Arama

Yay Nedir?

Güncelleme: 15 Kasım 2015 Gösterim: 5.314 Cevap: 2
ThinkerBeLL - avatarı
ThinkerBeLL
VIP VIP Üye
8 Haziran 2009       Mesaj #1
ThinkerBeLL - avatarı
VIP VIP Üye
Yay
TDK, Türk Dil Kurumu
Sponsorlu Bağlantılar

- 1 -
özel, isim, gök bilimi

Zodyak üzerinde Akrep ile Oğlak arasında bulunan takımyıldızın adı.



- 2 -

isim
1 . Ok atmaya yarayan, iki ucu arasına kiriş gerilmiş, eğri ağaç veya metal çubuk.
2 .
Farklı amaçlarla çeşitli biçimlerde yapılan esnek parça:
"Araba yayı. Kilidin yayı. Kanepenin yayı."- .
3 . Zemberek.
4 .
Hallacın pamuk veya yünü atmak için tokmak yardımıyla kullandığı araç:
"Karınları hallaç yayından kopup fırlamış gibi beyaz."- R. H. Karay.
5 . (matematik) Bir çember üzerindeki iki nokta ile bu nokta arasındaki çember parçası.
6 .
(matematik) Bir eğriden alınan parça.

7 .
(müzik) Keman, viyolonsel vb. çalgılarda sürterek titreşim yoluyla ses çıkarmaya yarayan parça.


Atasözü, deyim ve birleşik fiiller
  • yay gibi
Birleşik Sözler
  • yay ayraç
  • yayçizer
  • yay kabzası
  • yay kolu
  • halka yay
  • elektrik yayı
  • gece yayı
  • gün yayı
  • keman yayı
  • refleks yayı

X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
Tanrı varsa eğer, ruhumu kutsasın... Ruhum varsa eğer!
Safi - avatarı
Safi
SMD MiSiM
21 Haziran 2015       Mesaj #2
Safi - avatarı
SMD MiSiM
YAY a.
1. iki ucu arasına ip gerilerek kavislendirilmiş ağaç ya da metalden yapılmış, ok atmaya yarayan silah. (Bk. ansikl. böl.)
Sponsorlu Bağlantılar
2. Zemberek.
3. Yay gibi, yay biçiminde, çok gergin: Yay gibi kaşlar. Sinirleri yay gibi gerilmişti.

—Anat. İzlediği yoldan ötürü bazı organ parçalarına verilen ad. || Aort yayı, aşağıya doğru içbükey olan eğriliği sol akciğer sapını çevreleyen ilk aort bölümü. || Azi- gos yayı, sağ akciğer sapını çevreleyen büyük azigos toplardamarının son parçası. || iç saten yayı, bu toplardamarın uyluk toplardamarına karışmasından önceki bölümü.

—Antropol. Parmak izlerinin (parmak dermatoglifleri) çizdiği desenlerden biri.

—Camc. Kalın cam lifi.

—Ceb. Bir (X,V) grafının yönlü yayı, X in orijin ya da başlangıç ucu denen bir x köşesinden, bitim ucu denen öbür y köşesine giden sürekli bir çizgiyle gösterilen, V kümesinin elemanı. (-> GRAF'LAR KURAMI.)

—Dişç. Madeni yay, yüzçene cerrahisinde, özellikle ortodontide kullanılan ve madeni halka ya da bileziklerle az ya da çok sayıda dişi birbirine bağlamaya yarayan düzenek.

—Dy. Cer yayı, cer kancasının sapı (ya da sürekli bir cer sözkonusu olduğunda, cer çubuğu) ile cer kuvvetinin uygulandığı şasi traversi arasında bulunan yay.

—Folk. Yaylı çalgılar ailesinden bir halk müziği aracı. (Karadeniz yöresi çalgısıdır. Karadeniz kemençesine benzer. Ondan daha büyük olur ve çift bağlanan telleri relaresol düzenindedir.)

—Geom. ve Ûlçbil. Herhangi bir eğrinin bir tek parçayla sınırlanan parçası. (Örnek: A ve B bir çemberin iki noktası olduğuna göre bu çemberin, A ve B yi birleştiren kirişle sınırlı iki parçasından her biri Alî ile gösterilen bir çember yayıdır.) [Bk. ansikl. böl. Ölçbil.)

—Inş. Kollu kapı yayı, bir eksen çevresinde dönen ve kapıyı kapalı konumda tutmaya yarayan küçük parça.

