Ziyaretçi
Hazar Denizi
Rusça KASPİYSKOYE MORE, Farsça DERYAYİ HEZER, dünyanın en büyük kapalı denizi. Avrupa’nın güneydoğu ucunda Kafkas Dağlarının doğusunda uzanır. Orta Asya’nın batısındaki uçsuz bucaksız düzlüklere egemendir.
Sponsorlu Bağlantılar
Hazar Denizinin uzun havzası, kuzeyden güneye yaklaşık 1.200 km boyunca yayılır. Buna karşılık ortalama genişliği yalnızca 320 km’dir. Yüzölçümü yaklaşık 371.000 km2’dir. Yüzde 80’inden çoğu eski SSCB sınırları içinde kalan kıyı çizgisinin öteki bölümü güneyde Elbruz Dağları eteklerinde İran sınırını oluşturur. Hazar’a dökülen üç büyük ırmak, hepsi de kuzey bölgelerini denize akaçlayan Volga, Ural ve Terek’tir. Bunların toplam yıllık akımı, Hazar Denizine dökülen tüm ırmak sularının yaklaşık yüzde 88’ini oluşturur.
Genellikle Hazar Denizinin dünyanın en büyük tuz gölü olduğu belirtilir. Ama bilimsel araştırmalar, bu denizin son jeolojik zaman olan Holosen Bölüme (y. 10 bin yıl öncesinden günümüze) değin Azak Denizi, Karadeniz ve Akdeniz yoluyla okyanuslara açık olduğunu göstermiştir. Hazar Denizinin fiziksel coğrafyasının tüm özelliklerini de bu etken belirlemiştir.
Hazar Denizinde çoğu oldukça küçük olmak üzere 50 kadar ada vardır. Genellikle Kuzey, Orta ve Güney Hazar olmak üzere üçe ayrılan havzası, büyük ölçüde deniz tabanı engebelikleri, kısmen de hidrolojik özelliklerce belirlenir. Kuzeydeki düz tortul ovası, ortalama 4-6 m derinliğiyle denizin en sığ bölümüdür. Orta kesim, dik batı yamacı ve daha az eğimli doğu yamacıyla düzensiz bir çöküntü oluşturur. Güneyi ise en derin noktası 1.024 m’ye inen bir çöküntüyle kaplıdır.
Kuzey Hazar, ılıman kara iklimi kuşağında, Orta Hazar’ın tümü ve Güney Hazar’ın büyük bölümü ise ılıman sıcak iklim kuşağında yer alır. Yaz aylarındaki hava sıcaklıkları, 24°C-26°C arasındaki ortalaması ve 44°C’lik maksimumuyla doğu kıyılarının çöl iklimine uygun düşer. Kış sıcaklıkları kuzeyde — 10°C ile güneyde 10°C arasında değişir. Ortalama yıllık yağış 200-1.700 mm arasındadır. Deniz yüzeyinden buharlaşma çok yüksektir ve yılda 1.000 mm’ye ulaşabilir. Bunun sonucunda, Volga ayağı yakınlarında yüzde 0,1 olan tuzluluk oranı, buharlaşmanın yoğun olduğu Karaboğaz Gölü Körfezinde yükselir.
Hazar Denizinin yüzölçümü ve derinliğindeki uzun dönemli dalgalanmalar yüzyıllardan beri izlenmektedir. Su düzeyindeki alçalmalar, ırmakların çekilmesinin ve buharlaşmaya yol açan iklim değişikliklerinin sonucudur. Bu doğal koşullara son zamanlarda Volga üzerine gölet yapımı ile ırmak sularının sulama ve sanayi için tüketilmesi ve yönlendirilmesi de eklenmiştir. Öteden beri iri mersinbalıklanyla ünlü olan Hazar Denizi son 20-30 yılda deniz düzeyinin alçalması ve uygun yumurtlama alanlarının kuruması yüzünden bu özelliğini büyük ölçüde yitirmiştir. 1940’larda ve 1950’lerde sürdürülen yoğun jeolojik araştırmaların ardından petrol ve doğal gaz bölgenin en önemli kaynakları olmuştur. Hazar Denizinin, bölgedeki ulaşım ağı içinde de çok önemli yeri vardır. Bakü (Azerbaycan), Astrahan ve Mahaçkala (Rusya Federasyonu), Krasnovodsk (Türkmenistan), Şevçenko (Kazakistan) ve Benderi Enzeli (İran) Hazar Denizindeki başlıca liman kentleridir.
BAKINIZ Hazar Denizi'ne Dökülen Akarsular
Son düzenleyen Safi; 6 Aralık 2018 23:06