Arama

Moğolistan ve Moğolistan Tarihi

Güncelleme: 11 Haziran 2013 Gösterim: 21.318 Cevap: 4
kompetankedi - avatarı
kompetankedi
VIP Bir Dünyalı
5 Ekim 2006       Mesaj #1
kompetankedi - avatarı
VIP Bir Dünyalı
Moğolistan'da yaşayan Proto-Moğolları ve Tunguzları; Türklerin kurduğu büyük Hun İmparatorluğu birleştirdi. Miladdan önce 3. yüzyıldan itibaren bölge Türklerin hakimiyetine geçti. On üçüncü yüzyılın başına kadar; Büyük Hun İmparatorluğu, Göktürk, Uygur, Karakutay devletleri hakim oldu. Cengiz Hanın birleştirip teşkilatlandırdığı kabilelerle, 1205'te Moğolistan'da ilk Moğol Devleti kuruldu.

Sponsorlu Bağlantılar
Cengiz Han, 1227'de ölünce Moğol İmparatorluğu oğulları arasında bölüşüldü. Moğolistan'a Ögedey ve Toluy'un neslinden hanlar, 1634 yılına kadar hakim oldu. 1634'te Mançu Hanedanının hakimiyetine geçti. On yedinci yüzyılda Çarlık Rusyası, bölgeyi kontrolüne almak için teşebbüslere başladı. On sekizinci yüzyılda Moğolistan'da Rus ve Çin yanlılarının mücadelesi başladı.

Moğol prenseslerinin Çinliler gibi yaşaması Moğolistan'da milliyetçilik akımının başlamasına sebep oldu. Katolik misyonerlerinin faaliyetleriyle Moğolistan'da Hıristiyanlaşma başladı. Misyonerler Uzak Doğu'da dayanak noktası elde etmek ümidiyle Moğolistan'ın istiklalini müdafaa ettiler. İstiklal fikri yayıldı. Yirminci yüzyılda.

1912'de Çin'de Mançu hanedanının yıkılmasıyla Moğol prensleri Rusların da yardımıyla Moğolistan'ın istiklalini ilan ettiler. Çinlilerle mücadeleye girişen Moğolistanlılar, 1915'te Çin'e de istiklallerini tanıttılar. Çin-Japon savaşında Moğolistan'da yeraltı faaliyetiyle komünist hareket başlatıldı. Japonya'nın Kuzey Çin'e girmesiyle 1935-1937'de Moğolistan da işgale uğrayarak, mahalli muhtar bölgeler kuruldu.

1945'te İkinci Dünya Savaşınin bitmesiyle ülkedeki istiklal yanlısı teşkilatlar faaliyetlerini komünizm paralelinde devam ettirdiler. Komünizme karşı mücadele eden teşkilatların zayıflatılmasıyla İç Moğolistan, Çin'in hakimiyetinde muhtar hale getirildi. İkinci Dünya Savaşından sonra dış Moğolistan'da, ABD ve İngiltere'nin tavsiyesiyle, Moğolistan Halk Cumhuriyeti kuruldu.

20 Ekim 1945'te referandumla istiklalini ilan eden Moğolistan, önce Milliyetçi Çin tarafından tanındı. 1946'da Moğolistan Halk Cumhuriyeti ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği aralarında ittifak imzalandı. 1961'de Birleşmiş Milletler Teşkilatına kabul edildi.

Sovyetler Birliğindeki ve Doğu Avrupa'daki komünist yönetimlerinin çöküşü komünizmle idare edilen Moğolistan'ı da etkiledi. 1990'da çok partili sisteme geçilerek; ekonomik, sosyal ve siyasal reformlar yapıldı. Temmuz 1990 ilk çok partili seçimler yapıldı. Moğolistan'da bulunan Rus birlikleri yapılan anlaşma sonucu geri çekildi.

