Avrupa'da, din savaşlarının sonuncusu olan Otuz Yıl Savaşları 1618-48 yılları arasında gerçekleşti. Savaş özellikle Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu topraklannda büyük bir yıkıma yol açtı. 17. yüzyıla gelindiğinde savaşlar artık çoğunlukla profesyonel olarak nitelenen paralı askerlerden oluşan ordularla yürütülüyordu. Askerlerin giderleri ele geçirilen yerlerden karşılanıyordu. Orduların geçtiği kasaba ve kentler yağmalandığı için bu savaşların sonunda 15 bin kasaba ve köyün bütünüyle yıkıma uğradığı, Almanya'nın nüfusunun yaklaşık yarısını, Bohemya'nın ise üçte ikisini yitirdiği sanılmaktadır. O yıllarda Almanya, Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu'na bağlı küçük prensliklerden oluşuyordu. İmparatorluğun geniş toprakları üzerinde eskiden beri süregelen dinsel uyuşmazlıklar 17. yüzyılda daha da keskinleşti ve Protestan soylular ile Katolik Birliği arasında amansız bir mücadeleye dönüştü. Savaş Başlıyor 1618'de Bohemyalı Protestan soylular, ülkenin yönetimini Katolikler'in desteklediği, Habsburg hanedanından Ferdinand (sonradan Kutsal Roma-Germen imparatoru) yerine, bir Protestan olan Pfalz Elektörü Fried-rich'e vermek istediler. Friedrich'in bu öneriyi kabul etmesi üzerine Ferdinand ona savaş açtı. Bavyera Kralı Maximilian'in ve Kont Johann von Tilly'nin de desteğini alan Ferdinand, Friedrich'e ve Protestanlar'a boyun eğdirdi. Kont Tilly komutasındaki Katolik Birliği ordusu Bohemyalı soyluları yenerek çoğunu öldürdü. O sırada kendi topraklarını genişletmeyi amaçlayan Danimarka Kralı IV. Christian ordusuyla Protestanlar'a katıldı. Ne var ki, Katolikler'den yana olan Dük Al-brecht von Wallenstein Danimarka kralını yendi ve Magdeburg dışında tüm Protestan kentlerini ele geçirdi. 1629'da imzalanan Lü-beck Barışı üstünlüğün bütünüyle Katolikler'e geçmesini sağladı. [flasht=http://img345.imageshack.us/img345/1771/msxbilgi1ld.swf]width=365 height=20[/flasht] Richelieu Savaşa Giriyor Lübeck Barış Antlaşması'nın sonuçlarından çekinen Fransız devlet adamı Kardinal Richelieu, Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu' nun iki güçlü üyesi olan Avusturya ile İspanya'nın birleşmesini engellemek amacıyla, Protestan olan İsveç Kralı Gustaf Adolf un yeniden Katolikler ile savaşmasından yanaydı . Fransa'nın Katolik bir ülke olmasına karşın Richelieu, Gustaf Adolfa savaşı yeniden başlatması için parasal destek sağladı. 1631'de Kont Tilly'nin ordusu Magdeburg kentini yakıp yıkınca Gustaf Adolf, Tilly'ye karşı savaş ilan etti. Tilly'nin komutasındaki Katolik Birliği ordusu ağır bir yenilgiye uğradı, Tilly yaralandı. Bunun üzerine Katolik Birliği'nin başına Dük Albrecht von Wallen-stein geçti. Gustaf Adolf 1632'de Lützen'de VVallenstein'ın ordusunu yenmeyi başardıysa da kendisi savaşta öldü. Gustaf Adolfun ölümü Katolik Birliği'ne Protestanlar karşısında üstünlük kazandırdı. Katolik Birliği İspanyollar'ın da desteğiyle İsveçliler'i yenilgiye uğrattı. 1635'te Prag Antlaşması imzalandı.Richelieu yeniden Protestanların yardımına koştu. Ne var ki, tüm sınırlarda savaşmakta olan Fransız orduları dağınık bir durumdaydı. Bunu fırsat bilen İspanya ve imparatorluk güçleri Fransa'yı istila etti. Öte yandan ilerlemeyi sürdüren İsveçliler güneye doğru inerek Avusturya ordularının Tuna Irmağı'nı geçmesini engellediler. Fransız orduları 1645'te Allersheim'da Katolikler'i yenilgiye uğrattı. İmparatorun çevresinde Bavyera'dan başka müttefiki kalmadı. Fransızlar Bavyera' yı barışa zorladı. 