[KK] Jan Van Eyck

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)

- Sanat ww (https://www.msxlabs.org/forum/sanat-ww/)

- - Jan Van Eyck (https://www.msxlabs.org/forum/sanat-ww/15248-jan-van-eyck.html)

Jan Van Eyck, Flaman ressam�d�r (1390'a do�ru-1441). Jan Van Eyck, b�y�k bir olas�l�kla, Liege yak�nlar�ndaki Maaseik'te do�du. Kendisi kadar �nl� bir ressam olmayan a�abeyi Hubert Van Eyck'�n etkisiyle resim yapma�a ba�lad�� san�l�yor.

Gen� ya�ta Bayernli Johann'�n saray�na, daha sonra Bourgogne d�k� iyi Philippe'in hizmetine girdi. Dostu olan �yi Philippe, ona �spanya ve Portekiz'de �nemli diplomatik g�revler verdi. Sonrada Brugge'ye yerle�en Van Eyck, Mistik Kuzu diye an�lan mihrap arkal��n� o tarihlerde yapt� (1432). K�sa s�rede servete ve �ne kavu�an sanat��, �l�nceye kadar zengin ve g�steri�li bir b�y�k burjuva hayat� ya�ayacakt�.

Tarih�i Vasari'nin, ya�l�boya resmin icad�n� Van Eyck'a mal etmesi b�y�k bir yan�lg�d�r. Yaln�z Van Eyck'�n bu resim tekni�ini geli�tirdi�i kesin bir ger�ektir. Re�ineyle kar��t�rd�� boyay� ince tabakalar halinde �st �ste s�rerek, ��k oyunlar�n� ve renklerin a��kl��n�-koyulu�unu b�y�k bir kesinlik ve ger�eklikle vermeyi ba�arm��, sonradan b�t�n Flaman ressamlar� onun bu ustal��ndan yararlanm��lard�r.

Fakat Van Eyck'�n en b�y�k �zelli�i, Orta�a� geleneklerinden ayr�lan ilk ressam olu�udur; o zamana kadar dinsel tablolar�n �a�maz bir �zelli�i olan simgelerle anlat�m� bir yana b�rakm��, resimde ilk defa g�nl�k hayata yer vermi�tir. Do�a, ki�iler, her g�n kullan�lan ev E�yas� onun f�r�as�nda b�y�k bir �nem kazan�r; hem i�ten, hem de esrarl� y�nleriyle yakalay�p tablolar�na aktard�� bu ��eleri inan�lmayacak bir kusursuzlukla i�ler. Bu bak�mdan, portre ve �g�nl�k ya�ant�dan tablolar� (aile ve toplum hayat�ndan al�nm�� sahneler) ressam� Van Eyck, Flaman okulunun kurucusu kabul edilebilir.

Baz� Eserleri

�ans�lye Rolin'in Bakiresi, Karanfilli Adam, Meryem Tripti�i, Sar�kl� Adam, �� Meryem �sa'n�n Mezar� Ba��nda.

(Solda) Gand'daki (Bel�ika) Saint-Bavon Katedrali'nde �Mistik Kuzu� adl� mihrap arkal��n�n orta panosundan b�l�m. 1432'de yapt�� bu �ok kanatl� tablo Jan Van Eyck'a ha�ar� kap�lar�n� a�t�. Desenin en ince ayr�nt�lar�na kadar kusursuz i�leni�i, canl� ve parlak renkler, g�rkemli d�zenleme, do�ay� ve insanlar� ayd�nlatan ola�an�st� ��k, bu panoyu sanat tarihinin ba�eserlerinden biri de�erine ula�t�ran ��elerdir.

(Sa�da) �Arnolfini ile Kar�s�� (1434). Kar�kocan�n evlerinde esen sakin ve mutlu havay� sanat��, d�zenlemedeki denge ve bak��mla, renklerin uyumu ve bir perdeden s�z�lm��e benzer yumu�ak ��kla sa�lam��t�r.

(yakla��k 1385-1441). Bir�ok ressam yeti�tiren �nl� van Eyck ailesi, orta�a��n sonlar�na do�ru, Burgonya d�klerinin bug�nk� Bel�ika'n�n do�usunda yer alan toprak�lar�nda ya�ad�. Yap�tlar�n�n �o�unu Gent (Gand) ve �evresinde, kilisenin, Hollanda kontlar�n�n ya da Burgonya d�klerinin koru�mas� alt�nda ger�ekle�tiren bu ailenin en �nl� ressam� Jan van Eyck'd�r. Sanat��n�n 1422'de Hollanda kontunun korumas� alt�na girmeden �nceki resim e�itimine ili�kin bilgi yoktur. Jan van Eyck 1425'te Burgonya D�k� III. Philippe' in (�yi Philippe) korumas� alt�na girerek Bruges'e yerle�ti ve ya�am�n�n geri kalan b�l�m�n� orada ge�irdi. O d�nemde Avrupal� ressamlar yap�tlar�nda toz boya, yumurta ak� ve su kar��m�ndan olu�an tempera adl� bir t�r suluboya kullan�rlard�. Jan van Eyck, 15. y�zy�lda geli�mekte olan ya�l�boya tekni�ini yetkinle�tiren ilk ressamd�r. Sanat��n�n ba�ya�p�t�, Kuzunun Tap�nmas� ya da Gent Ahar
Panosu olarak tan�nan mihrap resmidir. Kar�de�i Hubert van Eyck'�n yapmaya ba�lad�� resim, Hubert'in 1426'da �l�m� �zerine Jan taraf�ndan tamamlanm��t�r.
Jan van Eyck'�n en �nl� yap�tlar�ndan olan Giovanni Arnolfini'nin Evlenmesi adl� tablo orta�a�da yap�lm�� teki resimlerden �ok farkl�d�r. Ressam bu yap�t�nda, o d�nemde yayg�n olan dinsel konular yerine kentin ileri gelen ailelerinden birini konu alm�� ve kusur�suz bir perspektif i�erisinde betimlemi�tir. Yap�t�n bir ba�ka �zelli�i de, ��n yetkin bir bi�imde kullan�lm�� olmas�d�r. E�siz bir renk uyumu ve ayr�nt� ustal��yla donat�lm�� olan bu resim, d�nya resim tarihinin en �zg�n yap�tlar�ndan biridir. Odadaki k�pek, bir kenara at�lm�� duran terlikler ve pencere e�i�indeki meyveler b�y�k bir �zenle i�len�mi�tir. Resim tarihinin en b�y�k portre res�samlar� aras�nda yer alan Jan van Eyck yap�tlar�yla, kendinden sonra gelen Hobbe-ma, Vermeer, de Hooch gibi ressamlar� da etkilemi�tir.

MsxLabs & TemelBritannica

Jan Van Eyck

(1385-1390 aras� Maastricht-1441 Bruges), Hollandal� ressam.

1422-1424 y�llar� aras�nda Hollanda kontlar�n�n himayesinde ressaml�k yapt�. 1425'te, saray ressam� olarak G�ney Hollanda'daki kimi topraklar�n egemenli�ini elinde bulunduran Burgond d�k� Philip'in himayesine girdi. Van Eyck'in, iki kez "gizli" diplomatik g�revlerle �spanya ve Portekiz'e g�nderildi�i de bilinmektedir. 1430'da Bruges'e yerle�ti ve burada, �l�m�ne dek �al��t�� bir at�lye kurdu. Jan Van Eyck'in ad�, ya�l�boyan�n ke�fedilmesiyle birlikte an�l�r.

Kimi sanat tarih�ileri, Jan Van Eyck'in yap�tlar� olarak de�erlendirilen bir�ok resmin, asl�nda erkek karde�i Hubert Van Eyck'e ait oldu�unu �ne s�rd�ler. St. Bavon Katedrali'ndeki (Bel�ika) mihrab� s�sleyen resmin �er�evesinde, resme Hubert'in ba�lad��na ve Jan'�n tamamlad��na dair bir not vard�r. Ya�l�boya resme getirdi�i yeniliklerin yan� s�ra, Orta �a� geleneklerinin belirledi�i sanattan da kopan Van Eyck, ger�ek�i bir �sl�p geli�tirdi. K��k f�r�a darbeleri kullanarak, do�al dekorlar i�indeki nesneleri t�m ayr�nt�lar� ve dokusal �zellikleriyle yans�tt�.