*
BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 1 üye beğendi.
Son düzenleyen kompetankedi; 24 Mart 2007 15:16
Misafir - avatarı
Misafir
Ziyaretçi
27 Ekim 2006       Mesaj #2
Misafir - avatarı
Ziyaretçi
Moğolistan
MsXLabs.org & Vikipedi, Özgür ansiklopedi
Sponsorlu Bağlantılar
jpgsa0
Ad:  123.JPG
Gösterim: 1191
Boyut:  27.5 KB
Moğolistan, Orta Asya ile Doğu Asya arasında yer alır. Coğrafya bakımından Türklerin ana yurdu olan bölge tarihimiz açısından da çok önemlidir. Moğolistan, Rusya Federasyonu ve Çin arasında yer almaktadır. Kuzeyinde Rusya Federasyonu'na bağlı özerk cumhuriyet ve bölgeler yer alır. Bunlar Altay, Hakas ve Tuva Özerk Cumhuriyetleri ile Buryat Özerk Bölgesi'dir. Güneyinde ve doğusunda ise Çin Halk Cumhuriyeti yer alır. Çin yönetimindeki Doğu Türkistan, İç Moğolistan ve Mançurya ile sınırı vardır.
Moğolistan, coğrafya olarak üç parçaya bölünmüştür. Bunlar bağımsız Moğolistan Halk Cumhuriyeti, Çin'e bağlı İç Moğolistan ve Rusya'ya bağlı olan Buryat Özerk Bölgesi'dir.
  • Devlet: Cumhuriyet
  • Cumhurbaşkanı : Nambaryn Miyeegombyn Enkhbayar
  • Başbakan: Enkhbold
  • Yüzölçümü: 565.500 km²
  • Nüfus: [/791.272 (7/ 2005)
  • Para: Tugrik
  • Vakit: + 7, UTC + 8
  • Ulusal marşı: Bügd Nairamdakh Mongol
Tarihi
Moğolistan’da yaşayan Altay halklarını; Türklerin kurduğu büyük Hun İmparatorluğu birleştirdi. Mîladdan önce 3. yüzyıldan itibâren bölge Türklerin hâkimiyetine geçti. On üçüncü yüzyılın başına kadar, Büyük Hun İmparatorluğu, Apar (Avar, Juan-Juan), Göktürk, Uygur, Karahitay devletleri hâkim oldu. Cengiz Han'ın birleştirip örgütlediği kabîlelerle, 1205’te Moğolistan’da ilk Moğol Devleti kuruldu (Bkz. Moğollar). Cengiz Han'ın kurmuş olduğu Moğol Devleti'nin adı, ulus olarak Moğolları değil, bölge halklarını anlatmaktaydı. Zatan ondan önce Moğol sözcüğü kullanılmamaktadır. Cengiz Han, 1227’de ölünce Moğol İmparatorluğu oğulları arasında bölüşüldü. Moğolistan’a Ögedey ve Toluy’un neslinden hanlar, 1634 yılına kadar hâkim oldu. 1634’te Mançu Hânedanının hâkimiyetine geçti. On yedinci yüzyılda Çarlık Rusyası, bölgeyi kontrolüne almak için girişimlere başladı. On sekizinci yüzyılda Moğolistan’da Rus ve Çin yanlılarının mücâdelesi başladı. Moğol prenseslerinin Çinliler gibi yaşaması Moğolistan’da milliyetçilik akımının başlamasına neden oldu. Katolik misyonerlerinin faaliyetleriyle Moğolistan’da Hıristiyanlaşma başladı. Misyonerler Uzak Doğu’da dayanak noktası elde etmek ümidiyle Moğolistan’ın bağımsızlığını desteklediler. Bağımsızlık düşüncesi yayıldı. 1912’de Çin’de Mançu hânedanının yıkılmasıyla Moğol prensleri Rusların da yardımıyla Moğolistan’ın bağımsızlığını ilân ettiler. Çinlilerle mücâdeleye girişen Moğollar, 1915’te Çin’e de bağımsızlıklarını tanıttılar. Çin-Japon Savaşında Moğolistan’da yeraltı faaliyetiyle komünist hareket başlatıldı. Japonya’nın Kuzey Çin’e girmesiyle 1935-1937’de Moğolistan da işgâle uğrayarak, mahallî muhtar bölgeler kuruldu. 1945’te İkinci Dünya Savaşının bitmesiyle ülkedeki bağımsızlık yanlısı örgütler faaliyetlerini komünizm paralelinde devam ettirdiler. Komünizme karşı mücâdele eden örgütlerin zayıflatılmasıyla İç Moğolistan, Çin’in hâkimiyetinde muhtar hâle getirildi. İkinci Dünya Savaşından sonra dış Moğolistan’da, ABD ve İngiltere’nin tavsiyesiyle, Moğolistan Halk Cumhuriyeti kuruldu. 20 Ekim 1945’te referandumla bağımsızlığını ilân eden Moğolistan, önce Milliyetçi Çin tarafından tanındı. 1946’da Moğolistan Halk Cumhuriyeti ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği aralarında ittifak imzalandı. 1961’de Birleşmiş Milletler Örgütüne kabul edildi. Sovyetler Birliği'ndeki ve Doğu Avrupa’daki komünist yönetimlerinin çöküşü komünizmle yönetilen Moğolistan’ı da etkiledi. 1990’da çok partili sisteme geçilerek; ekonomik, sosyal ve siyasal reformlar yapıldı. Temmuz 1990 ilk çok partili seçimler yapıldı. Moğolistan’da bulunan Rus birlikleri yapılan anlaşma sonucu geri çekildi.

