Limon Yeti�tiricili�i

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)

- Ziraat (https://www.msxlabs.org/forum/ziraat/)

- - Limon Yeti�tiricili�i (https://www.msxlabs.org/forum/ziraat/196284-limon-yetistiriciligi.html)

Limon - Limon Nedir - Limon Yeti�tiricili�i

Geli�tirilen saklama teknikleri ve yatak limonculu�u sayesinde, y�l�n her zaman�nda limon adl� meyvesini piyasada bulabildi�imiz Limon a�ac�, Turun�giller'dendir (Narenciyeler). Anayurdu Hindistan ile Uzakdo�u �lkeleri olan limon a�ac�, 12. y�zy�lda Sicilya'ya getirilmi�, oradan Akdeniz havzas�na ve daha sonra t�m s�cak �l�man iklimli b�lgelere yay�lm��t�r.
�lkemizde Akdeniz ve Ege b�lgelerinde bolca yeti�tirilen limon a�ac�, 3-6 m. kadar boylan�r ve k��n yapraklar�n� d�kmez. G�vde ve dallar�n�n kabu�u koyu gridir. Alma��k dizili, a��k ye�il renkli, elips bi�imli iri yapraklar�n�n dokusu sert ve ucu sivri olur. Baz� limon �e�itlerinde a�ac�n yaprak koltuklar�nda sivri dikenler bulunur.
�lkbahar aylar�nda tek tek ya da birka�� bir arada a�an �i�eklerinin d�� pembemsi, i�i beyaz renklidir. "Yediveren" limon �e�itleri, neredeyse y�l boyunca �i�ek a�ar ve meyve vermeyi s�rd�r�r. Genelde sonbahar mevsiminde olgunla�an d�� a��k sar� renkli limon meyvesi yumurta bi�imli, bir ucu sivri ��k�nt�l�, i�i sekiz-on b�l�ml� eti �ok ek�i tatl� ve bol suludur.
Meyvenin i�inde beyaz tohumlar� (�ekirdekleri) yer al�r. Bu tohumlar�n bi�imi oval ve bir ucu sivridir. Limon meyvesinin s�k�lmas�yla elde edilen suyu, baz� �orba, yemek ve salatalara kat�l�r. Limonatas� yap�l�p serinletici olarak i�ilir. Kimi sebze yemekleri ve re�eller yap�l�rken kararmamalar� i�in i�ine limon suyu eklenir. Limon kabu�undan elde edilen esans, kozmetik maddeleri ve i�ki yap�m�nda kullan�l�r.

A�ac�n�n �retilmesi:
Limon a�a�lar�, tohumuyla (�ekirdekleriyle) �retilebilir. Ancak bu yolla elde edilen ��rden fidan ve a�a� elde edilebilmesi �ok uzun zaman ald��ndan, genellikle limon a�ac�, turun� ana�lar�na istenen limon �e�itlerinin a��lanmas�yla �o�alt�lmaktad�r.
Olduk�a uzun �m�rl� ve �retken bir a�a� olan limonun fidanlar�n� kar��m�za ��kan ilk �reticiden, �e�idini ve sa�l�k durumunu bilmeden sat�n almam�z yanl�� bir davran�� olur. Bunun yerine inan�l�r ve g�venilir fidan �reticilerinden �e�idi belli ve sa�l�kl� fidanlar� almak gerekir. �lkbahar mevsiminde t�p i�inde sat�lan b�yle limon fidanlar�m, hava s�cakl�� y�kselip de toprak s�cakl�� 13 dereceye ula�t��nda, bah�emizde a�aca��m�z 30-35 cm. geni�lik ve derinlikteki ocaklara dikmeliyiz. Limon a�a�lar� i�in ocak aral�� 7 m. olmal�d�r.

A�ac�n�n Yeti�tirilmesi:
�klim iste�i:
T�m turun�giller gibi, limon a�ac�n�n da �nde gelen iste�i, s�cak iklimli bir yerde yeti�tirilmektir. Limon a�a�lar�n�n yeti�tirildi�i yerde, hava s�cakl��n�n O derecenin alt�na d��memesi iyi olur. ��nk� -8, -9 derecelerin alt�na d��en s�cakl�klarda, limon a�a�lar� donar ve �l�r. Dayanamad�� en y�ksek s�cakl�klar ise, 45 derece ve �zeridir.
Limon a�a�lar�n�n geli�mesi 12 derece s�cakl�kta ba�lar. Ortalama 23 derece, limonun en h�zl� geli�ti�i s�cakl�kt�r. 37-39 dereceden sonra limon a�ac�n�n geli�mesi durur. So�uk ya da s�cak esen r�zg�rlar limon a�a�lar�n� k�t� y�nde etkiler. Y�rede esen h�kim r�zg�rlara kar�� r�zg�rk�ranlar kurulmas� yararl� olur. Ayr�ca limon a�a�lar�, bulunduklar� yerin havas�n�n nem oran�ndan da etkilenir. D��k nem oranlar� da limon a�a�lar�n�n geli�im ve �r�n verimini k�t� y�nde etkiler.

Toprak iste�i:
T�m turun�giller gibi limon a�a�lar� da en iyi, bol humuslu, derin, s�zek (suyu iyi ak�nt�l�), kumlu-t�nl� ya da killi t�nl� topraklarda yeti�tirilir. �yice derinlere inen k�klerinin oksijen gereksinimi fazla oldu�undan, limon a�ac� kesinlikle a��r topraklarda yeti�tirilmemelidir. Limonun yeti�tirildi�i yerde taban suyunun, y�zeyden 1,5 m. a�a��da olmas� gerekir. Aksi takdirde toprakta drenaj i�lemi yap�lmal�d�r. Topra��n kirecine kar�� da duyarl� olan limon a�a�lar� i�in en uygun toprak pH'� 5,5-6 olmal�d�r.

