Çaylak (Accipitridae)

Çaylak
MsXLabs.org & Temel Britannica

Çaylak, atmacagiller (Accipitridae) familyasının Milvinae, Elaninae ve Perninae alt familyalarından uzun çatalkuyruklu yırtıcı kuşların ortak ismidir.

Sponsorlu Bağlantılar

Yaklaşık 60 cm boyunda, yavaş ve yumuşak uçuşlu, çengel gagalı kuşlar olan çaylak cinsi üyeleri, daha çok açık alanlarda yaşar, zaman zaman avlanırlarsa da, çoğunlukla leş yerler. Cinsin örnek türü çaylak ya da Kızıl çaylak (Milvus milvus), Orta Çağ'da Avrupa kentlerinde leşleri ortadan kaldırdığı için korunmuş, günümüzde kırsal kesime çekilmiştir. Kara çaylak (Milvus nigrans), Afrika, Avustralya ve Avrasya'da hala çok yaygındır.

Bilimsel Sınıflandırma

• Alem: Animalia (Hayvanlar)
  • Şube: Chordata (Kordalılar)
    • Sınıf: Aves (Kuşlar)
      • Takım: Falconiformes (Gündüz yırtıcıları)
        • Familya: Accipitridae (Atmacagiller), Vieillot, 1816
          • Alt familyalar
            • Elaninae
            • Perninae
            • Milvinae

Çaylak, atmaca, şahin ve kartalla aynı familya (Accipitridae) içinde sınıflandırılan yırtıcı bir kuştur. Atmacadan daha ince yapılı olan çaylakların uzunluğu genellikle 45-61 cm arasında değişir, ama bazıları çok daha iridir.
Akrabası olan öteki yırtıcı kuşlar gibi çayla­ğın da gagası kancalı ve aşağıya doğru kıvrık­tır. Uzun ve dar kanatları havada hızla süzülerek avının üzerine atlamasına ya da yavaş yavaş kanat çırparak uçmasına olanak verir. Çaylakların kuyruğu türlerin çoğunda uzun ve çatallıdır. Avlarını tutup yakalamaya uyarlanmış pençelerinde sivri ve çengel biçi­minde tırnakları vardır.
Milvinae altfamilyasını oluşturan çaylak türleri gerçek çaylak olarak bilinir. Bu çay­lakların gagaları öbür türlerinkinden da­ha dar, üst bölümünün kenarı da tırtıklı­dır. Türkiye'de yaşayan çaylaklar bu grup­tandır.
Çaylak türlerinin çoğu küçük kemiriciler, böcek, kurbağa, yılan, kertenkele ve küçük kuşlarla beslenir. Bazılarının beslenme davra­nışları çok ilginçtir. Örneğin Avustralya'ya özgü kara göğüslü çaylağın (Hamirostra melanosternon) başlıca besini tavşan ve kertenke­ledir; ama yüksekten kayaların üzerine atıp kabuklarını kırdığı devekuşu yumurtalarını yediği de görülür. Brahman çaylağı (Haliastur indus) gibi bazı türler balık ve çöp yiyerek beslenir. Gerçek çaylaklar içinde bir grup oluşturan salyangoz çaylakları ise Yenidünya' da yaşar ve yalnızca salyangoz yerler. Orak biçimli dar ve kıvrık gagaları salyangozları kabuklarından çıkarmaya yarar.
Çaylakların renkleri soluk kırmızımsı kah­verengiden karaya kadar değişir. Türlerin çoğu beyaz, turuncu ve kara lekelerle süslü­dür. En iyi bilinen iki tür, Türkiye'de de yaşayan kara çaylak (Milvus migrans) ile kızıl çaylaktır (Milvus milvus). Avrasya, Afrika ve Avustralya'da yaşayan kara çaylak Akdeniz ve Karadeniz kıyıları dışında Türkiye'nin hemen her yöresinde bulunur. 55-60 cm uzunluğundaki bu kuşun gövdesi koyu kahve­rengi, başı daha açık renklidir. Leş, küçük memeliler, kuş, sürüngen, böcek ve ölü balık yer. Avrupa, Kuzey Afrika ve Batı Asya'da
bulunan 60-66 cm uzunluğundaki kızıl çayla­ğın tüyleri kızıl kahverengidir. Başı ile kuyruk ve kanat altları beyaza çalar. Doğu Anadolu'da da az sayıda bulunan kızıl çaylağın beslen­me ve üreme davranışları kara çaylağa ben­zer. Bu tür göç sırasında ve kışın daha çok görülür.
Oldukça zarif görünümlü olan kırlangıç kuyruklu iki çaylak türünden biri Amerika kıtasında, öteki Afrika'da yaşar. Bu türler uzun kanatları ve kırlangıç kuyruğuna çok benzeyen uzun kuyruklarıyla dikkat çeker.
Çaylaklar yuvalarını yüksek ağaçlarda, ge­nellikle gevşekçe üst üste konmuş kuru dal, yosun ve başka bitki artıklarıyla yaparlar. Türlerin çoğunda dişi, sayıları ikiden beşe kadar değişebilen düz beyaz ya da benekli yumurtalar bırakır. Yavrular dört hafta ya da daha uzun bir süre sonra yumurtadan çıkar. Çaylak türlerinden çoğunun sayısı gittikçe azalmaktadır.

Morpa Genel Kültür Ansiklopedisi & MsXLabs

Çaylak (Accipitridae)


Tavuk büyüklüğünde, yırtıcı bir kuş (Milvus). Uzun kanatlı, çengel gagalı, az çok kızıl karışımı esmer tüylü ve çatal kuyrukludur. Küçük kuşları ve fare gibi hayvanları avlayarak beslenir. Zararlı şeylerle beslendiği için Orta Çağ'da kutsal sayılır ve korunurdu.