Fizikî yapı
Moğolistan Halk Cumhûriyetinin arâzisinin büyük bölümü yayla görünümündedir. Yalnız ülkenin güneydoğusunda Gobi Çölü yer alır. Devletin doğudan batıya uzunluğu 2367 km, kuzeyden güneye ise 1258 kilometredir. Ortalama yüksekliği 1580 m olan bu dağlık ülkenin kuzey batısı güneydoğuya nazaran daha yüksektir.
Ülkenin içinde ve sınırlarında birçok dağ silsilesi yer alır. Rusya ile kuzeybatı sınırı boyunca Tanno-Ola Sıradağları yükselir. Kuzeydoğuda Kentei Dağları vardır. Ülkenin batı iç kısmında Hangay Dağları yer alır. Moğolistan ve Gobi Altayları batıdan güneydoğuya doğru Çin sınırı yakınlarına kadar uzanır. Altayların en yüksek zirvesi olan 4653 m yüksekliğindeki Tabun Boğdo, kuzeybatıda ilk silsile üzerinde bulunur.
Kuzeydeki nehir vâdileri, bilhassa Selenga ve Orkun verimlidir. Kerulen Vâdisi, Doğu Moğolistan’a doğru geniş bir anayol meydana getirir. Çok sayıda tuz gölleri ve denize çıkışı olmayan nehirleriyle ülke topraklarının üçte ikisi, İç Asya’da suyunu dışarı akıtmayan havzada yer alır. Sâdece Kerulen ve Onon nehirleri Büyük Okyanus'a dökülür. Ülkenin belli başlı gölleri: Ubas Nor, Hara Usu, Airik Nor, Kirgis Nor ve Hubsugul’dur.

İklim
Moğolistan’ın büyük bölümünde, az yağış ve büyük sıcaklık değişikliklerine sâhip, sert bir kara iklimi hüküm sürer. Ekseriya yaz yağmurları şeklinde olan yağış, ülkenin değişik kısımlarında yılda 100 ilâ 300 mm arasında değişir. Aşırı soğukla gelen hafif kar, ülkenin kuzey kısmında devamlı donmuş olarak kalan, önemli bir kuşağı meydana getirir. Sıcaklık farkı oldukça büyüktür. Ulan Bator’da ocak ayındaki sıcaklık ortalaması -28°C, temmuz ayındaki ise 18°C’dir. En yüksek ve en düşük sıcaklıklar daha da büyüktür. Kışın ırmaklar ve göller donar. Kuvvetli toz ve kum fırtınaları görülür.

Doğal kaynaklar
Gobi hâriç, Moğolistan’ın büyük bölümü hayvancılığa imkân veren çimenlik ve çayır hâlindedir. Dağlar, kuzey batıdaki hâriç, genellikle çıplaktır (ağaçsızdır). Ülkenin çoğu bölgelerinde vahşî hayvanlar bulunur. Bunlardan bol miktarda bulunan büyük memeli hayvanlar arasında koyun, geyik, ren geyiği (bilhassa Hubsugul Gölü çevresinde) bâzı vahşî deve ve atlar sayılabilir. Her yerde bulunan dağ sıçanı (marmota) sistemli olarak kürkü için avlanır. Moğol Paleontolojistlerinin yaptığı keşifler, ülkede bol miktarda dinozor fosilleri bulunduğunu göstermektedir. Mâden kömürü, tungsten, bakır, molibden, altın, kalay ülkenin yeraltı zenginliklerini teşkil eder. Moğolistan bakır bakımından Asya’da birinci, dünyâda ilk on sırada yer alır.

Nüfus ve sosyal hayat
2.182.000’lik Moğolistan nüfusunun %76’sını Halha Moğolları, %8’ini diğer Moğollar, %5’ini Kazak Türkleri, kalanını diğer Türkler, Ruslar ve Çinliler meydana getirir.
Moğollar Turan ırkının klasik tiplerindendir. Bunların belirgin özellikleri, brekasefalik kafatası, kalın koyu ve kumral saç, seyrek sakal, ucu kalkık ve basık burun, çekik ve ela, kahve gözlerdir. Türklere en yakın milletdirler.
En kalabalık Moğol azınlık grupları, batı eyâletlerinde yaşayan Oryatlar ve Ulan Bator’un kuzeyinden îtibâren Sovyet sınırına kadar, esas olarak Selenga Vâdisinde oturan Buryatlardır. Güneydoğuda Dariganga Moğolları, kuzeybatıda Hubsugul Gölü yakınında Darhat Moğolları vardır.
Müslüman Kazak Türkleri, Moğol olmayan en kalabalık azınlık grubu olup ülkenin batı kesiminde muhtar bir arâziye sâhiptirler. Sınırlı sayıdaki Ruslar, Ulan Bator ve diğer yerleşim merkezlerinde bulunur. 10.000 civârındaki Çinli nüfus, ülkenin inşâat sektöründe önemli rol oynar.
Hızla şehirleşmekte olan Moğolistan’ın nüfûsunun günümüzde % 51,2’si şehirlerde yaşar. Geri kalanın çoğunluğu, sürüleri için otlak arayarak mevsimden mevsime göç eden göçebeler hâlindedirler. Göçebelerin yurt adı verilen çadırları bulunur.
Moğollar arasında en yaygın spor güreştir. Okçuluk ve at yarışlarının da yaygın olduğu ülkede, çocuklara küçük yaşta ata binmesini öğretirler.
Moğolların çoğunluğu Lama Budistdir. Türklerin çoğunluğu ise Müslümandır.
Moğolca çeşitli lehçelere ayrılır. En önemlisi Halhaların konuştuğu ve diğer bütün Moğollar tarafından anlaşılan lehçedir. Bu lehçe resmî lisan olarak kullanılır ve Rus alfâbesiyle yazılır. Okullarda Rusça öğretilir ve iki ülke arasında yüksek hükûmet çevrelerinde haberleşme vâsıtası olarak kullanılır. Okuma-yazma oranı % 95’tir.

Siyasi hayat
Ülke yönetiminde komünizm hâkim ise de Sovyetler Birliğinde başlayan Glasnost hareketi bu ülkeye de yansıdı. Tek partili düzene son verilmesi için Aralık 1988’de başlayan mitingler Ocak 1990’a kadar sürdü. Birçok siyasi parti kuruldu. Şimdiye kadar iktidarda olan Moğolistan Devrimci Halk Partisi, kendi bünyesinde büyük değişiklikler yaptı. Anayasa değiştirilerek başkanlık sistemi kabul edildi ve bir bölümü nispî temsille seçilen 50 üyeli sürekli yasama organı niteliğindeki Küçük Hural kuruldu. Büyük Hural ise 430 sandalyeden meydana geliyordu. Temmuz 1990’da yapılan seçimleri iç bünyesinde büyük değişiklik yapan MDHP, büyük çoğunlukla kazandı. Devlet Başkanı Büyük Hural üyeleri tarafından seçilir.
Moğolistan 18 eyâlete ve iki muhtar belediyeye ayrılır. Seçimler 4 senede bir yapılır. Seçmen yaşı 18’dir. Adlî işler, üyeleri dört yıllık süreyle Büyük Halk Meclisince seçilen, Anayasa Mahkemesince yürütülür. Meclisi 76 üyelidir.
Bütün erkek vatandaşlar, günümüzde 90.000 kişilik kuvvete ulaşan İhtilalci Halk Ordusunda askerlik yapmaya mecburdur.

Ekonomi
Eski Sovyetler Birliğine bağlı bir ekonomik yapı gösteren Moğolistan’da 1990’dan sonra ekonomik yapıda büyük değişiklik yapılan Moğolistan’da devlet işletmeleri aşamalı olarak özelleştirilmeye başlandı ve serbest pazar ekonomisine geçildi.
Moğolistan ekonomisi esas îtibâriyle hayvancılığa dayanır. Sayısız kampanya ve teşviklere rağmen, çiftlik hayvanlarının toplam sayısı 40 yıldır artırılamamıştır. 1931’de başarısız olarak kolektivizasyona girişilmiş ancak, 1950’de tamamlanmıştır. Bununla berâber çiftlik hayvanlarının % 20’si hâlâ özel teşebbüsün elindedir. Buğdayın çoğu kolhoz adı verilen devlet çiftliklerinde yetiştirilmekte, fakat hayvan yemi, şimdi solhoz adı verilen kollektif çiftliklerde üretilmektedir.
Moğolistan’da hafif sanayi, ülkenin her tarafında mevcuttur. Sanayisi esas îtibâriyle gıda, tekstil, kimyâ ve çimentoya dayanır. Yeni kurulan Darhan şehri, un fabrikası, depolama ve önemli ölçüde hafif sanâyiye sâhiptir. Ulan Bator’da, et paketleme ve hafif îmâlât sanâyi mevcuttur. Erdenet şehrinde Asya’da birinci, dünyâda ilk on sırada yer alan bakır mâdenleri işletilmektedir. Mâden kömürü ülke ihtiyaçlarını karşılamada kullanılmaktadır.
Et ürünleri ve yün, esas îtibâriyle Rusya’ya giden önemli ihraç ürünleridir. Erdenet şehrindeki bütün bakır ve molibden üretimi Moğol-Rus ticâretini dengelemeyi amaçlamıştır. Moğolistan Rusya’ya ayrıca kalsiyum flörür satmaktadır. İthâlatın büyük çoğunluğu (% 91) Rusya’dan yapılmaktadır. İhraç ürünlerinin % 75’i de Rusya’ya gitmektedir. Artik ithalat ve ihracatin buyuk cogunlugu Cine yapilmaktadir.
1956’da açılan ve Moğolistan ötesine giden demiryolu, ülkenin modern nakliyat anayoludur. Ulan Bator’u Sibirya ötesine giden anahatta bağlayan kuzey kısmı, yükün büyük kısmını taşır. Doğu Moğolistan’da 1930’larda askerî maksatlarla inşâ edilmiş kısa demiryolları vardır. Az miktarda karayolları mevcuttur. Fakat Moğolistan arâzisi ulaşıma imkân vermemektedir.
Rusya Cumhuriyeti Havayolları, Moskova ile Ulan Bator arasında direk uçuşlar yapmaktadır. Ülkenin iç havayolları başşehirle bütün eyaletler arasında bağlantı sağlar. Selenga Nehri ile Hubsugul Gölünde gemi ve mavnalar işlemektedir.
Son düzenleyen Efulim; 7 Ekim 2013 11:01 Sebep: Aktif linkler kapatıldı+ msj düzenlendi.
HipHopRocK - avatarı
HipHopRocK
Ziyaretçi
27 Nisan 2009       Mesaj #3
HipHopRocK - avatarı
Ziyaretçi
Halhalar

Halhalar, Moğol halklarının en büyük grubu. Moğolistan nüfusunun yüzde 75'ini oluştururlar. Halha dili ülke nüfusunun yüzde 90'ının yanı sıra ülke dışında da pek çok Moğol tarafından anlaşılır.
Geleneksel uğraşları çobanlık olan göçebe Halhalar Cengiz Han'ın ve ardıllarının yönetiminde savaşçı, egemen bir ulus oldular. Sonraki yüzyıllardaysa yayılan Rus ve Mançu imparatorlukları arasında sıkışıp kaldılar. Doğudakiler Mançulara boyun eğerek Çin'a katıldılar. Bunlar bugün Çin Halk Cumhuriyeti'nde yer alan İç Moğolistan'da yaşarlar. Batıdakiler ise 1920'lerden sonra giderek artan ölçüde SSCB'nin etkisinde kaldı.
Geleneksel Halha toplumunda akrabalık babayanlı, örgütlenme ise klanlar ve kabileler biçimindeydi. Yöneticiler yeteneklerine göre belirlenirdi. Evli oğullar çoğunlukla babalarına ve öbür erkek akrabalarına yakın otururdu. Toplumda soylulardan oluşan ayrı bir kesim belirmişti. Mançu egemnliği akraba gruplarının öneminin azalmasına ve Çin yönetim yöntemlerinin benimsenmesine yol açtı.
Çoğu Halhalar geleneksel olarak toplu göçebe kamplarında yaşarlar, yılda dört beş kez bir otlaktan öbürlerine göçerlerdi. Sosyalist yönetimler kolektifleştirme yoluyla hayvan üretimini artırmaya çalıştıysa da bu çabalar ciddi direnişle karşılaştı. Göçebeleri çiftçiliğe ve sanayi işçiliğine çekmek için de çalışmalar yürütüldü. 1970'lerin sonlarında nüfusun yüzde 25'ten çoğu bir sanayi kenti olan Başkent Ulaanbaatar'da (Ulanbator) yaşıyordu.
Geleneksel konutları ger (Türk dillerinde yurt ya da yurta) adı verilen yuvarlak keçe çadırdı. Kolayca katlanıp taşınabilen bu cadırlar, nüfus artışının konut yapımını aştığu Ulaanbaatar'da bile hala yaygın olarak kullanılmaktadır. Gıdaları hemen tümüyle et, süt ve öbür hayvansal ürünlerden oluşur. En gözde içkileri mayalanmış at sütü olan kımızdır.
Halhalar 17. yüzyılda ve sonrasında Tibet Budizmini benimsediler. 20. yüzyılın başlarında Moğol Tibet Budist manastırları çok güçlü ve varlıklıydı, ama 1960'lara gelindiğinde bunların çoğu kapatılmış ya da başka amaçlarla kullanılmaya başlamıştı. Halhaların özgün dinleri ise şamanizme dayalıdır.

180px MongolianRoyalty

Halha soyundan bir kadın

buz perisi - avatarı
buz perisi
VIP Lethe
9 Temmuz 2012       Mesaj #4
buz perisi - avatarı
VIP Lethe
Kalmuklar
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi

Bir Moğol topluluğu. Oyrat diye de adlandırılır. Müslüman olmayıp, Budizm ve Şamanizm gibi eski dinlerine bağlı kalan Moğollar'a Türkler tarafından Kalmuk denilmiştir. 15. yüzyılın başlarında Kalmuklar Mahmut Han önderliğinde bir hanlık çatısı altında birleştiler. Mahmut Han'ın oğlu Esen Han (1440-1460) zamanında bu hanlık daha da güçlendi. 18. yüzyılın başlarına dek birçok bölge devleti ve özellikle Kazaklarla çatışmalara giren Kalmuklar, en sonunda Çin'e doğru göç etmek zorunda kaldılar. Kalmuklar bu göç sırasında çok büyük kayıplar verdiler. 1917 Devrimi'nden sonra dillerini ve kültürlerini geliştirme olanağını elde eden Kalmuklar özerk bir cumhuriyet içinde birleştiler, fakat II. Dünya Savaşı sırasında Almanlar'la işbirliği yaptıkları için Kalmuk Cumhuriyeti kaldırıldı (1943). Kalmukistan 1957 yılında yeniden özerk bir cumhuriyet durumuna geldi. Başkenti Elista'dır. Yüzölçümü 76.100 km2, nüfusu 325.000.
BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 2 üye beğendi.
In science we trust.
AndThe_BlackSky - avatarı
AndThe_BlackSky
VIP VIP Üye
11 Haziran 2013       Mesaj #5
AndThe_BlackSky - avatarı
VIP VIP Üye
Moğolistan / Coğrafyası
Moğolistan, Asya'nın kuzey kesiminde kara ülkesi. Kuzeyde Rusya Federasyonu, doğu, güney ve batıda ise Çin Halk Cumhuriyeti ile çevrilidir. 1.566.500 km²'lik yüzölçümüyle Asya'nın sekizinci büyük ülkesidir. Doğu-batı doğrultusunda 2.410 km boyunca uzanır; kuzey-güney doğrultusunda en geniş yeri 1.255 km'yi bulur.

Yüzey Şekilleri

Ortalama yüksekliği 1.600 m'yi bulan Moğolistan'ın yaklaşık altıda beşi zengin çayırların kapladığı hafif dalgalı steplerden oluşur. Fiziksel özellikleri bakımından ülke üç ana coğrafi bölgeye ayrılır: Kuzeyde birer parmak gibi iç kesimlere sokulan sıradağlar, bu dağların arasında yer alan havzalar ve güneyde uzanan dev plato ve çöl kuşağı.
Jeolojik oluşum bakımından yakın dönemdeki yükselmelerle ortaya çıkan dağlar batıdan doğuya doğru üç ayrı kuşak olarak sıralanır. En yüksek ve en uzun kuşağı oluşturan buzullarla kaplı Altay Dağları, kuzeybatı-güneydoğu doğrultusunda yaklaşık 1.600 km boyunca uzanır. Ortalama 3.300*4.200 m yüksekliğinde bir dizi doruğun yer aldığı kuzey ve batı kesimine göre doğu ve güney kesimi pek sarp sayılmaz. Ülkenin en yüksek noktası Mönh Hayrhan Dağı (uul) (4.362 m), Altay sisteminin başlıca kolu olan Moğol Altayları'nda yer alır. Sistemin ikinci büyük kolu Gobi Altayları olarak bilinir. Altay Dağlarıyla aynı doğrultuyu izleyen ikinci dağ kuşağının belkemiğini Hangay Sıradağları (nuruu) oluşturur. Ülkenin orta kesiminde yer alan bu sistem masif yapısıyla ayırt edilir ve 3.600 m'yi geçen birkaç doruğu kapsar. Bu dorukların en yükseği Otgon Tenger Dağıdır (4.031 m). Üçüncü dağ kuşağını oluşturan Hentiy Dağları Ulan Bator'un kuzeydoğusuna düşer ve güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda uzanır. Öteki kuşaklara göre daha küçük ve alçaktır; yüksekliği 1.950-2.400 m arasında değişir. Dağların arasında ağızları genellikleri birikintilerle tıkanmış çok sayıda havzaya rastlanır. Ülkenin kuzeybatısında Altay ve Hangay dağlarıyla Rusya sınırındaki dağlar arasında sıkışmış olan ve Büyük Göller bölgesi olarak bilinen bir havza kompleksi yer alır. Bu bölgedeki göllerin sayısı 300'ü geçer. Bir başka havza kompleksi de Hangay Sıradağlarının doğu yamaçlarıyla Hentiy Dağlarının batı etekleri arasında yer alır. Bu bölgenin güney kesimindeki verimli Orhon Nehri havzası eski yerleşik kültürlerin beşiği olarak önem taşır. Daha kuzeyde Hangay Sıradağlarının eteklerinden başlayan Horgo bölgesinde çok sayıda volkanik göl bulunur. Kuzey sınırı boyunca uzanan Hövsgöl bölgesi ise yeraltı sularının oluşturduğu dev mağaralarıyla ünlüdür.

Moğolistan'ın doğu kesimi tepelik steplerle kaplıdır. Yer yer rastlanan küçük masif kütlelerde sönmüş yanardağların konileri hemen göze çarpar. Dariganga yöresinde bu tür yanardağların sayısı 22'yi bulur. Güneyde ülke topraklarının yaklaşık üçte birini kaplayan yarı kurak Gobi Çölü genelde taşlık kaplı bir yapı gösterir; kumlu alanlar toplam yüzeyin ancak yüzde 3'ünü oluşturur. Gobi'nin ilginç yüzey şekilleri arasında dev bazalt sütunlar, Gov Gurvan Sayhan (Gobi'nin Üç Güzeli) olarak bilinen üç küçük dağ sırası ve kayalık uçurumların çevrelediği ünlü Yelyn Am (Kondorlar Vadisi) sayılabilir.

Sismik hareketlerin sık sık görüldüğü Moğolistan'da bazen çok şiddetli depremler de olur. Ama nüfus yoğunluğunun düşüklüğü nedeniyle depremlerin yol açtığı yıkım büyük boyutlara ulaştı.

800pxmapofmongoliatopog

Akarsular ve Göller


Moğolistan'ın en büyük akarsuyu olan Selenge (Selenga) Nehri ortakuzey kesimde yaklaşık 282.000 km²'lik bir alanın sularını toplar. Rusya sınırını şarak Baykal Gölüne dökülen Selenge'yi başta Delger, İder ve Orhon olmak üzere birçok kol besler. Ülkenin doğusundan geçen Onon ve Kerulen nehirleri Moğolistan sınırları dışında Büyük Okyanusa dökülen nehirlerle birleşir. Kaynağını Altay Dağlarındaki buzullardan alan Hovd Nehri, sularını Har Us Gölüne boşaltır. Özellikle kuzey kesimde gölleri besleyen birçok küçük akarsu vardır; daha çok yeraltı sularının bulunduğu güneydeki mevsimlik yüzey suları ise çöllerde kaybolur.
Orta Asya'nın en derin (238 m) gölü olan Hövsgöl, aynı zamanda ülkenin en büyük tatlı su gölüdür. Tuzlu bir göl olan Uvs Gölü yaklaşık 3.330 km²'yi kaplar. Öteki büyük göller arasında Buir, Har, Hyargas ve Ulaan gölleri sayılabilir. Hangay Sıradağlarının başlıca batı yamaçlarındaki Bayan Gölü sarısı kumsalları ve zengin hayvan varlığıyla en güzel göllerden biridir.

İklim


Moğolistan'da sık ve yaygın sıcaklık değişiminin yanı sıra son derece düşük yağış miktarıyla belirlenen sert bir kara iklimi hüküm sürer. Kışlar soğuk ve kuru, kısa süren yazlar ise sıcak geçer. Günlük sıcaklık farklılığı bazen 13°C'ye kadar ulaşır; kum ve dolu fırtınaları birdenbire ortaya çıkabilir. İklimin birbaşka çarpıcı özelliği bir yıl içinde açık ve güneşli gün sayısının ortalama 220-260 arasında değişmesidir. Yıllık ortalama sıcaklık kuzeydeki dağlık kesimde -2°C ile -3,5°C arasında değişirken, güneyde 4°C'dir. Ülke genelinde kış ortalama sıcaklığı -15°C ile -30°C, yaz ortalama sıcaklığı ise 10°C ile 26,6°C arasında değişir. Yıllık yağışların yaklaşık dörtte üçü temmuz ve ağustos aylarında düşer. Dağlık kesimde 250–375 mm arasında değişen yıllık yağış miktarı, Gobi Çölünde 125 mm'nin altına kadar iner.

Bitki Örtüsü ve Hayvan Varlığı


Kuzeydeki sık ormanlar genellikle Sibirya melezi, sedir, ladin, çam ve huşağacından oluşur. Dağların yüksek kesimlerindeki tayga ormanları daha yukarıda yerini ince otlara ve yer yer Alp kuşağı çiçeklerine bırakır. Güneydeki kurak alanların bitki örtüsü seyrek olmakla birlikte deve, keçi ve koyunları otlatmaya yetecek düzeydedir. Su kaynaklarının çevresinde karaağaç ve kavak kümelerine rastlanır.
Kuzyedeki ormanlar vaşak, değişik geyik türleri, kar parsı, yaban domuzu ve samur gibi hayvanları barındırır. Steplerde en çok Moğol ceylanına rastlanır. Yarı çöl alanlarda yabani bir koyun türü olan argalı, Asya yaban eşeği ve Asya yaban atı yaşar. Dağ ve su kuşları oldukça yaygındır. Nehirlerde ve tatlı su göllerinde alabalık, turnabalığı ve tatlı su levreği gibi balıklar bulunur.

Vikipedi, özgür ansiklopedi
BEĞEN Paylaş Paylaş
Bu mesajı 2 üye beğendi.

Benzer Konular

29 Eylül 2014 / Misafir Soru-Cevap
6 Ekim 2012 / Ziyaretçi Soru-Cevap
27 Aralık 2012 / mİsAfiR Soru-Cevap
7 Mayıs 2014 / _EKSELANS_ Mimarlık
24 Kasım 2009 / Kral_Aslan Mimarlık