlemleri: Pençelerin dikiminden sonra dikim hendekleri toprakla doldurularak kuşkonmaz bitkisinin normal sıraları ortaya çıkar. İşte bu bitki sıraları arasında yetişen yabani otlarla, gerektikçe çapalama yapılarak mücadele sürdürülmeli; bitkinin ilk iki yılında hasat edilmeyen sürgünleri sonbaharda sararıp kuruyunca, bunlar kesilip bahçe dışına atılmalı, mümkünse yakılıp yok edilmelidir. Böylece bitkiye dadanacak zararlı ve hastalıkların yok edilmesine yardımcı olunur.

Hasat (Derim): Kuşkonmaz bitkisinden, ilk iki yılında kesinlikle ürün alınmaz. Bitkiden ürünürün alma işi kısa tutulur. Ürün alma yıllarının başlamasıyla bitkiden düzgün, beyaz, kartlaşmamış ve iyi nitelikli ürün

Bu işleme kümbetleme denir. Ilık bölgelerde mart ayının ikinci yarısında, daha serin bölgelerde nisan ayının başında sürgünler uyanmaya başladığından, kümbetleme işi bu sırada yapılıp bitirilmelidir. Gecikilirse sürgünler erkenden toprak yüzüne çıkar, kısa kalır ve renkleri yeşile döner.

Kuşkonmaz bitkisinden hasat ilkbaharda yapılır. Belirli bir süre sürgünler kesildikten sonra hasat işlemi durdurulur. Bitkiye, besin maddesi yapması ve pençelerinde depolaması için izin verilir. İlk ürün alma yılında (bitkinin üçüncü yılı), her bitkiden 2-3 sürgün, sonraki yıllarda 7-8 sürgün, bitki çok güçlüyse 9-10 sürgün alınır. Ürün yani sürgünler kesilir kesilmez nemli bir ortama alınmalıdır. Üzeri nemli bir bezle örtülü bir sepet bu işe yarayabilir.

Hastalık ve zararlılarıyla mücadele: Kuşkonmaz bitkisine dadanacak zararlı ve hastalıklarla, uzmanlara danışılarak ve uygun tarım koruma ilacı kullanılarak zamanında, eksiksiz ve aksatılmadan mücadele edilmelidir
alınmaya üçüncü yılında başlanır. Ancak, bitkiyi fazla yormamak için alınması için kuşkonmaz bitkisi sıralarının üzerine yumuşak topraklar çekilip örtülür.

Benzer Konular

15 Şubat 2010 / Misafir Ziraat
16 Şubat 2010 / Misafir Ziraat
15 Şubat 2010 / Misafir Ziraat
7 Şubat 2010 / Misafir Ziraat
2 Şubat 2013 / _EKSELANS_ Taslak Konular