30 yıl süren bu savaşlar sırasında çok fazla kayıp veren taraflar sonunda barış yapmaya razı oldu. 1648'de Vestfalya Barış Antlaşması imzalandı. Savaş İspanya'nın Avrupa'daki üstünlüğünü yitirmesi, Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu'nun siyasal açıdan parçalanması, Katolik bir Avrupa kurma düşüncesinden vazgeçilmesi, milyonlarca insanın yaşamını yitirmesi, ölmeyenlerinse salgın hastalıklarla, açlık ve. yıkımla yüz yüze gelmesiyle sonuçlandı. MsxLabs & TemelBritannica |
Otuz Yıl Savaşları Vikipedi, özgür ansiklopedi http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6d/800px-Europe_map_1648.png Otuz Yıl Savaşları Taraflar • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/20px-Flag_of_Sweden.svg.png İsveç İmparatorluğu • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_Bohemia.svg/20px-Flag_of_Bohemia.svg.png Bohemya • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/20px-Flag_of_Denmark.svg.png Danimarka-Norveç • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5a/Prinsenvlag.svg/20px-Prinsenvlag.svg.png Hollanda Cumhuriyeti • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Pavillon_royal_de_France.svg/20px-Pavillon_royal_de_France.svg.png Fransa • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/be/Flag_of_England.svg/20px-Flag_of_England.svg.png İngiltere • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Flag_of_Saxony.svg/20px-Flag_of_Saxony.svg.png Saksonya • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Flag_Germany_Emperors_Banner.svg/20px-Flag_Germany_Emperors_Banner.svg.png Kutsal Roma İmparatorluğu • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_New_Spain.svg/20px-Flag_of_New_Spain.svg.png İspanya • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0c/PortugueseFlag1640.png/20px-PortugueseFlag1640.png Portekiz • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/7/7a/Flag_of_the_Habsburg_Monarchy.svg/20px-Flag_of_the_Habsburg_Monarchy.svg.png Avusturya • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Flag_of_Bavaria_%28striped%29.svg/20px-Flag_of_Bavaria_%28striped%29.svg.png Bavyera • http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/20/St_Patrick%27s_saltire.svg/20px-St_Patrick%27s_saltire.svg.png İrlanda Kumandanlar http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b1/Flag_of_Bohemia.svg/20px-Flag_of_Bohemia.svg.png Frederick V, Elector Palatine http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/20px-Flag_of_Sweden.svg.png II. Gustaf Adolf † http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/4c/Flag_of_Sweden.svg/20px-Flag_of_Sweden.svg.png Johan Baner http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Pavillon_royal_de_France.svg/22px-Pavillon_royal_de_France.svg.png Cardinal Richelieu http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Pavillon_royal_de_France.svg/22px-Pavillon_royal_de_France.svg.png Cardinal Mazarin http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Pavillon_royal_de_France.svg/22px-Pavillon_royal_de_France.svg.png Louis II de Bourbon, Prince de Condé http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/0/0f/Pavillon_royal_de_France.svg/22px-Pavillon_royal_de_France.svg.png