[KK] Montr� (Montreux) Bo�azlar S�zle�mesi

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)

- Siyasal Bilimler (https://www.msxlabs.org/forum/siyasal-bilimler/)

- - Montr� (Montreux) Bo�azlar S�zle�mesi (https://www.msxlabs.org/forum/siyasal-bilimler/197235-montro-montreux-bogazlar-sozlesmesi.html)

Montr� (Montreux) Bo�azlar S�zle�mesi

Montreux S�zle�mesi

20 Temmuz 1936

�anakkale ve �stanbul bo�azlar�n�n Lozan Antla�mas�yla belirlenmi� stat�s�n� T�rkiye lehine de�i�tiren ve T�rkiye, Avustralya, Bulgaristan, Fransa, �ngiltere, Japonya, Romanya, SSCB, Yugoslavya ve Yunanistan aras�nda imzalanan uluslararas� antla�ma (20 Temmuz 1936). 2 May�s 1938�de �talya taraf�ndan da imzalanm��t�r.

Lozan Antla�mas� (24 Temmuz 1923) kapsam�ndaki Bo�azlar S�zle�mesi T�rkiye�nin egemenlik haklar�m k�s�tlay�c� baz� h�k�mler i�eriyordu. T�rkiye o d�nemde kabul etmek durumunda kald�� bu h�k�mlerin de�i�tirilmesini istiyor, bu ama�la uygun bir ortam�n olu�mas�n� bekliyordu. B�yle bir ortam 1930�larm ortalar�nda do�du: Flitler Almanyas� ve Mussolini �talyas��n�n Ortado�u ve Akdeniz�de etkili olma �abalar�, Lozan��n iki kar��t devleti �ngiltere ve T�rkiye�yi birbirine yakla�t�rd�.
T�rk h�k�meti, �ngiltere�nin Akdeniz�de aleyhine bozulan dengeyi yeniden kurmak amac�yla Ankara�ya yakla�mak istedi�ini saptayarak, 11 Nisan 1936�da Lozan Bo�azlar S�zle�mesi�ne taraf olan devletlere birer nota verdi. Notada, Bo�azlar�m silahtan ar�nd�r�lmas�n� ve Bo�azlar�dan ge�i�i denetleyecek uluslararas� bir komisyonun kurulmas�n� �ng�ren s�zle�me h�k�mlerinin de�i�tirilmesini istedi.

�talya d��ndaki b�t�n taraf devletler bu notaya olumlu yan�t verdiler. T�rkiye�nin de�i�iklik isteklerinin g�r��lmesi amac�yla 22 Haziran 1936�da �svi�re�nin Montreux kentinde bir konferans d�zenlendi. Konferansta T�rkiye�nin tezine kar��l�k SSCB�yle �ngiltere de birer tez sundu. SSCB T�rkiye� nin Bo�azlar�� silahland�rmas�n� kabul ediyor, Karadeniz�de k�y�s� olmayan devletlere ait sava� gemilerinin Karadeniz�e sokulmas�na T�rkiye�nin engel olmas�n� istiyordu. �ngiltere ise Karadeniz�de k�y�s� olsun ya da olmas�n b�t�n devletler i�in tonaj s�n�rlamas� getirilmesini talep ediyordu. Bu iki g�r�� konferansta yo�un tart��malara yol a�t�. T�rkiye SSCB ve Ingiltere�nin tezlerini uzla�t�rmaya y�nelik bir tutum izledi.

�ki ay s�ren g�r��meler sonunda imzalanan Montreux S�zle�mesi�yle, T�rkiye�nin yap�lmas�n� istedi�i �nemli de�i�iklikler ger�ekle�ti: Bo�azlar�m askerden ar�nd�r�lmas�na ili�kin h�k�mlerin yan� s�ra Uluslararas� Bo�azlar Komisyonu da kald�r�ld�. B�lgenin g�venli�i t�m�yle T�rkiye�ye b�rak�ld�.

S�zle�meye g�re, bar�� zaman�nda ya da T�rkiye�nin taraf olmad�� bir sava� durumunda ticaret gemilerinin Bo�azlar�dan serbest ge�i� hakk� olacakt�. T�rkiye�nin taraf oldu�u bir sava�ta ise, T�rkiye sava� halinde olmad�� devletlere ait ticaret gemilerine belirli ko�ullar alt�nda serbest ge�i� hakk� tan�yacakt�. Yap�lan hizmet d��nda herhangi bir �deme s�z konusu olmad�� gibi k�lavuz alma da iste�e ba�l� tutulmu�tu. Sava� gemileri konusunda ise �u h�k�mler uygulanacakt�: Bar�� zaman�nda, Karadeniz�de k�y�s� olmayan devletlere ait transit ge�i� halindeki sava� gemilerinin say�s� 9�u, toplam tonaj� da 15.000 tonilatoyu ge�meyecekti. Bu devletlerin Karadeniz�de en �ok 21 g�n s�reyle bulundurabilecekleri sava� gemilerinin toplam tonaj� da 30.000 tonilatoyu a�mayacakt�. Ayr�ca bu devletler ge�i� �ncesinde T�rkiye�ye duyuruda bulunacak, 10.000 tonilatodan b�y�k sava� gemilerini, denizalt�lar�m ve u�ak gemilerini ise Karadeniz�e ge�iremeyeceklerdi. Bo�az limanlar�na dostluk ziyareti yapacak gemiler tonaj hesab�na kat�lmayacakt�.

Karadeniz�de k�y�s� bulunan devletlere ait gemiler i�in ise bar�� zaman�nda say� ve tonaj s�n�rlamas� getirilmiyordu. Ama bu gemiler teker teker ve refakatlerinde en �ok iki destroyer ile birlikte Bo�azlar�dan ge�ebileceklerdi. Bu devletler Karadeniz d��nda yapt�rd�klar� ya da sat�n ald�klar� denizalt�lar� ise, �nceden duyurmak ko�uluyla, g�nd�z ve y�zeyden olmak �zere serbest�e Bo�azlar�dan ge�irebileceklerdi. U�ak gemilerini Bo�azlar�dan ge�irme yasa�� ise bu devletlere de uygulan�yordu.
S�zle�meyle, T�rkiye�nin kat�ld�� bir sava� durumunda sava� gemilerinin Bo�azlar� dan ge�i�i t�m�yle T�rkiye�nin yetkisine b�rak�l�yor, T�rkiye�nin kat�lmad�� bir sava� durumunda ise sava�� devletlerin sava� gemilerinin Bo�azlar�dan ge�i�i yasaklan�yordu. Son olarak, T�rkiye sava� durumunda olmasa bile kendisini pek yak�n bir sava� tehdidi alt�nda sayarsa, sava� gemilerinin Bo�azlar�dan ge�i�i konusunda yetkili k�l�n�yordu. Ama bu gerek�eyle alman �nlemler Milletler Cemiyeti�nin ��te iki �o�unlu�unun uygun bulmamas� halinde kald�r�lacakt�.

Montreux Bo�azlar S�zle�mesi�nin y�r�rl�k s�resi 20 y�ld�. Ama bu s�renin bitiminden en az iki y�l �nce, taraflardan hi�biri fesih istemezse, s�zle�me kendili�inden y�r�rl�kte kalacakt�. Nitekim y�r�rl�k s�resi 1956�da sona erdi�i halde, feshi istenmedi�i i�in, s�zle�me g�n�m�zde de y�r�rl�ktedir.

kaynak: Ana Britannica

MONTR� S�ZLE�MES�

(20 Temmuz 1936)

Montreux s�zle�mesi, T�rkiye Cumhuriyeti ile SSCB, B�y�k Britanya, Fransa, Japonya, Yunanistan, Bulgaristan, Romanya aras�nda �svi�re'nin Montreux kentinde 20 temmuz 1936�da imzalanan s�zle�me. 24 temmuz 1924'te Lozan'da imzalanan Bo�azlar rejimine ili�kin s�zle�meye oranla T�rkiye'nin g�venli�i ve Karadeniz�e k�y�s� olan �lkelerin haklar� ile �teki �lkelerin haklar� aras�nda daha iyi bir denge kurulmu�; bu �zellikleriyle ge�erlili�ini g�n�m�ze kadar koruyabilmi�tir.

S�zle�meyle Bo�azlar'�n T�rkiye taraf�ndan silahland�r�labilece�i kabul edilmi�, Bo�azlar'da ge�i�i denetleyen Bo�azlar komisyonu kald�r�larak denetleme yetkisi t�rk h�k�metine devredilmi�tir. Bar��ta ge�i� serbestli�i ilke olarak kabul edilmi�, Karadeniz�de k�y�s� olmayan �lkelerin en �ok 30 000 tonluk (�zel durumlarda 45 000 ton) sava� gemileri bulundurabilece�i belirtilmi�tir. T�rkiye'nin kat�lmad�� bir sava�ta sava�an taraflar�n gemilerine ge�i� yasaklanm��t�r. T�rkiye, sava�ta taraf olma durumunda ge�i�i istedi�i gibi s�n�rlayabilecektir. Bo�azlardan ge�ecek sivil u�aklar�n yollar�n� da t�rk h�k�meti d�zenleyecektir.

Kaynak: B�y�k Larousse

Montr� (Montreux) Bo�azlar S�zle�mesi

Montr� Bo�azlar S�zle�mesi, T�rk bo�azlar�ndan ge�i� rejimini ve bo�azlar b�lgesinin g�venli�i i�lerini d�zenleyen s�zle�medir.

Montreux (Montr�) Bo�azlar S�zle�mesi (20 Temmuz 1936)
Osmanl� Devleti�nin g�c�n�n zay�flad�� d�nemde, Rusya�n�n g��lenmesi ve s�cak denizlere inmek istemesi, Bo�azlar sorununu ortaya ��kard�. Sanayi �nk�lab��n�n ard�ndan ortaya ��kan �retim fazlal��, pazar sorunu, hammadde ihtiyac�, s�m�rgeci devletler a��s�ndan Bo�azlar�� olduk�a �nemli k�l�yordu. 30 Ekim 1918�de imzalanan Mondros Ate�kes Antla�mas� ile Osmanl� Devleti, Bo�azlar �zerindeki denetimini kaybetmi�, Bo�azlar��n denetimi �tilaf Devletleri�nin eline ge�mi�ti.

