İklim Nedir? 1 ek İklimGeniş bir bölge içinde ve uzun yıllar boyunca değişmeyen ortalama Hava koşullarına iklim denir. İklim coğrafi ortamın oluşması ve şekillenmesi ile insanların yaşantı ve etkinlikleri üzerinde önemli rol oynar. Örneğin bir yerdeki doğal Bitki örtüsü, akarsuların özellikleri insanların yaşam tarzları konut tipleri ekonomik etkinliklerinin türü iklimin kontrolü altındadır. İklimi oluşturan çeşitli öğeler vardır. Bunlar Sıcaklık, Basınç, rüzgarlar, nemlilik ve yağıştır. İklim elemanları adı verilen ve birbirlerini etkileyen bu öğeler arasında ayrılmaz bir ilişki vardır. İklim olayları Atmosfer içinde gerçekleştiği için öncelikle atmosfer ve özelliklerinin incelenmesi gerekir. İklim:
Hava durumu:
İklim ile Hava Durumu Arasındaki Farklar1- İklim geniş bir alanda, hava durumu dar alanda gerçekleşir. 2- İklim uzun süreli hava olaylarının ortalaması iken, hava durumu kısa sürelidir. 3- İklimi klimatoloji bilimi,hava durumunu meteoroloji bilimi inceler. 4- İklim kesinlik bildirir, hava durumu tahmindir. 5- Bir yerin bir kaç günlük hava durumuna bakarak iklimini tahmin edemeyiz. Birkaç günlük hava olaylarına ve ekvatora bakarak hava durumunu tahmin edebiliriz. BAKINIZ İklim Elemanları Dünya'da İklim ve Doğal Bitki Örtüsü Dünya Üzerindeki Bitki Örtüsü Çeşitleri ve Özellikleri Türkiye'nin İklimi ve Bitki Örtüsü İklim Değişikliği Nedir? İklim Değişikliği Hakkında |
1 ek İklim Nedir?Bir bölgenin iklimi, o bölgedeki değişken hava koşullarının ortalaması olarak tanımlanabilir. Dünyanın birçok yerinde hava koşulları yalnız yıl içinde değil bir yıldan öbür yıla da büyük değişiklikler gösterir. Bu nedenle, iklim konusunda doğru yargıya götürecek ortalamaların güvenilir olabilmesi için hava durumunun, yani sıcaklık, yağış miktarı, rüzgâr, hava basıncı ve nem oranının en az 30 yıl süreyle her gün ölçülmesi gerekir Binlerce yıl önce Eski Yunanlılar, ekvatora yakın olan bölgelerin sıcak, kutupların çevresindeki bölgelerin soğuk, arada kalan bölgelerin ise ılıman olduğunu biliyorlardı. Dünyanın "sıcak kuşak", "soğuk kuşak" ve "ılıman kuşak" gibi kabaca üç iklim bölgesine ayrılması o çağlardan kalmadır ve bu terimler günümüzde de zaman zaman kullanılır. Oysa aynı kuşaktaki bütün bölgelerin iklimi aynı olmadığı gibi, geniş alanlara yayılmış ülkeler de bile bölgeler arasında büyük iklim farklılıkları görülür. Bu farklılığı yaratan ve yeryüzündeki değişik iklim koşullarından sorumlu olan üç temel etken vardır.
