Arama

Sıfat Tamlamaları

Güncelleme: 6 Ocak 2012 Gösterim: 12.560 Cevap: 1
_Yağmur_ - avatarı
_Yağmur_
VIP VIP Üye
6 Mayıs 2010       Mesaj #1
_Yağmur_ - avatarı
VIP VIP Üye
Sıfat Tamlamaları

Sponsorlu Bağlantılar
Annem belediye doktoruydu. Penceresinden kavak ağaçları görünen bir sağlık ocağında çalışır, çoğu günler beni de yanında götürürdü. Orada tek çocuk olmanın krallığını yaşar, oyalanır; haşarılıklarımın, afacanlıklarımın hoş görüleceğini bilmenin kolaylıklarından fazlaca yararlanır, buna karşılık beni mıncıklamalarına, yanaklarımı pembeleştiren makaslaruçuşan pamukçukları yakalamaya çalışırdım. Kavakları silkeleyen rüzgâr oyun arkadaşım olurdu. Koca bahçe, önümde mülkümmüş gibi uzanır, bense onu tasasız gözlerle izlerdim. Annemin masasında, güzel çerçeveler içinde benim ve babamın resmi dururdu. Gurur duyardım. Kocaman bir masası ve koltuğubaşka bir boyut kazanırdı. (Murathan Mungan; Pamukçuklar)

Yukarıdaki parçada en az iki kelimeden oluşan ve koyu harflerle yazılmış olan kelime gruplarının ilk kelimelerinin yazılmadığını, son kelimelerin (isimlerin veya isim tamlamalarının) düşünelim:

Annem belediye doktoruydu. Sağlık ocağında çalışır, çoğu günler beni de yanında götürürdü. Orada çocuk olmanın krallığını yaşar, oyalanır; haşarılıklarımın, afacanlıklarımın hoş görüleceğini bilmenin kolaylıklarından fazlaca yararlanır, buna karşılık beni mıncıklamalarına, makaslar almalarına ses çıkarmazdım. Pencereden uzanır, pamukçukları yakalamaya çalışırdım. Rüzgâr oyun arkadaşım olurdu. Bahçe, önümde mülkümmüş gibi uzanır, bense onu gözlerle izlerdim. Annemin masasında, çerçeveler içinde benim ve babamın resmi dururdu. Gurur duyardım. Masası ve koltuğu vardı annemin. Annemi makamında daha çok severdim sanki, ya da sevgim boyut kazanırdı.

Öncesindeki kelimeler çıkarıldığında isimlerin anlamları eksilmiş oldu. Kelime anlamı olarak değil de cümleye kattığı anlam bakımından eksilme oldu.

Sağlık ocağı nasıl bir sağlık ocağı?
Çocuk nasıl bir çocuk?
Makaslar nasıl makaslar?
Pamukçukları hangi pamukçuklar?
Rüzgâr nasıl bir rüzgâr?
Bahçe nasıl bir bahçe?
gözlerle nasıl gözler?
çerçeveler nasıl çerçeveler?
Masası ve koltuğu nasıl masa ve koltuk?
Boyut hangi boyut, ne boyutu?


İsim tamlamasında olduğu gibi sıfat tamlamasında da isimlerin (asıl unsur) tam olarak anlaşılması ve tanınması için onlardan önce bazı kelimeler getirerek anlamlarını nitelik ve nicelik yönünden tamamlarız.

Sıfat Tamlaması Tanımı


Bir veya daha fazla sıfatın bir (veya daha fazla) ismi sayı, renk, biçim, hareket, durum, sayı ve yer bakımından nitelediği veya belirttiği kelime gruplarına sıfat tamlaması denir.

Sıfat Tamlamalarının Özellikleri

Sıfat tamlamalarında birinci kelimeye tamlayan; ikincisine de tamlanan denir. Tamlayan, tamlananın anlamını bütünler. Tamlayan, yani sıfat yardımcı unsurdur; tamlanan, yani isim de asıl unsurdur. Tamlayan başta gelir, tamlanan sonda. Bu "Türkçede yardımcı unsur başta; asıl unsur sonda bulunur" kuralına göre açıklanabilir. Grubun vurgusu tamlayandadır.

İsim tamlamasında olduğu gibi sıfat tamlamasında da tamlananla tamlayanın nereden ayrılacağı iyice kavranmalı, anlam her zaman ön plânda tutulmalıdır.

Penceresinden kavak ağaçları görünen / bir / sağlık ocağı
Tek / çocuk
yanaklarımı pembeleştiren / makaslar
uçuşan / pamukçuklar
Kavakları silkeleyen / rüzgâr
Koca / bahçe
Tasasız / gözler
Güzel / çerçeveler
Kocaman / bir / masası ve koltuğu
Başka / bir / boyut

Sıfatla isim eksiz birleşir. Yani tamlama eki yoktur.
Kırık kalp, serin serviler...