Milli M�cadele�nin kazan�lmas� ve Mudanya Ate�kes Antla�mas��n�n imzalanmas� ile �tilaf Devletleri Bo�azlar��n denetimini T�rkiye B�y�k Millet Meclisi H�k�meti�ne b�rakt�. Lozan Antla�mas��nda en �nemli konulardan biri de Bo�azlar sorunuydu. Bunun i�in bu sorunu ��zmek epey zaman ald�. Lozan Antla�mas��na g�re, T�rkiye�nin �anakkale ve �stanbul Bo�azlar��n�n her iki k�y�s�nda 20 km�lik bir alanda asker bulundurmas� ve askeri tesis yap�lmas� yasaklanm��t�. Bo�azlar�dan ge�i�i de ba�kan�n�n T�rk oldu�u bir uluslararas� komisyon denetleyecekti. Bu maddeler, T�rkiye�nin Bo�azlar �zerindeki egemenli�ini s�n�rland�ran h�k�mlerdi. T�rkiye, Bo�azlar�la ilgili bu h�k�mleri kabul ederken, g�venlik konusunda Milletler Cemiyeti�nin etkili olaca��na ve Avrupa�da silahs�zlanman�n ger�ekle�ece�ine inanm��t�. Ancak T�rkiye�nin beklentileri ger�ekle�medi. ��nk� 1933�ten sonra ba�ta �talya, Japonya ve Almanya olmak �zere d�nya devletleri silahlanmaya ba�lam��t�. Bunun �zerine T�rkiye, 17 Nisan 1935�te D��i�leri Bakanl�� arac�l��yla Milletler Cemiyeti�ne ba�vurarak Bo�azlar�da asker bulundurma hakk�na sahip olmak istedi�ini bildirdi. Fakat, Rusya�n�n d��ndaki di�er devletler (�talya, �ngiltere, Fransa) bu iste�e olumlu bakmad�

�ok ge�meden �talya Habe�istan�a, Japonya Man�urya�ya sald�rd�. Almanya asker bulundurmamas� gereken Ren b�lgesine girdi. Japonya Milletler Cemiyeti�nden ��kt�. Milletler Cemiyeti bu durumlar� �nleyemedi. Bu geli�meler T�rkiye�nin g�venli�ini yak�ndan ilgilendirdi�i i�in T�rkiye, Lozan Bar�� Antla�mas��n�n Bo�azlar �zerinde getirmi� oldu�u k�s�tlamalar�n kald�r�lmas� iste�ini yineledi. Lozan Antla�mas��n� imzalayan devletlere 10 Nisan 1936�da birer nota g�ndererek savunmas� ve egemenlik haklar�n�n korunmas� bak�m�ndan bu durumun d�zeltilmesini istedi. Balkan Devletleri de T�rkiye�nin bu iste�ini desteklediler. Bunun �zerine �talya�n�n d��nda, Lozan Antla�mas��na imza atan devletler, Bo�azlar konusunda g�r��meyi kabul ettiler. Bo�azlar�n stat�s�n� belirlemek �zere 22 Haziran 1936�da �svi�re�nin Montreux (Montr�) kentinde bir konferans topland�. G�r��meler sonunda 20 Temmuz 1936�da Montr� Bo�azlar S�zle�mesi imzaland�.

Montr� Bo�azlar S�zle�mesi�nin Maddeleri

1-Bo�azlar Komisyonu kald�r�ld�. Bu komisyonun g�revleri tamam�yla T�rk Devleti�ne verildi.
2-Bo�azlar�n her iki yakas�ndaki askersiz alan uygulamas� kald�r�ld�. T�rkiye�nin burada asker bulundurmas� ve tahkimat yapmas� kabul edildi.
3-Yabanc� ticaret gemilerinin Bo�azlar�dan serbest�e ge�ebilecekleri kabul edildi. Buna kar��l�k, yabanc� sava� gemilerinin ge�i�leri s�n�rland�r�ld�. Bo�azlar�dan ge�mek isteyen yabanc� sava� gemilerinin 15 g�n �nceden T�rkiye�den izin almas� kararla�t�r�ld�.
4-T�rkiye, sava�a girer veya sava� tehlikesi ile kar��la��rsa yabanc� sava� gemilerinin Bo�azlar�dan ge�i�i T�rkiye�nin takdirine b�rak�ld�.

Montr� S�zle�mesi�nin Sonu�lar� ve �nemi

Montr� S�zle�mesi�nin imzaland�� g�n�n gecesi, T�rk ordusu Bo�azlar b�lgesine girdi. B�ylece Bo�azlar �zerinde, T�rk h�kimiyetini s�n�rland�ran Lozan Bar�� Antla�mas��n�n maddeleri ortadan kalkt�. T�rkiye, Bo�azlar �zerinde tam egemenlik hakk�n� kazand�. T�rkiye, Montr� S�zle�mesi ile b�y�k bir siyasi zafer kazanm�� oldu. ��nk� T�rkiye�nin Bo�azlar�da asker bulundurmas� ile Do�u Akdeniz�deki durumu g��leniyor; milletler aras� g�� dengesinde �nemi art�yor, d�nya devletleriyle olan dostlu�u daha da de�er kazan�yordu. Montr� S�zle�mesi ile Sovyetler Birli�i, Karadeniz k�y�s�ndaki s�n�rlar�n� g�venceye alm�� oldu. Bu durum T�rkiye ile Sovyetler Birli�i aras�ndaki ili�kilerin geli�mesini sa�lad�.

Bo�azlar��n stratejik �nemi g�n�m�zde daha da artt�. Sovyetler Birli�i�nin da��lmas�ndan sonra, eski Do�u Blo�u �lkelerinin (Rusya, Ukrayna, Bulgaristan, Romanya) Bat� ile ili�kileri giderek artmaya ba�lad�. Bu �lkelerin, Bat� ile ili�kilerinde Bo�azlar, yeniden b�y�k �nem kazand�. ��nk� petrol ve g�da ba�ta olmak �zere pek �ok �r�n gemilerle bo�azlardan ge�mektedir. Bat�ya a��lan en �nemli kap� Bo�azlar�d�r.

Montr� Bo�azlar S�zle�mesi

Montr� Bo�azlar S�zle�mesi, T�rk bo�azlar�ndan ge�i� rejimini ve bo�azlar b�lgesinin g�venli�i i�lerini d�zenleyen s�zle�medir.
1923'te Lozan Antla�mas� ile birlikte imzalanan Bo�azlar S�zle�mesinin yerine ge�mi�tir.
T�rkiye, Lozan Antla�mas�'yla birlikte imzalanan Bo�azlar S�zle�mesinin getirdi�i k�s�tlamalardan dolay� daima kayg� i�inde bulunmu�tur. S�zle�menin imzaland�� tarihlerde g�ncelli�ini koruyan silahs�zlanma �mitlerine g�venen T�rkiye'nin, silahlanma yar��n�n tekrar ba�lamas�yla duydu�u huzursuzluk giderek artm��t�r.

T�rkiye, duydu�u bu huzursuzlu�u ve bo�azlar�n stat�s�nde de�i�iklik yap�lmas� yolundaki teklifini konu ile ilgili imzac� devletlere duyurdu�unda, farkl� kutuplarda yer almaya ba�layan bu devletlerin hemen hepsinden ortak bir anlay�� g�rm��t�r.
�ngiliz D��i�leri Bakanl��n�n 23 Temmuz1936 tarihli bir muht�ras�nda konu hakk�nda �u g�r��lere yer verilmi�tir: "T�rkiye'nin Bo�azlar S�zle�mesi'nin de�i�tirilmesi ile ilgili iste�i hakl� kabul edilmektedir."

Bo�azlar�n stat�s� ve gemilerin ge�i� rejimi ile her zaman yak�ndan ilgilenen �ngiltere'nin T�rkiye'yi desteklemesine paralel olarak Balkan Antant� Daimi Konseyi'nin 4 May�s1936'da Belgrat'ta yapt�� toplant�da, T�rkiye'nin teklifini destekleme karar� al�nm��t�r. T�rkiye'nin giri�imi Lozan Bo�azlar S�zle�mesi'nin di�er akitleri taraf�ndan da kabul edilince, bo�azlar�n rejimini de�i�tirecek olan konferans, 22 Haziran1936'da �svi�re'nin Montreux kentinde toplanm��t�r. �ki ay s�ren toplant�lardan sonra, 20 Temmuz1936'da imzalanan yeni Bo�azlar S�zle�mesi ile T�rkiye'nin k�s�tlanm�� haklar� iade edilmi� ve bo�azlar b�lgesinin egemenli�i T�rkiye'ye ge�mi�tir. T�rkiye daha �nce Sovyet Rusya ile yapt�� anla�ma uyar�nca (sald�rmazl�k antla�mas�) Sovyet Rusya'n�n da deste�i ile bu s�zle�me yap�lm��t�r.

Tamam� yirmi dokuz madde, �� ek protokolden meydana gelen s�zle�meye g�re:

1. Bo�azlardan serbest ge�i� es�s� kabul ediliyordu. Ancak tic�ret ve sava� gemilerinin Bo�azlardan ge�i�i, bar�� ve sava� h�line g�re, ayr� stat�ye ba�lan�yordu. Sava� durumu da T�rkiye'nin girdi�i, girmedi�i ve sava� tehlikesi olma durumlar�nda uygulanacak esaslara ayr�l�yordu.
2. Bo�azlar�n asker� kontrol� ve savunma tedbirleri tam�men T�rkiye'ye �itti.
3. Bo�azlardan ge�i�i denetleyen Milletleraras� Bo�azlar Komisyonu kald�r�ld�.

Bu ana maddelerle T�rkiye'nin bo�azlar �zerindeki genel h�kimiyeti sa�land�.

