Arama

Ünsüz Benzeşmesi (Ünsüz Sertleşmesi)

Güncelleme: 10 Kasım 2016 Gösterim: 54.106 Cevap: 4
Misafir - avatarı
Misafir
Ziyaretçi
11 Nisan 2010       Mesaj #1
Misafir - avatarı
Ziyaretçi

Ünsüz benzeşmesi (ünsüz sertleşmesi)

f, s, t, k,ç, ş, h, p harfleri ile biten bir kelimeye c, d, g harfleri ile başlayan bir ek gelirse, ekin başındaki yumuşak harfler sertleşir. Buna göre; c-ç, d-t, g-k olur. Yani, Türkçe’de sert ünsüzlerden sonra yumuşak ünsüzler gelmez. Sonunda sert ünsüz bulunan kelimelere yumuşak ünsüzle başlayan ek getirilemez.Bu kurala ünsüz benzeşmesi denir.

Sponsorlu Bağlantılar
Örnek:
Kebap-cı→kebabçı
Yavaş-ca→yavaşça
Ayak-cak→ayakçak
Ayak-da→ayakta
Yurt-dan→yurttan,
Ses-deş→sesteş
Yap-dı→yaptı
Aç-dır→açtır
At-gı→atgık
Seç-gin→seçkin
Çalış-gan→çalışkan
Kıs-gaç→kıskaç...

NOT : Bu kural, sayıların rakamla yazılışlarında da geçerlidir. Buna göre rakamlar okunur ve okunuşu p, ç, t, k, f, h,s, ş harflerinden biriyle biterse, ekler de sertleşir. Buna uyulmazsa yazım yanlışı yapılmış olur.

Örnek :
Saat 3’de geldim. (Yanlış),
Saat 3’te geldim (Doğru)

Özel Durumlar
1.Bazı birleşik kelimelerin bu kurala uymadığı görülür : Dikdörtgen, Akciğer...
2.Bazı matematik terimlerinin bu kurala uymadığı görülür: Üçgen, beşgen..
3.–De, da bağlacı, başlı başına bir kelime olduğu için p, ç,t,k,f,h,s,ş harfleriyle biten kelimelerden sonra gelse bile sertleşme kuralına uymaz. Zaten de, da bağlacını –d, -d ekinden ayıran en önemli özelliklerden biri de budur.
Örnek: Gitsek de olur, gitmesek de...


BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 1 üye beğendi.
Son düzenleyen perlina; 10 Kasım 2016 11:21
bloom22 - avatarı
bloom22
Kayıtlı Üye
6 Mart 2012       Mesaj #2
bloom22 - avatarı
Kayıtlı Üye
Ünsüz benzeşmesi ya da ünsüz uyumu,[1]Türkçe dilbilgisindeki ses uyumu kurallarından biridir. Bu kurala göre herhangi bir kelimeye eklenen ve ünsüz harfle başlayan yapım ve çekim ekleri kendisinden önceki son harf sert ünsüz ise sert, yumuşak ünsüz ise yumuşak ünsüz harfle başlamak zorundadır: dolapta, aşçı, evde vb.
Türkçede ünsüzler (sessiz harfler) sert ve yumuşak olmak üzere iki gruba ayrılır. Sert ünsüzler ç, f, h, k, s, ş, ve t'dir. Bu harf grubunu öğrencilerin ezberlemesini kolaylaştırmak için "f ı s t ı k ç ı ş a h a p" kavramı üretilmiştir. Bu kelime grubundaki ünsüz harflerin tamamı serttir. Bunun dışında kalanlar ise yumuşak ünsüzlerdir.
Sponsorlu Bağlantılar
Sert ünsüzlerç, f, h, k, s, ş, tYumuşak ünsüzlerb, c, d, g, ğ, j, l, m, n, r, v, y, z
Sert ünsüzle (p, ç, t, k, f, s, ş, h) biten sözcüklerden sonra getirilen eklerin ilk harfi sert ünsüz olur. Sözcüğün son ünsüzü ile getirilen ekin ilk ünsüzü sertlik yönünden birbirine benzer, uyum sağlar. Bu kurala “ünsüz benzeşmesi” denir.