İklim farklılıklarının ikinci nedeni, bir yerin okyanuslara ve kıtalara göre konumludur. Örneğin, kuzey yarıküredeki kıtaların batı kıyıları ile güney yarıküredeki kıtaların doğu kıyıları, karaların iç kesimlerinden ve karşı konumdaki kıyılardan daha ılıman iklimlidir. Çünkü bu kıyılar, görece daha sıcak olan geniş okyanusların üzerinden geçerken ısınan rüzgârlara açıktır. Okyanusların yalnızca rüzgârlar aracılığıyla değil dolaysız olarak da iklimi yumuşatıcı etkisi vardır. Geç ısınıp geç soğuyan bu büyük su kütlesi nedeniyle okyanusların kıyılarında, hatta kıyıdan yüzlerce kilometre içerilere kadar uzanan bölgelerde kışlar daha sıcak, yazlar daha serin geçer. Bazı ülkelerde, sıcak okyanus akıntılarının etkisiyle kışlar beklenmedik biçimde ılık ge çer; örneğin Gulf Stream ile Kuzey Atlas Okyanusu Akıntısı'nın Avrupa'nın kuzeybatı sındaki iklim koşulları üzerinde böyle bir etkisi vardır. Buna karşılık bazı kıyı bölgele rinde yazların oldukça serin geçmesinin nede ni soğuk okyanus akıntılarıdır; örneğin Gü ney Amerika'daki Şili ve Peru kıyılarını yala yan Peru (Humboldt) Akıntısı bu etkiyi yaratır. Bir bölgenin denize yakın ya da uzak oluşu yalnız sıcaklığı değil yağış miktarını da etkiler. Çünkü bulutlardaki su buharının, dolayı sıyla yeryüzüne düşen yağmurun ana kaynağı okyanus sularının buharlaşmasıdır. Eğer bir ülkede rüzgârlar genellikledenizden karaya doğru esiyorsa yağışlar bü yük olasılıkla kıyı kesimlerinde yoğunlaşacak ve iç bölgelere gidildikçe azalacaktır. Ama bu, denize yakın olan her yerin nemli ve yağışlı olacağı anlamına gelmez. Örneğin, başta Sahra olmak üzere bazı çöller deniz kıyısına kadar uzanır. Öte yandan, bütün nemli ve yağışlı yerlerin denize yakın olduğu da söylenemez. Amazon havzası denizden 1.600 km içeride bulunduğu halde yoğun yağış alır. İklim farklılıklarının üçüncü nedeni yüksekliktir. Yükseklik de hem sıcaklığı, hem yağışı etkiler. Güneş ışınları Dünya'nın yüzeyini ısıtır, ama içinden geçtiği havayı fazla ısıtamaz; havayı asıl ısıtan Güneş'in ısısını emmiş olan yeryüzüdür. Bu yüzden atmosfe rin alt katmanları üst katmanlarından her zaman daha sıcak olur ve hava sıcaklığı her 200 metrede 1°C kadar düşer. Ayrıca, yüksel tisi fazla olan dağlık bölgeler çevrelerine oranla daha çok yağış alır ve tepeleri genellikle karla örtülüdür. Nedeni tam olarak açıklanamasa bile, yer yüzündeki iklim koşullarının başlangıçtan bu güne kadar hep aynı olmadığı kesin olarak biliniyor. Örneğin bundan yalnızca 25 bin yıl önce Kuzey Avrupa ile Amerika'nın kuzey enlemleri kalın bir buz örtüsüyle kaplıydı. Ama bu Buzul Çağı'ndan milyonlarca yıl önce aynı bölgelerde çok daha sıcak ve nemli hava koşullarının egemen olduğu da kesindir; nite kim Kuzey Avrupa'daki kömür yatakları bu sıcak ve nemli iklimde oluşmuştur. Yeryüzünün bu olağanüstü çeşitliliği iklim farklılıklarından kaynaklanır. İklim, bir bölgede hangi tarım bitkilerinin ekileceğini ve hangi hayvanların yetiştirileceğini belirleyen en önemli etken dir. İklim koşulları aİrıca insanların yaşadık ları evleri, yiyeceklerini, giyim ve yaşam biçimlerini de etkiler. Değişik ırklar değişik iklim koşullarına uyum sağlamıştır. Kuzeyin açık tenli insanları kızgın güneşten çok çabuk etkilendikleri halde, koyu tenli insanlar güneş ışınlarına çok daha dayanıklıdır. Üstelik çok sıcakta aşırı hareketi etmek terleme yoluyla vücuttan su kaybınaiyol açtığı için, çölde ya da öbür sıcak bölgelerde yaşayan insanlar bütün işlerini sabahi ve akşam serinliğinde yapıp günün sıcak saatlerini dinlenerek geçirirler. MsXLabs.org & Temel Britannica |
