Asalak Ayıklayıcı Balıklar

ASALAK AYIKLAYICI BALIKLAR.

Birçok hayvan gibi balıklar da asalakların saldırısına uğrayabilir. Çoğu kez bit gibi küçük canlılar derilerine, pullarına ya da solungaçlarına yapışarak balıkların eti ve kanıyla beslenir (bak. Asalak ve Çürükçül Canlilar). Asalak ayıklayıcı balıkların görevi, adlarından da anlaşılacağı gibi bu asalakları temizlemektir. Bu küçük balıklar daha büyük balıkların sırtında yüzerek dışasalakları, ölü deri parça­larını ve pullan, yaralardaki pislikleri büyük bir ustalıkla ayıklayıp yerler. Hatta bazı asalak ayıklayıcılann balığın ağzına ve solun­gaç boşluklarına girerek buralardaki küçük zararlılan temizlemesi de olağandır.

Bilim adamları, asalaklann konağı olan büyük balıkların kendilerini küçük balıklara temizletmek üzere belli yerlerde sıraya girdik­lerini anlatan öykülere uzun zaman inanmak is mediler. Ama 1940'larda çekilen aynntılı bir belgesel film bu öykülerin doğru olduğunu gösterdi. O günden beri de bu konuda pek çok bilimsel araştırma yapıldı.

Asalak ayıklayıcı balıkların büyük bölümü tropik denizlerde, özellikle mercan kayalıkla­rının çevresinde yaşar (bak. mercan resifi). Bunların çoğu canlı renklerle bezenmiş küçük ve ince yapılı balıklardır. Örneğin lapinagille-rin birçok türü büyük balıkların asalaklarını ayıklayarak beslenme alışkanlığındadır. Ayn-ca bazı berberbalığı ve melekbalığı türleri de asalak ayıklayıcı olarak tanınır. Tatlı su balık lan arasında çok yaygın olmayan bu davranış, Asya denizlerinde yaşayan bir sihlid türünde (Eutroplus maculatus) gözlenmiştir.

Sualtında çekilen filmlerde, asalaklarını te­mizletmek isteyen balıkların tıpkı bir berber dükkânının ya da bir temizlik istasyonunun önünde kuyruğa giren müşteriler gibi bazı yerlerde toplandıkları açıkça görülüyordu. Balıkları bu "temizlik istasyonu"na çeken şey, büyük olasılıkla asalak ayıklayıcının ya­şadığı bir oyuğun yakınındaki renkli bir mer­can kolonisi ya da bir denizşakayığıdır. Asa­lak ayıklayıcılar da bir yandan baş aşağı dans ederek ya da kuyruklarının üstünde dik durup sallanarak "müşteri çekmeye" çalışırlar.

Büyük balıklar bu gösteriyi ilgiyle izleyerek sıranın kendilerine gelmesini sabırla bekler­ler. Bunlardan bazıları derinlerde yaşayan balıklardır ve yalnızca temizlenmek için sığ sulara yüzmüşlerdir. Bazıları da sürüden bir süre için ayrılarak temizlenmeyi bekleyen sığ su balıklarıdır. Asalakların konağı olan balık genellikle temizlikçi balıktan çok daha büyük­tür ve onu kolayca yiyebilir. Ama, tam tersine, asalak ayıklayıcının rahatça çalışabil­mesi için yüzgeçlerini uzatıp ağzını ve solun­gaç kapaklarını açarak hareketsiz durur.

Asalak ayıklayıcı, büyük balığın çevresinde yavaş yavaş dolanarak cımbıza benzeyen ince ağzı ve keskin dişleriyle istenmeyen maddele­ri koparır. İşini bitirdiğinde, asalaklarından temizlenen balığın yerini sıradaki bir başka balık alır. Bazen çok iri balıkları temizlemek için birkaç asalak ayıklayıcı aynı anda çalış­maya koyulur.

Asalak ayıklayıcı bir lapina, tropik denizlerde yaşayan büyük bir balığın ağzındaki asalakları temizliyor. Büyük balıklar kendilerini asalaklardan kurtaran bu küçük balıklara hiç zarar vermezler.