Sert Ünsüzler:

p, ç, t, k, f, s, ş, h ( F ı s t ı k ç ı Ş a h a p )
dolap – tan
SERT SERT

ünsüz benzeşmesi

koş – tuk – ça
hukuk – çu
hapis – ten

NOT: Ünsüz benzeşmesi kuralına uymamak bir yazım yanlışıdır.
yapışkan (doğru) – yapışgan (yanlış)
üretken (doğru) – üretgen (yanlış)
konuştum (doğru) – konuşdum (yanlış)
sokaktan (doğru) – sokakdan (yanlış)
dişçi (doğru) – dişci (yanlış)
sabahçı (doğru) – sabahcı (yanlış)

Ünsüz benzeşmesi "ünsüz uyumu" veya "sertleşme" olarak da adlandırılabilir.
sokak + dan -> sokaktan balık + cı -> balıkçı

şaş + gın -> şaşkın kitap - da -» kitapta
simit - ci -» simitçi taş - gın -> taşkın

UYARI - : Bileşik sözcüklerde, terimlerde, başka dillerden dilimize geçmiş sözcüklerin gövdelerinde ünsüz benzeşmesi aranmaz.
İlk + bahar, iç + güdü, dik + dörtgen; üçgen; istikbal, işgal...

Aşağıdaki altı çizili sözcüklerden hangisinde ünsüz benzeşmesi vardır?
Koltuğun üstünde bir kedi vardı.
Zilin sesini duyunca yerinden fırladı.
Yaşadığı felaketi ağlayarak anlatırdı.
Yardımları ihtiyaç sahiplerine dağıttılar.

ÇÖZÜM
D seçeneğinde "dağıtmak" sözcüğüne eklenen zaman eki "-di" ünsüz benşezmesine uyarak 'd" sesi "t" sesine dönüşmüştü
Çember, ambar, tombul, tembel...

Yalnız, yer adlan''ve bileşik sözcüklerdeki bu benzeşme yazıda gösterilmez: İstanbul Safranbolu, sonbahar, binbaşı...

Son düzenleyen perlina; 10 Kasım 2016 11:24
bloom22 - avatarı
bloom22
Kayıtlı Üye
4 Nisan 2012       Mesaj #3
bloom22 - avatarı
Kayıtlı Üye

Ünsüz Benzeşmesi Nedir?


Dilimizde ünsüzler sert ve yumuşak olmak üzere iki gruba ayrılır. Sert ünlüler “ç, f, t, h, s, k, p, ş” (Fsıtıkçı Şahap) ünsüzleridir. Bunun dışında kalanlar ise yumuşak ünsüzlerdir.

Önemli: f, h, s, ç, ş, p, t, k ünsüzlerini aklınızda tutabilmek için Fıstıkçı Şahap yönetemini kullanabilirsiniz. Fıstıkçı Şahap kelimesinde ünlüleri çıkarırsak geriye kalan ünsüzler ünsüz sertleşmesine neden olan ünsüzlerdir.

Bir sözcük sert bir ünsüzle bitiyor ve o sözcüğe ünsüzle başlayan bir ek geliyorsa, ekin başındaki ünsüz sertleşir. Buna ünsüz benzeşmesi denir. Elbette bu benzeşme sert ve yumuşak şekli olan seslerde söz konusudur. Bu özelliği dört seste görüyoruz;
p - b,
ç - c ,
t - d,
ğ - g

Şimdi bu kuralı örneklendirelim:


“Kitap” sözcüğünün sonundaki “p” sesi serttir. Bu sözcüğe biz “-de” hal ekini getirirsek “kitapda” sözü oluşur. Bu durumda ekin başındaki “d” sesi yumuşak olduğundan sözcükte ünsüz benzeşmesine aykırı bir durum görülür. Kurala uyulması için, “d” sesi sertleşmelidir. Bunun serti ise, yukarıda göstermiştik, “t” dir. Dolayısıyla sözcük, “kitapta” olacaktır.

okul-dan > okuldan
av-cı > avcı
ağaç-dan > ağaçtan
ocak-cı > ocakçı

Yukarıdaki sözcüklerde eklerin sözcüğe nasıl uyduğu görülüyor. Birinci gruptaki sözcüklerde ek, yumuşak ünsüzle biten sözcüklere geldiğinde değişmemiş, ancak ikinci gruptaki sert ünsüzlere geldiği zaman sertleşmiştir. Bu durum sadece çekim eklerinde değil yapım eklerinde de geçerlidir. Ekler sayılara geldiğinde de aynı durum geçerlidir. Sayının sesleri nasılsa ek de öyle olmalıdır.

Örnek : 11'de, 8'den, 5'te, 3'ten
Kural : Özel isimlerde de aynı kural geçerlidir.
Örnek : Samsun’dan, Emin’de, Sinop’tan, Yunus’ta

Ünsüzlerin Benzeşmesi (Detay)


Türkçe'de " p, ç, t, k, s, ş, h, f " harfleri ile biten sözcüklerden sonra, " c, d, g " harfleri ile başlayan ekler gelirse; ekin ilk harfi " ç, t, k " olur. Bu kurala yumuşak sessizlerin sertleşmesi, kısaca benzeşme denir.

Ünsüzlerin Benzeşmesi Örnekleri
Dolap + -cı = Dolapçı
Ağaç + -dan = Ağaçtan
Dost + -ca = Dostça
Tarak + -da = Tarakta
As + -gı = Askı
Koş + -du = Koştu
Sabah + -dan = Sabahtan
Yulaf + -dan = Yulaftan

NOT: Bileşik sözcüklerde bu kural uygulanmaz.

Sert ünsüzle (p, ç, t, k, f, s, ş, h) biten sözcüklerden sonra getirilen eklerin ilk harfi sert ünsüz olur. Sözcüğün son ünsüzü ile getirilen ekin ilk ünsüzü sertlik yönünden birbirine benzer, uyum sağlar. Bu kurala "ünsüz benzeşmesi" denir.

Sert Ünsüzler: p, ç, t, k, f, s, ş, h ( F ı s t ı k ç ı / Ş a h a p )

Örnekler:
dolap - tan
koş - tuk - ça
hukuk - çu
hapis - te

Özel durumlar
1. Bazı birleşik kelimelerin bu kurala uymadığı görülür : Dikdörtgen, Akciğer...
2. Bazı matematik terimlerinin bu kurala uymadığı görülür: Üçgen, beşgen..
3. -De, da bağlacı, başlı başına bir kelime olduğu için p, ç,t,k,f,h,s,ş harfleriyle biten kelimelerden sonra gelse bile sertleşme kuralına uymaz. Zaten de, da bağlacını -d, -d ekinden ayıran en önemli özelliklerden biri de budur.
Örnek: Gitsek de olur, gitmesek de..

BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 1 üye beğendi.
Son düzenleyen perlina; 10 Kasım 2016 11:27
Hayat fırtına demek değil, fırtınanın altında dans öğrenmektir.
Misafir - avatarı
Misafir
Ziyaretçi
10 Aralık 2012       Mesaj #4
Misafir - avatarı
Ziyaretçi
Arkadaşlar örnek verim : bayrak-da:bayrakta
simit-ci: simitçi

yarın yazılı ( sınav ) var çalışmam gerekkk
KatilKing - avatarı
KatilKing
Ziyaretçi
12 Aralık 2013       Mesaj #5
KatilKing - avatarı
Ziyaretçi
Türkçe'de ünsüz harfler sert ve yumuşak olmak üzere ikiye ayrılır
Sert ünsüzler:F,S,T,K,Ç,Ş,H,P (FISTIKÇI ŞAHAP)
Yumuşak ünsüzler:B,C,D,G,Ğ,J,L,M,N,R,V,Y,Z
Sert ünsüzlerden herhangi biri ile biten bir kelimeye c,d,g yumuşak ünsüzleriyle başlayan bir ek geldiğinde yumuşak ünsüzler sertleşerek [c-ç] [d-t] [g-k] olur.Buna ünsüz benzeşmesi denir
ÖRNEKLER
diş-ci:dişçi
ağaç-da:ağaçta
biç-gi:biçki
ek-di:ekti
saat-de:saatte
yemek-de:yemekte

Benzer Konular

10 Kasım 2016 / 00074 Cevaplanmış
26 Aralık 2012 / Misafir Edebiyat
26 Aralık 2011 / Yakın Misafir Soru-Cevap
14 Aralık 2014 / Misafir Soru-Cevap