MsXLabs

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)
-   Kimya (https://www.msxlabs.org/forum/kimya/)
-   -   Yükseltgenme-İndirgenme (Redoks) Tepkimeleri (https://www.msxlabs.org/forum/kimya/20794-yukseltgenme-indirgenme-redoks-tepkimeleri.html)

virtuecat 21 Şubat 2007 00:36

Yükseltgenme-İndirgenme (Redoks) Tepkimeleri
 
10 ek

yükseltgeme-indirgeme tepkimesi


REDOKS TEPKİMESİ olarak da bilinir, çoğunlukla bir maddeden öbürüne oksijen atomları, hidrojen atomları ya da elektron aktarımı biçiminde gerçekleşen çok çeşitli kimyasal süreçlerin ortak adı.

Elektronların kimyasal tepkimelerdeki rolü anlaşılmadan önce, karbonun yanması Alıntıdaki Ek 62183 ya da demirin paslanmasında Alıntıdaki Ek 62198 olduğu gibi, bir elementin oksijenle birleştiği tepkimeler yükseltgeme; bakır oksitin hidrojenle indirgenmesinde Alıntıdaki Ek 62186 olduğu gibi bir elementin oksijen kaybettiği tepkimeler ise indirgeme olarak adlandırılırdı.

Bugün çoğu yükseltgeme-indirgeme tepkimelerinde oksijen atomları, hidrojen atomları ya da elektronların aktarıldığı anlaşılmıştır. Bu tepkimelerin her ikisi bir arada gerçekleşir; yani yükseltgeme tepkimesi yürürken aynı anda indirgeme tepkimesi de yürür. Örneğin Alıntıdaki Ek 62187 tepkimesinde, hidrazin hidrojen kaybederek azot gazına yükseltgenirken, oksijen hidrojen kazanarak indirgenir ve su oluşturur.

Birçok madde sulu çözeltilerinde iyonlaşır. Örneğin nikel klorür, Alıntıdaki Ek 62188 tepkimesinde görüldüğü gibi, yüklü bileşenlerine ayrışır. Bu tür çözeltilerin elektrolizinde anotta yükseltgeme tepkimesi, katotta ise indirgeme tepkimesi gerçekleşir. Nikel klorürün elektrolizinde, Alıntıdaki Ek 62190 anot tepkimesi, Alıntıdaki Ek 62192 ise katot tepkimesidir. Elektron aktarımına dayalı bu tepkimeler yarı tepkimeler ya da yükseltgeme-indirgeme çiftleri olarak adlandırılır. Kuramsal olarak her yükseltgeme-indirgeme tepkimesi elektron aktarımı mekanizmasını gösteren iki çifte ayrılabilir. Yükseltgeme ve indirgeme aynı anda ve eşdeğer miktarlarda gerçekleşir; yani kaybedilen elektron sayısı kazanılan elektron sayısına eşittir. Bu iki çiftin göreli potansiyelleri tepkimenin hangi yönde ilerleyeceğini belirler.

En güçlü indirgeyici maddeler, soy metal bileşiklerini kolaylıkla indirgeyebilen ve aynı zamanda sudan hidrojen açığa çıkaran sodyum gibi elektropozitiflik değeri çok yüksek metallerdir. Sudan kolaylıkla oksijen gazı çıkaran flüor ve ozon gibi maddeler ise en güçlü yükseltgeyici maddeler arasındadır.