Bütün sıfatlarla sıfat tamlaması yapılabilir:

­Niteleme Sıfatlarıyla
Kocaman / bir masası ve koltuğu
Koca / bahçe, tasasız / gözler, güzel / çerçeveler
Mavi deniz, tatlı su, yakın arkadaş, çalışkan öğrenci, yuvarlak masa, akciğer, Akdeniz, karabiber, başbakan, başhekim...


­İşaret sıfatlarıyla
Bu soruyu kim cevaplayacak?
Kitabı şu genç almıştı.
O eşyaları nereye götürüyorsun?
Öteki sorulara geçiniz.
Beriki masaları da taşıdık.


­Asıl sayı sıfatlarıyla
Her gün iki saat ders çalışır, bir saat de kitap okurum.
Bir ağaç bile bırakmamışlar; kesmişler.
Yüz yıl öncesine geri döndük.
Türkiye nüfusunun yetmiş milyon olduğu söyleniyor.
Beş milyon ton patates


­Sayıyla değil de diğer birimlerle ölçülen nesneler için
10 cm ip, 2 m kumaş, 100 ton kömür, 3 kg şeker...
­Sıra sayı sıfatlarıyla
77. yıl, 11'inci bölük, birinci gün, ikinci gelişimiz,

­Kesir sayı sıfatlarıyla
Yüzde bir ihtimal, yarım ekmek, çeyrek (dörtte bir) ekmek...

­Üleştirme sayı sıfatlarıyla
İkişer elma, yedişer kişi, ellişer milyon, birer gün arayla,

­Belgisiz sıfatlarla
kimi insanlar, bir yaz günü, her soru, birtakım insanlar, birkaç kişi, tüm insanlar, bütün varlıklar...

­Soru sıfatlarıyla
Nasıl kitaplardan hoşlanırsın?
Kaç gün sonra geleceksin?
Eve giderken hangi otobüse bineceğiz?
Kaçıncı sınıfta okuyor?
Ne gün geleceğini söyledi mi?
Kaçar kişilik gruplar hâlinde gideceğiz?
Kaçta kaç hisse istersin?


­Sıfat-fiillerle veya sıfat-fiil gruplarıyla
Penceresinden kavak ağaçları görünen / bir sağlık ocağı
yanaklarımı pembeleştiren / makaslar
Kavakları silkeleyen / rüzgâr
uçuşan / pamukçuklar
mavileşen / manzara
eserken yelken açmadığım / rüzgâr
daha deniz görmemiş / bir çoban çocuğu
gecenin bitmeğe yüz tuttuğu / an


Sıfat ve zarfların anlamlarını, miktar ve derece bakımından tamamlayan zarfların meydana getirdiği kelime grupları da birer sıfat tamlamasıdır.

en tatlı, çok güzel, pek doğru, daha gösterişli...

Sıfat tamlamasında sıfatla isim arasına noktalama işareti konmaz. Meselâ, virgül konursa ilk kelime tek başına kalmış olur, dolayısıyla isimleşir.

Genç adama gülümseyerek baktı. (genç: sıfat)
Genç, adama gülümseyerek baktı. (genç: isim, özne)


]Birkaç sıfat, arka arkaya sıralanarak bir ismi niteleyebilir veya belirtebilir:

Karanlık, büyük, korkutucu ve nemli bir evdi.
Yavaş, vakur, tatlı bir kadın sesi


Aynı şekilde bir sıfat birden fazla isme ait olabilir:

Yüksek dağlar, tepeler, yaylalar, o bölgenin coğrafî yapısını oluşturur.
Pahalı elbiseler, ayakkabılar


Tamlanan, tamlayan veya her ikisi birden kelime grubu olabilir. Sıfat tamlaması da başka bir sıfat tamlamasında tamlayan ya da tamlanan olabilir:

Seher musikisi > Engin seher musikisi> Bir engin seher musikisi
Şu / gözlüklü adam
Mum rengi / çehreler
Yumuşak ve korkak / adımlar
Bacalara takılan / şu beyaz bulutlar
Ay ışığındaki / büyülü şeffaflık ve nur
Koklamadan attığım / gül demeti


Cümlede isim, sıfat ve zarf olarak görev yaparlar.

Bu yumuşak ve pembe tenli avı, pençesinde sıkarak yükseldi.
Sabah ezanı okunurken başlayan yağmur, birdenbire sağanak hâlini aldı.


Sıfat tamlamalarında eğer tamlanan zaten tamlayanın anlamında varsa düşürülür. Bilinir ki o sıfat o isimden başkasına ait değildir. Bu durumda bu sıfatlara adlaşmış sıfatlar denir:
Ağlayan insanlar bir gün güler. Ağlayanlar bir gün güler.
Gelen ... giden ... aratır Gelen gideni aratır.
Hasta adamı hastahaneye yetiştiremediler Hastayı yetiştiremediler.


Üçler basamağı,
1453'ten sonra...
Gençler ağaç dikiyor.
Tembeller başarılı olamaz


BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 1 üye beğendi.
"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.
ßaLpaRmaq - avatarı
ßaLpaRmaq
Ziyaretçi
6 Ocak 2012       Mesaj #2
ßaLpaRmaq - avatarı
Ziyaretçi
>>>SIFAT TAMLAMALARI – ÖNAD TAMLAMALARI İLE İLGİLİ KONU ANLAT<<<

Sponsorlu Bağlantılar

SIFAT TAMLAMALARI – ÖNAD TAMLAMALARI İLE İLGİLİ KONU ANLATIM

Önad + ad =önad tamlaması.
Önadla ad birlikte cümlede kullanılmışsa sıfat tamlaması olur. Cümlede yalnızca önad varsa tamlama yok demektir.
Örn:
Güzel (önad)
Güzel çiçek (önad tamlaması)

GÖREV VE ANLAM BAKIMINDAN ÖNADLAR
1.NİTELEME:
Adın niteliği (renk, koku, biçim…) gösteren
Adları kalıcı özelliklerini gösterir.
Örn:
Yeşil yaprak (yeşillik yaprağın kalıcı özelliği)
NASIL sorusunun yanıtıdır.
Kısaca adın nasıl olduğunu söylerler.
Örn:
Açık pencere, geniş tarla, yeni ev, uzun el…

2.BELİRTME:
Adı çeşitli yönlerden belirtirler.
Adları sayı, soru, işaret yoluyla, kesin olmayacak biçimlerde belirten önadlardır.
Adların geçici özellikleri, sonradan adlara takılan, anlık özelliklerdir.
Örn:
Bu mahalleye üç gün önce taşındık.(uçaklaşınca şu mahalle, yarın dört gün önce)
İŞARET:
Adları yerlerini göstermek için kullanılır.
Varlıkları işaret yoluyla belirten.
Çoğul ekleri yoktur.
Örn:
Bu, şu, o, öteki, beriki vb ev
“Bunlar ev” biçiminde kullanılırsa işaret adılı olurlar.

Uyarı: “bu, şu, o” yalın halde bir ismi gösterirlerse gösterme önadı olur.
Örn:
Bu ev, şu oda, o yer…

SAYI:
Adları sayı yönünden belirten
Adın sayıyla ilgili türlü yönlerini (sayısını, ölçüsünü, sırasını, parçasını) veren
Örn:
Yirmi öğrenci (asıl sayı)
Yirminci öğrenci (sıra sayı)
Yirmişer öğrenci (üleştirme sayı)
Yarım öğrenci, çeyrek öğrenci, yüzde yirmi kar (kesir sayı)
İkiz kardeş, üçüz bebek (topluluk)

BELGİSİZ:
Adları kesinlik kazandırmaksızın belirten
Adları tam olarak değil de aşağı yukarı belirten, belli belirsiz belirten.
Bazı, her, bir, herhangi, bütün, çok…
Uyarı: “bir” önadı cümledeki kullanımına göre hem sayı, hem belgisiz önad olabilir; eğer adın bir tane olduğu belirtildiyse sayı sıfatıdır, eğer herhangi bir anlamına geliyorsa belgisiz sıfattır.
Örn:
Bir çiçekle yaz olmaz (tek çiçek)
Bir gün ölebiliriz. (herhangi bir gün)

SORU:
Addan önce gelerek o adı soru yönünden belirtir.
Özelliğini öğrenmek için ada sorulan soru
Nasıl, hangi, kaç, kaçar, ne…
Örn:
Bu, nasıl insan böyle?
Hangi öğrenciyi buluruz?
Oraya ne gün gideceğiz.

Uyarı: Sıfatlarda önce belirtme sıfatı, sonra niteleme sıfatı kullanılır.
Örn:
O küçük ev
Önündeki dikenli yol

Uyarı: Ortaçlar belirtme sıfatlarından önce yazılır.
Örn:
Bize bakan üç kişi
Yarın gelecek bir mektup
Uyarı: Sıfat tek başına kullanılırsa ADLAŞMIŞ SIFAT olur.
Örn:
Yaşlılar duygusal olur.
Uzunu arka sıraya geçsin.

Uyarı: “Kİ”, üç görevde kullanılır:
Adların yerini tutarsa adıl (zamir) görevinde
Örn:
Sizinki daha güzel bir tasarıydı.
Adların önüne gelerek özelliklerini verirse sıfat (önad) görevinde:
Örn:
Bahçedeki ağaç çiçek açmış.
Cümleleri bağlıyorsa bağlaç görevinde:
Örn:
Buraya kadar geldi ki illa bizi görecek.


UNVAN (SAN) ÖNADLARI
Kişi adlarına takılan saygı ve tanıtma sözcükleridir.
Örn:
Bay Utku, Bayan Gül, Doktor Muzaffer…
Ahmet Efendi, Mithat Dayı, Osman Paşa…
Sultan Murat, Oğuz Han, Osman Gazi
BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 1 üye beğendi.

Benzer Konular

25 Aralık 2014 / Misafir Soru-Cevap
4 Aralık 2016 / Misafir Soru-Cevap
4 Aralık 2012 / _Yağmur_ Edebiyat
14 Şubat 2013 / rüya aytaç Cevaplanmış