Di�er maddelerin b�z�lar� ise;
Bar�� zam�n�nda:

Karadeniz'de k�y�s� olmayan devletlerin tic�ret gemileri serbest�e ge�erler. Sava� gemileri 8-15 g�n �nceden haber verilmek ve bir arada dokuz gemiyi ve belli tonaj� a�mamak �zere ge�ebilir. Denizalt�lar, u�ak gemileri ve 10.000 tondan b�y�k sava� gemileri hi� ge�emez. S�zle�meye uygun �ekilde ge�en sava� gemileri Karadeniz'de yirmi bir g�nden fazla kalamaz.
Karadeniz'de k�y�s� bulunan devletlerin tic�ret gemileri serbest�e ge�erler. Sava� gemileri ge�meden sekiz g�n �nce T�rkiye'ye haber verecekler, bir arada ge�en gemilerin tonaj� 15.000'den fazla olmayacakt�r. Karadeniz'de kal��lar� i�in belli bir s�re yoktur.

Sava� zam�n�nda:

T�rkiye sava�a kat�lm��sa; her cins gemiyi ge�irip ge�irmemekte serbesttir. �sterse Bo�azlar� kapayabilir.
T�rkiye tarafs�zsa; tic�ret gemileri serbest�e ge�mesine ra�men sava�an taraflar�n sava� gemileri ge�emez.
Sava� tehlikesinin �ok oldu�u zamanlarda; T�rkiye yine karar serbestisine s�hip olarak Bo�azlar� kapayabilir.

Bunlar�n yan�nda pek �ok teknik hususun h�kme ba�land�� s�zle�menin s�resi yirmi y�l olacakt�. Bu s�renin bitiminden iki y�l �nce taraflardan hi�biri s�zle�menin feshini istemezse, b�yle bir istekten iki y�l sonraya kadar y�r�rl�kte kalacakt�.
Montr� Antla�mas�nda T�rk taraf�n�, Tevfik R��t� Aras, D��i�leri Bakan�(Temsilci Heyeti Ba�kan�), Fethi Okyar, Londra'da T�rkiye B�y�kel�isi, Suad Davaz, Paris'teki T�rkiye B�y�kel�isi, Numan Menemencio�lu, B�y�kel�i, D��i�leri Bakanl�� Genel Sekreteri, As�m G�nd�z, Korgeneral, Genel Kurmay �kinci Ba�kan�,
Necmettin Sad�k Sadak, Sivas Milletvekili, Milletler Cemiyeti'nde T�rkiye S�rekli Temsilcisi, Ziya K�z�ltan, Ba� Dan��man, D��i�leri Bakanl�� Ba� Hukuk Dan��man�,
Sadullah G�ney, �ktisat Bakanl��, Deniz Ticareti M�ste�ar�, M��fik Selami �neg�l, D��i�leri Bakanl�� Daire Ba�kan�, Dr.As�m Arar, Sa�l�k ��leri Genel M�d�r�,
Fahri Engin, Sava� Filosu Komutan�, R�fat Matarac�, Kurmay Albay, �efik �akmak, Kurmay Yarbay, Hava Alay� Komutan�, Yusuf Egeli, Kurmay Binba��, �hsan Orgun, Hava Binba��, Fahri Korut�rk, Deniz Binba��s�, Roma Deniz Ata�esi, Seyfi Kurtbek, Kurmay Y�zba��, Paris Askeri Ata�esi, R.Amir Kocamaz, Ba�konsolos, D��i�leri Bakan� �zel Kalem M�d�r�, Genel Sekreter Cevad A��kal�n, D��i�leri Bakanl�� Daire Ba�kan�, Sekreterler Abd�lkadir �rencik, B.Tahir �aman, H.R�fat S�zen, Nedim Veysel �lkin, Fatin R��t� Zorlu, Celalettin Ziyal, Bas�n B�rosu Vedat Nedim T�r, ��i�leri Bakanl�� Genel M�d�r, Asude Zeybeko�lu, Bas�n Ate�esi, �ekip Engineri, Bas�n Ata�esi, Muvaffak Menemencio�lu, Anadolu Ajans� Genel M�d�r�,Temsil etmi�lerdir.

Montreux Bo�azlar S�zle�mesi

(20 Temmuz 1936)

BO�AZLAR REJIMINE ILISKIN OLARAK, MONTREUX'DE 20 TEMMUZ 1936� DA IMZALANAN S�ZLE�ME MAJESTE BULGARLAR KRALI, FRANSA CUMHUR�YET� BA�KANI, MAJESTE B�Y�K BR�TANYA, �RLANDA VE DEN�ZLER �TES� BR�TANYA �LKELER� KRALI, H�ND�STAN �MPARATORU, MAJESTE ELENLER KRALI, MAJESTE JAPONYA �MPARATORU, MAJESTE ROMANYA KRALI, T�RK�YE CUMHUR�YET� BA�KANI, SOVYET SOSYAL�ST CUMHUR�YETLER� B�RL�� MERKEZ� Y�R�TME KOM�TESI VE MAJESTE YUGOSLAVYA KRALI;

"Bo�azlar" genel deyimiyle belirtilen �anakkale Bo�az�, Marmara Denizi ve Karadeniz Bo�az�'ndan ge�i�i ve gemilerin-gidi� geli�ini (ula��m�), Lozan'da, 24 Temmuz 1923 tarihinde imzalanm�� olan Bar�� Andla�mas�n�n 23. maddesiyle saptanm�� ilkeyi(1), T�rkiye'nin g�venli�i ve Karadeniz'de, k�y�da� Devletlerin g�venli�i �er�evesinde koruyacak bi�imde, d�zenlemek iste�iyle duygulu olarak;
��bu S�zle�meyi, 24 Temmuz 1923�de Lozan'da imzalanm�� olan S�zle�menin(2) yerine koymay� kararla�t�rm��lar ve Tam yetkili Temsilcilerini a�a��da belirtildi�i �zere atam��lard�r:
MAJESTE BULGARLAR KRALI:
Doktor Nicolas P.NICOLAEV, Tam yetkili Ortael�i, D��i�leri ve Mezhepler Bakanl�� Genel Sekreteri;
B.Pierre NEICOV, Tam yetkili Ortael�i, D��i�leri ve Mezhepler Bakanl�� Siyasal ��ler M�d�r�.
FRANSA CUMHUR�YET� BA�KANI:
B.PAUL-BONCOUR, Senat�r, Milletler Cemiyeti'nde Fransa'n�n S�rekli Temsilcisi, eski Ba�bakan, eski D��i�leri Bakan�, Legion d'honneur ni�an�n�n Chevalier r�tbesi, Sava� Ha�� ni�an�;B.HENRI PONSOT, Fransa Cumhuriyeti'nin Ankara'da Ola�an�st� ve Tam yetkili B�y�kel�isi, Legion d'honneur ni�an�n�n Grand Officier r�tbesi.
MAJESTE B�Y�K BR�TANYA, �RLANDA VE DEN�ZLER �TES� BR�TANYA �LKELER� KRALI, H�ND�STAN �MPARATORU:
B�Y�K BR�TANYA, KUZEY �RLANDA VE BR�TANYA �MPARATORLUGUNUN B�REYSEL OLARAK M�LLETLER CEM�YET�'NE �YE OLMAYAN B�T�N PAR�ALARI ��N:
�ok Say�n Lord STANLEY, P.C., M.C., M.P., Amirallik Dairesinde Parlamento �yesi M�ste�ar;
AVUSTRALYA COMMONWEALTHI'I I�IN:
�ok Say�n Stanley Melbroune BRUCE, C.H., M.C., Avustralya Commenwealth'inin Londra'da Y�ksek Komiseri.
MAJESTE ELENLER KRALI:
B.Nicolas POLITIS, Yunanistan'�n Paris'te Ola�an�st� Temsilcisi ve Tam yetkili Ortael�isi, eski D��i�leri Bakan�;
B.Raoul BIBICA-ROSETTI, Yunanistan'�n Milletler Cemiyeti'nde S�rekli Temsilcisi. MAJESTE JAPONYA �MPARATORU:
B.Naotake SATO, Judammi, Do�an-G�ney ni�an�n�n B�y�k-Kordan r�tbesi, Paris'te Ola�an�st� Temsilci ve Tam yetkili B�y�kel�i;
B.Massa-aki HOTTA, Jushii, Do�an-G�ney ni�an�n�n �kinci S�n�f r�tbesi, Bern'de Ola�an�st� Temsilci ve Tam yetkili Ortael�i.
MAJESTE ROMANYA KRALI:
B.Nicolas TITULESCO, D��i�leri Bakan�;
B.Constantin CONTZESCO, Tam yetkili Ortael�i, Tuna ve Avrupa Uluslararas� Komisyonlar�nda Romanya Temsilcisi;
B.Vespasien PELLA, La Haye'de Ola�an�st� Temsilci ve Tam yetkili Ortael�i, T�RK�YE CUMHUR�YET� BA�KANI:
Dr.Tevfik R��t� ARAS, D��i�leri Bakan�, �zmir Milletvekili;
B.Suad DAV AZ, T�rkiye Cumhuriyeti'nin Paris'te Ola�an�st� ve Tam yetkili B�y�kel�isi;
B.Numan MENEMENCIOGLU, T�rkiye B�y�kel�isi, D��i�leri Bakanl�� Genel Sekreteri;
B.As�m G�ND�Z, Korgeneral, Genelkurmay �kinci Ba�kan�;
B.Necmeddin SADAK, T�rkiye'nin Milletler Cemiyeti'nde S�rekli Temsilcisi, Sivas Milletvekili, D��i�leri Komisyonu Raport�r�.
SOVYET SOSYAL�ST CUMHUR�YETLER� B�RL�� MERKEZ� Y�R�TME KOM�TES�:
B.Maxime LITVINOFF, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birli�i Merkezi Y�r�tme Komitesi �yesi, D��i�leri Halk Komiseri.
MAJESTE YUGOSLAVYA KRALI:
B.Ivan SOUBBOTITCH, Yugoslavya'n�n Milletler Cemiyeti'nde S�rekli Temsilcisi.
BU TEMS�LC�LER, yetki belgelerini g�sterdikten ve bu belgeler usul�ne uygun ve ge�erli kabul edildikten sonra, a�a��daki h�k�metler �zerinde anla�maya varm��lard�r:

MADDE 1.
Bag�tl� Y�ksek Taraflar, Bo�azlar'da denizden ge�i� ve gidi�-geli� (ula��m) �zg�rl�� ilkesini kabul ederler ve do�rularlar.
Bu �zg�rl��n kullan�l�� bundan b�yle i�bu S�zle�me h�k�mleriyle d�zenlenmi�tir.

KESIM I. T�CARET GEM�LER�

MADDE 2.
Bar�� zaman�nda, ticaret gemileri, g�nd�z ve gece, bayrak ve y�k ne olursa olsun, a�a��daki 3. madde h�k�mleri sakl� kalmak �zere, hi�bir i�lem (formalite) olmaks�z�n, Bo�azlar'dan ge�i� ve gidi�-geli� (ula��m) tam �zg�rl��nden yararlanacaklard�r. Bu gemiler, Bo�azlar'in bir liman�na u�ramaks�z�n transit ge�erlerken, T�rk makamlar�nca, al�nmas� i�bu S�zle�mesinin � �ayili Ek'inde �ng�r�len vergilerden ve har�lardan ba�ka, bu gemilerden hi�bir vergi ya da har� al�nmayacakt�r.
Bu vergilerin ya da har�lar�n al�nmas�n� kolayla�t�rmak �zere, Bo�azlar'dan ge�ecek ticaret gemileri, 3. maddede belirtilen istasyonun g�revlilerine adlar�n�, uyrukluklar�n�, tonajlar�n�, gidecekleri yer ve nereden geldiklerini bildireceklerdir. K�lavuzluk ve yedek�ilik (r�mork�rc�l�k) iste�e ba�l� kalmaktad�r.

MADDE 3.
Ege Denizi'nde ya da Karadeniz'den Bo�azlar'a giren her gemi, uluslararas� sa�l�k kurallar� �er�evesinde T�rk yasalar�yla konulmu� olan sa�l�k denetimi i�in, Bo�azlar'�n giri�ine yak�n bir sa�l�k istasyonunda duracakt�r. Bu denetim, bir temiz sa�l�k belgesi (patentesi) ya da i�bu maddenin 2. f�kras�ndaki h�k�mlerin kapsam�na girmediklerini do�rulayan bir sa�l�k bildirisi g�steren gemiler i�in, g�nd�z ve gece, olabilen en b�y�k h�zla yap�lacak ve bu gemiler Bo�azlar'dan ge�i�leri s�ras�nda ba�ka hi�bir duru� zorunda b�rak�lmayacaklard�r.
��inde veba, kolera, sari humma, lekeli humma (typhus exanthematique) ya da �i�ek hastal�� olaylar� bulunan ya da yedi g�nden az bir s�re �nce bu hastal�klar bulunmu� olan gemilerle, bula��k bir limandan be� kez yirmi-d�rt saatten az bir s�reden beri ayr�lm�� olan gemiler, T�rk makamlar�n�n g�sterebilecekleri sa�l�k koruma g�revlilerini gemiye almak �zere, sa�l�k istasyonunda duracaklard�r. Bu y�zden, hi�bir vergi ya da har� al�nmayacakt�r; sa�l�k koruma g�revlileri Bo�azlar'in ��k�s�nda bir sa�l�k istasyonunda gemiden indirileceklerdir.

MADDE 4.
Sava� zaman�nda, T�rkiye sava�an de�ilse, ticaret gemileri, bayrak ve y�k ne olursa olsun, 2. ve 3. maddelerde �ng�r�len ko�ullar i�inde Bo�azlar'dan ge�i� ve gidi�-geli� (ula��m) �zg�rl��nden yararlanacaklard�r. K�lavuzluk ve yedek�ilik (r�mork�rc�l�k) iste�e ba�l� kalmaktad�r.

MADDE 5
Sava� zaman�nda, T�rkiye sava�ansa, T�rkiye ile sava�ta olan bir �lkeye ba�l� olmayan ticaret gemileri, d��mana hi�bir bi�imde yardim etmemek ko�uluyla, Bo�azlar'da ge�i� ve gidi�-geli� (ula��m) �zg�rl��nden yararlanacaklard�r. Bu gemiler Bo�azlar'a g�nd�z girecekler ve ge�i�, her seferinde, T�rk makamlar�nca g�sterilecek yoldan yap�lacakt�r.

MADDE 6.
T�rkiye'nin kendisini pek yak�n bir sava� tehlikesi tehdidi kars�s�nda saymas� durumunda, 2. madde h�k�mlerinin uygulanmas� yine de s�rd�r�lecektir; ancak, gemilerin Bo�azlar'a g�nd�z girmeleri ve ge�isin, her seferinde, T�rk makamlar�nca g�sterilen yoldan yap�lmas� gerekecektir. K�lavuzluk, bir durumda, zorunlu k�l�nabilecek, ancak �crete ba�l� olmayacakt�r.

MADDE 7.
"Ticaret gemileri" terimi, i�bu S�zle�menin II. Kesiminin kapsam�na girmeyen b�t�n gemilere uygulan�r.

KES�M II. SAVA� GEM�LER�

MADDE 8.
��bu S�zle�me bak�m�ndan, sava� gemilerine ve bu gemilerin nitelikleriyle tonajlar�n�n hesab� i�in uygulanacak tan�mlama, i�bu S�zle�menin II say�l� Ek'inde yer alan tan�mlamad�r.

MADDE 9.
Deniz kuvvetlerinin, sivil olsun ya da olmas�n, yak�t ta��mak i�in �zellikle yap�lm�� olan yard�mc� gemileri, 13. maddede belirtilen �n-bildirim ko�uluna ba�l� tutulmayacaklar ve, Bo�azlar'i tek baslar�na ge�mek ko�uluyla, 14. ve 18. maddeler gere�ince s�n�rlamaya ba�l� tonajlar hesab�na kat�lmayacaklard�r. Bununla birlikte, bu gemilerin, �teki ge�i� ko�ullar� bak�m�ndan, sava� gemileriyle bir tutulmalar� s�re gidecektir.
Bir �nceki f�krada belirtilen yard�mc� gemiler, �ng�r�len kurul d��l�ktan, ancak silahlar�: y�zer hedeflere kars� en �ok 105 milimetre �ap�nda iki toptan, hava hedeflerine kars� en �ok 75 milimetre �ap�nda iki silahtan �ok de�ilse yararlanabileceklerdir.

MADDE 10.
Bar�� zaman�nda, hafif su �st� gemileri, k��k sava� gemileri ve yard�mc� gemiler, ister Karadeniz'e k�y�da� olan ister olmayan Devletlere ba�l� bulunsunlar, bayraklar� ne olursa olsun, Bo�azlar'a g�nd�z ve a�a��daki 13. ve sonraki maddelerde �ng�r�len ko�ullar i�inde girerlerse, hi�bir vergi ya da har� �demeksizin, Bo�azlar'dan ge�i� �zg�rl��nden yararlanacaklard�r.
Yukar�daki f�krada belirtilen s�n�flara giren gemiler d��nda kalan sava� gemilerinin ancak 11. ve 12. maddelerde �ng�r�len �zel ko�ullar i�inde ge�i� haklar� olacakt�r.

MADDE 11
Karadeniz'e k�y�da� Devletler, 14. maddenin 1. f�kras�nda �ng�r�len tonajdan y�ksek bir tonajda bulunan hattiharp gemilerinin (1) Bo�azlar'dan ge�irebilirler; su ko�ulla ki, bu gemiler Bo�azlar'i ancak tek baslar�na ve en �ok iki torpido (2) esli�inde ge�erler.

MADDE 12.
Karadeniz'e k�y�da� Devletler, bu deniz d��nda yapt�rd�klar� ya da sat�n ald�klar� denizalt�lar�n�, tezgaha koyu�tan ya da sat�n al��tan T�rkiye'ye vaktinde haber verilmi�se, deniz �slerine kat�lmak �zere Bo�azlardan ge�irme hakk�na sahip olacaklard�r.
S�z edilen Devletlerin denizalt�lar�, bu konuda T�rkiye'ye ayr�nt�l� bilgiler vaktinde verilmek ko�uluyla, bu deniz d��ndaki tezgahlarda onar�lmak �zere de Bo�azlardan ge�ebileceklerdir. Gerek birinci gerek ikinci durumda, denizalt�lar�n g�nd�z ve su �st�nden gitmeleri ve Bo�azlar'dan tek ba�lar�na ge�meleri gerekecektir.

MADDE 13.
Sava� gemilerinin Bo�azlar'dan ge�mesi i�in, T�rk H�k�metine diplomasi yoluyla bir �n- bildirimde bulunulmas� gerekecektir. Bu �n-bildirimin ola�an s�resi sekiz g�n olacakt�r; ancak, Karadeniz k�y�da�� olmayan Devletler i�in bu s�renin onbe� g�ne ��kart�lmas� istenme�e de�er say�lmaktad�r. Bu �n-bildirimde gemilerin gidecekleri yer, adi, tipi, �ayisi ile gidi� i�in ve gerekirse, d�n�� i�in ge�i� tarihleri belirtilecektir. Her tarih de�i�ikli�inin �� g�nl�k bir �n-bildirim konusu olmas� gerekecektir.
Gidi� i�in ge�i�te Bo�azlar'a giri�in, ilk �n-bildirimde belirtilen tarihten ba�layarak be� g�nl�k bir s�re i�inde yap�lmas� gerekecektir. Bu s�renin bitiminden sonra, ilk �n bildirim i�in olan ayni ko�ullar i�inde yeni bir �n-bildirimde bulunulmas� gerekecektir.
Ge�i� s�ras�nda, Deniz Kuvvetinin Komutan�, durmak zorunda olmaks�z�n, �anakkale Bo�az�'n�n ve Karadeniz Bo�az�'n�n giri�indeki bir i�aret istasyonuna, komutas� alt�nda bulunan kuvvetin tam kurulusunu bildirecektir.

