1 ek Erzurum KongresiTürk Kurtuluş Savaşı’nı tek merkezden yönetme amacına yönelik, ilk ulusal kongre (23 Temmuz-7 Ağustos 1919). 19 Mayıs 1919’da ordu müfettişliği unvanıyla Samsun’a giden Mustafa Kemal (Atatürk), Amasya’ya geçerek “ulusal bir kongre toplanması” çağrısını içeren Amasya Tamimi’ni yayımladıktan sonra, 3 Temmuz’da Erzurum’a vardı. Ama Anadolu’da giriştiği örgütlenme çabaları İstanbul’da büyük tepki yarattığından, haziran sonunda İstanbul Hükümeti’nce görevine son verildi. Bu sırada Vilayat-ı Şarkiye Müdafaai Hukukı Milliye Cemiyeti’nin Erzurum Şubesi, bir süre önce yaptığı vilayet kongresinde bölge çapında genel bir kongre toplamanın zorunlu olduğu kararma varmıştı. Örgüt, kongre öncesinde Mustafa Kemal’i Erzurum Şubesi başkanlığına, Hüseyin Rauf Bey’i de (Orbay) ikinci başkanlığa getirdi. Erzurum Kongresi, 23 Temmuz 1919’da Erzurum, Sivas, Bitlis, Van ve Trabzon’dan gelen 56 delegenin katılmasıyla toplandı. Mustafa Kemal ile Hüseyin Rauf Bey, istifa eden iki delegenin yerine seçilerek kongreye katıldı. Kurtuluş Savaşı’nın temel aşamalarından birini oluşturan ve 7 Ağustos’a değin çalışmalarını sürdüren Erzurum Kongresinde başlıca şu kararlar alındı: Bağımsızlık, ancak ulusal güçleri harekete geçirerek ve ulusal iradeyi egemen kılarak sağlanabilir. İstanbul hükümetleri de “ulusal irade”nin denetimine girmeli, bu amaçla Heyeti Mebusan bir an önce toplanmalıdır. Asıl amaç, Mondros Mütarekesi’nin imzalandığı tarihteki (30 Ekim 1918) sınırlar içinde vatanın bütünlüğünü sağlamaktır. Ulusal hakları savunmak için kurulan örgütler tek bir düzen altında ve işbirliği içinde çalışmalıdır. İtilaf Devletlerinin Doğu Anadolu’yu ülke bütününden ayırmak amacıyla işgale kalkışmaları ve İstanbul hükümetlerinin de buna direnmemeleri durumunda, Doğu Anadolu’da hemen geçici bir yönetim oluşturulacaktır. Kongre, çalışmalarının sonunda Heyeti Temsiliye adı altında bir yürütme organı seçti ve başkanlığına Mustafa Kemal’i getirdi. kaynak: Ana Britannica |
1 ek Erzurum kongresiBirinci Dünya savaşı'ndan sonra Anadolu’ya yönelen sal dırılara karşı ulusal direnişi örgütleyen iki büyük kongreden birincisi (23 temmuz -17 ağustos 1919). Kongre, Vilayatı şarkiye müdafaayı hukuku milliye cemiyeti'nin Erzurum şubesi tarafından düzenlendi. Erzurum şubesi daha önce il çapında bir kongre toplamış, bölgeyi ne pahasına olursa olsun savunma kararı almış, halkı silahlandırmaya başlamıştı Bölgenin, savaşı kazanan devletlerce, Ermeniler'e verileceğini haber alan Erzurumlular, sınırda toplanan ermeni birliklerine karşı savunma kararı aldılar. Bundan sonraki aşama bütün doğu illerinin örgütlenmesi olacaktı. Bu amaçla temmuz 1919’da çalışmalar başladı. Misakı milli sınırları içinde özgür bir Türkiye kurmak için milli mücadeleyi örgütlemek ve halkın desteğine dayanan bir ulusal ordu oluşturmak amacıyla 19 mayıs 1919'da Samsun'a çıkan Mustafa Kemal Paşa da Erzurum'daki gelişmeyi ilgiyle izliyordu. Amasya'da, Ali Fuat (Cebesoy) Paşa, Rauf (Orbay) Bey ve Refet (Bele) Paşa'yla birlikte, ulasal bir