Bu a��dan, yap�tlar� 17. y�zy�l ger�ek�i ev i�i resimlerinin �nc�s� say�labilir. �lk bak��ta din d�� d�nyay� yans�t�yormu� gibi g�z�ken resimlerinde, gizlenmi� bir din� simgecilik de g�ze �arpar. Jan Van Eyck'in ilk resimleri daha k��k boyutluydu ve minyat�rleri and�r�yordu. Bu resimlerde,dekor olarak genellikle kilise i�leri se�iliyor, nesneler k��k boyutta yans�t�l�yordu. Daha sonraki yap�tlar�ndaysa, eskiye oranla daha b�y�k fig�rler se�en Van Eyck, bu fig�rleri daha ufak boyutlu dekorlar�n i�ine oturttu.

Ba�l�ca tablolar�: "Arnolfini �ifti", "�e�me Ba��nda Meryem", "�sa'n�n G��e ��k��", "Aziz Barbara", "�ans�lye Rolin'in Meryem'i".

MsXLabs & Morpa Genel K�lt�r Ansiklopedisi

VAN EYCK, g�ney hollandal� iki ressam�n ad�: HUBERT (�l. Gent 1426), 1424 -1426 aras�nda Gent ar�ivlerinde ad�na rastlan�r; karde�i (?) JAN (Maaseik ? 1390'a do�r. ? - Brugge 1441), 1425'ten �l�m�ne kadar Bourgogne d�k� �yi Philippe�in mabeyincili�ini yapm��t�r. Jan'�n, efendisi i�in birka� diplomatik g�revi yerine getirdi�i, 1426-1429 aras�nda Lille�de kald��, sonra da Brugge'de �al��t�� bilinmektedir.
�nl� Mistik kuzu �okkanatl�s��n�n (Sint -Baafs katedrali, Gent) �er�evesi �zerindeki yaz�tta (�zg�n olup olmad�� tart��ma konusudur), sunakarkal��na "herkesten daha b�y�k" olan ressam Hubert Van Eyck taraf�ndan ba�lan�ld��, �al��malar�n onun karde�i Jan taraf�ndan s�rd�r�ld�� ve yap�t�n 1432�de tamamland�� belirtilmektedir. Sipari�i vermi� olan Jops Wijdt ile kar�s� sunakarkal��n�n (yap�ld��ndan bu yana k�sa s�reler d��nda korundu�u capellay� da onlar in�a ettirmi�tir) d�� kanatlar�nda temsil edilmi�lerdir. Yap�t, karma��k bir tanr�bilimsel d�zene sahiptir. Hangi b�l�mleri Hubert'in, hangi b�l�mleri Jan'�n yapt�� bilinmemektedir. Bununla birlikte, panolar�n incelenmesi sonucu, mek�n�n kurulu�unda birtak�m farkl�l�klar oldu�u saptanm��t�r. �dem ve Havva fig�rlerinde hacimlerin ustal�kla ortaya konulu�u, bu fig�rlerin Jan'�n elinden ��km�� oldu�unu d��nd�rtmektedir. �te yandan laboratuvar y�ntemleriyle yap�lan incelemeler, hepsi de fig�rlerin resim mek�n�na yerle�tirili� s�ras�nda g�r�len ola�an geli�melere ba�lanamayacak birtak�m de�i�iklikler ortaya ��karm��t�r. Bunlar; perspektifi ve mek�n�n ger�ekli�ini, ��k ve g�lge oyunlar�n� daha iyi yans�tmak kayg�s�yla yap�lm��t�r.
Jan��n dukal�k saray�ndaki g�reviyle ilgili herhangi bir �zg�n yap�t� bilinmemektedir. Buna kar��l�k, Jan'�n yapm�� olabilece�i prens portrelerinin kopyalar� elde bulunmaktad�r Sanat��n�n g�n�m�ze ula�an yap�tlar�ndan (bunlar �o�unlukla Meryem resimleri ve portrelerdir) bir b�l�m� kesinlikle tarihlendirilmi� (1432'den ba�layarak) ve �o�u kez latince olarak imzalanm��t�r Van Eyck�e mal edilen �ans�lye Rolin'li Meryem (Louvre) sanat��n�n ressam olarak y�ksek niteli�ini yans�t�r. Tabloda an�tsal g�r�n�ml� iki fig�r bir yanda diz ��km�� ans�lye, di�er yanda kuca��nda o�luyla oturan Meryemkar�� kar��ya durmaktad�r; aralar�ndaki uzam, geni� bir �rma��n ge�ti�i bir kent g�r�n�m�ne a��lmaktad�r. Bu a��kl�k, yap�ta dikkate de�er bir denge ve geni�lik kazand�rmaktad�r. Piskoposluk kurulu �yesi Van der Paele�li Meryem'de (1436, Brugge kom�n m�zesi) d��ar�ya do�ru bu a��lma yoktur. Olduk�a dengeli olan kompozisyon daha durald�r Ayr�nt�lar ve �e�itli maddeler, b�y�k bir titizlikle verilmi�tir. Her iki tablo da b�y�k bir olas�l�kla sunakarkal�� olarak yap�lmam��t�r; bunlar�n, ba��lar taraf�ndan kurulan capellalar (ilki i�in Autun�da, �kincisi i�in Brugge'de), suna��n yak�n�na yerle�tirilmi� oldu�u anla��lmaktad�r. Jan Van Eyck�in daha ba�ka bir�ok Meryem tablosu bilinmektedir: Dresden galerisi'nde- ki Meryem (1437), Anvers G�zel sanatlar m�zesi'ndeki Meryem �e�mede (1439), Berlin-Dahlem'deki Meryem kilisede vb., g�zal�c� renklerle, sonsuz bir �zen ve dikkatle, ancak kat�l��a d��meden yap�lm�� dengeli yap�tlard�r. Azize Barbara (1437, Anvers) adl� tabloyu da anmak gerekir.
Portreler aras�nda, kompozisyon a��s�ndan en �zg�n� ve bar�nd�rd�� gizli anlamlarla en zengini, g�n�m�zde National Gallery'de (Londra) bulunan Arnottini" ve kar�s��d�r (1434). Ger�ekli�i �arp�tarak yans�tan ayna, flaman resim sanat�nda s�k�a kullan�lan bir tema olacakt�r. Van Eyck portrelerinde, ki�ilerini en k��k ayr�nt�lar �zerinde durarak ger�e�e uygun bir bi�imde betimler: s�zgelimi, Viyana'daki Kunsthistorisches Museum'da bulunan Bir kardinalin portresi (1438). Ressam�n kendi elinden a��klamalar�n yer ald�� bir haz�rl�k deseni de Dresden'deki Kupferstichkabinett'tedir. Tymotheos'un (1432, National Gallery, Londra) ve Jan de Leeuvv�un (1436, Viyana) portreleri, �zellikle bak��lar� ya�am dolu gen� adam fig�rleridir. K�rm�z� sar�kl� adam'�n (1433, National Gallery, Londra) y�z�, g�lgeler aras�ndan t�m keskinli�iyle s�yr�l�r; ressam�n kar�s� Marguerite Van Eyck ise (1439, Brugge kom�n m�zesi), seyirciye biraz sert bir tav�rla bakmaktad�r.
Milano-Torino dua kitab�'n� (Torino kom�n m�zesi) s�sleyen kimi minyat�rlerin Van Eyckler'e mal edilmesi varsay�ma dayanmaktad�r Baz� XVI. yy. metinlerinde Jan, ya�l�boyan�n mucidi olarak g�sterilir. Bu y�ntem asl�nda, daha �nceleri de bilinmekteydi; ancak, ya�l�boya kullan�m�n� yayg�nla�t�ran ki�i b�y�k bir olas�l�kla Jan'd�r. Olduk�a ki�isel olan resim yapma y�ntemi, farkl� yap�daki boya katmanlar�n�n �st �ste s�r�lmesine ve bunlar�n saydam olmalar� nedeniyle birbirlerini t�m�yle gizlememesine dayan�r. Jan Van Eyck' in, �a�da�lar� ve kendisinden sonra gelenler (�rne�in R Christus) �zerinde derin bir etkisi olmu�tur. Bu ressamlar�n �o�unda rastlanan Salvador Mundi tipi, kaybolmu� bir Van Eyck tablosundan kopya edilmi� olmal�d�r.
Elde bulunan belgeler, Hubert ve Jan� �n ikisi de ressam olan, LAMBERT adl� bir erkek karde�leriyle, MARGUER�TE adl� bir k�z karde�leri oldu�unu akla getirmektedir. Onlar gibi Li�ge'in Meuse y�resi k�kenli olan ressam BARTHELEMY D'EYCK ile Van Eyckler aras�nda bir akrabal�k ba��n�n var olup olmad�� bilinmemektedir. Barth�lemy d'Eyck, A�kla yan�p tutu�an y�rek'in ustas�ndan ve Aix mu�tusu'nun ressam�ndan ba�ka biri olmayabilir.

Kaynak: B�y�k Larousse