MADDE 14.
��bu S�zlesme'nin 11. maddesinde ve III �ayili Ek'inde �ng�r�len ko�ullar d��nda, Bo�azlar'da transit ge�iste bulunabilecek b�t�n yabanc� deniz kuvvetlerinin en y�ksek (tavan) toplam tonaj� 15.000 tonu asmayacakt�r. Bununla birlikte, bir �nceki f�krada belirtilen kuvvetler dokuz gemiden �ok gemi i�ermeyeceklerdir.
Karadeniz'e k�y�da� olan ya da olmayan Devletlerin, 17. madde h�k�mleri uyar�nca Bo�azlar'daki bir liman� ziyaret eden gemileri bu tonaja kat�lmayacakt�r.
Ge�i� s�ras�nda bir avaryaya u�ram�� olan sava� gemileri de bu tonaja kat�lmayacakt�r; bu gemiler, onar�m s�ras�nda, T�rkiye'ce yay�mlanan �zel g�venlik h�k�mlerine ba�l� tutulacaklard�r.

MADDE 15
Bo�azlar'da transit olarak bulunan sava� gemileri ta��makta olabilecekleri u�aklar� (1); hi�bir durumda, kullanamayacaklard�r.

MADDE 16.
Bo�azlar'da transit olarak bulunan sava� gemileri, avarya (2) ya da geminin teknik y�netimine ba�l� olmayan bir aksakl�k (3) durumlar� d��nda, ge�i�leri i�in gerekli s�reden daha uzun s�re Bogazlar'dan kalamayacaklard�r.

MADDE 17.
Yukar�daki maddelerin h�k�mleri, herhangi bir tonajda ya da kurulu�ta olan bir deniz kuvvetinin, T�rk H�k�metinin �a�r�s� �zerine, Bo�azlar'daki bir limana s�n�rl� bir s�re i�in bir nezaket ziyaretinde bulunmas�na hi�bir bi�imde engel olmayacakt�r. Bu kuvvet, 10., 14. ve 18. maddeler h�k�mleri uyar�nca, Bo�azlar'dan transit olarak ge�mek i�in istenilen ko�ullar i�inde bulunmuyorsa, Bo�azlar'dan, giri� i�in izledi�i yoldan ayr�lacakt�r.

MADDE 18.
1. Karadeniz k�y�da�� olmayan Devletlerin bar�� zaman�nda bu denizde bulundurabilecekleri toplam tonaj a�a��daki gibi s�n�rland�r�lm��t�r.
a) A�a��da b) paragraf�nda �ng�r�len durum d��nda, s�z� ge�en Devletlerin toplam tonaj� 30.000 tonu asmayacakt�r;
b) Herhangi bir anda, Karadeniz'in en g��l� donanmas�n�n (filosunun) tonaj� i�bu S�zle�menin imzalanmas� tarihinde bu denizde en g��l� olan donanman�n (filonun) tonaj�n� enaz 10.000 ton asarsa, a) paragraf�nda belirtilmi� olan 30.000 tonluk toplam tonaj ayni �l��de ve en �ok 45.000 tona var�ncaya de�in artt�r�lacakt�r. Bu ama�la, k�y�da� her Devlet, i�bu S�zle�menin IV say�l� Ek'i uyar�nca, T�rk H�k�metine, her y�l�n 1 Ocak ve 1 Temmuz tarihlerinde, Karadeniz'deki donanmas�n�n (filosunun) toplam tonaj�n� bildirecektir; T�rk H�k�meti de, bu bilgiyi, �teki Ba��tl� Y�ksek Taraflara ve Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine ula�t�racakt�r.
c) Karadeniz'e k�y�da� olmayan Devletlerden herhangi birinin bu denizde bulundurabilece�i tonaj, yukar�daki a) ve b) paragraflar�nda �ng�r�len toplam tonaj�n ��te ikisiyle s�n�rland�r�lm�� olacakt�r.
d) Bununla birlikte, Karadeniz k�y�da�� olmayan bir ya da birka� Devlet, bu denize, insanc�l bir ama�la deniz kuvvetleri g�ndermek isterlerse, toplam� hi�bir varsay�mda 8.000 tonu asmamas� gerekecek olan bu kuvvetler, i�bu S�zle�menin 13. maddesinde �ng�r�len �n- bildirime gerek duyulmaks�z�n, a�a��daki ko�ullar i�inde T�rk H�k�metinden alacaklar� izin �zerine, Karadeniz'e girebileceklerdir: Yukar�daki a) ve b) paragraflar�nda �ng�r�len toplam tonaj dolmam��sa ve g�nderilmesi istenilen kuvvetlerle bu toplam tonaj as�lmayacaksa, T�rk H�k�meti, kendisine yap�lm�� olan istemi ald�ktan sonra en k�sa s�re i�inde bu izni verecektir; s�z� ge�en toplam tonaj daha �nce kullan�lm�� bulunuyorsa ya da g�nderilmesi istenilen kuvvetlerle bu toplam tonaj as�lacaksa, T�rk H�k�meti, bu izin isteminden, Karadeniz k�y�da�� Devletleri hemen haberli k�lacak ve bu Devletler, haberli k�l�nd�klar�ndan yirmi-d�rt saat sonra bir kar�� g�r�� ne s�rmezlerse, ilgili Devletlere istemlerine ili�kin olarak verdi�i karar� en ge� k�rk-sekiz saat i�inde bildirecektir.
[Karadeniz'e] k�y�da� olmayan Devletler deniz kuvvetlerinin, Karadeniz'e bundan sonraki her giri�i ancak yukar�daki a) ve b) paragraflar�nda �ng�r�len kullan�labilir toplam tonaj�n s�n�rlar� i�inde yap�lacakt�r.
2. Karadeniz'de bulunmalar�n�n amac� ne olursa olsun, k�y�da� olmayan Devletlerin sava� gemileri bu denizde yirmi-bir g�nden �ok kalamayacaklard�r.
MADDE 19.
Sava� zaman�nda, T�rkiye sava�an de�ilse, sava� gemileri 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen ko�ullarla ayni ko�ullar i�inde, Bogazlar'da tam bir ge�i� ve gidi�-geli� (ula��m) �zg�rl��nden yararlanacaklard�r.
Bununla birlikte, sava�an herhangi bir Devletin sava� gemilerinin Bo�azlar'dan ge�mesi yasak olacakt�r; �u kadar ki, i�bu S�zle�menin 25. maddesinin uygulama alan�na giren durumlarla, sald�r�ya u�ram�� bir Devlete, Milletler Cemiyeti Misali �er�evesi i�inde yap�lm��, bu Misak'in 18. maddesi h�k�mleri uyar�nca k�t��e yaz�lm�� (tescil edilmi�) ve yay�mlanm��, T�rkiye'yi ba�layan bir kar��l�kl� yard�m andla�mas� gere�ince yap�lan yard�m durumlar� bunun d��nda kalmaktad�r.
Yukar�daki f�krada �ng�r�len kurald�� durumlarda, 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerde belirtilen k�s�tlamalar uygulanamayacakt�r.
Yukar�daki 2. f�krada konulmu� ge�i� yasa��na kars�n, Karadeniz'e kiyidas olan ya da olmayan sava� Devletlere ait olup da ba�lama limanlar�ndan ayr�lm�� bulunan sava� gemileri, bu limanlara d�nebilirler.
Sava�an Devletlerin sava� gemilerinin Bo�azlar'da herhangi bir el koymaya (1) giri�meleri, denetleme (ziyaret) hakk� (2) uygulamalar� ve ba�ka herhangi bir d��manca eylemde bulunmalar� yasakt�r.

MADDE 20.
Sava� zaman�nda, T�rkiye sava�an ise, 10. maddeden 18. maddeye kadar olan maddelerin h�k�mleri uygulanamayacakt�r; sava� gemilerinin ge�i�i konusunda T�rk H�k�meti t�m�yle diledi�i gibi davranabilecektir.

MADDE 21.
T�rkiye kendisini pek yak�n bir sava� tehlikesi tehdidi kars�s�nda sayarsa, T�rkiye'nin, i�bu S�zle�menin 20. maddesi h�k�mlerini uygulama�a hakki olacakt�r.
Yukar�daki f�kran�n T�rkiye'ye tan�d�� yetkinin T�rkiye'ce kullan�lmas�ndan �nce Bo�azlar'dan ge�mi� olan, b�ylece ba�lama limanlar�ndan ayr�lm�� bulunan sava� gemileri, bu limanlara d�nebileceklerdir. Bununla birlikte, su da kararla�t�r�lm��t�r ki, T�rkiye, davran��yla i�bu maddenin uygulanmas�na yol a�m�� olabilecek Devletin gemilerini bu haktan yararland�rmayabilecektir.
T�rk H�k�meti, yukar�daki birinci f�kran�n kendisine verdi�i yetkiyi kullan�rsa, Ba��tl� Y�ksek Taraflara ve Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine bu konuyla ilgili bir bildiri g�nderecektir.
Milletler Cemiyeti Konseyi, ��te iki �o�unlukla, T�rkiye'nin b�ylece alm�� oldu�u �nlemlerin hakli olmad��na karar verirse, ve i�bu S�zle�menin imzac�lar� Ba��tl� Y�ksek Taraflar�n �o�unlu�u da ayni g�r��te olursa, T�rk H�k�meti, s�z konusu �nlemlerle, i�bu S�zle�menin 6. maddesi uyar�nca al�nm�� olabilecek �nlemleri kald�rmay� y�k�mlenir.

MADDE 22.
��inde veba, kolera, sar� humma, lekeli humma (typhus exanthematique) ya da �i�ek hastal�� olaylar� bulunan, ya da yedi g�nden az bir s�re �nce bu hastal�klar bulunmu� olan sava� gemileriyle, bula��k bir limandan be� kez yirmi d�rt saatten az bir s�reden beri ayr�lm�� olan sava� gemileri, Bo�azlar� karantina alt�nda ge�ecekler ve Bo�azlar'�n bula�t�r�lmas�na hi�bir olanak b�rakmamak i�in gerekli korunma �nlemlerini gemideki ara�larla uygulamak zorunda olacaklard�r.

KES�M III. U�AKLAR

MADDE 23.
Sivil u�aklar�n Akdeniz ile Karadeniz aras�nda ge�i�ini sa�lamak amac�yla, T�rk H�k�meti, Bogazlar'in yasak b�lgeleri d��nda, bu ge�i�e ayr�lm�� hava yollar�n� g�sterecektir; sivil u�aklar, T�rk H�k�metine, ara s�ra (tarifesiz) yap�lan u�u�lar i�in �� g�n �ncesinden bir �n-bildirim ile, d�zenli (tarifeli) servis u�u�lar� i�in ge�i� tarihlerini belirten genel bir �n- bildirimde bulunarak, bu yollar� kullanabileceklerdir.
�te yandan, Bo�azlar'�n yeniden askerle �tirilmi� olmas�na bak�lmaks�z�n, T�rk H�k�meti, yine de T�rkiye'de y�r�rl�kte olan hava ula��m� y�netim kurallar� uyar�nca, Avrupa ile Asya aras�nda T�rk �lkesi �zerinden u�malar�na izin verilmi� olan sivil u�aklara, tam bir g�venlik i�inde ge�meleri i�in gerekli kolayl�klar� sa�layacakt�r. Bir u�u� izninin verilmi� oldu�u durumlarda, Bo�azlar b�lgesinde izlenecek yol belirli d�nemlerde g�sterilecektir.

KES�M IV. GENEL H�K�MLER

MADDE 24.
Bo�azlar rejimine ili�kin 24 Temmuz 1923 tarihli S�zle�me gere�ince kurulmu� olan Uluslararas� Komisyonun yetkileri T�rk H�k�metine aktar�lm��t�r.
T�rk H�k�meti, 11., 12., 14. ve 18. maddelerin uygulanmas�na ili�kin istatistikleri toplama�� ve gerekli bilgileri verme�i y�k�mlenir.
T�rk H�k�meti, i�bu S�zle�menin, sava� gemilerinin Bogazlar'dan ge�i�ine ili�kin her h�km�n�n y�r�t�lmesine g�z kulak olacakt�r.
T�rk H�k�meti, yabanc� bir deniz kuvvetinin yak�nda Bogazlar'dan ge�ece�i kendisine bildirilir bildirilmez, bu kuvvetin kurulusunu, tonaj�n�, Bogazlar'a giri� i�in �ng�r�len tarihi ve, gerekirse, olas� d�n�� tarihini, Ba��tl� Y�ksek Taraflar�n Ankara'daki temsilcilerine bildirecektir.
T�rk H�k�meti, Bogazlar'da yabanc� sava� gemilerinin gidi�-geli�ini g�steren, ayr�ca ticarete ve i�bu S�zlesme'de �ng�r�len deniz ve hava ula��m�na yararli b�t�n bilgileri kapsayan y�ll�k bir raporu Milletler Cemiyeti Genel Sekreterine ve Ba��tl� Y�ksek Taraflara sunacakt�r.

MADDE 25
��bu S�zle�menin hi�bir h�km�, T�rkiye i�in ya da Milletler Cemiyeti'ne �ye herhangi bir ba�ka Ba��tl� Y�ksek Taraf i�in, Milletler Cemiyeti Misakindan do�an haklara ve y�k�ml�l�klere halel vermemektedir.

KES�M V. SON H�K�MLER

MADDE 26.
��bu S�zle�me olabilen en k�sa s�re i�inde onaylanacakt�r.
Onama belgeleri, Paris'te Fransa Cumhuriyeti H�k�metinin ar�ivlerine konulacakt�r.
Japon H�k�meti, onaman�n yap�lm�� oldu�u, Paris'teki diplomatik temsilcisi arac�l��yla, Fransa Cumhuriyeti H�k�metine bildirmekle yetinebilecek ve, bu durumda, onama belgesini olabilen en k�sa s�re i�inde g�nderecektir.
T�rkiye'nin onama belgesini de i�ermek �zere, alt� onama belgesi sunulur sunulmaz, bir sunu� tutana�� (proces-verbal de depot) d�zenlenecektir. Bundan �nceki f�krada �ng�r�len bildiri, bu bak�mdan, onama belgesi sunusu ile e�de�erde olacakt�r.
��bu S�zle�me, bu tutmak tarihinden ba�layarak y�r�rl��e girecektir.
Frans�z H�k�meti, bundan �nceki f�krada �ng�r�len tutanakla, sonradan sunulacak onama belgelerinin sunu� tutanaklar�n�n do�rulu�u onaylanm�� birer �rne�ini b�t�n Ba��tl� Y�ksek Taraflara verecektir.

MADDE 27.
��bu S�zle�me, y�r�rl��e giri�inden ba�layarak, 24 Temmuz 1923 tarihli Lozan Bar�� Andla�mas�n� imzalam�� her Devletin kat�lmas�na a��k olacakt�r.
Her kat�lma, diplomasi yoluyla Fransa Cumhuriyeti H�k�metine, onun arac�l��yla da, b�t�n Ba��tl� Y�ksek Taraflara bildirilecektir. Kat�lma, Frans�z H�k�metine yap�lan bildiri tarihinden ba�layarak ge�erli olacakt�r.

MADDE 28.
��bu S�zle�menin s�resi, y�r�rl��e giri� tarihinden ba�layarak, yirmi y�l olacakt�r.
Bununla birlikte, i�bu S�zle�menin 1. maddesinde do�rulanan ge�i� ve gidi�-geli� (ula��m) �zg�rl�� ilkesinin sonsuz bir s�resi olacakt�r.
S�z� edilen yirmi y�ll�k s�renin bitiminden iki y�l �nce, hi�bir Ba��tl� Y�ksek Taraf, Frans�z H�k�metine S�zle�meyi sona erdirme �n-bildirimi vermemi�se, i�bu S�zle�me, bir sona erdirme �n-bildirimin g�nderilmesinden ba�layarak, iki y�l ge�inceye kadar y�r�rl�kte kalacakt�r. Bu �n-bildirim, Frans�z H�k�metince, Ba��tl� Y�ksek Taraflara iletilecektir.
��bu S�zle�me, i�bu madde h�k�mlerine uygun olarak sona erdirilmi� olursa, Ba��tl� Y�ksek Taraflar, yeni bir S�zle�menin h�k�mlerini saptamak �zere kendilerini bir konferans�a temsil ettirme�i kabul etmektedirler.

MADDE 29
��bu S�zle�menin y�r�rl��e girmesinden ba�layarak her be� y�ll�k d�nemin sona ermesinde, Ba��tl� Y�ksek Taraflardan her biri, i�bu S�zle�menin bir ya da birka� h�km�n�n de�i�tirilmesini �nerme giri�iminde bulunabilecektir.

Ba��tl� Y�ksek Taraflardan birinci yap�lacak de�i�tirme isteminin kabul edilebilmesi i�in, bu istem 14. ya da 18. maddelerin de�i�tirilmesini ama�lamaktaysa, ba�ka bir Ba��tl� Y�ksek Taraf�a; ba�ka herhangi bir maddenin de�i�tirilmesini ama�lamaktaysa, ba�ka iki Ba��tl� Y�ksek Taraf�a desteklenmesi gerekir.
B�ylece desteklenmi� de�i�iklik istemi, i�inde bulunulan be� y�ll�k d�nemin sona ermesinden �� ay �nce, Ba��tl� Y�ksek Taraflardan her birine bildirilecektir. Bu bildiri, �nerilen de�i�ikli�in niteli�ini ve gerek�esini kapsayacakt�r.

Bu �neriler �zerinde diplomasi yoluyla bir sonuca varmak olana�� bulunamazsa, Ba��tl� Y�ksek Taraflar, bu konuda toplanacak bir konferans�a kendilerini temsil ettireceklerdir.
Bu konferans, ancak oybirli�iyle karar alabilecektir; 14. ve 18. maddelere ili�kin de�i�iklik durumlar� bu h�km�n d��nda kalmaktad�r; bu durumlar i�in Ba��tl� Y�ksek Taraflar�n d�rtte ��nden olu�an bir �o�unluk yeterli olacakt�r.
Bu �o�unluk, T�rkiye'yi de i�ine alarak Karadeniz kiyidasi Ba��tl� Y�ksek Taraflar�n d�rtte ��nc� kapsamak �zere hesaplanacakt�r.
BU H�K�MLERE OLAN �NAN�LA, a�a��da adlar� yaz�l� Tam yetkili Temsilciler, i�bu S�zle�meyi imzalam��lard�r.
MONTREUX� DE, yirmi Temmuz bin dokuz y�z otuz alt� tarihinde on bir n�sha olarak d�zenlenmi�tir; bu n�shalardan, Temsilcilerce m�h�rlenmi� olan birincisi, Fransa Cumhuriyeti H�k�meti ar�ivlerine konulacak, �teki n�shalar da imzaca Devletlere teslim olunacakt�r.
N.P.NICOLAEV
Pierre NEICOV
J.PAUL-BONCOUR
H.PONSOT
STANLEY
S.M.BRUCE
N.POLITIS
Raoul BIBICA-ROSETTI
A�a��da imzalar� bulunan Japonya Temsilcileri, i�bu S�zle�me h�k�mlerinin, Milletler Cemiyeti �yesi olmayan bir Devlet s�fat�yla, Japonya'n�n durumunu, gerek Milletler Cemiyeti Misakina g�re, gerek bu Misak �er�evesi i�inde yap�lm�� kar��l�kl� yardim andla�malar�na g�re, hi�bir bi�imde de�i�tirmedi�ini ve Japonya'n�n �zellikle 19. ve 25. maddeler h�k�mleri i�inde bu Misal ve bu andla�malar konusunda tam bir de�erlendirme �zg�rl��n� elinde tuttu�unu, H�k�metleri ad�na bildirirler.

N.SATO
Massa-aki HOTTA
N.TITULESCO
Cons.CONTZESCO
V.V.PELLA
Dr.RARAS
Suad DAVAZ
N.MENEMENCIOGLU
As�m G�ND�Z
N.SADAK
Maxime LITVINOFF
Dr.I.V.SOUBBOTITCH.

EK I.