1 ek İklimGeniş bir bölge içinde ve uzun yıllar boyunca değişmeyen ortalama Hava koşullarına iklim denir. İklim, bir yerde uzun bir süre boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı, rüzgar, yağış, yağış şekli gibi meteorolojik olayların ortalamasına verilen addır. Hava durumundan farklı olarak iklim, bir yerin meteorolojik olaylarını uzun süreler içinde gözlemler. Bir yerin iklimi o yerin enlemine, yükseltisine, yer şekillerine, kalıcı kar durumuna ve denizlere olan uzaklığına bağlıdır. İklimi inceleyen bilim dalına klimatoloji adı verilir. İklim türleri, sıcaklık ve yağış rejimi gibi durumlara bakılarak sınıflandırılabilir. Ancak günümüzde en çok kullanılan sınıflandırma sistemi, aslen Wladimir Köppen tarafından geliştirilmiş olan Köppen iklim sınıflandırmasıdır. Paleoklimatoloji ise, göl yataklarında ve buzullarda bulunan tortular gibi biyolojik olmayan; yine ağaç halkaları, mercanlar gibi biyolojik kaynaklarla antik iklimleri inceleyen bilim dalıdır. Bu yöntem eski dönemlerde bir yerdeki sıcaklık ve yağış rejimlerini göstermek ve inceleme yapmak için kullanılır. Bu tür çalışmaların sonunda ortaya matematiksel iklim modelleri çıkarılır ve gelecekte iklimin ne derece değişebileceği konusunda tahminler yürütülür. İklim coğrafi ortamın oluşması ve şekillenmesi ile insanların yaşantı ve etkinlikleri üzerinde önemli rol oynar. Örneğin bir yerdeki doğal bitki örtüsü, akarsuların özellikleri insanların yaşam tarzları konut tipleri ekonomik etkinliklerinin türü iklimin kontrolü altındadır. İklimi oluşturan çeşitli öğeler vardır. Bunlar sıcaklık, basınç, rüzgarlar, nemlilik ve yağıştır. İklim elemanları adı verilen ve birbirlerini etkileyen bu öğeler arasında ayrılmaz bir ilişki vardır. İklim olayları Atmosfer içinde gerçekleştiği için öncelikle Atmosfer ve özelliklerinin incelenmesi gerekir. AtmosferDünya'yı çepeçevre saran Gaz örtüsüne atmosfer denir. Atmosferin alt sınırı kara ve deniz yüzeyleriyle çakışır. Üst sınırını ise yerçekiminin etkisi belirler. Ekvator'dan kutuplara doğru yerçekimi arttığı için atmosferin şekli Dünya'nın şekli gibi küreseldir. Atmosfer'in KatlarıAtmosfer kendini oluşturan Gazların karışımı ve gidişindeki farklılıklar nedeniyle çeşitli katlara ayrılmıştır. Bu katlar yeryüzünden yukarılara doğru troposfer, stratosfer, şemosfer, iyonosfer ve ekzosfer şeklinde sıralanır. 1. Troposfer
2. Stratosfer
3. Şemosfer
4. İyonosfer
5. Eksosfer (Jeokronyum)
Türkiye'deki iklim çeşitleriTürkiye, iklim kuşaklarından ılıman kuşak ile subtropikal kuşak arasında yer alır. Türkiye'nin coğrafik konumu ve yeryüzünün aldığı şekiller neticesinde ikliminin, farklı özellikte iklim tiplerinin doğmasına yol açmıştır. Kıyı bölgelerinde denizlerin etkisiyle daha ılıman iklim özellikleri görülür. Dağların konumu deniz etkilerinin iç kesimlere girmesini engeller. Bu nedenle iç kesimlerinde karasal iklim özellikleri görülür. Türkiye'de belli başlı dört ana iklim tipine rastlanır. Bunlar: 1. Step iklimi (Karasal iklim) Bu iklim tipi, İç Anadolu, Doğu Anadolu'nun büyük bir kısmı, Güneydoğu Anadolu ve Trakya'nın iç kısımlarında görülür. 2. Akdeniz iklimi Bu iklim tipi, Akdeniz, Ege ve Marmara kıyılarında görülür. Ancak
Bu iklim tipi, Karadeniz kıyılarında görülür. 4. Ilıman karasal iklim Bu iklim tipi Kuzeydoğu Anadolu'daki Erzurum-Kars Bölümü'nde görülür. |