—Mak. san. Önemli miktaıiarda biçim değiştirebilen ve büküldükten, gerildikten, sıkıştırıldıktan ya da burulduktan sonra başlangıçtaki biçimini almaya çalışarak bir kuvvet uygulamaya yarayan esnek organ. (Bk. ansikl. böl.) || Geriçekme yayı, hareket halinde bulunan bir parçanın başlangıçtaki konumuna getirilmesi için kullanılan yay. || Helisel yay, silindirsel bir helis biçiminde sarılmış metal bir telden oluşan ve sıkıştırma yayı olarak çalıştıkları zaman, iki uçları sarılma eksenine dik bir düzlemle, çekme yayı olarak çalıştıkları zaman ise birer halka ile son bulan yay. || Sarmal yay, çevresinde sarmal biçimde sarılmış olduğu eksene uçlarından bir tanesi tespit edilmiş olan bir çelik lamadan oluşan yay. || Somya yayı, ortadaki çapı iki uçlarındaki çaplarından küçük olmak üzere helisel yay gibi sarılmış olan ve somyalarda kullanılan yay. || V yayı, V şeklinde katlanan esnek bir levhadan yapılan ve iki kolu üzerine tespit edildiği bir aletin bu kollarını birbirinden uzaklaştırmaya çalışan yay. || Yaprak yay, eşmerkezlı daire yaylarından oluşan bir kemer şeklinde bir araya getirilerek etriyelerle birbirine bağlanan bir ya da birkaç lamadan oluşan eğilme yayı.

—Müz. Yayı andıran bir değneğin iki ucu arasına gerilmiş bir at yelesi tutamından oluşan ve bir çalgının tellerini, sürtme ile çınlatmayı sağlayan yardımcı araç. (Bk ansikl. böl.) || Müzik yayı, büyük bir dalın iki ucu arasına gerilmiş bir telden oluşan çalgı. (Tımbırdatılarak ya da vurularak çalınan telden çıkan sesr çalgıcı ağzı ile de ğıştirebilir [Afrika lirinde olduğu gibi] ya da yoğunlaştırabilir. Müzik yayı Afrika, Okyanusya ve Latin Amerika'da yaşayan değişik halklar arasında yaygındır. Bilinen en eski örneği Avrupa'da, Uç-Kardeşler mağarasındaki (Ariöge) bir kaya gravüründe görülmüştür.

—Nörobiyol. Refleks yayı, duysal alıcıdan hareket organlarına (genellikle kas) giden sinir akımının geçtiği yol. (Bu terim, 1771’de, merkez sinir sistemini, duysal akımı, hareket akımına çeviren bir aynaya benzeten Hunzer tarafından odaya atılmıştır. Omurilik düzeyinde refleks yayı en az iki nöron içerir; duysal ve devimsel nöron. [Kasın gerilmesiyle harekete geçen tek sinapslı ya da miyotatik refleksin başlangıcı sinir-kas iğidir.] Bütün öteki refleksler çok sinapslıdır ve değişik sayıda ara nörondan yararlanır.)

—Oto. Yay adımı, bir askı donanımı yayını oluşturan üst üste yerleştirilmiş yaprak yaylar arasındaki uzunluk farkı. || Yay kolu, şasi çerçevesinin, üzerine yay bağlanan parçası (kamyonlar). || Yay tırnağı, askı donanımı yayını oluşturan her yaprağın üst yüzeyinde yer alan ve üzerindeki yaprağın alt yüzeyindeki bir kanal içinde kayan tırnak. (Bu tırnak, yaprak yayların birbiri üzerinde kayarken yelpaze gibi açılmasını önler.) || Arka yay, ön yay, arka yay çifti, ön yay çifti (eski arabalar ve kamyonlar). || Yaprak yay, eski tip yapraklı askı da nanımlarında kullanılan yay. (Oda bölümünden ve ön ucundan bağlı olduğu şasiyi, arka ucundan bağlı olduğu arka dingile birleştirir.)

—Spor. Bir ya da iki sapa tutturulmuş ve kolların birer birer ya da aynı anda gerilmesiyle çekilen kauçuk bir bant ya da şeritlerden oluşan jimnastik aleti.

—Topol. -y nın karşıt yayı, -y [0,1] üzerinde tanımlanmış olduğuna göre (--,)(()»-y(l -r) bağıntısını gerçekleyip (-1) ile gösterilen yay. || Bir (E, d) metrik uzayının sürekli parametrelenmış yayı, I C İR den (E, d) içine f sürekli uygulaması [Örneğin
*=[0. 1] - [a. b\ t — a + t (b- a)
biıeksıyonuyla çok kez [a, b] den I = [0.1 ] haline gelinir] || iki y, ve ı? yayının çarpı mı. ı,(1)=-y2(0) olması halinde
0 « fs; -i-ıse (ı,ı2)(f) = ı,(2f)
-i- « 1 ise ij(2r - 1) ile tanımlanan ve (i, ı2) ile gösterilen yay.

—Yerbil. Ada yayı, derin okyanus çukuruyla kenar havzası arasında dalma-batma düzlemine dik, yay biçiminde dizilmiş adaların tümü (Kuzey ve Batı Pasifik yay ları, Küçük Antiller vb.) || Dağoluşum ya yı. önemli bir eğrilik gösteren bir dağolu- şumun bir bölümü ya da tümü (Alp, Kar pat yayı, Cebelitarık yayı).

—ANSIKL Mak. san Önemli miktarda biçim değiştirebilen yayların bu özelliğinden yararlanılarak ya eneği soğurma yolu ile darbeler sönümlenir (tamponlar, otomobil askı donanımı yayları) ya da biçim değiştirmeleri sırasında depoladıkları enerji kullanılarak bir hareket elde edilir (saat mekanizmaları).
Yaylar çeşitli sınıflara ay rılır:
1. eğilme yayları; bir uçlarından tespit edilerek diğer uçlarından yüklenen veya ıkı uçlarından tespit edilerek ortadan yüklenen ya da tersi uygulanan yaprak yaylar ile saatlerde kullanılan tipten olan sarmal yallar bu gruba girer; kimi uygu lama alanları için helisel yaylar da bu gruba sokulabilir;
2. burulma yayları; burulma çubukları, birçok halde helisel yaylar ve en fazla biçim değiştirmeye elverişli olan konik spiral yaylar bu gruba girer.
3. sıkıştırma yayları;
4. çekme yaylan; genellikle bu yaylar da heliseldir ve aynı zamanda halkalı yaylar da bu gruba girer
Yaylar esneklik sınırı yüksek, almaşmalı yorulmaya karşı dayanıklı bir malzemeden, örneğin özel çelikten ya da berilyumlu bronzdan yapılmalıdır.

—Müz. ilkel biçiminde değnek, parmakla gerilen tutama oranla oldukça dışbükeydi. XVI. yy.’dan sonraki yayı geliştirme çabaları tutamın mekanik bir işlemle (oynak, kıskaçlı, çengelli sonra da vidalı topuk) gerilmesine ve değneği daha esnek kılmaya (git gide daha az dışbükey bir biçim, "turnabalığı başı11 biçiminde, sonra da kare bir uç) yönelik oldu. Yayın şimdiki içbükey biçimini, değneğe matematik boyutlar kazandıran ve 1775'ten başlayarak Pernambuk ağacının kullanımını genelleştiren transız François Tourte ortaya koydu.

—Ölçbil Çember yaylarının ölçüsü.
1 Altmışlı sistem. Çember 360 dereceye, her bir derece 60 dakikaya ve her bir dakika 60 saniyeye bölündüğüne göre, verilen bir yay, her iki ucu arasındaki derece (°), dakika ('), saniye (") vb. sayısıyla hesaplanır. 90° lik yaya dörttebırllk adı verilir, iki yayın toplamı 90° ye ya da 180° ye eşitse bunlar tümler ya da bütünler'dırler.
2. Yüzlü sistem. Çember 400 grada bölünür ve gradın onda biri, yüzde biri ve binde biri ile hesaplanır, bunlara desigradlar (dgr), santıgradlar (cgr), miligradlar (mgr) denir.
3. Trigonometri de, yay birimi olarak, bu yayın ait olduğu çemberin yarıçapına eşit olan yay uzunluğu alınır. (- RADYAN.)
L uzunluğundaki bir yay, n derece, m grad ya da p radyan içerirse R, yayı taşıyan çemberin yarıçapı olduğuna göre L = ya da pR bağıntısı vardır.

—Sil. Yay, en eski (La Tfene devrinden bu yana) ve dünyada en yaygın olarak kullanılan silahlardan biridir; bu silaha, Antiller ve Mikronezya dışında, her yerde rastlanır. Yayın uzunluğu Asya’nın B.’sından D.’suna doğru gidildikçe artar; en küçük olanı Türkler’in, en büyük olanı ise Çinlilerin yayıdır; en kısa yay (0,80 m) Orta Afrika zenci cüceleri, Akkalar’ın, en uzunu da (3 m) Rio Negro yerfilerininkidir. Basit yay, bükülgen tek bir ağaç (porsukağacı) çubuktan meydana gelir, bileşik yay ise birbirine eklenmiş ağaç parçalarından oluşur; yayı geren kiriş ise, hayvansal ya da bitkisel elyaftan yapılır. Ağaç, kimi kez boynuz ya da çeliğin yerine kullanılır (İtalyan yayı).

• Türkler’de ok-yay başlıca silah araçlarından biriydi. Hunlar’dan kalma en tipik yay parçalarına Aşağı Volga bölgesinde Nijni-Başkunçak kurganlarında ve Macaristan'da Carnuntum (32 yay ele geçti). Simmering buluntu yerlerinde rastlandı Nijni-Başkunçak’ta 1,40 m uzunluğundaki yayın ağaç kısımları çürümüş, orta ve baştaki kemikler kalmıştır. Kirişin geçirilebilmesi için her iki uçta tonç kertikleri vardır. 1,60 m kadar olan Carnuntum yaylarında kemik olarak geyik boynuzları kullanılmıştır. Orta Asya'da Kuray, Kudirge, Tu- yahta ve Katanda kurganlarında Göktürkler'den kalma yay parçaları dönemin özelliklerini yansıtır.
Türk yaylarının yapımında ağaç (en aranılanı akçaağaç; puta ve tirkeş yaylarında ise kızılcık ağacıdır), sinir (öküzün bileğinin üstünden dizine kadar olan yerinden alınan sinirler), kemik (manda ya da öküz boynuzu), tutkal (balık tutkalı, sinirlerin kaynatılmasından elde edilen çağa tutkalı) kullanılırdı, iyi bir yayın yapımı sabır ister ve yıllarca sürerdi. Genellikle türk yayları 110-140 cm uzunluğunda, 300-360 gr ağırlığındaydı. Atış sırasında gerdirilen yay kolları kurulu olmadıklarında, tersine doğru kıvrıktır. Yayların yapılarına göre tımarlı ya da sağrılı; işlevlerine göre de tirkeş, menzil, pişrev ya da peşrev, kepaze ya da idman yayı, puta (hedef), savaş yayı gibi türleri vardı. Türk kemankeşleri o dönemde çok ünlü olan bu yaylarla 1 281 geze (yaklş. 846 m) kadar atış yaparlardı. Bay^zit, ismet, Hüseyin, Pervane Uruç Haşan, Elhac Kavsi, Ahmet Ali, adları bilinebilen ünlü osmanlı yay yapımcılarıydı.

YAY, burçlar kuşağı takımyıldızlarının, en güneyde, Akrep ile Oğlak arasında yer alanı. Gökadamızın merkezi doğrultusunda bulunan bu takımyıldız, gökyüzünün, özellikle yıldız ve yıldızlararası madde bakımından en zengin bölgesini oluşturur. Bununla birlikte yıldızlararası maddenin neden olduğu yıldızların parlaklığındaki zayıflama, bu takımyıldızda, niçin çok parlak hiçbir yıldız bulunmadığını açıklar: en parlak yıldızı 2. kadirdendir. Yay takımyıldızının içinde, küçük dürbünlerle gözlemlenebilen çok sayıda yıldız kümesi (özellikle M22, M28, M55 ve M75 küresel kümeleri; M23, M24, M25 vb açık kümeler) ile bulutsular (M8, yani “Lagün", M7, yani "Omega", M20, yani “Trifid") yer alır. Gökadamızın merkezi, yeğin bir radyo dalgaları (Sagittarius A) ve kızılaltı ışıma kaynağıdır.
Astrol. Günümüzde kullanılan Gregori- us takviminde, sonbaharın burçlar kuşağındaki son burcu. (Yay, Güneş yarıküresinin beşinci burcu, Kuzey-Batı doğrultusunda yer alan birinci büyük üçgenin ilk burcu ve doğu Jüpiter’inin gökevidir. Apollon’un ablası Artemis'i çağrıştırır.)

Kaynak: Büyük Larousse

Teknikyaz - avatarı
Teknikyaz
Ziyaretçi
15 Kasım 2015       Mesaj #3
Teknikyaz - avatarı
Ziyaretçi
Günümüzde sıklıkla kullanılan yay basit görünse de mühendislik alanında hizmet veren tasarımcılar meslek hayatlarında çoğu kez yay dizaynın da görev almış ve yeni farklı dizaynlara ihtiyaç duymuştur. Ancak çoğu zaman yay dizaynına, dizayn proseslerine gerekli önem verilmez. Ancak yay, dizayn prosesinde dikkat edilmesi gereken en önemli elemanlardan birisidir. Eğer kullanılan yay istenilen şekilde çalışmıyorsa üründen iyi bir netice alınmayacaktır. Düşünsenize bir yatak veya koltuk aldınız yayları çok sert veya çok gevşek nasıl olurdu tabi ki rahat olmazdı. Bu
sebeple ürünü dizayn ederken kullanılacak yere göre yay dizaynını doğru şekilde yapmaktır. Bu işlemler doğru şekilde yapıldığı taktirde ürünün maliyetini düşürüp, verimini arttıracak ve ürüne uzun bir çalışma ömrü sağlayacaktır. Yayı kısaca tanımlayacak olursak;

Yay; kuvvet etkisi altında büyük miktarda deformasyon gösteren ve bu deformasyon esnasında enerji biriktiren elemanlardır. Yazımın başlarında da söylediğim gibi yaylar geniş kullanma alanlarına sahiptirler. Bir sistem içerisinde kuvvet uygulamak (havalı tüfek),hareketi kontrol etmek (amortisörler),sönümleme yapmak (titreşim sağlamak),frekans değiştirmek, kuvvet ve tork ölçmek gibi birçok görevi üstlenir. Bu özelliklerinden dolayı üretilen birçok ürünün vazgeçilmez elemanıdır. Metalden plastiklere birçok tip malzemelerden imal edilebilir. Her şeyden önce yaylar deformasyona uğradıklarında mekanik enerji biriktirmek için kullanılan elemanlardır. Bu sebeple iyi bir yay önemli derecede deformasyona uğrayabilmeli ve herhangi bir boyutsal değişime uğramadan denge haline dönebilmelidir.

Tasarımı sırasında tasarımcılar her makinanın ömrü için yay güvenirliğinin çok önemli olduğunu kabul etmelidirler. İstatistikler göstermiştir ki doğru bir yay dizaynı ürün için uzun bir kullanım ömrünü garantiye almada en önemli faktör olmuştur. Teknik özellikleri doğru tespit edilmiş bir yay kullanıldığı yerde maksimum performansı sağlar ve optimum ömre sahip olur. Yayın dizaynı kadarda yay yapımında kullanılan malzemede çok önemlidir. Yay malzemeleri endüstride kullanılan en mukavemetli malzemelerdir. Bunlar; yüksek karbonlu yay çelikleri, alaşımlı yay çelikleri, paslanmaz yay çelikleri, bakır alaşımlı yay çelikleri, nikel alaşımlı yay çelikleridir. Sıklıkla kullanılan çelik ise yüksek karbonlu yay çeliğidir. Yay telleri sıcak hadde çubuklarından karbür kalıplardan soğuk çekilerek üretilirler. Böylece istenilen boyut, yüzey düzgünlüğü, boyut hassasiyeti ve mekanik özellikler elde edilir. Ayrıca yayların performansları kullanılan malzemenin mekanik özellikleri ile malzemeye uygulanan tavlama, soğuk çekme, ön temperleme gibi ısıl işlemler sonucu kazanılan özelliklere de bağlıdır. Sonuç olarak;

Yaylar yaşam alanlarımızın büyük kısmında yer almaktadır bazen onları görmez konforunu yaşarız bazen de elimize alıp spor yaparız. Yayları ne kadar dikkatli kullanıp ne kadar bakım yaparsak o kadar uzun ömürlü olacaklardır.
Teknik Yazılar: Yay Nedir? Neden Önemlidir?

Benzer Konular

20 Mayıs 2014 / PİSKOPAT Cevaplanmış
30 Eylül 2010 / Misafir Soru-Cevap
22 Kasım 2014 / Misafir Soru-Cevap
20 Kasım 2011 / Gizem123 Soru-Cevap
24 Ocak 2014 / Misafir Cevaplanmış