Protein eksikliği insan sağlığını nasıl etkiler?

protein eksikliği

Yetersiz protein alımı, doğrudan ya da dolaylı olarak dünyada başlıca ölüm nedenlerinden (özellikle çocuklarda) biridir. 6 ay -10 yaş arasındaki çocuk ölümlerinin yüzde 50’sinin protein eksikliğine bağlı olduğu sanılmaktadır. Bunun tipik örneği, protein ve kalori yetersizliği ile birçok vitamin eksikliğinin birarada bulunduğu tropikal ülkelerdeki kötü beslenmedir. Asya’nın, Afrika’nın, Latin Amerika’nın bütün tropikal ve astropikal-bölgelerinde, Büyük Okyanus’taki bazı adalarda ve Akdeniz ülkelerinin bir bölümünde raslanır.

NEDENLER

Bu kötü beslenmenin kaynağı azgelişmiş ülkelerin yoksulluğudur. Yoksulluk ve tek tip tarımın sonucu, bölgesine göre mısır, pirinç,: darı, manyoka gibi tek besine dayanan ve başka hiç bir besinin bulunmadığı bir beslenme dengesizliği oluşur. Okuma-yazma bilmemek, etle beslenmeyi engelleyen yasaklar gibi kültürel etkenler ve kentlerin çevresinde gecekondu yapımına, dolayısıyle de sağlık altyapısının eksikliğine yolaçan hızlı kentleşme, bu durumu daha da ağırlaştırır.

6 yaşında kötü beslenmiş küçük bir kız. 3 yaşındaki bir çocuğun boy ve kilosundadır. Zihinsel gelişiminin de aynı ölçüde etkilenmiş olması, yüksek bir olasılıktır.

TEŞHİS Klinik belirtiler

Hastalığın tipik biçimi kwashiorkor’dur (sonuçları sütün kesilmesinden 6-12 ay sonra ortaya çıkan bir çocuk hastalığı). Bebek doğduğunda kilosu yeterlidir ve memeyle beslendiği sürece iyi büyür. Süt kesildikten sonra önce kilo yitimi, iştahsızlık, dalgınlık ve saçlarda dökülme gibi bozukluklar ortaya çıkar. Biyolojik incelemeler, kan proteinlerinde orta derecede bir düşme bulunduğunu ortaya koyar.

Hastalığın bu evresindeki belirtilerin tümü, protein alınmasıyla düzeltilebilirler. Ama çoğunlukla, beslenme eksikliğinin evrimi sürer. Daha sonra apansızın eklenen kızamık, bronş-akciğer enfeksiyonu gibi bir enfeksiyon ya da asalak hastalığı, çocuğun durumunu ciddileştirir. Belirgin bir gelişme büyüme geriliği gösteren, büyük karaciğerli, asitli (karında sıvı bulunması) ve ödemli bir çocukla karşılaşılır. Bu görünüm hastalığa özgüdür. Zayıflamış olan kollar ve gövde, büyük bir karın ve direk gibi bacaklarla çelişir. Buna paralel olarak deri, mukoza ve saç bozuklukları ortaya çıkar. Dil yarıklıdır, papillaları silinmiştir. Saçlar cansız, düzdür; kolay kırılırlar. Ayrıca ishal başlar.

Tamamlayıcı muayeneler

Tamamlayıcı muayeneler ciddi bozukluklar gösterir: Kan protein düzeyi düşüklüğü (normali yüzde 7 gr iken, yüzde 4 gr’m altında); kan sodyum düzeyi düşüklüğü (hiponatremi); kan potasyum düzeyi düşüklüğü (hipokalyemi); kansızlık; v.b.

EVRİM

Çocuk hastaneye kaldırılıp, bu evrede yeniden beslenmeye başlanmazsa, enfeksiyon ihtilatları kısa’ süre sonra ölümle sonuçlanır. Ayrıca, etkili tedaviden sonra bile cücelik, zayıf bünyelilik gibi fiziksel izlere ve zihinsel bozukluklara raslanır.

HASTALIĞIN ÖTEKİ BİÇİMLERİ

Tropikal ülkelerde kötü beslenme, gebe kadınları ve büyük çocukları da etkileyebilir. Ama büyüme tamamlandıktan sonra, hastalığın sonuçları genellikle daha az tehlikelidir.

Hastalık, erişkinlerde aşırı bir zayıflama biçiminde belirir. Ayrıca kemik bozuklukları, saç ve diş dökülmeleri, özellikle de cinsel işlevi bozan birçok içsalgı bezi yetersizliği görülebilir.

Sağlığı düzeltmek için dünyanın her yanında beslenmenin düzeltilmesi gerekir. Resimde, Hindistan’ da bir toplum sağlığı hemşiresihinf bölge sebze ve meyvelerinin besleyici değerlerini vurgulayışı görülmektedir.

TEDAVİ

İyileştirici tedavi

Dengeli, yüksek kalorili ve proteinli bir beslenmeye dayanır. Rejimde protein kaynaklı kaloriden 3 kat çok, şeker kaynaklı kalori sağlamalıdır. İlk 3 günden başlanarak iştahı düzeltmek, ishalle ve birlikte bulunan enfeksiyonlarla savaşmak gerekir. Proteinler süt biçiminde ya da damardan amino-asit serumları biçiminde verilir. Ciddi kansızlıklarda hastaya kan verilmelidir. İkinci hafta, beslenme ağızdan (süt ürünleri, unlu ve şekerli besinler) sürdürülebilir. Daha sonra, besinler artırılarak ve çeşitlendirilerek tedavi pekiştirilir.

Önleyici tedavi

Dünya çapında çözümlenmesi ve iki bölümde uygulanması gereken bir sorun doğurur.

Tıbbi açıdan tedavi, tek besine dayalı rejimlerin dengelenmesine ve besinlere yüksek biyolojik değerli proteinlerin ve mutlak gerekli maddelerin (balık ve süt tozları, soya, v.b.) eklenmesine dayanır.

Toplumsal-ekonomik açıdan yaşama düzeyini yükseltmek, tarımı çeşitlendirmek ve yığınları eğitmek için okuma-yazma kampanyaları açmak gerekir.

SONUÇ

Kötü beslenme, tıbbın çerçevesini büyük ölçüde aşar. Dünya çapında sıkıntılı bir sorun doğurur. Gerçekten, açlık ve ekonomik geri kalmışlık birarada görülür ve «gelişmiş» diye nitelenen ülkelerle Üçüncü Dünya arasındaki uçurumun günden güne derinleştiği herkesçe bilinmektedir. Bu arada, protein yetersizliğine azgelişmiş ülkeler dışında raslandığı sanılmamalıdır. Daha az ciddi olmakla birlikte, gelişmiş ülkelerde de varolduğu bir gerçektir ve düşünüldüğünden daha sık raslanır. Özellikle toplumun en yoksul katlarında ve kimsesiz yaşlılarda görülür.