1 ek İklim: Yeryüzünün herhangi bir yerinde hava olaylarına bağlı olarak gerçekleşen etkilerin uzun yılların ortalamasına dayanan durumu İklim Nedir? İklim Çeşitleri Nelerdir?Yüzlerce km2′lik sahaları etkileyen büyük iklim gruplarına makroklima adı verilmektedir. Bununla birlikte makroklima-lar içerisinde, değişik iklim özellikleri gösteren özel koşullu küçük iklim alanlarına da mikroklima denilmektedir. Genel özellikleri bakımından yeryüzünde görülen başlıca iklim tipleri sıcak iklimler, ılıman iklimler ve soğuk iklimler olarak üç gruba ayrılır. Bu iklimler kendi içlerinde yağış miktarı ve rejimi, kış ılıklığı, yıllık sıcaklık ortalamaları gibi özellikler de dikkate alınarak alt iklim tiplerine ayrılır. İklim tiplerini ayırmada en etkili ölçüt doğal bitki örtüleridir. Ayrıca bölgede yetiştirilen tarım ürünlerine bakılarak da iklim tipleri hakkında yorum yapılabilir. Yerşekillerinin yükseklik ve uzanış yönlerinin, rüzgâr ve hava kütlelerinin, kara ve deniz dağılımının farklı olması gibi nedenlerden dolayı iklim ve bitki örtüleri yeryüzünde düzenli kuşaklar oluşturmazlar. A) SICAK İKLİMLER1. EKVATORAL İKLİMGörüldüğü Yerler
2. TROPİKAL İKLİM (Subtropikal-Savan)Görüldüğü Yerler
3. MUSON İKLİMİGörüldüğü Yerler
4. ÇÖL İKLİMİ (Sıcak ve Kurak İklim)Görüldüğü Yerler
• Çöl bölgeleri bitki örtüsü yönünden son derece fakirdir. Genelde kurakçıl otlar ve kaktüslerden oluşur. • Ayrıca orta kuşak karalarının deniz etkisinden uzak iç kesimlerinde karasal çöl iklimi görülür. Buralarda yazlar çok sıcak kışlar çok soğuk geçer, sıcaklık farkı fazladır, yağış azdır. Asya’nın iç kesimlerindeki Gobi, Karakum ve Kızıl-kum çölleri karasal çöl ikliminin görüldüğü başlıca alanlardır. • Çöl bölgeleri nüfus yönünden Dünya’nın en tenha yerle-rindendir. Bu alanlarda yeraltı sularının yüzeye çıktığı yerler ile akarsuların geçtiği sahalar tarım ve yerleşme için elverişli alanlardır. B) ILIMAN İKLİMLER1. AKDENİZ İKLİMİGörüldüğü Yerler
2. OKYANUSAL İKLİM (Ilıman iklim)Görüldüğü Yerler
3. KARASAL İKLİMGörüldüğü Yerler
4. STEP İKLİMİ (Yarı kurak iklim)Görüldüğü Yerler
Sıcak kuşakta görülen step iklimi genel olarak 15-20 °C enlemleri arasında savan ve çöl iklimleri arasında geçiş iklim özelliği gösterir. Bunlara Tropikal Step İklimi denir. Çöl iklimi ile Akdeniz iklimi arasındaki steplere ise Subtropi-kal Step İklimi denir. Bitki Örtüsü
C) SOĞUK İKLİMLER1. TUNDRA İKLİMİGörüldüğü Yerler
2. KUTUP İKLİMİGörüldüğü Yerler
3. YÜKSEK DAĞ İKLİMİ
|
İklim, bir yerde uzun bir süre boyunca gözlemlenen sıcaklık, nem, hava basıncı, rüzgar, yağış, yağış şekli gibi meteorolojik olayların ortalamasına verilen addır. Geniş bir bölge içinde ve uzun yıllar boyunca değişmeyen ortalama hava koşullarına iklim denir. Hava durumundan farklı olarak iklim, bir yerin meteorolojik olaylarını uzun süreler içinde gözlemler. Bir yerin iklimi o yerin enlemine, yükseltisine, yer şekillerine, kalıcı kar durumuna ve denizlere olan uzaklığına bağlıdır. İklimi inceleyen bilim dalına klimatoloji adı verilir. İklim türleri, sıcaklık ve yağış rejimi gibi durumlara bakılarak sınıflandırılabilir. Ancak günümüzde en çok kullanılan sınıflandırma sistemi, aslen Wladimir Köppen tarafından geliştirilmiş olan Köppen iklim sınıflandırmasıdır. Paleoklimatoloji ise, göl yataklarında ve buzullarda bulunan tortular gibi biyolojik olmayan; yine ağaç halkaları, mercanlar gibi biyolojik kaynaklarla antik iklimleri inceleyen bilim dalıdır. Bu yöntem eski dönemlerde bir yerdeki sıcaklık ve