1. ��bu S�zle�menin 2. maddesi uyar�nca al�nabilecek olan vergiler ve har�lar a�a��daki �izelgede g�sterilenler olacakt�r. T�rk H�k�metinin bu vergilerde ve har�larda kabul edebilece�i indirimler, bayrak ay�r�m� g�zetilmeksizin uygulanacakt�r.
k�t��e yaz�l� daras�z tonaj�n
yap�lan hizmetin niteli�i (jauge nette, net register
tonnage) herdir tonu �zerinden
al�nacak vergi ya da har�lar
tutar�
Alt�n-Frank(1 )
a) Sa�l�k denetimi 0.075
b) Fenerler, ��kl� samadiralar ve ge�it �amand�ralar�, ya da ba�ka �amand�ralar:
800 tona kadar 0.42
800 tonun �st�nde 0.21
c) Kurtarma hizmeti: Kurtarma sandallar�n�, palamar ta��yan f�ze istasyonlar�n�, sis d�d�klerini, radyofarlari ve b) paragraf�na girmeyen ��kl� �amand�ralarla, ayni t�rden ba�ka d��emeleri (tesisleri) kapsamak �zere ... 0.10

2. ��bu Ek'in, 1. paragraf�na ekli �izelgede belirtilen vergiler ve har�lar, Bo�azlar'dan bir gidi�-d�n�� ge�i�ine uygulanacakt�r (ba�ka bir deyimle, Ege Denizi'nden Karadeniz'e bir ge�i� ve Ege Denizi'ne do�ru d�n�� yolculu�u ya da Karadeniz'den Ege Denizi'ne Bo�azlar'dan bir ge�i�, bunun ard�ndan da Karadeniz'e d�n��); bununla birlikte, bir ticaret gemisi, gidi� yolculu�u i�in Bo�azlar'a girdi�i tarihten ba�layarak alt� aydan �ok bir s�re sonra, duruma g�re, Ege Denizi'ne ya da Karadeniz'e d�nmek �zere Bo�azlar'dan yeniden ge�erse, bu gemi, bayrak ay�r�m� yap�lmaks�z�n, bu vergileri ve har�lar� ikinci kez �demekle y�k�ml� tutulabilecektir.

3. Bir ticaret gemisi, gidi� ge�i�inde, d�nmeyece�ini bildirirse, i�bu Ek'in birinci paragraf�n�n b) ve c) f�kralar�nda �ng�r�len vergiler ve har�lar bak�m�ndan yaln�z tarifenin yar�s�n� �demesi gerekecektir.

4. ��bu Ek'in birinci paragraf�na ekli �izelgede tan�mlanan ve s�z konusu hizmetlerin gerektirdi�i giderlerin kar��lanmas�na ve yedek ak�e ya da a��r� olmayan bir d�ner sermaye fonu elde etmek i�in gerekli miktardan y�ksek olmayacak olan vergiler ve har�lar, ancak i�bu S�zle�menin 29. maddesi h�k�mleri uygulanarak artt�r�labilecek ya da tamamlanabilecektir. Bunlar alt�n-Frank ya da �deme tarihindeki kambiyo de�erine g�re T�rk paras� olarak �denecektir.

5. Ticaret gemileri, k�lavuzluk ve yedek�ilik (r�mork�rc�l�k) gibi iste�e ba�l� hizmetler kar��l�� vergileri ve har�lar�, b�yle bir hizmet, s�z konusu geminin acentesinin ya da kaptan�n�n istemesi �zerine, T�rk makamlar�nca gere�i gibi yerine getirilmi�se, �demek zorunda tutulabileceklerdir. T�rk H�k�meti, iste�e ba�l� bu hizmetler i�in al�nacak vergilerin ve har�lar�n tarifesini vakit yay�nlayacakt�r.

6. Bu tarifeler, s�z konusu hizmetler 5. maddenin uygulanmas�yla zorunlu k�l�nd�� durumlarda artt�r�lmayacakt�r.

EK II (1)

A. STANDARD SUTASIRIMI (MAIMAHREC) (2)

1. Bir su �st� gemisinin standarda sutasirimi [maimahreci], b�t�n gemi adamlar�yla, makineleri ve kazanlar�yla, denize a��lma�a haz�r olan ve -makinelerinin ve kazanlar�n�n beslenmesine �zg� yak�tla yedek yak�t d��nda- b�t�n silahlar�n� ve her t�rl� cephanesini, d��emelerini [tesisat�n�], donat�m�n�, gemi adamlar�n�n koman yasini, tatl� suyunu, �e�itli yiyeceklerini ve sava� s�ras�nda ta��yaca�� her �e�it ara� ve gere�lerini ve yedek par�alar�n� bulunduran, yap�m� tamamlanm�� bir ge�idinin sutasirimidir.

2. Bir denizalt�n�n standarda sutasirimi, b�t�n gemi adamlar�yla, y�r�t�c� makineleriyle, denize a��lma�a haz�r olan ve -yak�t�, ya�lama ya��, tatl� suyu ve her �e�it balast suyu d��nda- b�t�n silahlar�n�, her t�rl� cephanesini, d��emelerini [tesisat�n�], donat�m�n�, gemi adamlar�n�n koman yasini ve sava� s�ras�nda ta��yaca�� e�itli ara� ve gere�leri ve her �e�it yedek par�alar�n� ta��yan (dalma sarn��lar�n�n suyu d��nda) yap�m� tamamlanm�� geminin su �st�ndeki sutasirimidir.

3. "Ton" (tonne) s�zc��, "metrik ton" (tonnes metriques) teriminde kullan�l�� d��nda, 1.016 kilograml�k (2.240 litrelik) bir ton anlam�na gelmektedir.

B. SINIFLAR

1. Hattiharp gemileri(3), a�a��daki iki alt-s�n�ftan birine giren su �st� sava� gemileridir:
a) U�ak-gemileri, yard�mc� gemiler ya da b) alt-s�n�f�na giren hattiharp gemileri d��nda, standarda sutasirimi [maimahreci] 10.000 tonun (10.160 metrik tonun) �st�nde olan ya da 203 milimetre (8 pus) �ap�ndan b�y�k �apl� bir top ta��yan, su �st� gemileri;
b) U�ak-gemileri d��nda, standarda sutasirimi [maimahreci] 8.000 tonun (8.128 metrik tonun) �st�nde olmayan ve 203 milimetre (8 pus) �ap�ndan b�y�k �apl� bir top ta��yan su �st� sava� gemileri.

2. U�ak-gemileri(1), sutasirimi [maimahreci] ne olursa olsun, basl�ca u�ak ta��mak ve bu u�aklar� denizde harekete getirmek i�in yap�lm�� ya da buna g�re d�zenlenmi� su �st� sava� gemileridir. Bir sava� gemisi basl�ca u�ak ta��mak ve bunlar� denizde harekete getirmek i�in yap�lmam��sa ya da buna g�re d�zenlenmemi�se, bu gemiye bir inme ya da havalanma g�vertesinin konulmas�, bu geminin, u�ak-gemisi s�n�f�na sokulmas� sonucunu vermez.
U�ak-gemileri s�n�f� iki alt-s�n�fa ayr�l�r; ��ylece:
a) U�aklar�n havalanabilecekleri ya da konabilecekleri bir g�verte ile donat�lm�� olan gemiler;
b) Yukar�da a)paragraf�nda tan�mlanan bir g�verteyle donat�lmam�� olan gemiler.

3. Hafif su �st� gemileri(2), u�ak-gemileri, k��k sava� gemileri ya da yard�mc� gemiler d��nda, standart sutasirimi [maimahreci] 10.000 tonu (10.160 metrik tonu) ge�memek �zere 100 tonun (102 metrik tonun) �st�nde olan ve 203 milimetre (8 pus) �ap�ndan b�y�k �apl� top ta��mayan su �st� sava� gemileridir.
Hafif su �st� sava� gemileri �� alt�-s�n�fa ayr�l�r; ��ylece:
a) 155 milimetre (6.1 pus) �ap�ndan b�y�k �apl� bir top ta��yan gemiler;
b) 155 milimetre (6.1 pus) �ap�nda b�y�k �apl� top ta��mayan ve standarda sutasirimi [maimahreci] 3.000 tonun (3.048 metrik tonun) �st�nde olan gemiler;
c) 155 milimetre (6.1 pus) �ap�ndan b�y�k �apl� top ta��mayan ve standarda sutasirimi [maimahreci] 3.000 tonun (3.048 metrik tonun) �st�nde olmayan gemiler.

4. Denizalt�lar (3), denizin y�zeyi alt�nda gidip-gelmek �zere yap�lm�� b�t�n gemilerdir.

5. K��k sava� gemileri (4), yard�mc� gemiler d��nda, standarda sutasirimi [maimahreci] 2.000 tonu (2.023 metrik tonu) ge�memek �zere, 100 tondan (102 metrik tondan) b�y�k olan, ancak a�a��daki niteliklerden hi�birini kendilerinde bulundurmayan su �st� sava� gemilerdir:
a) 155 milimetre (6.1 pus) �ap�nda b�y�k �apl� bir topla donat�lm�� olmak;
b) Torpil atmak i�in yap�lm�� ya da donat�lm�� bulunmak;
c) 20 milden �ok h�z sa�lamak �zere yap�lm�� olmak;

6. Yard�mc� gemiler(1), askeri donanmaya ba�l� olup, standart sutasirimi [maimahreci] 100 tondan (102 metrik tondan) b�y�k olan, ola�anl�kla donanma hizmetinden ya da asker tas�ma ya da sava�an gemilerin kullan�ld�klar� hizmetten ba�ka herhangi bir hizmette kullan�lan, sava�an gemi olmak �zere yap�lmam�� olan ve a�a��daki niteliklerden hi�birini kendinde bulundurmayan su �st� gemileridir;
a) 155 milimetre (6.1 pus) �ap�ndan b�y�k �apl� bir topla donat�lm�� olmak;
b) 76 milimetreden (3 ****an) b�y�k �apta sekiz toptan �ok topla donat�lm�� olmak;
c) Torpil atmak �zere yap�lm�� ya da donat�lm�� olmak;
d) Z�rhl� kaplamalarla korunmak �zere yap�lm�� olmak;
e) 28 mili asan bir hiza eri�mek �zere yap�lm�� olmak;
f) U�aklar� denizde harekete ge�irmek �zere �zellikle yap�lm�� ya da d�zenlenmi� olmak;
g) U�ak f�rlatmak i�in, ikiden �ok ara�la donat�lm�� bulunmak.

C. YA�INI DOLDURMU� GEM�LER

A�a��daki s�n�flara ve alt-s�n�flara giren gemiler, yap�mlar�ndan ba�layarak, a�a��da say�lar� g�sterilen y�llar ge�ince, "yasini doldurmu�"(2) say�lacaklard�r:
a) Bir hattiharp gemisi i�in 26 y�l;
b) Bir u�ak-gemisi i�in 20 y�l;
c) a) ve b) alt-s�n�flar�ndan bir hafif su �st� gemisi i�in:
(i) 1 Ocak 1920 den �nce k�za�a konulmu�sa 16 y�l
(ii) 31 Aral�k 1919 dan sonra k�za�a konulmu�sa 20 y�l
d) c) alt-s�n�f�ndan bir hafif su �st� gemisi i�in 16 y�l
e) Bir denizalt� i�in 13 y�l

EK III.

Japon donanmas�n�n a�a��da belirtilen, yasini doldurmu� �� okul gemisinden ikisinin Bo�azlar'daki limanlar� birlikte ziyaretine izin verilmesi kararla�t�r�lm��t�r.
Bu iki geminin toplam tonaj�, bu durumda, 15.000 tona e�de�erde say�lacakt�r.
Asama 20-X-1896 18-III-1899 9.240 IVx200mm XIIx150mm
Yakumo 1-XI-1898 20-VI-1900 9.010 IVx200mm XIIx150mm
Iwate 11-X-1898 18-III-1901 9.180 IVx200mm XIVx150mm.

EK IV.

1. ��bu S�zle�menin 18. maddesine �ng�r�len, Karadeniz k�y�da�� Devletlere ba�l� donanmalar�n toplam tonaj� hesab�na kat�lacak gemilerin s�n�flar� ve alt-s�n�flar� �unlard�r:
Hattiharp gemileri:
Alt-s�n�f a);
Alt-s�n�f b);
U�ak-gemileri:
Alt-s�n�f a);
Alt-s�n�f b);
Hafif su �st� gemileri:
Alt-s�n�f a);
Alt-s�n�f b);
Alt-s�n�f c);
Denizalt�lar:
��bu S�zle�menin II say�l� Eki'ndeki tan�mlamalara g�re.
Tonaj toplam�n�n hesaplanmas�nda g�z �n�nde tutulmas� gereken sutasirimi [maimahre�], III say�l� Ek'de tan�mlanan standart sutasirimidir. S�z� edilen Ek'te tan�mlanm�� olduklar� bi�imde, ancak "yasini doldurmu�" olmayan gemiler g�z �n�nde tutulacakt�r.

2. 18. maddenin b) f�kras�nda �ng�r�len bildirinin ayr�ca i�bu Ek'in birinci paragraf�nda belirtilen s�n�flarla alt-s�n�flardaki gemilerin tonaj toplam�n� kapsamas� gerekir.

PROTOKOL

Bug�nk� tarihli s�zle�meyi imza ettikleri s�rada, a�a��da imzalar� bulunan Tam yetkili Temsilciler, her biri kendi h�k�metlerini ba�lamak �zere, a�a��daki h�k�mleri kabul ettiklerini bildirirler:
1. T�rkiye, i�bu S�zle�menin Ba�lang�� (Preambule) kesiminde tan�mland�� bi�imde Bo�azlar b�lgesini hemen yeniden askerle�tirebilecektir.
2. T�rk H�k�meti, 15 A�ustos 1936 tarihinden ba�layarak i�bu S�zle�mede belirlenen rejimi ge�ici olarak uygulayacakt�r.
3. ��bu Protokol bug�nk� tarihten ba�layarak ge�erli olacakt�r.
MONTREUX' DE, yirmi Temmuz bin dokuz y�z otuz alt� tarihinde d�zenlenmi�tir. N.B.NICOLAEV
Pierre NEICOV
J.PAUL-BONCOUR
H.PONSOT
STANLEY
S.M.BRUCE
N.POLITIS
Raoul BIBICA-ROSETTI N.SATO (ad referandum)
Massa-aki HOTTA (ad referandum)
N.TITULESCO
Cons.CONTZESCO
V.V.PELLA
Dr.RARAS
Suad DAVAZ
N.MENEMENCIOGLU
As�m G�ND�Z
N.SADAK
Maxime LITVINOFF
Dr.I.V.SOUBBOTITCH

D�PNOTLAR

1. Lozan Bar�� Andla�mas�n�n 23. maddesi ��yledir: "Ba��tl� Y�ksek Taraflar, Bo�azlar rejimine ili�kin bug�nk� tarihli yap�lm�� olan S�zle�mede �ng�r�ld�� zere, �anakkale Bo�az�'nda, Marmara Denizi'nde ve Karadeniz Bo�az�'nda, denizden ve havadan, bar�� zaman�nda oldu�u gibi sava� zaman�nda da, ge�i� ve gidi�-geli� (ula��m) serbestli�i ilkesini kabul ve ilan etmekte g�r�� birli�ine varm��lard�r. Bu s�zle�me, Y�ksek Taraflar bak�m�ndan, sanki bu Andla�man�n i�indeymi� gibi, ayni g�� ve de�erde olacakt�r." Lozan Bar�� Konferans�, Tutanaklar-Belgeler (�eviren Seha L.MERAY), Tak�m II, cilt 2, Ankara, 1973, s.8
2. Bo�azlar Rejimine �li�kin Lozan S�zle�mesi i�in bak�n�z: Lozan Bar�� Konferans�, Tutanaklar-Belgeler (�eviren Seha L.MERAY), Tak�m II, cilt 2, Ankara, 9973, ss.54-64.
1. Frans�zca metinde "batiments de ligne", �ngilizce metinde "Capital Ships", 1936 T�rk�e �evirisinde "hattiharp gemileri". (�evirenler)
2. Frans�zca metinde "torpilleurs", �ngilizce metinde "destroyers", 1936 T�rk�e �evirisinde "torpido". (�evirenler)
1. Frans�zca metinde "aeronefs", �ngilizce metinde "aircrafts", 1936 T�rk�e �evirisinde "hava sefineleri". (�evirenler)
2. Frans�zca metinde "avarie", �ngilizce metinde "damage", 1936 T�rk�e �evirisinde "hasar". (�evirenler)
3. Frans�zca metinde "fortune de mer", �ngilizce metinde "peril of the sea" 1936 T�rk�e �evirisinde "deniz ar�zas�". (�evirenler)
1. Frans�zca ve �ngilizce metinlerde "capture", 1936 T�rk�e �evirisinde "zapt ve m�sadere". (�evirenler)
2. Frans�zca metinde "droit de visite", �ngilizce metinde "right of visit and search", 1936 T�rk�e �evirisinde "muayene hakki". (�evirenler)
1. Frans�zca metinde "Aeronefs", �ngilizce metinde "Aircrafts", 1936 T�rk�e �evirisinde "Hava sefineleri". (�evirenler)
1. �imdiki durumda, 100 kuru�, yakla��k olarak 2 alt�n-Frans 20 santim de�erindedir.
1. ��bu Ek'in metinleri, 25 Mart 1936 tarihli Londra Deniz Kuvvetleri Andla�mas�ndan al�nm��t�r.
2. Frans�zca metinde "deplacement-type", �ngilizce metinde "standard displacement", 1936 T�rk�e �evirisinde "maimahre� esasi". (�evirenler)
3. Frans�zca metinde "Batiments de ligne", �ngilizce metinde "Capital Ships", 1936 T�rk�e �evirisinde "Hattiharp gemileri". (�evirenler)
1. Frans�zca metinde "batiments porte-aeronefs", �ngilizce metinde "Aircraft-Carriers", 1936 T�rk�e �evirisinde "Tayyare ana gemileri". (�evirenler)
2. Frans�zca metinde "batiments legers de surface", �ngilizce metinde "Light Surface Vessels", 1936 T�rk�e �evirisinde "hafif su �st� gemileri". (�evirenler).
3. Frans�zca metinde "sous-marins", �ngilizce metinde "Submarines", 1936 T�rk�e �evirisinde "denizalt� gemileri". (�evirenler)
4. Frans�zca metinde "petis navires de combat", �ngilizce metinde "Minor War Vessels", 1936 T�rk�e �evirisinde "k��k muharebe gemileri". (�evirenler)
1. Frans�zca metinde "batiments auxilliaires", �ngilizce metinde "Auxilary Vessels", 1936 T�rk�e �evirisinde "Muavin gemiler". (�evirenler)
2. Frans�zca metinde "hors d'age", �ngilizce metinde "over-age" 1936 T�rk�e �evirisinde "yasini doldurmu�". (�evirenler)

MONTR� S�ZLE�MES�

20 Temmuz 1936'da "Montr� s�zle�mesi g�ndeme geldi.

Nedeni; Lozan Antla�mas�na g�re T�rkiye bo�azlarda asker bulunduram�yordu.
Denizden ge�i�lerde serbestti.

1933de devletler h�zla silahlan�nca T�rkiye bo�azlar�n g�venli�ini sa�lamak istiyordu.
�talya'n�n Habe�istan'a sald�rma�s�, Almanlar'�n Ren b�lgesine asker sokmas�, Japonlar�n Milletler Cemiyetinden �ekilmesi �zerine 20 Temmuz 1936'da bo�azlar kay�ts�z, �arts�z T�rkiye Cumhuriyetine b�rak�ld�.
B�ylece bo�azlar�n t�m denetimi, Do�u Akdeniz'in g�venli�i ve bo�azlar�naskerle�tirilmesi T�rklerin eline ge�ti.
Kurtulu� Sava��n�n en son siyasi ba�ar�s�d�r.