kongrenig. Sivas'ta toplanmasına karar vermişlerdi. Erzurum kongresi'nin de toplanmasına önayak olan kolordu komutanı Karabekir Paşa nın çağrısı üzerine Erzurum'a geldi (3 temmuz). Mustafa Kemal'in burada kendisini ordu müfettişliğine atayan istarv bul hükümeti ile ilişkileri kopmuş, görevden alınmıştı (8 temmuz). Mustafa Kemal Paşa hiçbir resmi görevi olmadan mücadeleyi millet içinde, milletin bir ferdi gibi sürdüreceğini bütün Anadolu’ya duyurdu. Bu durumda, en kısa sürede, halkın desteğini sağlaması gerekiyordu. Halk tarafından örgütlenen bir kongrede başkan seçilmek, başlayacağı ulasal mücadelenin yaygınlaşması, etkinlik kazanması için gerekliydi. Erzurum delegelerinden Cevat (Dursunoğlu) ve Kâzım (Yurdalan) beyler delegelikten .ayrılarak yerlerini Mustafa Kemal Paşa ve Rauf (Orbay) Bey'e bıraktılar. Sonra onlar da Pasinler ve Tortum delegeleri olarak kongreye katıldılar. 23'ü Erzurum'dan seçilen ve Bitlis, Van, Sivas, Trabzon'dan gelen, toplam 54 temsilciyle, kongre toplandı. Elazığ delegelerinin katılmasını vali Alı Galip Bey önlemişti Diyarbakır ve Mardin delegelerinin gönde rilmesi de engellendi. Kars'ı temsılen Kağızman’dan Ali Rıza (Ataman) ve Sarıkamış'tan Fahrettin (Erdoğan) beyler, resmen seçilmedikleri halde kongreye katıldılar Mustafa Kemal Paşa oybirliğiyle kongre başkanı seçildi. On dört gun süren kongrede şu kararlar alındı:
Kaynak: Büyük Larousse |
1 ek Erzurum Kongresi (23 Temmuz-7 Ağustos 1919)Mustafa Kemal Samsun'a çıktıktan sonra 21-22 Haziran 1919'da yayımladığı Amasya Tamimi'nde ülkenin içine düştüğü durumdan kurtulabilmesi çarelerinin görüşülmesi için bir ulusal kongre toplanmasının gereğini vurgulamıştı. Ama bu işin kısa bir süre içinde gerçekleşemeyeceği anlaşılınca yerel örgütlerden yararlanmayı düşündü. Bu sırada merkezi İstanbul'da bulunan Vilayât-ı Şarkiye Müdafaai Hukukı Milliye Cemiyeti (Doğu İlleri Ulusal Haklan Savunma Derneği) Erzurum şubesi de bölgesel bir kongre toplanması için çağrıda bulunmuştu. 3 Temmuz'da Erzurum'a gelen Mustafa Kemal derneğin Erzurum şubesi başkanlığına getirildi. Hazırlıkları tamamlanan kongre de 23 Temmuz'da ilk toplantısını yaptı. Erzurum, Sivas, Bitlis, Van ve Trabzon illerinden gelen 56 delegenin katıldığı kongrenin başkanlığına Mustafa Kemal seçildi. 7 Ağustos'a kadar süren çalışmalar sonunda dokuz kişilik bir Heyet-i Temsili-ye (Temsil Kurulu) oluşturuldu ve alınan kararlar bir bildiriyle kamuoyuna duyuruldu. Erzurum Kongresi'nde alınan başlıca kararlar şunlardır:1. Bağımsızlık ancak ulusal güçleri harekete geçirerek ve ulusal iradeyi egemen kılarak sağlanabilir. İstanbul Hükümeti de ulusal iradenin denetimi altına girmeli ve Meclis-i Mebusan bir an önce toplanmalıdır. 2. Asıl amaç Mondros Mütarekesi'nin imzalandığı gün var olan sınırlar içinde yurdun bütünlüğünü sağlamaktır. 3. Ulusal hakları savunmak amacıyla kurulan örgütler bu amacı gerçekleştirmek için işbirliği içinde çalışmalıdır. 4. Galip devletlerin Doğu Anadolu'yu ülke bütününden ayırmak amacıyla işgale kalkışmaları ve İstanbul hükümetinin de buna direnmemesi durumunda Doğu Anadolu' da hemen geçici bir yönetim oluşturulacaktır. 