Niş Nedir?

niş
isim, mimarlık Fransızca niche

Duvar içinde bırakılan oyuk.

NİŞ a (fars. niş). Esk.
1. Arı, akrep gibi böceklerin iğnesi.
2. Zehir, ağu.
3. Diken.
4. Niş-har, diken yiyen; diken batmış, iğnelenmiş.

NİŞ a (fr. niche). Mim. ve inş.
1. Duvar içinde bırakılan oyuk bölüm; göz, hücre.
2. Düz niş, planı dikdörtgen biçiminde olan niş. || İçbükey niş, planı bir çember parçası olan ve genellikle yarım beşik tonozla örtülen niş. || Yuvarlak niş, görünüşü çember, biçiminde olan niş (çoğu kez içine bir büst yerleştirilir).

—Çevrebil. Ekolojik niş, bir türün aynı çevrede yaşayan başka türlerle ilişkileri ve beslenme tarzı bakımından doğal çevrede edindiği yer. (Bk. ansikl. böl.)

—Patol. Bir organın çeperinde bulunan ve o organın normal boşluğuna açılan oyuk. Ülserlerle, ülserleşmiş kanserlerin önde gelen anatomopatolojik öğesidir. (Mide ya da onikiparmakbağırsağı çeperlerindeki nişler röntgen muayenesiyle ortaya çıkarılabilir. Nişler, organı önden ya da yandan incelerken saydamsızlaştırılmış organın gölgesi üzerinde çıkıntı ya da normal gölge üzerinde koyu “kokart” biçiminde bir eklenti olarak belirir.)

—ANSİKL. Çevrebil. Bir organizmanın, bir topluluğun ya da bir türün ekolojik nişi yalnızca yetiştiği yere değil, ekosistem içindeki etkinliğine de bağlıdır. Bir benzetme yapmak gerekirse, barındığı yer bir organizmanın “adres”i ve ekolojik niş ise “meslek”idir. Doğada, bir nişi belirleyen, yaşama elverişli ya da elverişsiz sayısız parametreden dolayı bu mesleği tanımlamak çok zordur. Rekabet sonucu biri ötekini yerinden eder ilkesine (Gauss ilkesi) göre iki ya da daha çok tür, aynı coğrafi alanda aynı ekolojik nişi işgal edemez, çünkü türlerden biri daima ötekilere egemen olur ve onları nişten uzaklaştırır. Bu ilkeye aykırı bir örnek bilinmemektedir: nitekim, aynı alanda barınan ve aynı bölgelerde beslenen siyah karabatak (Phalacrocorax carbo) ile tepeli karabatak (Phalacrocorax aristotelis) aynı ekolojik nişi işgal etmezler, çünkü genellikle birincisi derinlerde avlanırken, diğeri yüzeysel sularda avını yakalar. Ekolojik nişlerin ayrımı yalnızca türler arasında değil aynı tür içinde, değişik gelişme evresindeki (ekofaz) bireyler arasında da geçerlidir. Coğrafi olarak farklı bölgelerde benzer ekolojik nişler işgal eden türler, taksinomi bakımından uzak olsalar dahi ekolojik olarak eşdeğer sayılır.
Allopatrik türler genellikle birlikte ortak bedensel, fizyolojik ya da etolojik karakteristiklere ve benzer ekolojik nişlere sahip oldukları halde simpatrik türler birbirinden ayrılan karakteristiklere ve daha farklı ekolojik nişlere sahiptirler.
Çevrebilimciler, başka türlerden gelen hiçbir zorlamanın bulunmadığı ve bir türün kuramsal olarak işgal edebileceği nişi maksimum potansiyel ekolojik niş ve bir türün ekosistem içinde işgal ettiği gerçek yeri de gerçek ekolojik niş olarak tanımlarlar.