Bir yükseltgeme-indirgeme tepkimesinde yer alan her atomun elektron fazlasını ya da eksiğini gösteren bir yükseltgenme durumu vardır. Örneğin, sodyum iyonunun (Na+) bir elektron eksiği olduğundan yükseltgenme durumu -Fl’dir. Sülfat iyonunun (SO4) yükseltgenme durumu ise bileşen elementlerinin yükseltgenme durumlarının toplamına eşittir ve -2’dir. Her oksijen atomunun iki fazla elektronu vardır; bu nedenle bunların sülfatın yükseltgenme durumuna toplam katkısı -8’dir. Kükürtün yükseltgenme durumu ise +6’dır; bu ikisi toplandığında sülfat iyonunun toplam yükseltgenme durumu —2 olarak bulunur. Sodyum sülfatAlıntıdaki Ek 62194 gibi elektronlar bakımından yüksüz olan bir maddede ise bileşenlerin yükseltgenme durumlarının toplamı sıfırdır. Bu durumda, iki sodyum atomunun yükseltgenme durumu (toplam +2), sülfat iyonunun yükseltgenme durumunu (—2) dengeler. Böylece bir atom ya da iyon yükseltgenme durumu büyüdüğünde elektron kaybederek yükseltgenmiş, yükseltgenme durumu küçüldüğünde ise indirgenmiş olur.

Bazı elementlerin bütün bileşiklerinde aynı yükseltgenme durumunda bulunmalarına karşılık, başta ametaller ve geçiş elementleri olmak üzere birçok element çeşitli bileşiklerinde değişik yükseltgenme durumlarında bulunabilir. Örneğin, elementler arasında elektronegatifliği en yüksek olan flüor bütün bileşiklerinde -1 yükseltgenme durumundadır. Azotun yükseltgenme durumu ise amonyakta (NH3) olduğu gibi —3 ile nitrik asitte (HNO3) olduğu gibi +5 arasında değişir. Birden çok yükseltgenme durumunda bulunan elementlerin oluşturduğu inorganik bileşiklerin adlandırılmasında, elementin ardından sonra romen rakamıyla yükseltgenme durumu yazılır; örneğin, demir II klorür Alıntıdaki Ek 62196 ve demir III klorür Alıntıdaki Ek 62197 gibi.

kaynak: Ana Britannica


Mira 6 Nisan 2009 19:43

9 ek
Redoks
MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi
İçinde kimi atomların elektron vererek yükseltgenip kimi atomların da elektron alarak indirgendiği kimyasal tepkime. Bu tür tepkimelerde kimyasal denklem, alınan ve verilen elektron sayısının birbirine eşit olmasından yola çıkılarak denkleştirilir

Redoks Tepkimeleri

Elektron transferi ile gerçekleşen bir reaksiyondur.
Yükseltgenme olayı atomun elektron kaybetmesi ile veya oksidasyon sayısının artması ile gerçekleşirken indirgenme olayı ise atomun elektron kazanması ile veya oksidasyon sayısının azalması ile gerçekleşir.
Alıntıdaki Ek 62199
Yukarıdaki reaksiyonda kükürtün oksidasyon sayısı 0’dan +4’e yükselmiştir. Kükürt yükseltgenmiştir denir. Oksijenin ise oksidasyon sayısı 0’dan -2’ye azalmıştır (2 elektron kazanmıştır). Oksijen indirgenmiştir. Bu tür reaksiyonlarda bir atom kendi kendine indirgenemez veya yükseltgenemez. Yükseltegenen atom aynı zamanda indirgen ajan olarak bilinir. Tam tersine indirgenen atom aynı zamanda yükseltgen ajandır. Bu tür elektron alış verişi olan reaksiyonlara redoks tepkimeleri denir.

Bu tür reaksiyonlarda hesap yapılabilmesi için öncelikle atomların veya bileşiklerin oksidayon sayılarının bilinmesi gerekmektedir. Genel olarak şu şekilde sınıflandırılabilir.
1. Elementel haldeki ( O2, Na, H2, P4) tüm atomların oksidasyon sayısı 0 dır
2. Basit iyonlarda oksidasyon sayısı iyonun sahip olduğu yüke eşittir (Cl- = -1, Na+ = +1)
3. Hidrojen bir çok reaksiyonda +1 oksidasyon sayısına sahiptir.
4. Oksijen içeren bileşiklerde oksijen genellikle -2 oksidasyon basamağına sahiptir. Fakat peroksit bileşiklerinde oksijen -1 oksidasyon basamağına sahiptir.
5. Flor -1 oksidasyon sayısına sahiptir.
Yukarıdaki temel kurallar eşliğinde bileşiği oluşturan atomların oksidayon basamakları hesaplanabilir. Burada öncelikle bileğin toplam oksidasyon sayısına bakılmalıdır. Yani eğer yüksiz bir bileşikse toplam oksidasyon sayısı o’ dır. Veya (-) yüklü bir bileşikse toplam oksidasyon basamağı (-1) dir.

K2CO3 yüksüz bir bileşik olduğu için toplam oksidasyon basamağı 0’ dır. Yani bileşiği oluşturan elementlerin elektronlarının toplamı 0 olmalıdır. Oksijenin -2 oksidasyon basamağına sahip olduğunu söylemiştik. Bileşikte 3 tane oksijen olduğundan ,oksijenden gelen elektron sayısı 3 x (-2)= -6 dır.
K 1+ oksidasyon basamağına sahiptir. Potasyumdan gelen elektron sayısı 2 x (+1)= +2. Buradan karbonun oksidayon sayısını bulabiliriz.
(-6) + (+2) + (x) = 0
x = +4 olmalıdır.

HSO4- örneğinde ise bileşiğin toplam oksidasyon sayısı -1 dir .
Hidrojenin oksidasyon basamağı +1, oksijenin oksidasyon basamağı (-2) x 4 = 8
Kükürtün oksidasyon basamağı bulunabilir. (+1) + (-8) + (x) = -1
x = +6
Eğer kükürt S2 şeklinde olsaydı o zaman (2x) demeliydik.

Yukarıda bahsedilenleri bir örnek üzerinde uygulayabiliriz.
Fe2O3 + 3CO à2Fe + 3CO2
Fe2O3 bileşiğinde oksijenin oksidasyon sayısının -2 olduğunu ve bileşiğin toplam oksidayon sayısının 0 olduğunu biliyoruz
3 x (-2) + (2x)= 0
x= +3 (demirin oksidasyon basamağı)
Fe’ nin oksidasyon sayısı +3’den 0’ azalmış, yani elektron kaybetmiş, yani indirgenmiş, bu nedenlede yükseltgen ajan

CO bileşiğindeki karbonun oksidasyon sayısı (-2) + (x) = 0
X= +2 (karbonun oksidasyon sayısı)

CO2 bileşiğindeki karbonun oksidasyon sayısı 2 x (-2) + (x) = 0
X= +4 (karbonun oksidasyon sayısı)
C’ nin oksidasyon sayısı +2’den +4’ e yükselmiş , yani elektron kazanmış, yani yükseltgenmiş, bu nedenlede indirgen ajan.


Reaksiyon Asidik çözeltide gerçekleşiyor ise


1.Öncelikle verilen reaksiyonun yarı basamak reaksiyonları yazılarak atomların gerekli stokiyometrik dengeleri sağlanır.
Alıntıdaki Ek 62200

2. Reaksiyondaki Oksijen ve hidrojen dengeleri sağlanır.
  • Eğer reaksiyon asidik ortamda oluşuyorsa her oksijen atomu için reaksiyonun karşı tarafına 1 H2O molekülü eklenir. Hidrojen dengesini sağlamak içinde su eklenen tarafın zıt tarafına gerektiği kadar H+ iyonu eklenir.
Alıntıdaki Ek 62201
(reaksiyonun sağ tarafında 16 oksijen, sol tarafında 6 oksijen bulunmaktadır. Bu nedenle sol tarafa 10 H2O eklenmelidir)

3. Herbir ara reaksiyondaki, reaksiyonun sağında ve solundaki yükü eşitlemek için gerekli tarafa elektron eklenir.
Alıntıdaki Ek 62202

4. İki yarı tepkimenin elektronlarını aynı yapıp yok edebilmek için gerekli katsayı ile çarpılır ve yarı tepkimelere taraf tarafa toplanır
Alıntıdaki Ek 62203

Reaksiyon Bazik Çözeltide Gerçekleşiyor ise



1.
Öncelikle verilen reaksiyonun yarı basamak reaksiyonları yazılarak atomların gerekli stokiyometrik dengeleri sağlanır.
Alıntıdaki Ek 62204

2. Reaksiyondaki Oksijen ve hidrojen dengeleri sağlanır.
  • Eğer reaksiyon bazik ortamda oluşuyorsa ise her oksijen atomu için reaksiyonun karşı tarafına 1 H2O molekülü eklenir. Eklenen suda bulunan hidrojen sayısı kadar diğer tarafa H2O molekülü eklenir. Tekrar oksijen, hidrojen eşitliğini sağlamak için eklenen su molekül kadar diğer tarafa OH- eklenir.
Alıntıdaki Ek 62205

3.
Herbir ara reaksiyondaki, reaksiyonun sağında ve solundaki yükü eşitlemek için gerekli tarafa elektron eklenir.
Alıntıdaki Ek 62206

4.
İki yarı tepkimenin elektronlarını aynı yapıp yok edebilmek için gerekli katsayı ile çarpılır ve yarı tepkimelere taraf tarafa toplanır
Alıntıdaki Ek 62207


RivaN 29 Temmuz 2010 21:58

Redoks Tepkimeleri Ve Eşitlenmesi
 
4 ek

Redoks Tepkimeleri Ve Eşitlenmesi:

Alıntıdaki Ek 62211

Redoks (oksidoredüksiyon) ingilizce reduction (indirgenme) ve oxidation (yükseltgenme) kelimelerinin kısaltılmasından elde edilmiş bir kelime olup elektron alış-verişinin olduğu kimyasal tepkimeleri belirtmek için kullanılır.

Redoks Tepkimeleri
İki çeşit redoks tepkimesi vardır:
  • Yükseltgenme bir atom, iyon ya da molekülün elektron kaybına uğradığı tepkimelerdir.
Alıntıdaki Ek 62208
  • İndirgenme bir atom, iyon ya da molekülün elektron aldığı tepkimelerdir.
Alıntıdaki Ek 62209
Yukarıdaki redoks tepkimesinde H (hidrojen) yükseltgenmekte, F (flor) ise indirgenmektedir. Bu yüzden tepkimede H indirgen, F ise yükseltgen özelliktedirler.

Bir elektokimyasal hucrede akim gecerken olctugun voltaj o hucreyi olusturan anodun yukselgenme potansiyeli ile katodun indirgenme potansiyellerinin toplamidir, eger bu degerleri ayri ayri bulmak istiyorsan onlari standart elektrotlar olarak bilinen hidrojen veya kalomel elektrota karsi olcmen gerekir....
Alıntıdaki Ek 62210

(Redoks Tepkimesi)
İki yarı pil tepkimesinin yükseltgenme potansiyelleri verildiği zaman potansiyeli büyük olan her zaman anot, küçük olan ise katot olacak şekilde tepkimeler düzenlenerek (küçük olan ters çevrilerek) pil tepkimesi ve potansiyeli hesaplanabilir.
Pillerde redoks tepkimeleri olur. Bu tepkimeler indirgenme yükseltgenme reaksiyonlarıdır haliyle. Eğer indirgenen ve yükseltgenen maddelerin E0 yani Elektron gerilim ölçümü olan volt cinsinden değeri verilirse değeri büyük olan yani potansiyeli büyük olan anot küçük olan ise katot olacak şekilde adlandırılır. Tepkimeler bu şekilde düzenlendikten sonra küçük olan ters çevrilerek(eksi ile çarpılarak) büyük olan ile toplandığında redoksun potansiyel enerjisi hesaplanmş olur.

Ayrıca bir tepkime ters çevrildiğinde E0 değeri işaret değiştir. Eğer tepkimeleri eşitlemek için çarpan kullanılyorsa E0 bu sayılarla çarpılmaz. Çünkü E0 pilin büyüklüğüne(miktarına) bağlı değil ortamdaki derişimle ilintilidir.

Örneğin içinde Zn ve Ag bulunan bir pil düşünelim.
Zn ..................... Zn+2 + 2e- E0 = 0,7 volt
Ag ..................... Ag+ + e- E0 = -0,8 volt

gibi değerler verilrse önce tükseltgenme gerilimine bakılır Zn'nin Ag'den büyük olduğu görülür. Zn anot Ag ise katottur. Zn tepkimesini aynen alıp Ag'yi iki ile çarparak ters çevirirsek

Zn..........Zn+2 + 2e- E0 = 0,76 volt
2Ag+ + 2e- ............. Ag E0= 0,80 volt
Zn + 2Ag+ .............. Zn+2 + 2Ag E pil = 1,56 volt olarak bulunur.


Safi 26 Şubat 2017 18:37

7 ek
Elektron alış-verişinin olduğu tepkimelere yükseltgenme-indirgenme yada redoks tepkimeleri denir.
Yükseltgenme Bir maddenin elektron vermesi olayıdır.
Zn0 --> Zn+2 + 2e- burada Zn0 dan Zn+2 ye 2 e- vererek yükseltgenmiştir.

İndirgenme Bir maddenin elektron alması olayıdır.
Cu+2 + 2e- --> Cu0 Cu0 bu olayda Cu+2' den 2e- alarak Cu0 a indirgenmiştir.
  • Bu iki tepkimenin tek başına olması imkansızdır. Redoks tepkimelerinde mutlaka en az bir indirgenen ve birde yükseltgenen madde olmalıdır.
Alıntıdaki Ek 62212
Yukarıdaki tepkime incelendiği zaman Fe+2 iyonu Fe+3 iyonuna yükseltgenirken Mn+5 iyonu da 3 elektron alarak Mn+2 iyonuna indirgenmiştir. Burada Fe+2 iyonu indirgendir; Çünkü Mn+5 iyonunu Mn+2 iyonuna indirgemiştir. MnO4- iyonu ise yükseltgendir; Çünkü Fe+2 iyonunu Fe+3 iyonuna yükseltgemiştir.
  • Yukarıdaki ifadeye göre yükseltgenen madde inidirgen, indirgenen madde yükseltgen özellik gösterir diyebiliriz.
  • Elektron veren madde yükseltgenir (indirgendir)
  • Elektron alan madde indirgenir (yükseltgendir)
  • En iyi elektron veren metaller en aktiftir.
Pil Redoks tepkimelerinin elektrik enerjisi üretebilecek şekilde düzenlenmesiyle yapılmış sistemlere elektrokimyasal pil denir. Elektronun akış yönü
Zn Cu
Anot Katot
(elektrot) (elektrot)
1 M Zn+2 1 M Cu+2
Tuz köprüsü
Elektrot Yükseltgenme ve inidirgenme olaylarının olduğu kısımlardır.
Elektrolit Elektrik akımını ileten iyonik çözeltilerdir. Yukarıdaki pilde Zn+2 ve Cu+2 çözeltileri birer elektrolittirler.

Yukarıdaki pilin çalışabilmesi için anottan katota sürekli bir elektron akışının sağlanması gerekir. Burada Zn(k) çubuğun çözünerek Zn --> Zn+2 + 2e- Zn elektron verecek ve zamanla Zn çubuğun kütlesi azalacak, 2. Kaptaki Cu+2 iyonları da bu elektronları alarak Cu+2 + 2 e- --> Cu tepkimesine göre Cu çubuğun üzerinde toplanacak ve katotun kütlesi zamanla artacaktır.

Zn0 --> Zn+2 + 2e- Anot yarı tepkimesi (yükseltgenme) E0= 0,76 volt
Cu+2 + 2e- --> Cu0 Katot yarı tepkimesi (indirgenme)E0= 0,34volt
Zn + Cu+2 ---> Cu + Zn+2 (pil tepkimesi) Epil =1,10volt

Tuz köprüsü Zn nun bulunduğu kapta zamanla pozitif yük fazlalığı ve Cu ın bulunduğu kapta da negatif yük fazlalığı olacaktır. Bu yükleri iyon akışıyla dengeleyebilmek için kurulan içi genellikle iyonik tuzların çözeltisiyle dolu olan bir sistemdir.

Pil gerilimi Elektron alıp verme eğiliminin ölçüsüne pil gerilimi denir.
Epil = Eanot + Ekatot

İki yarı pil tepkimesinin yükseltgenme potansiyelleri verildiği zaman potansiyeli büyük olan her zaman anot, küçük olan ise katot olacak şekilde tepkimeler düzenlenerek (küçük olan ters çevrilerek) pil tepkimesi ve potansiyeli hesaplanabilir.
  • Bir tepkime ters çevrildiğinde E0 işaret değiştirir.
  • Bir tepkime bir sayıyla çarpıldığında E0 bu sayıyla çarpılmaz, çünkü E0 pilin büyüklüğüne değil ortamdaki maddelerin derişimine bağlıdır.
Örnek
Zn --> Zn+2 + 2e- E0 = 0,76 volt
Ag --> Ag+ + e- E0 = -0,80 volt
pil tepkimesi ve pilin potansiyeli ne olur ?

Çözüm Yükseltgenme gerilimlerine bakıldığı zaman Zn>Ag olduğu görülür. O zaman Zn anot (yükseltgenecek), Ag ise katot(indirgenecek). Zn tepkimesi aynen alınırsa yükseltgenme olur, Ag tepkimesi ters çevrilirse indirgenme olur. Redoks tepkimelerinde alınan elektron sayısı verilen elektron sayısına eşit olmalıdır. Bu yüzden Ag nin olduğu tepkime 2 ile çarpılmalı fakat E0 bu sayıyla çarpılmamalıdır.
Zn --> Zn+2 + 2e- E0 = 0,76 volt
2Ag+ + 2e- --> Ag E0= 0,80 volt
Zn + 2Ag+ --> Zn+2 + 2Ag Epil = 1,56 volt
  • Yükseltgenme gerilimi büyük olan yükseltgenir, indirgenme gerlimi büyük olan indirgenir.
  • Epil >0 ise pil kendiliğinden çalışır, küçükse çalışmaz.
  • Elektron daima anottan katota doğru akar.
  • Kütlesi azalan anottur.
  • + yüklü iyonlar tuz köprüsü vasıtasıyla her zaman anottan katota doğru akar.
Derişim Pilleri Anot ve katotun aynı maddelerden yapılmış olduğu pillerdir. Derişimi büyük olan kap anot küçük olan ise katottur. Bu piller her iki kaptaki çözeltilerin derişimleri eşit oluncaya kadar çalışırlar, derişimler eşit olunca pil gerilimi sıfır olur.
e- akışı
Cr Cr
Anot Katot
2 M Cr+3 1 M Cr+3

Derişim pili
Elektroliz Kendiliğinden yürümeyen redoks tepkimelerinin dışarıdan enerji verilmesiyle gerçekleştirilmesine elektroliz denir. Elektroliz maddelerin saflaştırılmasında ve bileşiklerin elementlerine ayrıştırılmasında kullanılan kimyasal bir yöntemdir.
Anot Cl- Na+ Katot
2Cl- --> Cl2 + 2e- Na+ + e- --> Na
Şekilden de görüldüğü gibi anyonlar anoda, katyonlar katoda giderek açığa çıkmaktadır. Eğer ortamda su varsa suyunda elektroliz olacağı unutulmamalıdır. Suyun elektrolizinde anot ve katot reaksiyonları aşağıdaki gibidir.
  • Anot reaksiyonu : 2H2O --> 4H+ + O2(g) + 4e-
  • Katot reaksiyonu : 2H2O + 2e- --> H2(g) + 2OH-
Bir tepkimede 1 Faradaylık akım 1 eşdeğer ağırlıkta madde açığa çıkarır.
1 Faraday 1 mol elektron= = 96500 coulomb dur.
Eşdeğer Ağırlık = Atom ağırlığı/ etki değeri
Örnek 1 Faradaylık akımla NaCl çözeltisi elektroliz edilse açığa çıkan Na miktarı = 23/1 = 23 gram .(Na=23)
Örnek 0,5 Faradaylık akımla CuCl2 çözeltisi elektroliz edilse( Cu=64) 1 Faraday = 64/ 2=32 gram.
1 Faraday 32 gram açığa çıkardığına göre 0,5 Faraday 16 gram Cu açığa çıkarır.
  • Aktif olan element daima kendinden daha az aktif olan elementi serbest hale geçirebilir. M= Q= I.t 96500.n
ASİDİK VE BAZİK ORTAMLARDA REDOKS TEPKİMELERİNİN DENKLEŞTİRİLMESİ
Redoks reaksiyonları elektron alış verişi olan reaksiyonlardır. Bunlara yükseltgenme - indirgenme reaksiyonları da denir. Böyle reaksiyonlarda, genellikle elektronun verildiği ve alındığı elementi bulmak için söz konusu reaksiyona giren her elementin yükseltgenme basamağının bilinmesi gerekir.
  1. Oksijen bir kaç istisnayla ( OF2, H2O2, KO2 de -1) bütün bileşiklerinde -2 değerlik alır.
  2. Hidrojen bir kaç istisnayla ( CaH2, UH3 de -1 ) bütün bileşiklerinde +1 yükseltgenme basamağındadır.
  3. Flor bütün bileşiklerinde -1 yükseltgenme basamağındadır.
  4. Cl, Br, I, oksijenli ve kendi aralarında verdikleri bileşikler hariç, bütün bileşiklerinde -1 yükseltgenme basamağındadır.
  5. Alkali metaller (1A) +1, Toprak alkali (2A) metaller +2 yükseltgenme basamağında bulunurlar.
  6. Elementlerin yükseltgenme basamakları sıfırdır.
  7. İyonların yükü yükseltgenme basamaklarının toplamına eşittir.
  8. Moleküllerde yükseltgenme basamakları toplamı sıfırdır.
Asidik Ortamda İyonik Redoks Tepkimelerinin Denkleştirilmesi :
  1. İskelet reaksiyon üzerinde elementlerin yükseltgenme basamakları tayin edilir.
  2. Alınan ve verilen elektron sayıları belirlenir.
  3. Redoks reaksiyonlarında alınan elektron verilen elektrona eşit olduğundan elektron sayıları uygun sayılarla çarpılarak eşitlenir.
  4. Yukarıda bulunan sayılar ilgili bileşik yada elementlere katsayı olarak yazılır.
  5. Redoks reaksiyonlarında atom sayılarının denkliğinden başka yük denkliğinin de korunması gerekir. Bunun için de uygun tarafa H+ iyonu oksijenin eksik olduğu tarafa da H2O eklenmelidir.
ÖRNEKLER
3x2 elektron
+6 +3 +5
1. Alıntıdaki Ek 62213 (asidik ortam)

Alıntıdaki Ek 62214
Yük denkliği -2 + (-1.3) = -5 -3 + (2.3)= +3
Yük denkliğinin sağlanabilmesi içn sol tarafa 8 mol H+ iyonun eklenmesi gerekir ki sol tarafta +3 olsun. Sağ tarafa da oksijen denkliği için 4 mol H2O eklenmelidir.
Alıntıdaki Ek 62215

2. Alıntıdaki Ek 62216(bazik ortam)
İndirgenme yükseltgenme İndirgenme yükseltgenme ==>5 indirgenme; 2x1 yükseltgenme
Alıntıdaki Ek 62217 Yük denkliği ==>-2= 2x2 (denkliğin sağlanabilmesi için sağ tarafa 6OH- sol tarafa ve hidrojen oksijen denkliği için 2H2O eklenmelidir)
Alıntıdaki Ek 62218


Safi 26 Şubat 2017 20:32

11 ek

REDOKS


Elektron alış-verişi olan kimyasal tepkimelere redoks tepkimeleri denir.
Alıntıdaki Ek 62219
Denklemde nötral (yüksüz) durumda olan çinko (Zn), +2 değerlikli Cu iyonlarına 2 e- verir ve +2 değerliğe yükseltgenir.
Çinkonun verdiği 2e- ‘u alan Cu+2 iyonları bu elektronlarla nötral duruma indirgenir.

Bu durum elementlerin e- alış-verişini gösteren yarı-iyonik denklemlerle ifade edilir:
Yarı-iyonik denklemler:
Alıntıdaki Ek 62220

Redoks Tepkimelerinde Sıkça Kullanılan Kavramlar


İndirgenme: Bir reaksiyonda bir elementin e- alarak değerliğinin daha küçük bir sayıya düşmesi halidir. Örneğimizde bakır indirgenmiştir.
İndirgen: Karşısındaki element veya iyona e- vererek onun değerliğinin düşmesini sağlayan maddeye denir. Çinko indirgendir.
Yükseltgenme: Bir reaksiyonda bir element veya iyonun e- kaybederek değerliğinin artmasına denir. Örneğimizde çinko yükseltgenmiştir.
Alıntıdaki Ek 62221
Yükseltgen: Bir element veya iyonun karşısındaki element veya iyondan e- alarak onun değerliğinin artmasını sağlayan maddeye denir.
Değerlik: Tepkimede tüm kimyasal bileşikleri iyonik karakterliymiş gibi kabul edip bu iyonların yük sayısına denir.

Bazı Elementlerin Değerlikleri


Oksijen: Peroksitleri (O2-2) ve süperoksitleri (O2'1) hariç tüm bileşiklerinde -2 değerliklidir.Peroksitlerinde -1, süperoksitlerinde -1/2 değerliklidir.
Alıntıdaki Ek 62222
Süperoksitler, itfaiyecilere hızlı oksijen sağlayıcı olarak kullanılır.

Hidrojen: Hidrürleri hariç tüm bileşiklerinde +1 değerlikli olup hidrürlerinde -1 değerliklidir. Uzay Mekiği ana motoru hidrojen yakar ve neredeyse görünmez bir alev oluşturur.

Halojenler: Genellikle bileşiklerinde -1 değerliklidir. 1A grubu +1, 2A grubu +2 değerliklidir.

Redoks Tepkimelerinin Denkleştirilmesi


  1. Önce reaksiyona giren element ve bileşiklerin değerlikleri belirlenir.
  2. İndirgen ve yükseltgenler tespit edilir.
  3. İndirgenen ve yükseltgenenlere göre ayrı ayrı e- alış-verişini gösteren iyon denklemleri yazılır.
  4. Bu iyon denklemleri üzerinden e- dengesi kurulur ve bu dengenin bütün reaksiyona yansıtılabilmesi için gerekli koşul tespit edilir.
  5. Bu şarta göre toplu reaksiyonda kütle dengesi kurulur.
Alıntıdaki Ek 62223
Koşul: 1 Alo ‘a karşılık 3 H+ tepkimeye girmeli

Alıntıdaki Ek 62224
Koşul: 1 So ‘e karşılık 2 N+5 tepkimeye girmeli.

Asidik ve Bazik Ortamda Redoks


Böyle ortamlarda redoks tepkimelerini denkleştirmek için;
  • e- alış-verişine katılan elementler saptanır.
  • e- dengesi sağlanır.
  • Kütle dengesi sağlanır.
  • Oksijen atomu eksik olan tarafa yeteri kadar H2O ilave edilir.
  • Çözelti asidik ise hidrojen eksik olan tarafa yeteri kadar H+ ilave edilir.
  • Çözelti bazik ise hidrojen eksik olan tarafa yeteri kadar OH- iyonu ilave edilir.
  • Buna göre son denklemde tekrarlanan birimler varsa bunlar toplanır veya çıkarılır.
Asidik ortamda oluşan aşağıdaki tepkimenin katsayılarını denkleştiriniz.
Alıntıdaki Ek 62225

Bazik ortamda oluşan aşağıdaki tepkimenin katsayılarını denkleştiriniz
Alıntıdaki Ek 62226

Asidik ortamda (HNO3 içinde)oluşan aşağıdaki tepkimenin katsayılarını denkleştiriniz.
Alıntıdaki Ek 62227

Bireysel Çalışma
Alıntıdaki Ek 62228
Alıntıdaki Ek 62229



Saat: 23:35

©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık