Vezin (Ölçü) Nedir?

_Yağmur_

VIP VIP Üye

19 Haziran 2011 Mesaj #1

VIP VIP Üye

Vezin (Ölçü)

Nazımda ahenk sağlamak amacıyla kullanılan söz ölçüsü.

Ad: Vzein (Ölçü).jpg
Gösterim: 893
Boyut: 24.3 KB

Sponsorlu Bağlantılar

Ölçü sistemleri dillerin yapısına göre değişmektedir. Dizelerdeki hece sayısının eşitliğine dayanan ölçülere kantitatif ya da syllabique; hecelerin uzunluk-kısalık gibi ses değerlerinin temel alındığı ölçülere ise kalitatif ya da rythmique ölçüler denir. Sözgelimi, uzun sesin bulunmadığı Türkçenin doğal söz ölçüsü hece sayısı eşitliğine dayanır.

Hecelerin seslerinin uzun ya da kısa olabildiği Arap ve Fars dillerindeyse ses değerlerine dayanan bir ölçü sistemi benimsenmiştir. Türk edebiyatının gelişim sürecinde iki tür ölçü sistemi kullanılmıştır. Hece ölçüsü Türkçenin doğal ölçüsüdür.

İslâm kültürü benimsendikten sonra da aruz ölçüsü Türk dilinin yapısına uydurulmaya çalışılmıştır. Ama bu zorlama, dilin yapısına aykırı olduğu için başlangıçta Türkçe sözcüklerin ses değerlerinin bozulmasına, ölçü düşüklüklerine yol açmış, ancak Osmanlıca denilen karma dilin oluşumuyla çözümlenebilmiştir. Divan şiirinde aruzun egemenliğine karşılık, halk şiirinde yalnız hece ölçüsü kullanılmış; dinî-tasavvufî halk şiirindeyse, hece ölçüsüne yaklaşan aruzlu biçimler yeğlenmiştir.

MsXLabs & Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi

BAKINIZ
Vezin Nedir?
Ölçü Nedir?
Aruz Ölçüsü
Hece Ölçüsü

BEĞEN Paylaş Paylaş

Bu mesajı 3 üye beğendi.

Son düzenleyen Safi; 11 Kasım 2018 15:42

"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.

Cevapla

buz perisi

VIP Lethe

21 Mayıs 2012 Mesaj #2

VIP Lethe

Vezin (Ölçü) Çeşitleri

1. Hece Vezni:

Sponsorlu Bağlantılar

Hece ölçüsü şiiri oluşturan dizelerdeki hece sayılarının eşit olmalı kuralına dayanan ölçüdür. Hece ölçüsünde dizeler iki yada daha çok parçaya bölünür. Dizelerin bu bölüm yerlerine durak denir. Duraklar sözcükleri bölmez.

2. Aruz Vezni:
Aruz ölçüsü hecelerin kısa uzun (açık kapalı) olması kuralına dayanan ölçüdür. ölçü, ahengi sağlayan ögelerdir.

3. Satranç Vezni:
Halk şiirinde aruzun "müfteilün müfteilün müfteilün müfteilün" kalıbı.
"Ben hiç vezne, kafiyeye bakmam, bu bana bir Allah vergisi, içimden gelir söylerim." - M. Ş. Esendal.
"Divan şairlerimiz aruz vezninde pek güzel kasideler, gazeller yazmışlar." - B. Felek.

BEĞEN Paylaş Paylaş

Son düzenleyen _Yağmur_; 6 Nisan 2017 12:31

In science we trust.

Cevapla

Misafir

Ziyaretçi

11 Ağustos 2013 Mesaj #3

Ziyaretçi

→ → Ölçü→ → şiirde ritmi sağlar ve Türk edebiyatımızda 3 türlü kullanılmıştır.

1 → Hece ölçüsü: Dizelerdeki hecelerin sayıca eşit olması kuralına dayanır. Ağırlıklı olarak halk edebiyatımızda kullanılmıştır.

Her görünen dost yüzü, 7 hece/ Ondan ayırmam gözü, 7 hece/ Gitmez dilimden sözü. 7 hece/ Gözleri süzer bizi. 7 hece/

2 → Aruz ölçüsü: Dizelerdeki hecelerin kısalık - uzunluk esasına bağlı olan bir ölçü sistemidir. Sonu ünlüyle biten heceler kısa(.) ile gösterilir. Ünsüz ile biten heceler ve aslında uzun olan heceler (-) ile gösterilir. Aruz ölçüsü gereği dizenin son hecesi kısa da olsa uzun kabul edilir. Aruz kalıbına uyulmadığında imale, ulama, medd, ziyaf gibi kusurlar yapılır. Bu ölçü ağırlıklı olarak divan edebiyatta kullanılmıştır.

3 → Serbest ölçü: Herhangi bir ölçüye uymadan, hatta bazen kafiyeye bile uymadan yazılan şiirlerdir.

BEĞEN Paylaş Paylaş

Bu mesajı 1 üye beğendi.

Cevapla

_Yağmur_

VIP VIP Üye

6 Nisan 2017 Mesaj #4

VIP VIP Üye

Ölçü

Vezin olarak da bilinir, şiirde, dizeyi oluşturan hecelerin nicelik ya da nitelik bakımından birbirine denk oluşuna dayanan ritim özelliği. Dizeleri ölçü birimlerine göre düzenlemek amacıyla dilin doğal ritmine dayanan çeşitli ilkeler oluşturulmuş ve bu ilkelerden yola çıkılarak hecenin uzunluğu ya da kısalığı, hece sayısı, dizedeki vurgu sayısı gibi özelliklerin ya da bunların birkaçının birden rol oynadığı çeşitli ölçü biçimleri geliştirilmiştir.

Batı’daki yaygın ölçü biçimleri arasında nicel ölçü, hece ölçüsü, vurgulu ölçü ve vurgulu hece ölçüsü sayılabilir. Bunlardan nicel ölçü Klasik Yunan ve Latin şiirinin ölçüsüydü. Hecenin vurgusuna değil, uzunluğu ya da kısalığına (niceliğine) dayanan bu ölçüde, uzun ve kısa hecelerin değişik bileşimleri (uzun heceler kısa , hecelerin yaklaşık iki katıydı) temel ölçü birimlerini oluşturuyordu. Bu ölçü çağdaş dillere uyar- landıysa da, fazla başarılı olamamıştır. Hece ölçüsü daha çok, vurgunun güçlü olmadığı Roman dilleri ve Japonca gibi dillerde yaygındır. Vurgu sayısı değişse de, dizedeki hece sayısı değişmez. Fransız şiirinin klasik ölçüsü, altıncı heceden sonraki durakla kesintiye uğrayan 12 heceli aleksandren ölçüsüdür. Japon haiku şiirleri ise 5,;7|ve 5 heceli üç dize ve toplam 17 heceden oluşur.

Vurgulu ölçü, vurgunun güçlü olduğu Germen dilleri gibi dillerde görülür. Bu ölçüde önemli olan, dizedeki vurgu ya da vurgulu hece sayısıdır; vurgusuz hecelerin sayısı ise değişebilmektedir. Eski İzlanda ve eski İngiliz şiirinde belli sayıdaki vurgulu heceden oluşan dizeler yaygındır ve hecelerdeki vurgu aliterasyonla güçlendirilir. Vurgulu ölçü, pek çok Ingiliz halk şiiri ve tekerlemesinde de görülür. 19. yüzyılın sonunda İngiliz şair Gerard Manley Hopkins’in geliştirdiği “gerilimli ritim” (sprung rhythm) bu ölçüye dayanır.

Vurgulu hece ölçüsü İngiliz şiirinin en yaygın ölçüsüdür. Roman şiirindeki hece hesabıyla Germen şiirindeki vurgu hesabını birleştiren bu ölçüde, belirli sayıda ve birbirini izleyen bir vurgulu bir vurgusuz heceden oluşan dizeler kullanılır. İngiliz şiirinde yaygınlıkla kullanılan, bir vurgusuz bir vurgulu hecelerden oluşan beşli ölçü (iambikos pentametros) ise, 10 heceli ya da bir kısa bir uzun heceden oluşan beş ayaklı dizelere dayanır.

Bu ölçü biçimlerinde bazı değişiklikler yapılması hem olanaklı, hem de kaçınılmazdır. En kurallı ölçülerde bile, nitelik, sesin yüksekliği ve gücü, aynca asonans, konsonans, aliterasyon ya da uyak gibi teknikler şiirde kullanılan temel ölçü düzenini güçlendirebilir ya da belirsizleştirebilir.

Türk edebiyatının yaygın ölçüleri, hece ölçüsü ve aruzdur. Türkçenin yapısına uygun olması hece ölçüsünün şiirde kolaylıkla kullanılmasını sağlar. 10-11. yüzyıllar arasında yalnızca tekke ve âşık edebiyatında görülen hece ölçüsü 18. yüzyıldan sonra bazı divan şairlerince de kullanılmaya başladı. Daha sonraki dönemlerde, özellikle de Hecenin Beş Şairi’nin elinde büyük önem ve yaygınlık kazandı, ama çok geçmeden yerini serbest nazma bıraktı.

Türk şairlerinin Farsçayı edebiyat dili olarak benimsemelerinden sonra Türk edebiyatına giren aruz ise ilk birkaç yüzyıl içinde pek ustaca kullanılamadıysa da, sonraki divan şairleri aruzla parlak şiirler yazdılar. Daha sonra Tanzimat, Edebiyat-ı Cedide ve Fecr-i Âti şairlerinin de kullandığı aruz Cumhuriyet’ten sonra önemini büyük ölçüde yitirdi.

Şiirde ölçü çeşitli işlevler görür. Tekerlemelerde ya da halk baladlarındaki ilkel biçimleri basit ritmik eylemlerin etkisini uyandırır. Aynca ölçü, şiirin içeriği ve duygusal tonuna uyacak biçimde sakin, hızlı, kesik kesik, yavaş ve ağır ya da hızlı ve hafif olabilir. Daha karmaşık şiirlerde ise konuşmanın doğal ritmi ve sözcüklerin anlamıyla yakın etkileşim içine girerek şiirin organik parçası durumuna gelir. 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başında ölçü kurallarının getirdiği kısıtlamalara karşı yaygın bir başkaldırı görülmüşse de, duygu ve düşünceleri biçimsel bir çerçeve içinde dile getirmenin zorluğu şairlere bugün de çekici gelmektedir.

Şiirde ölçü belli işaretlerle gösterilir. Örneğin aruzda uzun heceler (-), kısa heceler (.) işaretleriyle belirtilir; uzun ve kısa hecelerin oluşturduğu kalıplar (!) işaretiyle birbirinden ayrılır. İngiliz şiirinde ise, vurgulu heceler (- ya da '), vurgusuz heceler, ayak sonları (|), duraklar (||) işaretleriyle gösterilir. Konuşmanın doğal ritmi temelinde hecelerin uzunluğu ya da kısalığını, vurgu taşıyıp taşımadıklarını gösteren bu işaretlemenin dışında, konuşmanın ton ve vurgu inceliklerini daha hassas biçimde yansıtan, daha karmaşık işaret sistemleri de geliştirilmiştir. Örneğin, mü- ziksel işaret sisteminde vurgusuz heceler sekizlik, vurgulu heceler çeyrek ya da yarım notalarla, duraklar müzikteki durak işaretleriyle gösterilir. Bunun dışında çağdaş dilbilimciler dilin vurgu inceliklerini saptamak için osilograf gibi aletlere başvurmaktadır.

MsXLabs.org & Ana Britannica

BEĞEN Paylaş Paylaş

"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.

Cevapla

Vezin (Ölçü) Nedir?

Vezin (Ölçü)

Vezin (Ölçü) Çeşitleri

Ölçü

Benzer Konular

Benzer Konular

MsXLabs Üye Girişi

Vezin (Ölçü) Nedir?

Vezin (Ölçü)

Vezin (Ölçü) Çeşitleri

Ölçü

Benzer Konular

Benzer Konular