Patates Nedir?
SMD MiSiM
PATATES a.
1. Yiyecek ve hayvan yemi olarak kullanılan ve nişastaca zengin yumruları için yetiştirilen bitki. (Bil. a. Sotanum tuberosum; patlıcangiller familyası.)
2. Bu bitkinin yenen yumrusu. (Bk. an- sikl. böl.)
3. Kırmızı patates, pembemsi kırmızı renkte sıkı etli patates çeşidi. || Sarı patates, sarı etli patates çeşidi. || Tatlı patates ~ TATLİ PATATES.
—Mutf. Patates bastısı, soğanla kavrulmuş kıyma, ufak doğranmış patates, domates ya da salçalı suyla pişirilen yemek. || Patates çorbası, haşlanıp püre haline getirilmiş patatesleri et suyu ile inceltip limon ve yumurtayla terbiye ederek yapılan çorba. (Et suyuyla birlikte süt de konabilir.) || Patates kızartması ya da patates tava, soyulup doğranmış patatesleri kızgın yağda kızartarak yapılan kızartma türü yiyecek. (Çubuk, kibrit, kare vb. biçimlerde doğranan patates tuzlanıp bir süre bekletildikten sonra kızgın yağda kızartılır. Çeşitli et yemeklerinin başlıca garnitürterindendir.) || Patates köftesi -KÖFTE. || Patates oturtması, dilimlenip kızartılmış patates ve soğanla kavrulmuş kıymayı salçalı su ya da domatesle pişirerek yapılan yemek. || Patates püresi, haşlanmış ve ezilmiş patatesleri yağ, süt ve bazen et suyuyla karıştırarak yapılan yiyecek. (İçinde pütür kalmaması için patatesler sıcakken ezilir ya da makineden geçirilir. Et yemeklerinin yanına garnitür olarak hazırlanır.) || Patates salatası, haşlanıp ufak ufak doğranmış patates, tuzla öldürülmüş soğan ve limon, zeytinyağı sosuyla hazırlanan salata. (İçine maydanoz, nane, domates vb. de konabilir. Sosuna hardal katılarak da yapılır.) || Patates silkmesi, ufak boy patatesleri haşlayıp soyduktan sonra derince bir tencerede yağla kızartarak yapılan garnitür türü yiyecek. (Patateslerin dibe yapışmaması için sık sık tencereyi sallamak gerektiğinde bu ad verilmiştir
—Ufak doğranmış patatesleri kuvvetli ateşte kızarttıktan sonra içine kavrulmuş yarı yağlı kuşbaşı et atıp kendi yağıyla pişirerek yapılan yemek. (Yemek tendi yağıyla piştiğinden dibinin tutmaması için sık sık tencereyi sallamak gerekir.)
—ANSİKL Patatesin anayurdu And dağları yöresidir. Avrupa'ya 1534 yılında getirilmiş, XVIII. yy.’ın sonlarına doğru yaygınlaşmıştır. Yurdumuzda yüz yıldan fazla bir zamandan beri yetiştirilmektedir.
Patates yumrularıyla üretilir. Bitki dondan korkar ve pek çok asalağın saldırısına uğrayabilir. Bunların en önemlisi mildiyudur (Phytophtora infestans). Bundan başka patates kanseri, erten yaprak yanığı, fusarium solgunluğu, halka çürüğü, uyuz gibi mantar hastalıkları, kıvrılma ve mozaik gibi virüs hastalıkları ve patates böceği gibi zararlıları vardır. Bunlara karşı çeşitli ilaçlarla savaşılır. Patates ekimi için hafif ve iyi havalandırılmış toprak ge rekir. Böylesi hasadı da kolaylaştım: Patatesin yeşil kısımlannda solanin denen zehirli bir alkaloit bulunur.
Patatesin birçok çeşidi vardır. Nişasta bakımından zengin olanlar sanayide nişasta elde etmek için kullanılır. Diğerleri yemeklik ve yemlik patateslerdir. Yemeklik patatesler pişirilmeye elverişli ve lezzetli olanlardır.