Toprak i�leme:
T�m turun�giller gibi, limon a�a�lar�n�n �ok derinlere inen k�kleri vard�r. Ama, k�k yap�s�n�n %90'�, 0-90 cm. derinlikteki y�zlek toprak tabakas�nda yer al�r. Bu nedenle toprak i�lemesi y�zeyden 10 cm. derinli�e kadarki tabakada yap�lmal� ve limonun k�kleri kesinlikle par�alanmamal�-d�r. Bah�enin, ilkbahardan ba�layarak y�lda d�rt kez, 15-20 g�n aral�klarla �ok y�zeysel olarak �apalanmas� yeterli olur. B�ylece yabani ot m�cadelesi s�rd�r�l�r. Ayr�ca bu ama�la yabani ot �ld�r�c� (herbisit) ila�lar da kullan�labilir.

Sulama:
T�m turun�giller gibi, limon a�a�lar�n�n y�ll�k su gereksinimi de toprak ve iklim durumu ile a�a� geli�mesine ba�l� olarak 800-1.200 cm. aras�nda de�i�ir. Sulama d�nemi olan nisan ortalar�ndan ekim ay� ortalar�na kadarki yedi ayl�k s�rede, havalar�n kurak, s�cak ve ya��s�z oldu�u zamanlarda a�a�lara toplam 600-700 mm. su verilmesi gerekir.
Sulama yetersiz yap�l�rsa, limon a�ac� k�klerini toprakta yayar. Geli�imi yava�lar, �r�n verim ve niteli�i d��er. A��r� sulamada k�kler havas�z kalaca��ndan k�k ��r�kl�� hastal�� olu�ur. Yine a�ac�n meyve verimi ve niteli�i d��er. Limon a�ac�n�n sulama zaman�n�n gelip gelmedi�i en kolay ��yle anla��l�r: A�ac�n yapraklar� ak�am saatlerinde g�ne� batmadan �nce solgunluk g�steriyor ve gece canlan�yorsa sulama zaman� gelmi� demektir, ��le zaman�nda meydana gelen ge�ici solgunlu�a aldan�lmamal�d�r.

G�breleme:
T�m turun�giller gibi, hepye�il yaprakl� limon a�ac� da topraktan fazla besin kald�rd��ndan, g�breye gereksinimi �ok olur. A�a�lara, bulundu�u ortam, ya� ve geli�melerine uygun ve dengeli g�breleme yapmak i�in b�t�n bu fakt�rlerin ortak etkisini ortaya koyan yaprak ve toprak analizleri uygulanmal�; buna g�re verilecek azotlu, fosfatl� ve potasl� kompoze fenni g�bre miktarlar� saptanmal�d�r.
Ayr�ca limon a�a�lar�na, eksikli�i duyuluyorsa magnezyum, demir, mangan ve �inko da verilir. Limon a�ac�na, mineral g�brelerden ba�ka, gerek g�r�l�rse iyi yanm�� iftlik g�bresinin 2-3 y�lda bir verilmesi de b�y�k yararlar sa�lar.
Budama: T�m turun�giller gibi, limon a�a�lar�na da �ekil ve �r�n budamas� uygulan�r ve genellikle bu a�a�lara k�se bi�imi verilir. �ekil budamas� a�a�lar�n �r�nlenmesiyle birlikte ba�lar. Turun�gillerden olan a�a�lar�n budanmas� ustal�k isteyen bir i�tir. Bu nedenle budaman�n, a�ac� iyi tan�yan ki�iler taraf�ndan uygulanmas� olumlu sonu�lar verir. A�a�lar�n kurumu�, k�r�lm��, ezilmi�, hastalanm��, yaralanm�� ve berelenmi�, ya�lanm�� dallar� kesilip ��kar�lmal�d�r. Ayr�ca obur dallar�n da ay�klan�p ��kar�lmas� gerekir.

Hasat (Derim):
T�m turun�giller gibi, limon a�a�lar� da sonbaharda ba�lay�p ilkbahara kadar meyveler tam olgunla�t�k�a hasat edilir. Hasatta meyveler elle tutulup sap� b�k�lerek kopard�r ya da daha iyisi meyve sap� keskin bir b��akla kesilir. Hasat s�ras�nda dal u�lar� kesinlikle k�r�lmamal�; meyve toplama i�i a��k, kuru, g�ne�li ve �l�k havalarda yap�lmal�d�r. Meyvelerin �zerinde �iy ve k�ra�� varsa bunlar�n kurumas� beklenmelidir.

Hastal�k ve zararl�lar�yla m�cadele
Limon a�a�lar�na dadanan zararl� ve hastal�klarla, en yak�n tar�m kurumuna dan��l�p tavsiyeleri al�narak ve uygun koruma ila�lar� kullan�larak zaman�nda, eksiksiz ve aksat�lmadan m�cadele s�rd�r�lmelidir.

Kaynak

T�RK�YE’DE L�MON �E��TLER�

L�MON �E��TLER�
K�ken olarak limonun anavatan� Himalaya Da�lar�n�n g�ney etekleridir. Anavatan olarak belirtilen bu b�lgede bildi�imiz limonlara rastlan�lmamakta ve daha �ok limon benzerleri yada melezleri bulunmaktad�r. Limon (Citrus limon) asl�nda Akdeniz Havzas� ve Ortado�u’da olu�mu� bir t�rd�r. �ok eski tarihlerde olu�mu� bir g�z mutasyonu yada tesad�f ��r�nden ortaya ��km�� oldu�u kabul edilmektedir. Limon genellikle kuzey ve g�ney yar�k�renin subtropik iklim b�lgelerinde yeti�tirilen bir t�rd�r.
Limonlar 3–7 m civar�nda, orta b�y�kl�kte a�a�lar olu�tururlar. 8 metreyi ge�enlere de rastlan�labilmektedir. Ta� yap�lar� da��n�k olup; zamanla ta� yap�s� orta s�kl��a ula��r. Gen� s�rg�nlerinde k��eli dal olu�umu �ok belirgin bir �zelliktir. Limon yapraklar�n�n rengi, di�er bir�ok Turun�gile g�re daha a��k ye�ildir. Yapraklar� orta boyda olup yakla��k 10 cm ’dir. Limonlarda kanat��klar iz �eklindedir. Di�i organ k�s�rl�� ok rastlanan bir �zelliktir. Meyveleri 7–10 dilimlidir. Limonlarda meyve �eklinin genelde yuvarlak ve silindirik olmas�n�n yan�nda; stil yan�nda “meme” ad� verilen bir ��k�nt� bulunmaktad�r. �klim ko�ullar� iyi olduk�a, limonlarda �i�eklenme ve meyve verme e�ilimi b�t�n y�l boyunca s�rer. Buna “yediverenlik” �zelli�i ad� verilir ve bu duruma s�k rastlan�r. Yediverenlik �zelli�i �evre ko�ullar�na �abuk tepki vermekten kaynakland�� gibi; bu �zellik genetik olarak ta vard�r. Limon b�lgemizde; genel bir ifadeyle nisan ay�nda �i�ek a�ar. �e�it �zelli�ine g�re de�i�mekle birlikte olgunla�ma periyodu ekim-ocak aylar� aras�nda da��l�m g�stermektedir.

Limon �e�itleri; Ek�i limonlar, Tatl� limonlar ve Farkl� grup (Limon benzerleri) olmak �zere �� grupta incelenir. Ticari anlamda yeti�tirilen limon �e�itleri Ek�i limonlar grubunun �yeleridir. Ek�i limonlar grubu da; Eureka ve Lisbon olarak adland�r�lan iki b�y�k alt grupta s�n�fland�r�lm��t�r. Eureka grubu limonlar iri ve yuvarla�a yak�n bir ta� yap�s�na sahiptirler. Limonlar�n ortak �zelli�i olan tepe tomurcu�u bask�nl��n�n, Eureka grubu limonlarda daha az olmas� sebebiyle ta� �ekli yuvarlakt�r. Eureka grubunun yaprak rengi Lisbon grubuna g�re daha a��k renklidir. Ayr�ca meyveleri daha yuvarlak �ekilli ve meme olu�umu daha az belirgindir. Eureka grubu limonlar U�kurutan Hastal��na ( Phoma tracheiphila ) �ok duyarl�d�r. Eureka grubu limonlar d��k s�cakl�klara kar�� da daha duyarl�d�rlar. Yapraklar�, yaprak u�lar� daha az sivri ve k�tt�r. Meyve kabu�u daha p�r�zl�d�r. Eureka grubunda meyve kabu�u kal�nl�� orta-kal�n olup; Lisbon grubundan daha kal�nd�r.

Lisbon grubu ise genetik �zellikleri bak�m�ndan dik b�y�me e�ilimindedir. Yapraklar� daha koyu renkli, Eureka’ya g�re daha sivri ve meyveleri genelde biraz daha uzun meyve olu�umuna e�ilimlidir. Meme k�sm� daha belirgin olup; d��k s�cakl�klara Eureka’ya g�re daha dayan�kl�d�r. Meyve kabu�u daha p�r�zs�zd�r. U�kurutan Hastal��na g�receli olarak daha dayan�kl�d�r.
U�kurutan Hastal�� ( Phoma tracheiphila ) Do�u Akdeniz B�lgemizde �ok etkin bir hastal�k olup; �lkemizin limon �retimini % 50 oran�nda olumsuz y�nde etkileyen �nemli bir etmendir. �lkemiz kalite anlam�nda �ok �nemli bir limon ekolojisine sahip olmas�na kar��n; d�zenli bir ya�am d�ng�s� bulunmayan U�kurutan Hastal�� sebebiyle limon yeti�tiricili�inde baz� sorunlar ya�anmaktad�r. Hastal�k etmeninin ya�am d�ng�s�n�n d�zenli olmamas� sebebiyle ila�la m�cadele olana�� ortadan kalkmaktad�r. Bu sebeple U�kurutan Hastal��na dayan�kl� �e�it aray��lar� devam etmektedir.
�lkemizde yeti�tiricili�i yap�lan ve yeti�tiricilik yap�lan b�lgelere uyum g�stermi� olan ba�l�ca limon �e�itlerimiz �unlard�r:

K�tdiken:

Eureka grubunun Feminello alt grubunda yer al�r. Bu �e�it k�ken olarak b�t�n limonlar gibi �talya k�kenlidir fakat T�rkiye’ye getirili�ine dair herhangi bir bilgi yoktur. Tamamen bir T�rk �e�idi haline gelmi�tir. En eski limon �e�idimiz K�tdiken’dir. �� kalitesi, su ve koku �zellikleri bak�m�ndan de�erlendirildi�inde d�nyan�n en �st�n ve en kaliteli �e�ididir. Bu �zelliklerinden dolay� “b�t�n limonlar�n krali�esi” diyebiliriz. �lkemizde geni� �apta yeti�tiricili�i yap�lmaktad�r. Y�ksek kalitelidir. Periyodisite g�stermez. D�zenli ve y�ksek verimli bir �e�ittir. �lkemizin en �ok depolanan �e�ididir. Depolamaya ve ta��maya son derece elveri�lidir. K�tdiken’in depolama s�resi 11–12 ay kadard�r. Meyve kabu�u rengi a��k ye�il-sar� yada limon sar�s�d�r. Kabuk p�r�zs�z, parlak ve s�k� bir �ekilde ba�l�d�r. Meme k�sm� iyi geli�memi�tir; fazla belirgin de�ildir. Meyveleri elips �ekillidir. Olgunlukta % 32,96 oran�nda meyve suyu i�erir. Asit oran� % 7,16 olup; meyve ba��na �ekirdek say�s� 10-11’dir. Kuvvetli denebilecek bir a�a� yap�s�na sahiptir. K�tdiken, bir orta mevsim �e�ididir. Muhafazaya en uygun meyveler kas�m ya�murlar�ndan �nce hasat edilenlerdir. Uygun ko�ullarda hasat �ubata kadar devam eder. Uzun s�reli muhafazaya uygunlu�u sebebiyle ihra� talebinin y�kseldi�i periyoda kadar depolanabilmektedir. K�tdiken �e�idinin en sak�ncal� taraf� U�kurutana hassas olmas�d�r.

�NTERDONATO:
D�nyada bu �e�idi en �ok yeti�tiren ve ihra� eden �lke T�rkiye’dir. �lkemizin limon ihracat�n�n yakla��k olarak 2/3’� �nterdonato’dur. Lisbon grubunda yer alan bu �e�idin orijini Sicilya’d�r. T�rkiye’ye giri�i 1936’da Antalya Turun�gil Ara�t�rma Enstit�s�ne getirili�iyle olmu�tur. Bu �e�idin saf bir limondan �ok; limon x a�a� kavunu melezi oldu�u kabul edilmektedir. A�ac� yuvarlak ta�l�d�r. Tepe tomurcu�u bask�nl�� di�er limonlar kadar belirgin de�ildir. �evre ko�ullar�na kar�� ok duyarl�d�r, hemen yapraklar�n� d�ker. Orta verimli bir �e�ittir. Meyveleri uzunca silindirik �ekilli, meme �ok belirgin ve sanki bir y�ne bast�r�lm�� ekilde e�ik gibidir. Meyveleri orta kal�n kabuklu ve orta sulu bir �e�ittir. Olgunlukta meyve a��rl��n�n % 31,39’unu meyve suyu te�kil eder. Asit i�eri�i % 7,02’dir. Ba�l�ca �zelli�i erkenci bir limon �e�idi olmas�d�r. �lkemizdeki limon �e�itlerinin en erkenci olan�d�r. Olgunla�ma zaman� eyl�l sonu ve ekim ay� ortas�d�r. Asl�nda depolama ve ta��maya elveri�li bir �e�ittir. Genellikle pazar iste�i do�rultusunda k�sa s�reli muhafazas� yap�l�r. Di�er limon �e�itleri ile k�yasland��nda; U�kurutan Hastal��na kar�� oransal olarak en �ok dayan�kl�l�k g�steren �e�itlerden biridir. .

�talyan Memeli:
Bu da �talya k�kenli bir �e�ittir. Fakat T�rkiye’ye giri� tarihi bilinmemektedir. Do�u Akdeniz B�lgesinde �talyan Memeli ismiyle an�lmas�na ra�men; Bat� Akdeniz B�lgesinde Kara Limon olarak adland�r�lmaktad�r. �ok tipik bir �e�ittir. Meyveleri topa� gibidir. Verimli, y�ksek kaliteli; muhafaza ve ta��maya elveri�lidir. K�tdiken’den sonra �lkemizde en �ok yeti�tirilen �e�ittir. Turun� �zerine a��land��nda uyu�mas� �ok iyi de�ildir. A�� noktas�nda ya�l� a�a�larda ana�-kalem ili�kisinden kaynaklanan p�r�zs�z �i�kinlikler g�r�l�r. Bu �zelli�i nedeniyle Phytophtora Hastal��na duyarl�d�r. Meyve kabuk rengi limon sar�s�d�r. Meyve kabu�u orta kal�nl�kta olup; y�zeyi ince ve k��k g�zeneklerle kapl�d�r. Meme k�sm� belirgin ve nokta misali k�sa bir ��k�nt� �eklindedir. Sulu bir �e�ittir. Meyve suyu miktar� % 35,64 ve asit oran� % 6,44’t�r. Meyve ba��na �ekirdek say�s� 8-9’dur. A�ac� verimlidir ve d�zenli olarak meyve verir. Meyveleri kas�m ay� ile ocak ay� ortas� aras�nda olgunla��r.
Molla Mehmet: Mersin ilinde geni� �apta yeti�tirilir. K�keni bilinmemektedir. Meyve rengi sar�d�r. Kabukta k��k g�zenekler bulunur ve hafif p�r�zl�d�r. Kabuk orta kal�nl�ktad�r. Meyveleri elips �eklinde ve sap k�sm�nda belirgin bir boyun mevcuttur. Meme k�sm� k�sa ve kabad�r. Meyve suyu i�eri�i % 34,47 ve asit miktar� % 6,98’dir. Meyve ba��na �ekirdek say�s� 11-12’dir. �ok �nemli y�resel bir �e�ittir. Nadiren U�kurutan Hastal��na dayan�kl�d�r. A�a�lar� y�ksek verimli olup; meyve verimi d�zenlidir.

K�br�s Limonu:

1920’li y�llarda Anamur-Alanya b�lgesine K�br�s’tan getirilmi�tir. Meyve �ekli yuvarlak�a; kabuk rengi sar� ve parlakt�r. Meyve kabu�u p�r�zl� ve kal�n kabuklu bir �e�ittir. Meme belirgin fakat g�m�lm�� bir g�r�n�me sahiptir. �ok dik b�y�me �zelli�ine sahip olup; a�a�lar� kuvvetlidir. Y�ksek kaliteli ve verimlidir. Meyve suyu i�eri�i % 31,57; asit miktar� ise % 6,45’tir. Meyve ba��na �ekirdek say�s� 8-9’dur. Meyveleri kas�m ay� ortas�nda olgunla��r. Muhafazaya uygun bir �e�it de�ildir. Phytophtora hastal��na �ok duyarl� bir �e�ittir.