yağış rejimlerini göstermek ve inceleme yapmak için kullanılır. Bu tür çalışmaların sonunda ortaya matematiksel iklim modelleri çıkarılır ve gelecekte iklimin ne derece değişebileceği konusunda tahminler yürütülür. İklim coğrafi ortamın oluşması ve şekillenmesi ile insanların yaşantı ve etkinlikleri üzerinde önemli rol oynar. Örneğin bir yerdeki doğal Bitki örtüsü, akarsuların özellikleri insanların yaşam tarzları konut tipleri ekonomik etkinliklerinin türü iklimin kontrolü altındadır. İklim elemanları İklimi oluşturan çeşitli ögeler vardır. Bunlar;
İklim olayları atmosfer içinde gerçekleştiği için öncelikle atmosfer ve özelliklerinin incelenmesi gerekir. Kışın soğuk ve durgun havalarda soğuk hava ağırlaşarak çukur alanlara çöker. Sıcak hava da onun üzerinde yükselir. Böylece yükseldikçe sıcaklık azalacağı yerde artar . Buna sıcaklık terselmesi denir. Bu olay kışın şehirlerde hava kirliliğini daha da artırır. DEVAMI İklim Elemanları |
1 ek İklim Bir ülke ya da bölgenin ortalama hava koşullarının ve atmosfer olaylarının bütünü. Belirli bir bölgenin ikliminden söz edebilmek için uzunca bir zaman ilgili bölgenin aynı zaman aralıklarındaki hava durumlarının istatistik ortalamasından yararlanılır. İklimleri oluşturan çeşitli etkenler arasında "sıcaklık" başta gelir. Dünyanın sıcaklık kaynağı güneş olduğundan, bölgelerin dünya üzerindeki konumları, yani güneş ışınlarını dik ya da yatay alma durumları sıcaklık dağılımını etkiler. Bunun dışında aynı konumda bulunmalarına karşın büyük denizlere yakınlık, dağlarla çevrili olup olmama gibi coğrafî özellikler de sıcaklık dağılımını etkiler. İkinci etken, karaların denizlere göre konumudur. Denizlerin daha yavaş ısınıp soğuması, sıcak ve soğuk su akıntıları bölge iklimlerini etkiler. Başka bir etken, yüksekliktir. Aynı enlem daireleri içinde bulunmalarına karşın yüksek yerlerin iklimi daha soğuk olur. İklimleri oluşturan en önemli etkenlerden biri de rüzgârlardır. Dünyanın çeşitli yerlerinde sıcaklık farklarının olması ve dünyanın kendi çevresinde dönmesi rüzgârları oluşturur. Sıcak ve soğuk hava kütleleri arasındaki yoğunluk farkları alçak ve yüksek basınç alanlarının doğmasına neden olur. Tropikal bölgelerdeki sıcak hava ile kutup bölgelerinde oluşan soğuk hava kütleleri, dünyanın dönüşü nedeniyle de sürekli hava akımlarını oluşturur. Deniz ve göllerden buharlaşan su, hava içinde değişen oranlarda nemin bulunmasına yol açar. Hava ısındıkça nem oranı da artar. Hava akımları sürekli olduğundan nemli hava da bir yerden bir yere taşınır ve değişen sıcaklık ile çeşitli biçimlerde yağışlar görülür. Yeryüzünün oluşumundan beri geçen milyonlarca yıl boyunca dünyanın iklim kuşaklarında önemli değişiklikler oldu. Günümüzde var olan iklim çeşitleri yedi bölümde incelenebilir: 1) Ekvatoral iklim, ekvator dairesinin yaklaşık 10° kuzey ve güney enlemleri içinde kalan bölgede görülür. Gece-gündüz ve yıllık sıcaklık farkları 3°-4° arasındadır. Sıcaklık ortalamaları fazla değildir, ancak hemen her gün yağış görülür. Yıllık ortalama yağışlar 3-5 m.yi bulur. 2) Kurak iklim, sürekli yüksek basınç alanlarının etkisi altında bulunan bölgelerde görülür. Bu bölgelerde nem oranı az olduğundan yağışlar da çok azdır ve yıllık sıcaklık farkları fazladır. Kurak iklim içinde step ve çöl iklimleri yer alır. Step ikliminde kısa süreli yağışlar görülmekle birlikte yılın büyük çoğunluğu kurak geçer. İç ve Güneydoğu Anadolu, Türkistan, İran bozkırları, step ikliminin özelliklerini taşır. Dünyanın büyük çöllerinde görülen ve hemen hemen hiç yağış almayan bölgeler çöl iklimine örnektir. 3) Yazları yağışlı tropikal iklim, Brezilya Yaylası'nda, Afrika savanlarında görülür. Ekvator iklimi ile kurak iklim arasında bir geçiş iklimidir. 4) Muson iklimi, Güneydoğu Asya ve Hindistan'da etkili olan muson rüzgârlarının görüldüğü bölgelere egemendir. 5) Kışları yağışlı alt tropikal iklim, yazın 25°-28°, kışın 7°-10° sıcaklık ortalamasında, yazın kurak, kışları yağışlı bir iklim türüdür. En büyük örneği Akdeniz Bölgesi'nde ve Kaliforniya'da görülür. 6) Ilıman iklimler, Batı Avrupa, Batı Kanada kıyılarında görülen ılıman okyanus iklimi ile kışları çok soğuk, yazları oldukça sıcak ılıman kara iklimi çeşitlerine ayrılır. Ilıman iklim bölgeleri iklim kuşağı hâlinde dünyayı çevrelemez. Kuzey ve güney yarıkürelerde 30°-40° enlemleri arasında yer alan bazı bölgelerde görülür. 7) Soğuk (kutup) iklimleri, kuzey ve güney kutup daireleri içinde görülen iklim türüdür. Yıllık sıcaklık ortalaması her zaman 0°'nin altındadır, yağışlar hep kar şeklinde olur. MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi |
İklim nedir? Yeryüzünün bir kesiminde veya tamamında, belli bir zamanda gelişen atmosfer olaylarının (hava şartlarının) istatistiki ortalaması. Alınan ortalama; günlük, aylık, mevsimlik, yıllık veya daha farklı devreleri kapsayabilmektedir. Halk dilinde iklim denilince bir yerin yıllık hava şartları ortalaması anlaşılmaktadır. Günlük hava şartları ortalaması ele alınınca buna iklim değil, hava durumu denilmektedir. Hatta aylık hava şartları ortalamasına bile iklim denilmemesi uygun olmaktadır. İklim bir bölgenin hava şartlarını çok yüzeyden alır. Çünkü; bir bölgede o bölgenin iklim özelliklerine uygun olmayan, yani yazılanlara ters düşen hava şartları aylarca hatta yıllarca hüküm sürebilir. Mesela Türkiye’nin en soğuk, kışları çok uzun ve sert, yazları kısa ve serin olan ili Erzurum’da, kışın hiç kar yağmadığı, hava sıcaklığının 0°C’nin altına düşmediği seneler olmuştur. Bu sebeple iklim, önce de belirtildiği gibi belli bir dönemdeki hava şartlarının ancak ortalamasıdır. Bölgede hava şartları uzun zaman aynı şekilde ortalamaya paralel seyredeceği gibi tam zıddı da olabilir. Bir yerin iklimi şu karakterdedir denilince, yapılan rasatların ortalaması şu karakterdedir demektir. Fakat genelde ölçülen iklime uygundur. İklime tesir eden faktörler Bir yerin iklimine tesir eden faktörler şunlardır:
Günümüzde bu hususlarda araştırma yapan Demertonne ve W. Kiper iklimleri şöyle sınıflandırmışlardır:
|
1 ek Hava Durumu ve İklim Arasında ki Fark İklim: Geniş bölgelerde ve çok uzun zaman için aynı kalan ortalama hava şartlarıdır. Çok uzun zaman dilimleri içerisinde meydana gelen ve o çevre ile sürekli bir karşılıklı etkileşimde bulunan bir ifadeden bahsedilir. Bir bölgenin hava olayları bakımından karakterini ifade eder. Ancak bu genel karakterleri belirtirken önemli günlük hava tiplerini de göz ardı etmemek gerekir. Günlük ya da kısa süreli yaşanan meteorolojik şartların zamanla iklim üzerinde etkileri ortaya çıkar. İklim bilimi (Klimatoloji), iklimi meydana getiren elemanların analizini yapar. Farklı iklimlerin oluşum nedenlerini ve iklimde meydana gelen değişimleri inceleyerek iklimin etkisini açıklamaya ve keşfetmeye çalışır. Toplum da bu şekilde kendi aktivitelerini planlayabilir, binalarını ve iç mekanlarını dizayn edebilir ve ekstrem olayların etkilerine hazırlıklı bekler. İklim gıdanın varlığı, su kalitesi, barınma ve yaşama ortamı açısından hayati önem taşır. İklim aynı zamanda ekstrem hava olayları ile kendini gösteren potansiyel tehlikeler içerir. İklim bilgisi bu olayların etkisini azaltmak için de gereklidir. Eğer bugünün iklim durumunu ve bunun yakın geçmişle olan farkını ortaya koyabilirsek, gelecek için planlar yapmaya başlayabiliriz (Obasi, G.O.P., 2001). İklimin temel elemanları sıcaklık, yağış, nispi nem, güneşlenme süresi ve şiddeti, basınç, rüzgar hızı ve yönü, buharlaşma gibi parametrelerdir. Bunlar gözlenebilen ve ölçülebilen parametrelerdir. İklimlerin oluşmasında bu parametreler üzerine doğrudan veya dolaylı olarak etkili olan; fakat ölçülemeyen bazı etkileşimler de söz konusudur. İklimin insan ve çevre üzerindeki etkileri İnsanların;
Belirli bir yerde ve kısa bir süre içinde etkin olan atmosfer koşullarıdır. Ele aldığımız yeryüzü parçasının o zaman dilimi içerisinde maruz kaldığı atmosfer şartları altında ortaya çıkan meteorolojik durumu ifade eder. Etkili olan meteorolojik şartlar zamana göre oldukça farklılaşabilir. Hava durumu ve iklim arasındaki farkı belirtmek bakımından orta enlemler veya ılıman kuşak daha belirgin bir örnek teşkil eder. Bu kuşakta ortalamalar, iklimin ne fazla sıcak ne de soğuk olduğu hissini uyandırır. Bu nedenle orta enlemlere ılıman kuşak adı verilmiştir. Ancak buralarda günlük hava şartları o kadar zıt ve değişkendir ki çok kısa bir süre içinde kurak ve sıcak günleri çok soğuk ve yağışlı günlerin takip ettiği, sonra yine havanın açıp ısındığı görülür. Bu 3-5 günlük karşıt hava durumları özellikle bahar aylarında ülkemizde de görülür. Bu kuşağın iklimini tarif ederken uzun yıllara ait ortalama şartların ılıman olduğunu söylemek yeterli değildir. Zıt ve değişken hava tiplerinin de bu iklimin karakteri olduğunu eklemek gerekir. Örneğin, Ankara’da bir yaz gününde sabah hava açık ve sakin olduğu halde, öğle saatlerinde sıkıcı bir sıcak ortalığı basar, hava bulutlanır. Öğleden sonra fırtınalı orajlı bir yağış görülür. Genellikle dolu yağar. Bu orajlı (gök gürültülü fırtına) bir hava tipidir. Fakat bu hava tipi yaz boyunca hakim olan tip değildir. Ankara’da yazlar genel olarak açık, az bulutlu, sıcak ve kuzeyden hafif rüzgarlı geçer. Bu iklim karakterini belirtmek için “Ankara yazın sıcak ve kuraktır” denilir. Orajlı hava, iklimin içinde bir hava halidir. Ekvatoral bölge iklimleri dikkate değer ölçüde monoton karakter gösterir. Günlük hava durumları, hatta iklim tam bir isabetle tahmin edilebilir. Bu bölgelerde öğleden sonra bulutlar oluşur ve yağmur yağar, gece hava tekrar açar. Bu durum bütün bir yıl aynı olduğu gibi yıllar arasında da çok fazla değişiklik olmaz. Yani ekvatoral bölgelerde hava durumu ile iklim birbirine benzemektedir. Bununla birlikte bu bölgelerde bazen kısa süreli tropikal siklonlar (tayfun) çok zararlı olabilir. |
Dünya’da Görülen İklim TipleriBir yerde benzer sıcaklık, basınç, rüzgar, nemlilik ve yağış özelliklerinin uzun süre etkili olmasıyla iklim tipleri belirmektedir. İklimi oluşturan bu ögelerden birinin ya da ikisinin farklı olması, değişik iklim tiplerinin ortaya çıkmasına neden olur. Dünya’da görülen iklimler, sıcak kuşak iklimleri, ılıman kuşak iklimleri ve soğuk kuşak iklimleri olarak üç ana bölümde toplanır. 1. Sıcak Kuşak İklimleri Sıcak Kuşak İklimlerinin Ortak Özellikleri
Ekvatoral İklimin Özellikleri
|
Saat: 14:48 |
©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık