Ak Delik (Kuasar) Nedir?

Kuasarlar

Evrende, ışıma güçleri, en yüksek olan cisimler, kuasarlardır. Spektrumlarının kırmızıya kayışına bakılacak olursa, tüm galaksilerden, katbekat daha parlak olan, yıldızımsı gök cisimleridir.

Kuasarlar, muazzam ölçülerde ışık yayan, küçük gök cisimleridir. Mesela, 3 milyar ışık yılı uzaklığında bulunduğu tahmin edilen 3C273 Kuasar'ı, tek başına, 1 milyar Gökada toplamı kadar ışık yaymaktadır. Kuasarların, süper yoğun bir karadelik olduğu, düşünülmektedir.

Kuasarlar, genelde; radyo, kızılötesi, x-ışını ve gamma ışını kaynaklarıdır. Ancak, x-ışını enerjisi, diğerlerinden daha fazladır. Kuasarlar, genellikle, çok uzak ışık kaynaklarıdır. Kuasarların, 1963 de keşfi, karadelikler üzerinde yapılan, kuramsal ve gözlemsel çalışmalarda, büyük gelişme sağlamıştır.

Bir karadeliği aramanın bir yöntemi de; görünmeyen, yoğun, büyük kütleli bir nesnenin yörüngesinde, dönen maddeleri araştırmaktır. Belki de, galaksilerin ve kuasarların merkezlerindeki dev karadelikler, en önemli karadelik çeşitleridir.

Karanlık Galaksileri Ortaya Çıkaracak

Bilim insanları, Evren’in oluşumuna tanık olmuş bir kuasarın yardımıyla 12 ' 'karanlık galaksiyi' tesbit etmeyi başardı.Gök bilimcilerin inandığı ilk teoriye göre, Evren ilk oluştuğunda, galaksilerin kaynağı olan gaz bulutlarıyla doluydu. Ancak nebula olarak adlandırılan bu kozmik yapıların tümü, sahip oldukları gazı yeterli güçte sıkıştırarak yıldızların oluşmasını sağlayacak kadar büyük değildi.

Bu durum, evrenin birçok köşesinde galaksi büyüklüğünde, çok az veya hiç yıldıza sahip olmayan, “karanlık galaksiler” oluşmasına neden oldu. Karanlık galaksileri bulmak son derece zor olsa da, Şili’deki Çok Büyük Teleskobu (VLT) kullanan bir grup gök bilimci, evrenin ilk günlerinde oluştuğunu düşündükleri 12 karanlık galaksi adayı keşfetmiş olabilir. Tesbitler doğru ise astronomi dünyası ilk galaksilerin oluşumu hakkında çok daha fazla bilgi edinebilir.

Monthly Notices of the Royal Astronomical Society dergisinde araştırmacılar Sebastiano Cantalupo, Simon J. Lilly, ve Martin G. Haehnelt imzasıyla yayımlanan araştırmada, uzayın karanlık köşelerinden birinde gözlemledikleri kuasar hakkında bilgiler sundu. Olağanüstü bir enerjiye sahip olan veçok büyük miktarda mor ötesi (UV) ışın saçan dev bir karadelik olan kuasar, saçtığı UV ile karanlık galaksilerdeki gazları az da olsa aydınlatmayı başarıyor.

Cantalupo ve meslektaşları, tesbit ettikleri karanlık galaksi adaylarının, Dünya’nın yakınlarındaki yıldızlara sahip galaksilerle aynı mesafede bulunan cüce galaksilerle aynı gaz yoğunluğuna sahip olduğunu düşünüyor. Gök bilimciler aynı zamanda, karanlık galaksilere ait olduğuna inandıkları gaz kütleleri tesbit etti.

Yıldızın Doğum Yeri ''Halo''
Gözlemlenebilir evren (LSS) teorisine göre, Evren’in ilk dönemlerinde, karanlık madde yerçekimsel kuvvetin etkisiyle “halo” olarak bilinen kümelerde yoğunlaştı (Uzayın yaklaşık yüzde 80’inin kaplayan karanlık madde, ışığı ne emiyor ne de yayıyor). Eğer bir halo, yeterli kütleye erişirse, zamanla dönmeye başlayan bir disk halini alıyor ve yıldız oluşum süreci başlıyor. Gök bilimciler, yeni doğmuş galaksilerde bu oluşumu birçok kez tesbit etti.

Ancak halo yeterli kütle ve büyüklüğe erişmezse, barındırdığı gaz sıkışmıyor ve yıldız oluşumu ya hiç başlamıyor, ya da yarım kalıyor. Yıldız oluşturmayan gaz bulutları, karanlık galaksiler olarak biliniyor ve düşük kütleye sahip halo’ların ortaya çıkma olasılığı daha yüksek kabul edildiği için, oldukça fazla sayıda karanlık galaksi olduğuna inanılıyor.

Gök bilimcilerin geliştirdikleri modele göre karanlık galaksilerin yine de yıldız oluşumunda rol oynama şansı var. Galaksilerin, birçok küçük galaksinin bir araya gelmesiyle oluştuğu da biliniyor. Kısaca, karanlık galaksiler de bu oluşumun içinde yer alabilir. Modelde, karanlık galaksiler ağırlıklı olarak doğal hidrojen içeren kozmik yapılar olarak gösteriliyor. Bu maddenin, galaksi oluşumlarında uzak mesafelerden gözlenmesi son derece zor.

Hidrojeni Aydınlatmak
Gök bilimciler, 1987’den bu yana süren çalışmalarda, güçlü UV yayılımının karanlık galaksilerdeki doğal hidrojeni 122 nanometre (1.22×10-7 metre) dalga boyunda aydınlatabileceğini keşfetti. Bu dalga boyu, Lyman alfa (Ly?) emisyonu olrak biliniyor. Dev karadelikler çok yüksek miktarlarda UV saçarken, evrenin oluşumunda ortaya çıkan ve hala aktif olanlarına kuasar deniyor.

Cantalupo ve ekibi, araştırmalarını HD0109-3518 kuasarını saran bölgeye odakladı. Gökteki en parlak kuasarlardan biri oaln HD0109-3518, saçtığı rasyasyon sayesinde etrafında bulunması olası karanlık galaksileri aydınlatabilecek kapasiteye sahip.

VLT’nin Focal Reduce teleskobu ve spektografını kullanan gök bilimciler, Ly? emisyonuyla 98 kozmik cisim belirledi. Yeni doğan yıldızların da önemli miktarda UV saçtığına dikkat eden gök bilimciler, yıldız oluşumu tesbit ettikleri gaz bulutlarını eledi. Astronomik görüntülerden kozmik cisimlerin listesini çıkarmak için kullanılan SExtractor programına başvuran araştırmacılar, kuasarın yakınlarında 12 karanlık galaksi adayı buldu. Bu galaksilerin, kuasarın içinde bulunduğu galaksinin dışında olduğu anlaşıldı. Radyasyon ile aydınlatılan galaksilerden üçünde, yerçekimsel kuvvetlerin çok tuhaf şekillere soktuğu gaz kümeleri tesbit edildi.

Gök bilimciler, HD0109-3518’den çok daha uzak bir kusasarın etrafında 13 karanlık galaksi adayı daha keşfetti ancak bulundukları mesafe nedeniyle keşfin doğruluğu kesinlik kazanmadı. Karanlık galaksi araştırmalarının devam etmesiyle, araştırmacılar galaksilerin oluşumları hakkında yeni bilgiler elde etmeyi umuyor.

Genel görelilik kuramına göre,Solucan delikleri, farklı boyutlara kapı aralayan zaman tünelleridir.Bir karadelik, solucan deliği ya da akdelikle sonlanabilir.Karadelik içerisine giren hiçbir madde dışarı çıkamadığı gibi akdelik içerisine de hiç bir şey giremez.Kısaca akdelikler, karadeliğe giren maddeleri(ışık,zaman,madde...vsvs gibi) püskürten bir kalkan gibi düşünülmüştür.