Besin olarak tüketilen patateslerin sıralamasında göz önüne alınan nitelik yetişme, yumrulaşma süresidir. Erkenci çeşitleri turfanda patatesler, geri kalanlar sak lamaya, depolamaya elverişli olanlardır. Ekim alanlarını, verimi ileri derecede düşüren virüslerden korumak amacıyla sıkı sağlık koşullarına uymak zorunluğu var dır. Bitkinin gücünün düşmesini engelleyebilmek için ekim alanları soğuktan (+4 °C) korunmalıdır.
Türkiye’de yetiştirilen patateslerin erkenci çeşitleri: sarıkız patatesi, Sakarya, Kocaeli, İzmir yörelerinde yetişir. Nişasta oranı % 12'dir. Bitkinin boyu kısadır, yatmaz. Yumrulann kabuğu ince ve ağırlığı 50-200 g arasındadır; Trabzon patatesi, sarıkıza benzer, Adapazarı ve İzmit'te ekilir. Mevsimine göre pazarlama alanları geniştir; Kayseri beyaz patatesi (Malta patatesi de denir), Kayseri ve Niğde’de çok yetişir. Nişasta oranı % 20'dir. Nişasta üretiminde çok verimlidir. Çiçekleri beyaz, yumruları yumurta biçimindedir. Kabuğu ince, açık kahverengidir Hastalıklara çok duyarlıdır Orta erkenci çeşitler; KIrklareli patatesi, yemeklik bir türdür, nişasta oranı ortadır.
Kabuğu açık ve koyu kahverengidir Eti sandır; Eskişehir patatesi, nişasta oranı % 16 -18’dir. Eskişehir, Kütahya yöresinde bol yetişir. Son yıllarda modern tarım yöntemleri ile verimi çok artınlmıştır. Yumrularının kabuğu kahverengi, eti beyazdır.
Geç orta çeşitler: Niğde patatesi, Niğde' de daha çok olmak üzere başka yerlerde de üretilir. Nişasta oranı % 18-19’dur. Yemeklik ve püre için kullanılır Hastalıklara di- rençsizdit Yumrular yuvarlak, kabuğu kahverengi, eti san ya da açık sandır; Samsun patsissi, boyu oldukça yüksektiı; dikine büyüt Çiçekleri az kırmızılı, menekşeli, beyazdır Nişasta oranı % 16-18’dir. Yumrulannın kabuğu kahverengi, eti san, biçimi yuvarlaktır. Daha çok SamsurvOrdu yöresinde yetişir; Ödemiş patatesi, İzmir ve Ödemiş çevresinde yetişir. Ülkemizin sankızdan sonra en lezzetli yemeklik türü olarak kabul edilir. Nişasta oranı % 15-165 arasındadır Hastalıklara dirençlidir.
Geç yetişen çeşitler: Nallıhan kırmızı patatesi, Sinop kırmızısı, Kemaliye kırmızısı, Ödemiş çukaraköz patatesi; çok geç yetişenler arasında Mucur patatesini saymak gerekir Nişasta oranı % 16-18’dir. Kırşehir civarında fazla yetişir, Ankara'da da üretilmiştir. Yuvarlak sarı etlidir.
Bölge koşullanrıdan çıkarak ülke koşullanna daha iyi uyan ve verimi daha yüksek patates ürünü elde etmek için Avusturya, Almanya, Hollanda gibi ülkelerden yeni tohumlar getirtilerek geniş kapsamlı çalışmalar yapılmaktadır.
Dünya patates üretimi yılına göre 230- 300 Mt arasında değişir (1991'de 265 Mt). Bu üretimin % 90’ı başta Rusya ve Ukrayna olmak üzere Avrupa ülkelerince sağlanır. Rusya ve Ukrayna toplam üretimin yaklaşık % 25’ini sağlar, onların arkasından Çin, Polonya, ABD, Almanya, Hindistan, Hollanda, Ingiltere, Fransa, ispanya ve Türkiye (4-4,5 Mt) gelir.
—Zootekn. Patates evcil hayvanların (domuz, gevişgetirenler) yem raconunda yer alır. Enerji bakımından zengin (1 kg’ı 0,2 -05 kg kuru ota bedeldir), azotlu madde bakımından çok fakirdir. Pişirme sindirimini kolaylaştım: Batılı ülkelerde eskiden saklamak için kaynattıktan sonra silolama yöntemi kullanılırdı. Günümüzde gittikçe kurutarak depolama yeğlenmektedir.
1. Yiyecek ve hayvan yemi olarak kullanılan ve nişastaca zengin yumruları için yetiştirilen bitki. (Bil. a. Sotanum tuberosum; patlıcangiller familyası.)
Sponsorlu Bağlantılar
3. Kırmızı patates, pembemsi kırmızı renkte sıkı etli patates çeşidi. || Sarı patates, sarı etli patates çeşidi. || Tatlı patates ~ TATLİ PATATES.
—Mutf. Patates bastısı, soğanla kavrulmuş kıyma, ufak doğranmış patates, domates ya da salçalı suyla pişirilen yemek. || Patates çorbası, haşlanıp püre haline getirilmiş patatesleri et suyu ile inceltip limon ve yumurtayla terbiye ederek yapılan çorba. (Et suyuyla birlikte süt de konabilir.) || Patates kızartması ya da patates tava, soyulup doğranmış patatesleri kızgın yağda kızartarak yapılan kızartma türü yiyecek. (Çubuk, kibrit, kare vb. biçimlerde doğranan patates tuzlanıp bir süre bekletildikten sonra kızgın yağda kızartılır. Çeşitli et yemeklerinin başlıca garnitürterindendir.) || Patates köftesi -KÖFTE. || Patates oturtması, dilimlenip kızartılmış patates ve soğanla kavrulmuş kıymayı salçalı su ya da domatesle pişirerek yapılan yemek. || Patates püresi, haşlanmış ve ezilmiş patatesleri yağ, süt ve bazen et suyuyla karıştırarak yapılan yiyecek. (İçinde pütür kalmaması için patatesler sıcakken ezilir ya da makineden geçirilir. Et yemeklerinin yanına garnitür olarak hazırlanır.) || Patates salatası, haşlanıp ufak ufak doğranmış patates, tuzla öldürülmüş soğan ve limon, zeytinyağı sosuyla hazırlanan salata. (İçine maydanoz, nane, domates vb. de konabilir. Sosuna hardal katılarak da yapılır.) || Patates silkmesi, ufak boy patatesleri haşlayıp soyduktan sonra derince bir tencerede yağla kızartarak yapılan garnitür türü yiyecek. (Patateslerin dibe yapışmaması için sık sık tencereyi sallamak gerektiğinde bu ad verilmiştir
—Ufak doğranmış patatesleri kuvvetli ateşte kızarttıktan sonra içine kavrulmuş yarı yağlı kuşbaşı et atıp kendi yağıyla pişirerek yapılan yemek. (Yemek tendi yağıyla piştiğinden dibinin tutmaması için sık sık tencereyi sallamak gerekir.)
—ANSİKL Patatesin anayurdu And dağları yöresidir. Avrupa'ya 1534 yılında getirilmiş, XVIII. yy.’ın sonlarına doğru yaygınlaşmıştır. Yurdumuzda yüz yıldan fazla bir zamandan beri yetiştirilmektedir.
Patates yumrularıyla üretilir. Bitki dondan korkar ve pek çok asalağın saldırısına uğrayabilir. Bunların en önemlisi mildiyudur (Phytophtora infestans). Bundan başka patates kanseri, erten yaprak yanığı, fusarium solgunluğu, halka çürüğü, uyuz gibi mantar hastalıkları, kıvrılma ve mozaik gibi virüs hastalıkları ve patates böceği gibi zararlıları vardır. Bunlara karşı çeşitli ilaçlarla savaşılır. Patates ekimi için hafif ve iyi havalandırılmış toprak ge rekir. Böylesi hasadı da kolaylaştım: Patatesin yeşil kısımlannda solanin denen zehirli bir alkaloit bulunur.
Patatesin birçok çeşidi vardır. Nişasta bakımından zengin olanlar sanayide nişasta elde etmek için kullanılır. Diğerleri yemeklik ve yemlik patateslerdir. Yemeklik patatesler pişirilmeye elverişli ve lezzetli olanlardır.
Besin olarak tüketilen patateslerin sıralamasında göz önüne alınan nitelik yetişme, yumrulaşma süresidir. Erkenci çeşitleri turfanda patatesler, geri kalanlar sak lamaya, depolamaya elverişli olanlardır. Ekim alanlarını, verimi ileri derecede düşüren virüslerden korumak amacıyla sıkı sağlık koşullarına uymak zorunluğu var dır. Bitkinin gücünün düşmesini engelleyebilmek için ekim alanları soğuktan (+4 °C) korunmalıdır.
Türkiye’de yetiştirilen patateslerin erkenci çeşitleri: sarıkız patatesi, Sakarya, Kocaeli, İzmir yörelerinde yetişir. Nişasta oranı % 12'dir. Bitkinin boyu kısadır, yatmaz. Yumrulann kabuğu ince ve ağırlığı 50-200 g arasındadır; Trabzon patatesi, sarıkıza benzer, Adapazarı ve İzmit'te ekilir. Mevsimine göre pazarlama alanları geniştir; Kayseri beyaz patatesi (Malta patatesi de denir), Kayseri ve Niğde’de çok yetişir. Nişasta oranı % 20'dir. Nişasta üretiminde çok verimlidir. Çiçekleri beyaz, yumruları yumurta biçimindedir. Kabuğu ince, açık kahverengidir Hastalıklara çok duyarlıdır Orta erkenci çeşitler; KIrklareli patatesi, yemeklik bir türdür, nişasta oranı ortadır.
Kabuğu açık ve koyu kahverengidir Eti sandır; Eskişehir patatesi, nişasta oranı % 16 -18’dir. Eskişehir, Kütahya yöresinde bol yetişir. Son yıllarda modern tarım yöntemleri ile verimi çok artınlmıştır. Yumrularının kabuğu kahverengi, eti beyazdır.
Geç orta çeşitler: Niğde patatesi, Niğde' de daha çok olmak üzere başka yerlerde de üretilir. Nişasta oranı % 18-19’dur. Yemeklik ve püre için kullanılır Hastalıklara di- rençsizdit Yumrular yuvarlak, kabuğu kahverengi, eti san ya da açık sandır; Samsun patsissi, boyu oldukça yüksektiı; dikine büyüt Çiçekleri az kırmızılı, menekşeli, beyazdır Nişasta oranı % 16-18’dir. Yumrulannın kabuğu kahverengi, eti san, biçimi yuvarlaktır. Daha çok SamsurvOrdu yöresinde yetişir; Ödemiş patatesi, İzmir ve Ödemiş çevresinde yetişir. Ülkemizin sankızdan sonra en lezzetli yemeklik türü olarak kabul edilir. Nişasta oranı % 15-165 arasındadır Hastalıklara dirençlidir.
Geç yetişen çeşitler: Nallıhan kırmızı patatesi, Sinop kırmızısı, Kemaliye kırmızısı, Ödemiş çukaraköz patatesi; çok geç yetişenler arasında Mucur patatesini saymak gerekir Nişasta oranı % 16-18’dir. Kırşehir civarında fazla yetişir, Ankara'da da üretilmiştir. Yuvarlak sarı etlidir.
Bölge koşullanrıdan çıkarak ülke koşullanna daha iyi uyan ve verimi daha yüksek patates ürünü elde etmek için Avusturya, Almanya, Hollanda gibi ülkelerden yeni tohumlar getirtilerek geniş kapsamlı çalışmalar yapılmaktadır.
Dünya patates üretimi yılına göre 230- 300 Mt arasında değişir (1991'de 265 Mt). Bu üretimin % 90’ı başta Rusya ve Ukrayna olmak üzere Avrupa ülkelerince sağlanır. Rusya ve Ukrayna toplam üretimin yaklaşık % 25’ini sağlar, onların arkasından Çin, Polonya, ABD, Almanya, Hindistan, Hollanda, Ingiltere, Fransa, ispanya ve Türkiye (4-4,5 Mt) gelir.
—Zootekn. Patates evcil hayvanların (domuz, gevişgetirenler) yem raconunda yer alır. Enerji bakımından zengin (1 kg’ı 0,2 -05 kg kuru ota bedeldir), azotlu madde bakımından çok fakirdir. Pişirme sindirimini kolaylaştım: Batılı ülkelerde eskiden saklamak için kaynattıktan sonra silolama yöntemi kullanılırdı. Günümüzde gittikçe kurutarak depolama yeğlenmektedir.
Kaynak: Büyük Larousse
X-Sözlük Konusu: ne demek anlamı tanımı.