5. Hıristiyan azınlıklara siyasal egemenliği ve toplumsal dengeyi bozacak yeni ayrıcalıklar tanınması kabul edilemez. İstanbul hükümeti Erzurum Kongresi'nin toplanmasına sert tepki gösterdi ve Erzurum valisi ile 15. Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir'e Mustafa Kemal'in tutuklanmasını isteyen buyruklar gönderdi. Ama her ikisi de Mustafa Kemal'den yana olduklarından bu buyruklara uymadılar. Çalışmalarını bundan sonra daha büyük bir güvenle sürdüren Mustafa Kemal, Anadolu'daki direniş hareketinin tabanını genişletmek amacıyla Sivas'ta yapılması kararlaştırılan yeni kongrenin hazırlıklarına girişti. Kaynak: Msxlabs & Temel Britannica |
ERZURUM KONGRESİ (23 TEMMUZ-5 AĞUSTOS 1919)23 Temmuz - 5 Ağustos 1919'daki Erzurum Kongresi Doğu illerinin Ermeniler'e verilmesine karşı çıktığı için topJanmıştır. Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın başlangıç döneminde yapılan kongre (23 Temmuz 1919-7 Ağustos 1919). I. Dünya Savaşı'ndan sonra imzalanan Mondros Mütarekesi'yle Osmanlı İmparatorluğu çok güç bir duruma düşmüştü. Dönemin hükümetinin ve padişahının ülkeyi savunamaması, imparatorluğun topraklarının büyük bölümünün işgal edilmesine neden olmuştu. 1918 Kasımı'nda İstanbul'da "Vilâyâtı Şarkiye Müdafaai Hukuku Milliye Cemiyeti" kuruldu. Bu kuruluş bütün ulusal kuruluşların birleştirilmesi amacını taşıyordu. 10 Mart 1919'da Erzurum'da bir şube açtı. Haziran 1919'da da Erzurum il kongresi toplandı. Kongre, "Bekçi Teşkilâtı" adı altında bir örgütün kurulmasına ve bu kuruluşun köylüleri silâhlandırmasına karar verdi. Erzurum'a gelen Mustafa Kemal, 8 Temmuz'da askerlikten istifa etti. Buna karşın, doğu illeri kongresini düzenleyecek olan heyet, kongre başkanlığına onun getirilmesini kararlaştırdı. 23 Temmuz 1919'da toplanan kongre 7 Ağustos 1919'a dek sürdü. Kongreye Erzurum'dan 23 kişi olmak üzere Bitlis, Sıvas, Trabzon ve Van'dan toplam 54 delege katıldı. Bölgesel bir niteliği olan kongre, Mustafa Kemal Paşa ve Rauf Bey'in çabalarıyla bütün Anadolu ve Osmanlı toplumunu ilgilendiren kararlar aldı. Kongre kararları 7 Ağustos 1919'da bir bildiriyle açıklandı. Kongre ayrıca bir de heyet seçti.
Amasya genelgesinin önemi ise;
|
Erzurum KongresiErzurum Kongresi,7 Ağustos 1919 tarihleri arasında Erzurum'da toplanan kurultaydır. Kongreye çoğunluğu işgal altındaki 5 doğu ili Trabzon, Erzurum, Sivas, Bitlis ve Van'dan gelen 62 delege katılmış; 2 hafta süren kongrede alınan kararlar Kurtuluş Mücadelesi'nde izlenen çizgide önemli ölçüde belirleyici olmuştur. Bu kongreyi Atatürk düzenlememiştir.Erzurum kongresi bölgesel bir kongre olmasına rağman tüm ulusu etkileyecek kararlar alınmıştır. Kongreyi geçici başkan olarak Erzurum delegelerinden Hoca Raif Efendi açmış; yoklamanın ardından yapılan oylamada Mustafa Kemal Paşa kongre başkanlığına getirilmiştir. Aslında 10 Temmuz'da başlaması öngörüldü. Fakat delegelerin bir bölümünün gelememesinden ötürü 23 Temmuz'a ertelendi.
Erzurum Kongresinin ÖnemiBu kongrede yeni bir devletin kurulması düşüncesi belirtilmiştir. Kongre, ayrıca Doğu Anadolu bölgesindeki, ‘ulusal hakları savunma örgütlerini’ de birleştirmiştir. Erzurum Kongresi daha sonraki kongreye ışık tutmuş ve ana ilkeleri saptayarak yaygınlaştırılmış, ulusal birlik yolunda atılan önemli bir adım olmuştur. Ulusal egemenliğimizin koşulsuz olarak gerçekleştirilmesine ilk kez burada karar verilmiştir. Erzurum Kongresi, bölgesel bir kongre olmasına karşın alınan kararlar ülkenin tümüne yönelikti. Bu da kongrenin önemini arttırmıştır.Bu hareketin tabandan geldiğini göremeyen ve onu sadece birkaç subayın işinden ibaret sayıp dağıtılabilirse başkaldırının sona ereceğini sanan İstanbul Hükümeti bir bildiri yayımlayarak kongreye katılanların tutuklanmasını istedi.Ne var ki İstanbul Hükümeti bu emri yerine getirecek bir makam bulamadı. Yabancı devlet temsilcileri de kongreyi, kısa ömürlü ve cılız bir başkaldırma hareketi olarak değerlendirdiklerinden fazla önemsemediler.Bu sıralarda Batı Anadolu’daki dernekler de birleşme yoluna gitmişlerdi. Balıkesir (26-30 Temmuz), Alaşehir (16-25 Ağustos) Kongreleri toplanmış ve Amasya Genelgesinde yazılı esasların uygulanması kabul edilmiştir. |
Erzurum KongresiErzurum Kongresi Mart 1919 tarihinde merkezi İstanbul’da bulunan Vilayât-ı Şarkîye Müdafaa-i Hukuk-u Milliye/Doğu İllerinin Haklarını Koruma adı ile kurulmuş Cemiyetin Erzurum Şubesi, Amerikan mandasi'nin kabul edilmesi ön fikri ile bir Erzurum il toplantısı planlamıştı. Bu cemiyet, kendi adına olan etkinlikleri düzenlemek için Heyet-i Faale/Faal-Aktif Heyet adında Halide Edip'inde savundugu Manda fikrinin heveslisi bir üst kurul oluşturmuştu. Bu kurulun, Trabzon’daki kendi cemiyetleri ile aynı amaçlar için çalışan bir başka teşkilatla temasa geçmesi sonucu Doğu illerini kapsayan bir toplantı kararlaştırılmıştı. Aynı dönemde Erzurum’a gelen Mustafa Kemal Amasya tamimi sonrasi il toplantisindan bolge kongresine cevirilen toplanti oncesinde, delegeler ile on temaslar sonrasi, Manda fikrine karsi cikilmasi gorus hakimiyetiyle Osmanli ordusundan istifa etmisti. Kendisine fahri hemsehrilik veren ve daha sonrada nufus kaydi alarak Millet Meclisinde ilk milletvekili olarak temsil edecegi Erzurum'da, Mustafa Kemal'e Kazim Karabekir Pasa bir suvari alayi ile gelerek bir milli kurtulus harbi icin katilma istegini belirtmis, sehri ve kendisini koruma altina almistir. Bu çalışmaların paralelinde Erzurum Kongresi bir okul salonunda Bitlis, Erzurum, Sivas, Trabzon ve Van vilayetlerinden gelen 56 delege ile toplanmıştır. Gelmesi gereken diğer il temsilcileri çeşitli engellemeler yüzünden kongreye katılamamışlardır. Mustafa Kemal kongreye 48 oyla başkan seçilmiş ve kongre, çalışmalarını 7 Ağustos tarihine kadar sürdürmüştür . Bu süre zarfında, Erzurum’da, özellikle Trabzon’dan gelen temsilcilerin, biraz İngiliz sempatizanlığından, biraz Prens SabahattinRauf Bey’in, yerel mülkî amirlerin, yetki bölgelerinde faaliyette bulunan örgütlerin/Kuva-yı Milliye örgütlerinin doğal başkanları sayılmaları önerisi kabul görmemiştir. Bu olay aslında biraz ileride de değineceğimiz üzere Milli Mücadele’de tabanın etkisini göstermesi bakımından önemlidir . Üstelik askeri ve bürokratik ağırlıklı Amasya önderlik grubu ve önder/Mustafa Kemal, Erzurum’da ilk defa olarak sivil tabanla buluşmuştur. Bunun sonucunda hem Amasya grubu sivil meşruluk kazanmıştır, sivilleşmeye başlamıştır hem de kongreye tek ve merkezi yönetim fikrini aşılamıştır . liberalizminden ve biraz da liman ticaretinin ortaya çıkardığı burjuvazi anlayışından kaynaklanan alternatif program taslağı ile, Amasya’da ortaya çıkmış olan askeri bürokratik merkezileştirici formüller çatışmıştır. Bu çatışmayı Amasya grubu kazanmakla birlikte, Trabzon ve diğer illerin baskısı ile, Mustafa Kemal. Erzurum Kongresi'nde Alınan KararlarErzurum’da, ileri ki yılların uygulamalarında da daima göz önünde tutulacak olan bu kararları alan kongre, başkanlığını Mustafa Kemal’in yapacağı ve kongre adına hareket edecek, kongrenin icracı kurulu olarak görebileceğimiz dokuz kişilik Temsil Heyeti’ni seçtikten sonra dağılmıştır . Erzurum Kongresi, Doğu Anadolu’nun kaderini görüşmek üzere toplanmış olsa da memleketin bütününü ilgilendiren meseleler hakkında karar almıştır . Bu kongre, ulusallık eğilimlerini açıkça taşımış olmasına karşın özellikle temsili niteliği açısından bölgeseldir, sadece Doğu ve Kuzeydoğu illerini kapsamaktadır. Ayrıca bu kongre Mustafa Kemal’in ve onun önderliğinin etkisi altında cereyan edecek ve bunun izlerini taşıyacak olmakla beraber, yerel girişimlerin ürünü olarak ortaya çıkmıştır . Fakat her şeye rağmen bu kongre ile Milli Mücadelenin kayıtsız şartsız istiklale ve kayıtsız şartsız milli hakimiyete dayalı programı netlik kazanmıştır. Kongrede vatan sınırları belirtilerek, vatanın bir bütün olduğu ve parçalanamayacağı ilan edilmekle, emperyalistlere de Anadolu’nun, öz yurdun işgal edilemeyeceği anlatılmak istenmiştir . Anadolu’ya da, yöresel direniş örgütlerinin bir çatı altında birleştirilebileceğini, vatanseverlerin tek amaç çevresinde toplanabileceğini göstermiştir. Bu yönüyle ilerleyen süreç içinde Sivas Kongresi’nin toplanmasını da kolaylaştırmıştır. Son olarak, Temsil Heyeti’nin, gerektiğinde bir hükümet olarak vazife göreceği açıklanmakla Milli Devletin yürütme organı olma çabası, Amasya’dan sonra daha belirgin bir şekilde ortaya çıkmakta idi. Erzurum Kongresi’ne, doğal olarak İstanbul Hükümeti ve İşgal Kuvvetleri tepki göstermişler ve, Mustafa Kemal ile Rauf Bey’in tutuklanarak İstanbul’a gönderilmelerini istemişlerdi. Oysa bu iş artık o kadar kolay değildi. Artık Anadolu’da devletleşme eğilimleri başlamış ve doğu illeri adına bir Temsil Heyeti oluşturulmuştu . Erzurum Kongresi yetkilerini Temsil Heyeti’ne devrettikten sonra dağılmış ve Mustafa Kemal de Heyet-i Temsiliye Reisi sıfatıyla Doğu İlleri’nde Cemiyetin teşkilatını yaymak, kökleştirmek için çalışmalara başlamıştı . Bununla birlikte Amasya Genelgesi’ne uygun olarak Milli Kongre’nin hazırlıklarını yapmak üzere 2 Eylül 1919’da Sivas’a gelmiştir . Sivas Kongresi’nin hazırlık çalışmaları yapılırken gerek kamuoyu gerekse temsilciler bazı fikirler çerçevesinde çatışmalar ya da çelişkiler yaşamakta idi. Sivas Kongresi’nin hemen öncesinde ya da kongre sıralarında etrafında toplanılan ya da savunulan görüşleri şu şekilde toparlayabiliriz: Bazıları tümden, Damat Ferit’in görüşlerini paylaşıyorlar; bu Kongre’nin İngilizler başta olmak üzere İtilaf/Anlaşma Devletlerini Osmanlılar’a karşı iyice olumsuz bir tavır içine sokacağını ileri sürüyorlardı. Bazı vatanseverler ise böyle bir girişimin hiçbir yararı olmayacağını düşünüyorlardı; veya bu kongreye katılmaktan çekiniyorlardı. Bazı kesimlerde, 1919 yılı içinde Anadolu’nun diğer bölgelerinde toplanmış olan yerel ya da bölgesel kongreler tipinde bir değerlendirme ile Sivas Kongresi’ni de yerel bir girişim olarak görüyorlardı. Bunların dışında, Kongre’ye taraftar olanlar, hatta katılmak isteyenlerin seçimi veya seçildikten sonra Sivas’a gönderilmeleri İstanbul tarafından her çeşit taktik kullanılarak engellenmeye çalışılıyordu ki doğal olarak bu da Kongre’ye yönelik düşünceleri etkiliyordu. Bütün bu güçlüklere rağmen Sivas Kongresi ancak 4 Eylülde açılabildi. Bununla beraber az önce üzerinde durduğumuz görüşler çerçevesinde katılım beklenen kadar olmadı ve üstüne üstlük bu fikirlerden bazıları Manda Sistemi ile beraber Kongre’de ön plana çıkmış ve şiddetli tartışmalara yol açmıştır. Erzurum Kongresi Kararları Asıl Metindir Şarkî-Anadolu Vilayâtı’nın Erzurum Kongresi Beyannamesi’dir. 7 Ağustos 1335 (1919) Erzurum Mütareke’nin (30 Ekim 1918’de Mondros Limanı’nda) akdini müte’akib gittikçe artan ahd-şikenâne mu’amelat; ve İzmir, Antalya, Adana ve Havalisi gibi aksâmi mühimmei Memalikimiz’in fiilen işgali; ve Aydın Vilayeti’nde ikaa edilen tahammülsüz Yunan fecâyi’i; ve Ermenilerin Kafkasya dahilinde hududlarımıza kadar dayanan (Nahçıvan-Iğdır-Kağızman-Sarıkamış-Kars-Göle’deki) katli’am ve imhâyı İslam siyasetiyle, istila hazırlıkları; ve Karadeniz sahilinde Pontus Hayali’ni tahakkuk ettirmek gayesiyle hazırlıklar yapılması; ve sırf bu maksatla Rusya (Karadeniz) Sahilleri’nden akın akın Muhacir namı altında gelen (Rus teb’ası) Rumların ve bu meyanda da müsellâh (Rum) Eşkıya Çeteleri’nin sevk ü celb edilmesi gibi hadisat karşusunda, Mukaddes Vatan’ın inkısam ve inhilal tehlükesini gören Milletimiz hiçbir iradei milliyeye istinad etmeyen Hükümeti Merkeziyyemiz’in bu âlam ü fecâyi’a çâresâz olamayacağına, emsali meş’umesiyle kaani; ve birçok mü’essirat tahtında, ihtimal ki daha elîm ve gayrikaabili hazm ü kabûl mukarrerata da serfürû edeceğinden, endışenâk bulunuyor. Binâen’aleyh, kendini en yakın ve hûnin tehlikeler karşusunda gören Şarki Anadolu Vilayâtının Mukaddesatını bizzat muhafaza gaayesiyle, her taraftan Vicdanı Millîden doğmuş Cem’iyyetler’in iştirâkıyle, ahîren mün’akid olan Erzurum Kongresi, 7 Ağustos 335 (1919) tarîhinde mesâ’îsine hitam vererek bi-Lûtfihi-Taala bervechi âtî mukarreratı ittihaz etti:
Erzurum Kongresi Delegeleri listesi Şimdiki Erzurum, Bayburt, Ağrı illerimiz ile Yusufeli Kiğı ilçeleri dahil.
Şimdiki Rize, Trabzon; Giresun, Ordu ve Gümüşhane illerini kapsıyordu.
Sivas, Amasya, Şebinkarahisar ve Tokat Sancakları
Bitlis merkez, Muş, Siirt, Kısmen Şırnak ve Genç, Bingöl dahil.
Hakkari dahil.
|
Saat: 12:53 |
©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık