|
Edebiyatta tema hangi anlamda kullanılır, nasıl tanımlanır? Tema sözcüğünün sözlük anlamı nedir? Bir eserin teması ile konusu arasında nasıl bir fark vardır? Tema hangi alanlarda kullanılan bir terimdir? Temanın belirgin özellikleri nelerdir? |
TEMA veya TEM Bir sanat eserinin merkezinde yer alan temel duygu ve düşünce demektir. Konu ve ana düşünce ile yakınlığı nedeniyle onlarla karıştırılmaması gereken bir terimdir. Konunun somut nitelikli olmasına karşılık, tema soyut özellikler gösterir. Bir eserin teması, onun konusu değildir. Konunun çok özel bir biçimde işlenmiş ayrıntısıdır. Ölümün konu edildiği bir eserde “ölüm karşısında duyulan hüzün”, bu eserin teması olarak ifade edilebilir. Bir şeyin edebiyat eserine konu edilmesi için, bir yazar veya şairin o konuyu seçmiş olması yeterlidir. Oysa tema, edebî şahsiyetin sanatçı yönünün, yorumlama gücünün bir göstergesidir. Tema bütün sanat dallarının ortak terimlerinden biridir. İnançlar ve kültürel değerler, herhangi bir temanın farklı toplumlarda, hatta aynı toplumda bile değişik biçimlerde ele alınmasına neden olur. Söz gelişi aşk teması, edebiyatın bir döneminde ince duyarlıkları ifade ederken, başka bir dönemde maddî hazların ifade aracı olarak işlenebilir. Tema bir eserde, insandaki beyin gibidir. Eserde anlatılan her şeyde ve anlatma biçiminde temanın etkisi vardır. Edebî şahsiyetin eserini yazma amacı, doğrudan doğruya tema ile ilgilidir. Eğer bir eserin teması doğru belirlenirse, eserin doğru anlaşılma şansı da artar. Bir eserin değerini konusu değil teması belirler. Bunun gerçekleşmesi ise, temanın düşünce dokusu ve yorumlanışı ile ilgilidir. Bir eserin konusunun nasıl yorumlandığı sorusuna bulunan cevap, temanın belirlenmesinde ipucudur. Eserin bütününe hakim olan bir tema, iyi işlenmek kaydıyla, eserin sağlam bir kompozisyon kazanmasında etkili olabilir. Tema soyuttur ve soyutluğun derecesi edebî şahsiyetin özellikleriyle yakından ilgilidir. Tema, somut verilerle desteklendiği zaman eserin başarısı artar. Bir edebî eser veya metin, birden fazla temadan meydana gelebilir. Fakat bunlardan biri veya birkaçı edebî eser veya metinde daha bir önem kazanmış olarak karşımıza çıkar. İkinci, üçüncü derecedeki temalar, asıl temayı besler, eseri zenginleştirir. Eserin daha iyi anlaşılmasını kolaylaştırır. |
Alıntı:
isim (te'ma) İtalyanca tema 1 . Asıl konu, temel motif, ana konu: "Anıtın teması, Kurtuluş Savaşı'ydı. Tablonun teması."- . 2 . edebiyat Öğretici veya edebî bir eserde işlenen konu, düşünce, görüş, tem, ana konu. 3 . müzik Bir besteyi oluşturan temel motif, ana konu. |
TEMA Konuyu oluşturan öğelerden yararlanılarak okura aktarılmaya çalışılan temel duygu veya anlamlara tema denir. Bir sanat eserine, bir metne hâkim olan, o eserde işlenen görüşe de tema denir. |
TEMA ya da TEM ( Fransızcada Thöme, Latince ve Yunancada Thema, önerilen, ortaya konandan). 1. Bir söylemde, öğretici ya da yazınsal bir yapıtta işlenen ana konu, geliştirilen düşünce: Bir demecin, bir tartışmanın, bir romanın teması. Aşk temasının işlendiği halk şiirleri. 2. Herhangi bir sanat yapıtında işlenen konu, izlek: Gerçeküstücü resmin ana temalarından biri düştür. Bir yontunun teması. Edebiyatta, Tema eleştirisi, bir yazarın ya da yapıtın değişmez temalarını saptayan ve inceleyen eleştiri türü. Müzikte, Bir besteye temel olan melodik, ritmik ya da armonik müziksel düşünce. Tema dizgesi, bir parçanın kurgusunun temel gerecini oluşturan temaların tümü. Edebiyatta, Anlatı göstergebilimi, folklor incelemelerinin ve anlambilimin etkisiyle kuramsal tema anlayışına yenilik getirdi. Buna göre tema gidimli ve değişmeceli bir yolun özelleştirilmiş biçimini tanımlar. Değişmece verilerinin paralellikten ayrıma kadar uzanan çeşitliliği, bunların temeldeki benzerliğini gizlememelidir: sözgelimi bir anlatıda balo ya da ayin, birbirinden ayrı temasal rolleri belirleyen toplu etkinliklerdir. Temanın birliği özelleştirmelerle anlatının tutarlılığını ve karmaşıklığını sağlar, bu birlik temasal bir ağ ve bir tema ana kalıbıyla desteklenir. Temayı belirten terime yapıtta rastlanmayabilir; bu durumda temaya çeşitli tematik rollerin anlamsal çözümlemesiyle ulaşılır. Müzikte, Bir parçanın ya da parçanın bir bölüntünün çıkış noktasını tema oluşturur Bir tema, gelişmelerin konusunu oluşturacak belirgin öğeleri kapsamalı ve dinamik, melodik, ritmik, armonik düzeylerde birlik ve tutarlılık göstermelidir. Birçok müziksel biçim, özellikle de sonat ve füg tema kavramı üzerine kurulur. Klasik temalar birçok aşama içerebilir ya da birçok değişik dinamik öğeyi yan yana getirebilir. Ritmik, melodik ve armonik öğelerin en yalın anlatımlarına indirgendikleri tema hücresi kavramı Beethoven tarafından değerlendirildi ve bol bol kullanıldı. Tema bestenin başındaki yerini yavaş yavaş yitirerek yapıt boyunca ilerler ve ona bir birlik kazandırır (çevrimsel biçim). Wagner ve Franck'ın öğrencileri, o güne kadar görülmemiş uzunlukta temalar kullandılar. Onikitoncu okul tema kavramını kaldırmaya çalıştı. Kaynak: Büyük Larousse |
| Saat: 14:46 |
©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık