Arama

Noktalama İşaretleri - Yay Ayraç

Güncelleme: 11 Ocak 2012 Gösterim: 35.230 Cevap: 3
ThinkerBeLL - avatarı
ThinkerBeLL
VIP VIP Üye
21 Şubat 2010       Mesaj #1
ThinkerBeLL - avatarı
VIP VIP Üye
Yay Ayraç ( ( ) )
TDK, Türk Dil Kurumu
Sponsorlu Bağlantılar

1. Cümlenin yapısıyla doğrudan doğruya ilgili olmayan açıklamalar için kullanılır:
Anadolu kentlerini, köylerini (Köy sözünü de çekinerek yazıyorum.) gezsek bile görmek için değil, kendimizi göstermek için geziyoruz.
(Nurullah Ataç, Söyleşiler)
Süleyman Şah'ın cenazesi sudan ihraç olunarak (çıkarılarak) hemen orada defnedilmiştir ki makarrı (durağı) hâlâ “Türk Mezarı” namiyle maruftur (tanınmıştır).
(Refik Halit Karay, Bir İçim Su)
UYARI: Hakkında açıklama yapılan söze ait ek, ayraç kapandıktan sonra yazılır:
Yunus Emre (1240?- 1320)'nin...
UYARI: Yani ile yapılan açıklamalar ayraç içine alınmaz.

2. Tiyatro eserlerinde konuşanın hareketlerini, durumunu açıklamak ve göstermek için kullanılır:
İhtiyar – (Yavaş yavaş Kaymakama yaklaşır.) Ne oluyor beyefendi? Allah rızası için bana da anlatın...
Kaymakam – (hiddetle) Ne olacak baba... Oğlunun katili ecnebi tebaasıymış... Düşman gemileri üstümüze toplarını çevirmişler, Adalı'yı istiyorlar... Sağ salim onu teslim edecekmişiz.
İhtiyar – (Evvelâ vurulmuş gibi sendeler, sonra derin ve saf bir bakışla Kaymakam ve arkadaşlarına) Etmeyin Efendiler... Benim gibi dertli bir ihtiyarla eğlenmek günahtır... Sizin gibi efendilere yakışmaz...
(Reşat Nuri Güntekin, İstiklâl)
3. Alıntıların aktarıldığı eseri veya yazarı göstermek için kullanılır:
Cihanın tarihi, vatanı uğrunda senin kadar uğraşan, kanını döken bir millet daha gösteremez. Senin kadar kimse kendi vatanına sahip olmağa hak kazanmamıştır. Bu vatan ya senindir, ya kimsenin.
(Ahmet Hikmet Müftüoğlu)
Eşin var, aşiyanın var, baharın var ki beklerdin
Kıyametler koparmak neydi ey bülbül, nedir derdin?
(Safahat)
4. Alıntılarda, başta, ortada ve sonda alınmayan kelime ve bölümlerin yerine konulan üç nokta, yay ayraç içine alınabilir (bk. Üç nokta 1).

5. Bir söze alay, kinaye veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır
(bk. Ünlem işareti 3).

6. Bir bilginin şüpheyle karşılandığını veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır
(bk. Soru işareti 3).

7. Bir yazının maddelerini gösteren rakam ve harflerden sonra kapama ayracı konur:
I) 1) A) a)
II) 2) B) b)

Tanrı varsa eğer, ruhumu kutsasın... Ruhum varsa eğer!
_Yağmur_ - avatarı
_Yağmur_
VIP VIP Üye
6 Mayıs 2010       Mesaj #2
_Yağmur_ - avatarı
VIP VIP Üye
Ayraç
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sponsorlu Bağlantılar
( )
Ayraç ya da parantez, bir noktalama işareti.

  • Cümle içinde, cümlenin yapısı ile doğrudan ilgili olmayan açıklamalar yapılması amacı ile kullanılır. Cümle içinde bir sözcük ya da cümleden sonra yapılması uygun görülen açıklamalar ayraç içine alınır.
Örnek: Frank Capra (1897-1991) Amerikalı bir film yönetmenidir. / Dolmabahçe Sarayı yapılana dek (1853) bütün Osmanlı Padişahları Topkapı Sarayı'nda oturmuştur.
  • Eş anlamdaki sözcükler, eş değerdeki tarihler ve rakamlar ayraç içinde gösterilir.
Örnek: İnsan ikrarından (sözünden), hayvan yularından tutulur. / Ormana ulaşmak için 45 mil (75 kilometre) daha gitmelisiniz.
  • Tiyatro yapıtları ve senaryolarda sahnede yapılacak hareketler ve ek açıklamalar ayraç içinde kullanılır.
Örnek: Ali - (silahını arkasında gizleyerek.) Buyrun, nasıl yardımcı olabilirim? / Anahtar nerede? (Kilitte tıkırtılar)
  • Alıntı yapılan eser ve yazarları belirtmek amacı ile kullanılır.
Örnek: "Hayatta en hakiki mürşit ilimdir." (M. Kemal Atatürk)
  • Alıntılarda, olmayan sözcük veya bölümlerin yerine kullanılır.
Örnek: "...O (Ahmet) bizimle birlikteydi."
  • Bir söze alay veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti yay ayraç içine alınır.
Örnek: Elbette sen korkusuz (!) birisin.
  • Bir bilginin şüphe ile karşılanan veya kesin olmadığını göstermek için kullanılan soru işareti yay ayraç içine alınır.
Örnek: Senin namuslu (?) bir kişi olduğunu hepimiz biliriz elbette.
  • Bir konunun anlatımı sırasında maddeler sıralanırken rakam ve harflerden sonra yarım ayraç kullanılır.
Örnek:
1) Basit Önermeler
2) Bileşik Önermeler


Yay Ayracı

  • Ünlem, soru, nokta, virgül gibi noktalama işaretleri tırnak işaretinin içine, ayraçta ise ayraçtan sonraya konulur.
Örnek:Köpeksiz sürüye kurt girer (iner).
Örnek: Kurda "Neden boynun kalın?" demişler: "İşimi kendim görürüm de ondan." demiş.
  • Ayraç ile tırnak işaretinin kullanılacağı yerlerin birbirine karıştırılması halinde anlama bakılır. Tırnak işareti içindeki sözcük ve cümleler çıkartıldığında anlam bozulurken ayraç içindeki sözcük ve cümleler çıkartıldığında anlam bozulmaz.
Örnek: Hatasız (kusursuz) kul olmaz. - Kusursuz kelimesi çıkartıldığında cümle anlam kaybına uğramıyor.
Örnek: Cahit Sıtkı'nın "Otuzbeş Yaş" adlı şiirini ilk kez ortaokulda okumuştum. -Otuzbeş Yaş- kelime öbeği çıkartıldığında cümle anlamsızlaşıyor.


İngilizcede Kullanıldığı yerler

  • İngilizce'de yay ayraç cümle içinde, cümlenin yapısı ile doğrudan ilgili olmayan açıklamalar yapılması amacı ile kullanılır.
Örnek: John Lennard (in "The exploitation of parentheses in English printed verse") usefully coined the term lunula to refer specifically to the opening curved bracket, the closing curved bracket and the textual contents between.
Örnek: Sen. Kennedy (Massachusetts) spoke at length.
  • Ayraç, Matematikte işlem sırasını veya büyüklükleri belirtmek için kullanılır.
Örnek: (2x2)+3=7
  • Fonksiyonlarda kullanılır.
Örnek: f(x) - Fonksiyon f'in değişken x'e uygulanmasını ifade eder.
"İnşallah"derse Yakaran..."İnşa" eder YARADAN.
Misafir - avatarı
Misafir
Ziyaretçi
1 Mart 2011       Mesaj #3
Misafir - avatarı
Ziyaretçi
Yay Ayracı


Ünlem, soru, nokta, virgül gibi noktalama işaretleri tırnak işaretinin içine, ayraçta ise ayraçtan sonraya konulur.
Örnek:Köpeksiz sürüye kurt girer (iner).
Örnek: Kurda "Neden boynun kalın?" demişler: "İşimi kendim görürüm de ondan." demiş.

Ayraç ile tırnak işaretinin kullanılacağı yerlerin birbirine karıştırılması halinde anlama bakılır. Tırnak işareti içindeki sözcük ve cümleler çıkartıldığında anlam bozulurken ayraç içindeki sözcük ve cümleler çıkartıldığında anlam bozulmaz.
Örnek: Hatasız (kusursuz) kul olmaz. - Kusursuz kelimesi çıkartıldığında cümle anlam kaybına uğramıyor.
Örnek: Cahit Sıtkı'nın "Otuzbeş Yaş" adlı şiirini ilk kez ortaokulda okumuştum. -Otuzbeş Yaş- kelime öbeği çıkartıldığında cümle anlamsızlaşıyor.
deardeer - avatarı
deardeer
Ziyaretçi
11 Ocak 2012       Mesaj #4
deardeer - avatarı
Ziyaretçi
Cümlenin yapısıyla doğrudan doğruya ilgisi olmayan, yazının ve sözün aslında olmayıp, sonradan eklenmiş olan açıklayıcı kelimeleri ve söz gruplarını göstermek için kullanılır:
O tarihte (1980) henüz sen yoktun.
Türk edebiyatının üç kolu da (halk edebiyatı, divan edebiyatı, yeni Türk edebiyatı) büyük farklılıklar gösterir.
Sanatçının bu eseri hatıra (Anı demek daha doğru olur.) türünün en iyi örneklerindendir.
Türkçede bazı ekler (-yor, -ken, -leyin, -mtırak, -ki) büyük ünlü uyumu kuralına aykırıdır.
Hakkında açıklama yapılan söze ait ek, ayraç kapatıldıklarn sonra yazılır:
Yunus Emre (1240?-1320)'nin
*"yani" ile yapılan açıklamalar yay ayraç içine alınmaz.
Babasından, yani okumasında büyük emeği geçen insandan daha ne isteyebilirdi ki?
Sözün söylendiği anda olup biteni, konuşanın hareketlerini ve durumunu belirtmek için kullanılır. Özellikle tiyatro eserlerinde çokça kullanılır:
İhtiyar __ (Yerinden doğrulur.) Şimdi ne olacak?
Kaymakam__(hiddetle) Ne olacak baba...Oğlunun katili ecnebi tebaasıymış...
Alıntıların yapıldığı eser ve yazar adı yay ayraç içinde verilir:
Asıl konuşan Hasan'dı, altı aydan beri susan Hasan... Durmadan, dinlenmeden, nefes almadan, yanakları sevincinden pembe pembe, dudakları titreyerek taze, gevrek, billûr sesiyle biteviye konuşuyordu. Aklına ne gelirse söylüyordu. Eskici hem çalışıyor, hem de, ara sıra "Ha! Ya? Öyle mi?" gibi dinlediğini bildiren sözlerle onu söyletiyordu; artık erişemeyeceği yurdunun bir deresini, bir rüzgârını, bir türküsünü dinliyormuş gibi hem zevkli, hem yaslı dinliyordu; geçmiş günleri, kaybettiği yerleri düşünerek benliği sarsıla sarsıla dinliyordu.
(Refik Halit Kara, Eskici)
Herhangi bir metinden alınan cümlenin öncesi ve sonrası olduğunu, aralarda da alınmayan kısımlar olduğunu belirtmek için üç noktayla birlikte kullanılabilir
"(...) Annelerinin esvaplarını kızlar giyer, büyükannelerinin mücevherlerini torunlar takardı. Sırmalı çedik pabuçlar, kırmızı feraceler... Ah hele kırmızı feraceler... Baharın yeşil çimenleri üzerinde, seyir yerlerinde kadınlar tıpkı birer gelincik çiçeği gibi parlarlardı. (...)" (Bahar ve Kelebekler; Ömer Seyfettin)
Bir bilginin şüpheyle karşılandığı veya kesin olmadığı durumlarda soru işaretiyle birlikte yay ayraç kullanılır:
Ankara'dan Konya'ya 1,5 (?) saatte gitmiş.
1496 (?) yılında doğan Fuzuli...
Söze alay etme, hafife alma, küçümseme, inanmama, kinaye anlamları katmak için Ünlem işaretiyle birlikte kullanılır:
İsteseymiş bu kitabı bir günde bitirirmiş (!) ama ne yazık ki vakti yokmuş.
Adam, akıllı (!) olduğunu söylüyor.
Enflasyonun nasıl düşeceğini bilmeyen ekonomi bilginlerimiz (!) var.
Gençliğinde 100 metreyi 10 saniyede koşarmış (!).
Yabancı kelimelerin okunuşları parantez içinde verilir:
Rousseau (Ruso) Fransız edebiyatında romantizmin önemli temsilcilerinden biridir.
İngiltere'de Lord Byron (Lord Bayron), Shelley (Şelli) ve Shakespeare (Şekspir) romantizmin kaynağı sayılırlar.

Benzer Konular

13 Kasım 2009 / Misafir Edebiyat
20 Mayıs 2014 / PİSKOPAT Cevaplanmış
3 Mayıs 2012 / ThinkerBeLL Edebiyat
16 Aralık 2016 / ThinkerBeLL Edebiyat
20 Kasım 2015 / ThinkerBeLL Edebiyat