Lamas:
En eski ve en �nl� T�rk limon �e�ididir. Ad�n�; Mersin �li, Erdemli �l�esine ba�l� Limonlu Beldesinde bulunan Lamas �ay� ve Vadisinden almaktad�r. Meyveleri sar� renklidir. Son derece y�ksek kaliteli meyveli, bol sulu, aromal� verimi y�ksek bir �e�ittir. P�r�zs�z ve orta kal�n kabukludur. Meyveler uzun ve silindiriktir. Stil ucu belirgindir. Bu y�zden meyveler a��k�a belirgin bir �ekilde sivridir. Meyve suyu i�eri�i %34,96; asit miktar� ise %7,19’dur. Meyve ba��na �ekirdek say�s� 8-9’dur. A�a�lar� kuvvetlidir. Meyveleri erken olgunla��r. Hasat kas�m ay� ba��nda ba�lar. Oransal olarak dikenli bir �e�ittir. Muhafazaya uygundur. Dikenlili�i g�z �n�nde bulundurularak depolanacak meyvelerin hasat esnas�nda yaralanmamas�na dikkat edilmelidir. B�t�n bu olumlu �zelliklerine ra�men Lamas �e�idi ola�an�st� derecede ekoloji se�ici bir �e�ittir. Yeti�ti�i y�re haricinde uygun olmayan ekolojilerde meyve kalitesi d��er. Bu y�zden yayg�n bir �e�it de�ildir.

Kaynak: Limon

Limon, �l�man iklime sahip b�t�n memleketlerde k�lt�r �ekilleri yeti�tirilen yaprak d�kmeyen, u�ucu ya� ta��yan k��k a�a�lar�n meyvesidir. En �ok bilinen Narenciye t�rlerinden biridir.

Limon

Limon Nedir?
Limon, �l�man iklime sahip b�t�n memleketlerde k�lt�r �ekilleri yeti�tirilen yaprak d�kmeyen, u�ucu ya� ta��yan k��k A�a�lar�n meyvesidir. En �ok bilinen Narenciye t�rlerinden biridir.

Limon A�ac�
Limon ( Citrus x Limon ); y�l boyunca b�y�meyi s�rd�ren, k��n yapraklar�n� d�kmeyen k��k bir A�a� t�r�d�r.

Limonun anavatan� kesin olarak bilinmemektedir. Il�man iklime sahip b�t�n memleketlerde k�lt�r �ekilleri yeti�tirilen yaprak d�kmeyen, u�ucu ya� ta��yan bu k��k a�a�lar�n meyveleri �lkemizde �ok sevilir. Ege ve Akdeniz gibi b�lgelerde neredeyse her evin bah�esinde bir limon A�ac� bulunur.Meyve �ncelikle Suyu i�in kullan�l�r,eti ve kabu�u A��l�k ve f�r�nda pi�irmede kullan�l�r. Limon suyu yakla��k % 5 Asittir.ek�i mayho� bir tat verir. pH de�eri 2 ila 3 aras�ndad�r.Bu limon suyunu ucuz yapar. Kolayl�kla elde edilebilen Asit bilimsel e�itim deneylerinde kullan�l�r.

Sedefotugiller ( Turun�giller ) familyas�ndand�r. 3-6 m. boylanabilen ve k��n yapraklar�n� d�kmeyen bir a�a�t�r. G�vde ve dallar�n�n kabu�u koyu gridir. Alma��k dizili, elips bi�imli iri yapraklar� a��k ye�il renkli, derimsi dokulu ve sivri u�ludur. Baz� limon a�ac� t�rlerinde, yaprak koltuklar�nda sivri dikenler bulunur, ilkbahar aylar�nda a�an ho� kokulu, d�� pembemsi ve i�i beyaz renkli �i�ekleri ya tek tek ya da birka�� bir arada bulunur. “Yediveren”limon t�rleri ise neredeyse b�t�n y�l �i�ek a�ar ve meyve vermeye devam eder.

Genelde sonbaharda olgunla�an limon meyvesi yumurta bi�imli, bir ucu sivri ��k�nt�l�, i�i 8-10 b�l�ml�,�ok ek�i ve bol Sulu olur. Olgun limon meyvesinin a��k sar� renkli d�� kabu�unun �zerinde u�ucu ya� ve esanslar i�eren benekler bulunur. Meyvenin kabu�unun i�i ise, beyaz renkli ve s�nger dokuludur.

Meyvenin i�inde yer alan beyaz tohumlan (�ekirdekleri) k��k, oval bi�imli ve bir u�lar� sivri olur. Bol g�ne�li, r�zgardan korunmal� yerleri; hafif, suyu iyi ak�nt�l� ve verimli topraklar� seven limon a�ac�, tohumlar�yla �o�alt�l�r. Do�al bir C vitamini kayna�� olan limon meyvesinin suyunda ayr�ca organik nitelikli sitrik asit,pektin ve �ekerler bulunur. Limon meyvesinin suyu ya da dilimleri kimi yemeklere, �orba ve salatalara kat�l�r.

Sevilen bir i�it olan limonata yap�m�nda kullan�l�r. Baz� sebze yemekleri ve re�ellerin yap�m�nda, bunlar�n kararmamas� i�in eklenir. U�ucu ya� ve esans i�eren Limonun kabu�u s�k�larak ve dam�t�larak elde edilen limon esans�ndan kozmetikte ve kimi i�kilerin yap�m�nda yararlan�l�r. Limon ile ilgili kullan�lan benzetmeler �oktur. Limon gibi, �ok sar� �ok sar� olmak anlam�ndad�r.

Deyim olarak da kullan�lan �rnekleri vard�r. Bir kimseyi limon gibi s�kmak, bir kimseden olabildi�i kadar yararlanmak, posas�n� ��karacak �l��de onu s�nd�recek anlam�ndad�r. Renk benzetmelerinde de limon kullan�l�r. Limon k�f�, limon sar�s�, a��k sar� renk ya da bu renkte olan anlam�ndad�r. Kaliteli limon a��rl��nda ho� kokusunda, soluk sar� renginden, lekesiz kabu�undan belli olur. Limondan esans�ndan dolay� kozmetikte ve �e�itlili k�rlerin ve i�kilerin haz�rlanmas�nda yararlan�l�r.

�eker kat�lan limon suyu yorgunluk giderici, gribal enfeksiyonlarda dayan�kl�l�k verici (C vitamini fazla miktarda bulundu�undan) olarak i�ilir.

Orijinal Ad� Citrus limonum. Anayurdu Hindistan ve Uzakdo�u �lkeleri olan Limon, �.S. 1000-1200 y�llar�nda �spanya ile Sicilya’ya getirilmi�, daha sonra Ha�l� Seferleriyle Avrupa ve Ortado�u’ya yay�lm��t�r.G�n�m�zde d�nyan�n t�m astropikal iklim b�lgelerinde ve �lkemizde de Ege ile �zellikle Akdeniz b�lgelerinde yeti�tirilmektedir.

Limonun faydalar� - Yararlar�

Limon v�cuda g�� verir.
��tah a��c�d�r.
Sindirimi kolayla�t�r�r ve sindirim sistemi rahats�zl�klar�na iyi gelir.
�drar s�kt�r�c�d�r.
Damar sertli�ini ve t�kan�kl��n� �nler.
Kan� temizler ve kan dola��m�n� kolayla�t�r�r.
So�uk alg�nl��, nezle, grip ve �ks�r�k �ik�yetlerini azalt�r.
Mikrop �ld�r�c�d�r. Besin zehirlenmelerinde ve b�cek �s�r�klar�nda yararl�d�r.
Rahatlat�c� etkisi ile v�cuttaki a�r�lar� hafifletir, ate�i ve tansiyonu d��r�r.
mide bulant�s�n� ve ba� d�nmesini giderir.
Kans�zl��a kar�� etkilidir.
Di� ve di�etlerini kuvvetlendirir ve di�leri beyazlat�r.
Sivilceleri ve nas�r� azalt�r.

Limonun tan�m�
Limon a�ac� 10 metreye ( 33 ayak ) kadar b�y�yebilir, fakat genellikle daha k��kt�r. Dallar� dikenlidir,ve �i�ek demeti formu a��kt�r.Yapraklar� ye�il,parlak ve ovaldir.Meyve �i�eklerin alt�nda b�y�r.sa�l�kl� bir limon a�ac�nda �i�ekler ve meyveler ayn� zamanda bulunur. Limon meyvesi ovaldir.Olgunla�t�� zaman parlak sar� bir burna sahiptir.K��k tohumlar genellikle “floopies” olarak bilinir ve meyvenin i�inde bulunur.

Yemek i�inde haz�rlan��
Limon ve misket Limonu halihaz�rda limonata olarak sunulur, veya i�eceklerde garnit�r olarak,buzlu �ay veya Alkols�z i�eceklerde bir dilim �eklinde barda��n i�inde veya kenar�nda kullan�l�r. Limon suya tat vermesi i�inde kullan�l�r. Oda s�cakl��nda uzun s�re tutulursa kolayca ��r�meye y�z tutar. Limon suyu bal�k yeme�i �zerine sembolik olarak s�k�l�r. �lave olarak limon suyu salamuraya yat�r�lm�� et pi�irilmeden �nce bir par�a kullan�l�r. Baz� insanlar limonu bir meyve gibi yemeyi sever. Fakat daha sonra sitrik asit ve �ekeri di�lerden temizlemek i�in Su kullanmak gereklidir. Limon kendisi veya misket limonu ile birlikte re�el yap�m�nda kullan�l�r.

Kimya
Limon ve di�er turun�giller farkl� tutarlarda kimyasal i�erirler. Bunlar�n sa�l��a faydal� oldu�u d��n�l�r. Terpene ( hidrokarbon ) olarak adland�r�lan D-limone i�erirler. Bunlar limonun koku ve tad�n� verirler. Limonlar �nemli miktarda sitrik asit i�erirler. Bu nedenle d��k de�erde pH ve ek�i tada sahiptirler. Ayr�ca onlar C Vitamini( asorbik asit ) i�erirler. Bunlar insan sa�l�� i�in gereklidirler. 100 miliLitre limon suyu yakla��k olarak 50 miligram C Vitamini ( tavsiye edilen g�nl�k de�erin % 55′i) ve 5 gram sitrik asit i�erirler. Limonlar ya� ve esans �z�n� ��kartmak i�in i�leme tabi tutulabilirler.

Limonun Sa�l��a yararlar�
Baz� kaynaklar limonun flavoroid bili�imlerini i�erdi�ini ifade ederler. Bunlar antioksidan ve anti - kanser donan�mlar�na sahiptir. Bunlar kanser h�crelerinin b�y�melerini �nler. Limonda bulunan Limoninler ayr�ca anti- kansorejen olabilirler. Y�ksek miktarda C Vitamini i�ermesinden dolay� limon Alternatif t�p da t�yo olarak verilebilir. Tonik olarak Gastrointestional tract sindirim sistemi ilac�, Ba��kl�k sistemi ve deri i�in. Ayurveda uygulamalar�nda bir inan�� vard�r,bir fincan S�cak limon suyu ci�erleri temizler. Japonlar�n Aromaterapi ( alternatif t�bb�n bir �e�idi ) deki �al��malar�nda essential oil in buhar �eklinin farelerde stresi azaltt�� g�r�ld�.

Limonun alternatifleri
Pek �ok di�er Bitki limonlar�n ayni tad�na sahiptir.Yak�n zamanlarda Avustralya ‘da Lemon Myrtle limonu pop�ler bir alternatif haline getirdi. S�k�lan ve kurutulan yapraklar� yenilebilen karakteristik ya�� bir g�ce sahip olup ve tad� limon tad�ndad�r. Fakat sitrik asit i�ermez.Lemon myrtle yiyecekler i�inde pop�lerdir, limon suyunu p�ht�la�t�r�r, peynir tatl�s� , Dondurma gibi.

Geli�tirilen saklama teknikleri ve yatak limonculu�u sayesinde, y�l�n her zaman�nda limon adl� meyvesini piyasada bulabildi�imiz Limon a�ac�, Turun�giller'dendir (Narenciyeler). Anayurdu Hindistan ile Uzakdo�u �lkeleri olan limon a�ac�, 12. y�zy�lda Sicilya'ya getirilmi�, oradan Akdeniz havzas�na ve daha sonra t�m s�cak �l�man iklimli b�lgelere yay�lm��t�r.

�lkemizde Akdeniz ve Ege b�lgelerinde bolca yeti�tirilen limon a�ac�, 3-6 m. kadar boylan�r ve k��n yapraklar�n� d�kmez. G�vde ve dallar�n�n kabu�u koyu gridir. Alma��k dizili, a��k ye�il renkli, elips bi�imli iri yapraklar�n�n dokusu sert ve ucu sivri olur. Baz� limon �e�itlerinde a�ac�n yaprak koltuklar�nda sivri dikenler bulunur.

�lkbahar aylar�nda tek tek ya da birka�� bir arada a�an �i�eklerinin d�� pembemsi, i�i beyaz renklidir. "Yediveren" limon �e�itleri, neredeyse y�l boyunca �i�ek a�ar ve meyve vermeyi s�rd�r�r. Genelde sonbahar mevsiminde olgunla�an d�� a��k sar� renkli limon meyvesi yumurta bi�imli, bir ucu sivri ��k�nt�l�, i�i sekiz-on b�l�ml� eti �ok ek�i tatl� ve bol suludur.

Meyvenin i�inde beyaz tohumlar� (�ekirdekleri) yer al�r. Bu tohumlar�n bi�imi oval ve bir ucu sivridir. Limon meyvesinin s�k�lmas�yla elde edilen suyu, baz� �orba, yemek ve salatalara kat�l�r. Limonatas� yap�l�p serinletici olarak i�ilir. Kimi sebze yemekleri ve re�eller yap�l�rken kararmamalar� i�in i�ine limon suyu eklenir. Limon kabu�undan elde edilen esans, kozmetik maddeleri ve i�ki yap�m�nda kullan�l�r.

BES�N DE�ERLER�

100 mi. taze s�k�lm�� limon suyunun i�erdi�i besin de�erleri ��yle s�ralanabilir: 7 kalori; 0,3 gr. protein; 1,6 gr. karbonhidrat; 0 kolesterol; eser miktarlarda ya� ve lif; 10,3 mgr. fosfor; 0,4 mgr. kalsiyum; 0,14 mgr. demir; 1,5 mgr. sodyum; 142 mgr. potasyum; 6,6 mgr. magnezyum; 0,02 mgr. B1 vitamini; eser miktarda B2 vitamini; 0.1 mgr. B3 vitamini: 0,06 mgr. B6 vitamini; 7 mcgr. folik asit ve 50 mgr. C vitamini.

SA�LI�IMIZA YARARLARI

Yukar�da sayd��m�z besin de�erlerinin yan� s�ra;

o Limon, zengin C vitamini i�eri�iyle iskorb�t hastal��n� �nler ve iyile�tirir: Bu etkisinden yararlanmak i�in diyete bolca limon suyu kat�l�r.

o Gene y�ksek C vitamini oran� sayesinde birdenbire y�kselen tansiyonun d��r�lmesine yard�ma olur: Bunun i�in yar�m limon meyvesi bir bardak suyun i�ine s�k�l�r ve bu su i�ilir.

o Limon, i�erdi�i antioksidan maddelerle bedenin kansere yakalanma rizikosunu azalt�r.

o �drar s�kt�r�c�d�r. �drar yollar�n� temizler. Bu etkisinden yararlanmak i�in her �ekliyle bolca limon suyu al�nmas� yeterli olur.

A�ACININ �RET�LMES�

Limon a�a�lan, tohumuyla (�ekirdekleriyle) �retilebilir. Ancak bu yolla elde edilen ��rden fidan ve a�a� elde edilebilmesi �ok uzun zaman ald��ndan, genellikle limon a�ac�, turun� ana�lar�na istenen limon �e�itlerinin a��lanmas�yla �o�alt�lmaktad�r.

Olduk�a uzun �m�rl� ve �retken bir a�a� olan limonun fidanlar�n� kar��m�za ��kan ilk �reticiden, �e�idini ve sa�l�k durumunu bilmeden sat�n almam�z yanl�� bir davran�� olur. Bunun yerine inan�l�r ve g�venilir fidan �reticilerinden �e�idi belli ve sa�l�kl� fidanlar� almak gerekir. �lkbahar mevsiminde t�p i�inde sat�lan b�yle limon fidanlar�m, hava s�cakl�� y�kselip de toprak s�cakl�� 13 dereceye ula�t��nda, bah�emizde a�aca��m�z 30-35 cm. geni�lik ve derinlikteki ocaklara dikmeliyiz. Limon a�a�lar� i�in ocak aral�� 7 m. olmal�d�r.

A�ACININ YET��T�R�LMES�

�klim iste�i: T�m turun�giller gibi, limon a�ac�n�n da �nde gelen iste�i, s�cak iklimli bir yerde yeti�tirilmektir. Limon a�a�lar�n�n yeti�tirildi�i yerde, hava s�cakl��n�n O derecenin alt�na d��memesi iyi olur. ��nk� -8, -9 derecelerin alt�na d��en s�cakl�klarda, limon a�a�lar� donar ve �l�r. Dayanamad�� en y�ksek s�cakl�klar ise, 45 derece ve �zeridir.

Limon a�a�lar�n�n geli�mesi 12 derece s�cakl�kta ba�lar. Ortalama 23 derece, limonun en h�zl� geli�ti�i s�cakl�kt�r. 37-39 dereceden sonra limon a�ac�n�n geli�mesi durur. So�uk ya da s�cak esen r�zg�rlar limon a�a�lar�n� k�t� y�nde etkiler. Y�rede esen h�kim r�zg�rlara kar�� r�zg�rk�ranlar kurulmas� yararl� olur. Ayr�ca limon a�a�lar�, bulunduklar� yerin havas�n�n nem oran�ndan da etkilenir. D��k nem oranlar� da limon a�a�lar�n�n geli�im ve �r�n verimini k�t� y�nde etkiler.

Toprak iste�i: T�m turun�giller gibi limon a�a�lar� da en iyi, bol humuslu, derin, s�zek (suyu iyi ak�nt�l�), kumlu-t�nl� ya da killi t�nl� topraklarda yeti�tirilir. �yice derinlere inen k�klerinin oksijen gereksinimi fazla oldu�undan, limon a�ac� kesinlikle a��r topraklarda yeti�tirilmemelidir. Limonun yeti�tirildi�i yerde taban suyunun, y�zeyden 1,5 m. a�a��da olmas� gerekir. Aksi takdirde toprakta drenaj i�lemi yap�lmal�d�r. Topra��n kirecine kar�� da duyarl� olan limon a�a�lar� i�in en uygun toprak pH'� 5,5-6 olmal�d�r.

Toprak i�leme: T�m turun�giller gibi, limon a�a�lar�n�n �ok derinlere inen k�kleri vard�r. Ama, k�k yap�s�n�n %90'�, 0-90 cm. derinlikteki y�zlek toprak tabakas�nda yer al�r. Bu nedenle toprak i�lemesi y�zeyden 10 cm. derinli�e kadarki tabakada yap�lmal� ve limonun k�kleri kesinlikle par�alanmamal�-d�r. Bah�enin, ilkbahardan ba�layarak y�lda d�rt kez, 15-20 g�n aral�klarla �ok y�zeysel olarak �apalanmas� yeterli olur. B�ylece yabani ot m�cadelesi s�rd�r�l�r. Ayr�ca bu ama�la yabani ot �ld�r�c� (herbisit) ila�lar da kullan�labilir.

Sulama: T�m turun�giller gibi, limon a�a�lar�n�n y�ll�k su gereksinimi de toprak ve iklim durumu ile a�a� geli�mesine ba�l� olarak 800-1.200 cm. aras�nda de�i�ir. Sulama d�nemi olan nisan ortalar�ndan ekim ay� ortalar�na kadarki yedi ayl�k s�rede, havalar�n kurak, s�cak ve ya��s�z oldu�u zamanlarda a�a�lara toplam 600-700 mm. su verilmesi gerekir.

Sulama yetersiz yap�l�rsa, limon a�ac� k�klerini toprakta yayar. Geli�imi yava�lar, �r�n verim ve niteli�i d��er. A��r� sulamada k�kler havas�z kalaca��ndan k�k ��r�kl�� hastal�� olu�ur. Yine a�ac�n meyve verimi ve niteli�i d��er. Limon a�ac�n�n sulama zaman�n�n gelip gelmedi�i en kolay ��yle anla��l�r: A�ac�n yapraklar� ak�am saatlerinde g�ne� batmadan �nce solgunluk g�steriyor ve gece canlan�yorsa sulama zaman� gelmi� demektir, ��le zaman�nda meydana gelen ge�ici solgunlu�a aldan�lmamal�d�r.

G�breleme: T�m turun�giller gibi, hepye�il yaprakl� limon a�ac� da topraktan fazla besin kald�rd��ndan, g�breye gereksinimi �ok olur. A�a�lara, bulundu�u ortam, ya� ve geli�melerine uygun ve dengeli g�breleme yapmak i�in b�t�n bu fakt�rlerin ortak etkisini ortaya koyan yaprak ve toprak analizleri uygulanmal�; buna g�re verilecek azotlu, fosfatl� ve potasl� kompoze fenni g�bre miktarlar� saptanmal�d�r.

Ayr�ca limon a�a�lar�na, eksikli�i duyuluyorsa magnezyum, demir, mangan ve �inko da verilir. Limon a�ac�na, mineral g�brelerden ba�ka, gerek g�r�l�rse iyi yanm�� iftlik g�bresinin 2-3 y�lda bir verilmesi de b�y�k yararlar sa�lar.

Budama: T�m turun�giller gibi, limon a�a�lar�na da �ekil ve �r�n budamas� uygulan�r ve genellikle bu a�a�lara k�se bi�imi verilir. �ekil budamas� a�a�lar�n �r�nlenmesiyle birlikte ba�lar. Turun�gillerden olan a�a�lar�n budanmas� ustal�k isteyen bir i�tir. Bu nedenle budaman�n, a�ac� iyi tan�yan ki�iler taraf�ndan uygulanmas� olumlu sonu�lar verir. A�a�lar�n kurumu�, k�r�lm��, ezilmi�, hastalanm��, yaralanm�� ve berelenmi�, ya�lanm�� dallar� kesilip ��kar�lmal�d�r. Ayr�ca obur dallar�n da ay�klan�p ��kar�lmas� gerekir.

Hasat (Derim): T�m turun�giller gibi, limon a�a�lar� da sonbaharda ba�lay�p ilkbahara kadar meyveler tam olgunla�t�k�a hasat edilir. Hasatta meyveler elle tutulup sap� b�k�lerek kopard�r ya da daha iyisi meyve sap� keskin bir b��akla kesilir. Hasat s�ras�nda dal u�lar� kesinlikle k�r�lmamal�; meyve toplama i�i a��k, kuru, g�ne�li ve �l�k havalarda yap�lmal�d�r. Meyvelerin �zerinde �iy ve k�ra�� varsa bunlar�n kurumas� beklenmelidir.

Hastal�k ve zararl�lar�yla m�cadele: Limon a�a�lar�na dadanan zararl� ve hastal�klarla, en yak�n tar�m kurumuna dan��l�p tavsiyeleri al�narak ve uygun koruma ila�lar� kullan�larak zaman�nda, eksiksiz ve aksat�lmadan m�cadele s�rd�r�lmelidir.