Henri de la Tour d'Auvergne, Vicomte de Turenne http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/9c/Flag_of_Denmark.svg/20px-Flag_of_Denmark.svg.png Christian IV of Denmark http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Flag_of_Saxony.svg/22px-Flag_of_Saxony.svg.png Bernhard of Saxe-Weimar http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/fd/Flag_of_Saxony.svg/22px-Flag_of_Saxony.svg.png John George I of Saxony http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Flag_Germany_Emperors_Banner.svg/22px-Flag_Germany_Emperors_Banner.svg.png Johann Tzerclaes, count of Tilly † http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Flag_Germany_Emperors_Banner.svg/22px-Flag_Germany_Emperors_Banner.svg.png Albrecht von Wallenstein http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Flag_Germany_Emperors_Banner.svg/22px-Flag_Germany_Emperors_Banner.svg.png Ferdinand II, Kutsal Roma İmparatoru http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/f/ff/Flag_Germany_Emperors_Banner.svg/22px-Flag_Germany_Emperors_Banner.svg.png Ferdinand III, Kutsal Roma İmparatoru http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/dd/Flag_of_New_Spain.svg/22px-Flag_of_New_Spain.svg.png Count-Duke Olivares http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Flag_of_Bavaria_%28striped%29.svg/22px-Flag_of_Bavaria_%28striped%29.svg.png Maximilian I, Elector of Bavaria http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/a/aa/Battle_of_Lutzen.jpg Carl Wahlbom'un, Lützen Savaşı (1632) sırasında İsveç Kralı II. Gustavus Adolphus'un ölümünü tasviri. Otuz Yıl Savaşları, 1618 ile 1648 yılları arasında yapılan ve Avrupa devletlerinin çoğunun katıldığı savaşlar dizisidir. Temelinde, bir Protestan-Katolik mücadelesi olsa da, savaşan devletlerin çoğu dinsel değil siyasi amaçlar için savaşmıştır. Kutsal Roma Germen İmparatorluğu'na bağlı prensliklerin farklı taraflarda savaşması sebebiyle bir iç savaş niteliği de taşır. Savaş, 1648 yılında Protestanların zaferiyle bitmiş ve Westphalia Barışı ile savaş sonucunda Almanya’yı oluşturan Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu herbiri hükümran olan birçok küçük devlete ayrılmıştır, İmparatorluk makamının yetkileri ise çok kısıtlanmıştır. Savaşın Kökeni 1555 yılında imzalanan Augsburg Barışı ile Martin Luther taraftarları ile Katolikler arasındaki savaş sona ermişti. Bu antlaşmaya göre sayıları 200’ün üstünde olan Alman prensleri, Katoliklik ve Protestanlık (Luther) arasında istediği tercihi yapabilecekti. Fakat anlaşmanın bu hükmü yetersiz kaldı ve uygulanamadı. Almanya’da hızla yayılan Calvinizm gibi diğer Protestan mezhepleri bu antlaşmaya göre haklara sahip değillerdi. Ayrıca İspanya’daki Katolik Habsburg Kralları, Doğu ve Orta Avrupa’da Katolikliği tekrar güçlendirmek istiyorladı. Baltık’ta egemen olan Protestan İsveç ve Danimarka kralları ise “Protestanlığın savunucuları” olarak Roma-Germen İmparatorluğu’ndaki nufuzlarını arttırmak istiyorlardı. Augsburg Barışı’nın yetersiz kalması üzerine Kutsal Roma-Germen İmaparatorluğu’ndaki Protestan prensler 1608 yılında bir birlik kurdular. 1609’da ise Katolik Devletler İmparator’un desteği ve Bavyera’nın önderliğinde birleştiler. Böylece Almanya parçalanıyor ve din ekseninde iki kampa bölünüyordu. Bu arada, her iki birlikte diğer devletlerden destek bulmaya çalıştı. Katolik Birliği, aynı Roma-Germen İmparatorluğu gibi Hapsburg Hanedanı tarafından yönetilen ve çok sert Katolik olan İspanya’nın desteğine güveniyordu. Protestanlar ise Hollanda, İngiltere ve Fransa gibi Avrupa’da Habsburg egemenliğini istemeyen devletlerle görüşmeye başladı. Savaş 1618 yılında, İmparator’un gücünün artmasını istemeyenlerin ve Protestanlar’ın Bohemya’da başlattığı ayaklanma, uzun sürecek savaşlar dizisini başlatan kıvılcım oldu. İspanya Kralı 4. Philip’in yardımını alan İmparator ve Katolik Birliği Bohemia ve onu destekleyen Protestan Birliği yenilgiye uğrattı. (1618-1625) Danimarka'nın savaşa dahil olması ve çekilmesi Kendisi de bir Protestan olan Danimarka kralı 4. Christian, Roma-Germen İmparatorluğu’ndaki Protestanların yenilgiye uğramasından rahatsız olmuştu. İngiltere, Fransa ve Hollanda’dan aldığı destekle birlikte kendisini Protestanlığın savunucusu ilan etti ve İmparator’a ve Katoliklere karşı savaşa katıldı. Ama kendisini destekleyen devletlerin iç sorunlar yüzünden zayıf olması sebebiyle yenildi ve İmparatorla barış yapmak zorunda kalarak savaştan çekildi. (1625-1629) İsveç'in savaş'a dahil olması Danimarka’nın çekilmesi, savaşı bitirmedi. Bu sefer, İsveç Kralı II. Gustaf Adolf (Gustavus Adolphus), Protestanları destekledi ve İmparatorluğa saldırdı. Danimarka kralı 4. Christian gibi kendisi de Fransa ve Hollanda tarafından destekleniyordu. Savaşın başında zaferler kazanmasına rağmen, 1632’de Lützen Savaşı sırasında öldü. 1634’te ise Protestan güçler yenilgiye uğradı. İsveç ile Roma-German İmparatorluğu (ve Katolikler) arasında yapılan barışa göre (1635, Prag Düzenlemesi) Alman prensliklerinin dış devletlerle ittifak yapması engelleniyor ve Alman prensiliklerinin ayrı ayrı olan orduları, İmparator’un liderliği altında birleştiriliyordu. Yani, siyasi gücü çok zayıflamış olan Kutsal-Roma Germen İmparatorluru tekrar güçleniyordu. Fransa'nın savaşa dahil olması Prag Düzenlemesi’nden en çok Fransa rahatsız olmuştu. Fransa’da iktidarı elinde tutan 13. Louis’un bakanı Kardinal Richelau’a göre bu düzenleme, kıta Avrupa’sındaki Hapsburg etkisini çok arttırıyordu. Bu nedenle 1636 yılında Fransa, katolik bir devlet olması ve katolik bir din adamı tarafından yönetilmesine rağmen Protestanlar’ın yanında savaşa girdi. Fransa, İsveç ve Hollanda ile ittifak kurdu. İspanya ise, Roma-Germen İmparatoru'nu desteklemek amacıyla İspanya Hollandası’ndan (bugünkü Belçika) güneye doğru Fransa’yı işgale başladı. Hatta, geri püskürtülmeden önce Paris yakınlarına kadar gelmeyi başardı. Ama savaş, Protestanlar’dan (ve onları destekleyenlerden) yana döndü. Hollanda’nın büyük zenginliği ve denizaşırı yerlerde Habsburglara karşı başarıyla savaşması, durumu İspanya için çok zorlaştırdı. Karada fazla güçlü olmayan, ancak denizlerde çok güçlü olan Hollanda, İspanya donanmasını iki kere yenilgiye uğrattı. Westphalia Barışı Otuz Yıl Savaşlarını bitiren Westphalia Barışı, tek bir anlaşma değil, devletlerin birbirleri ile yaptığı bir dizi antlaşmadır. Westphalia Barışı ile Augsburg Barışı hükümleri yenilenmiş ve Calvinizm Roma-Germen İmparatorluğu’nda kabul edilen mezheplerden biri olmuştur. Westphalia ile Kutsal Roma-Germen Imparatorluğu içindeki prenslikler, hemen hemen hükümran siyasal birimler oldular. Üye devletlerin rızası olmadan İmparator’un vergi ve asker toplayamayacak, kanun koyamayacak ve savaş ilan edemeyecek olması, İmparator’un siyasal otoritesinin kalmadığını ilan ediyordu. Daha sonra Fransız yazar Voltaire’in de söyleyeceği gibi Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu artık “ne kutsal, ne Romalı, nede imparatorluktu”. Westphalia Barışı ile Hollanda’nın bağımsızlığı resmen tanınarak Hollanda ile İspanya arasındaki Seksen Yıl Savaşları sona ermiş oldu. Aynı zamanda İsviçre'nin bağımsızlığı tüm taraflarca tanındı. Westphalia Barışı sonucunda Fransa Metz, Toul ve Verdun'u alarak Almanya'ya doğru genişledi. Benzer şekilde İsveç'te Pomerania'ı aldı. Savaşın Sonuçları http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/6d/800px-Europe_map_1648.png Westphalia Barışı (1648) sonrasında Avrupa haritası. Gri bölgeler, haritaya sığmayacak kadar küçük Alman devletlerinin olduğu bölgeyi gösteriyor. Savaşlarda ve savaşla beraber gelen kıtlık ve salgın hastalıklardan yüzbinlerce insan öldü. Burada, savaşan devletlerin kiraladığı paralı askerlerin yaptığı yağmanın ve yol açtıkları yıkımın büyük rolü vardır. Savaşta en çok zararı Almanya gördü, 1500lerde Avrupa’nın gelişmiş bir bölgesi olan Almanya’da gerileme ve yerellik başladı. Otuz Yıl Savaşları’nın en önemli siyasal sonucu, Kutsal Roma-Germen İmparatorluğu’nun birlikten uzak feodal bir karmaşaya sürüklenmesiyle Fransa’nın kıta Avrupa’sında en güçlü devlet olarak çıkmasıdır. 19. Yüzyılda Almanya İmparatorluğu kuruluncaya kadar Avrupa siyasetin Almanya’nın bölünmüşlüğü ve Fransa’nın üstünlüğü çevresinde dönecektir. Roma-Germen İmparatorluğu’ndan başka İspanya Habsburgları’da gerileme sürecine girmişti. 60 yıldır İspanya egemenliğinde olan Portekiz 1640’ta İspanya’dan bağımsız oldu. Benzer bir başarısızlık kolonilerde Hollanda’ya karşı görüldü. Westphalia, Avrupa’nın gördüğü son büyük “din savaşı”dır. Habsburglar’a karşı Protestanları destekleyen Katolik Fransa örneğinde olduğu gibi artık devletlerin çıkarları, dinsel bağlılıkların önüne geçmiştir. Bu açıdan Westphalia ile modern diplomasi ve uluslararası ilişkiler esaslarının temelleri atılmıştır. Artık Avrupa, kendi yasalarına göre davaranan, kendi ekonomik ve siyasal çıkarlarını izleyen, istediği tarafta yeralan, ittifaklar kuran ve bozan modern bağımsız devletlerden oluşacaktır. Bugün anladığımız anlamda devletlerin oluşturulduğu uluslararası sistem, Westphalia Barışı ile kurulmuştur. |
Otuz Yıl Savaşları MsXLabs.org & MORPA Genel Kültür Ansiklopedisi 1618-1648 arasında Avrupa'yı kana bulayan, Almanya'daki dinî çatışmanın neden olduğu savaşlar. Protestan Alman prensleri ile Bavyera dükünün çevresinde toplanan "Kutsal Alman Birliği"ne bağlı Katolikler arasındaki dinî ve yerel çatışma zamanla genişledi. Katoliklerin başında bulunan Habsburg Hanedanı, "Kutsal İmparatorluk"u sürekli olarak elinde tutmak için dinî çatışmadan yararlanmak istedi. Bu açıdan savaşlar yalnızca dinî değil, siyasî bir nitelik de kazandı. Ayrıca Almanya'nın dışına taşarak komşu ülkelere de sıçradı. Otuz Yıl Savaşları başlıca dört döneme ayrılabilir. Bunların ilk ikisi dinî, son ikisi siyasî bir görünümdedir.
|
Saat: 12:05 |
©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık