NEYa. (fars. ney, nay). Müz. Türk, İran ve arap müziklerinde kullanılan başlıca üflemeli çalgı. (Bk. ansiki böl.)
—Esk.
1. Kamış, saz.
2. Ney üflemek, ney çalmak.
3. Nayveş, ney gibi. || Nay-ı ruyin ya da nay-ı ruyine, eskiden savaşlarda çalınan nefire benzer tunç boru. || Nay-ı enban, tulumlu ney, gayda. || Nay-ı türki, zurna. || Ney ü nuş, ney ve şarap.|| Neyistan, neysitan, neyzar, sazlık, kamışlık. || Ney-pare, kamış parçası; kalem, || Ney-süvar, küçük, genç sevgili.
—Esk. anat. Nay-i bini, burun deliği. || Nay-ı gülü, boğaz, gırtlak.
—Esk. bot. Kamış, saz.
—ANSİKL. Boğum yerleri açılan bir kamışa, belli aralıklarla, 6'sı önde olmak üzere 7 delik açılarak yapılan çalgının, üflenen ucuna, genellikle boynuzdan ya da fildişinden konik bir başpare takılır. Kamışın dokuz boğumlu olmasına dikkat edilir. Öbürleri tümüyle, en üstteki boğum ise yarım açılır. Kamışın her iki ucuna, çatlamaması için parazvane denilen madeni yüzükler takılır. Ses alanı üç oktava yakındır. En pes sekizlideki seslere dem sesleri adı verilir. Çalgı, yaklaşık 45°'lik bir açıyla tutularak çalınır. Doğu müziğine özgü sesleri elde etmek için delikleri yarım ya da çeyrek açmak gerekir. Kimi perdeler de, baş hafifçe eğilerek bulunur. Mevlevi müziğinin iki ana çalgısından biri olan (öbürü kudüm) ve mevlevilerce kutsal sayılan ney, dindışı müzikte de yaygındır.
Çeşitli boyda neyler vardır. Bunlar özel adlar taşırlar (peşten tize doğru: bola- henk, davut, şah, mansur, ktzneyi, müstahsen, sipürde vb.). Bunlar, türk müziğindeki akortların (ahenklerin) da adıdır. 7'sinin temel sesi natürel sesler, 5’ininki de diyezli sesler olan 12 boy ney vardır. Temel sesi diyezli bir ses olan neylere mabeyn denir. Bu 12 çeşit neyin, boyu yarı yarıya kısa olan nısfiye’leri de vardır. Bolahenk, davut gibi çok uzun ve çalması çok zor olan neylerin, daha çok nısfiyeleri kullanılır.
NEY, -yyl sıf. (ar. neyy). Esk. Pişmemiş, çiğ et için kullanılır.
Kaynak: Büyük Larousse
Ney Nedir?
