Hizmet sekt�r�n�n kollar� nelerdir?

Hizmet Sekt�r� ve Verimlilik

G�n�m�zde end�stri toplumlar�nda hizmet sekt�r�n�n, milli gelir ve is�tihdam�n en �nemli b�l�m�n� olu�turmas� yan�nda, bu sekt�r ayn� za�manda uluslararas� ticaretin ve geleneksel imalat sanayiindeki maliyetlerin geni� ve b�y�yen k�sm�n� da te�kil etmektedir. B�ylece, g�n�m�zde k��reselle�en d�nyam�zda, hizmet sekt�rleri aras�ndaki verimlilik farkl�l�klar�, milli ekonomilerin b�y�k �l��de verimlilik farklar�n� da tayin etmektedir. Hiz�met sekt�rlerine bakt��m�zda, genelde akl�m�za vas�fs�z, d��k �cret �denen, s�permarketlerde �al��an beyaz yakal� i��iler gelmektedir.
Ku�kusuz, end�stri toplumunun iktisaden sa�l�kl� olmas� a��s�ndan ima�lat sanayii �ok �nemlidir. Ger�ekte, g�n�m�zde istihdam, gelir, uluslar aras� ticaret, hatta �retim maliyetleri a��s�ndan hizmet sekt�rleri daha da �nem�lidir. Bu y�zden g�n�m�zde hizmet sekt�rlerindeki istihdam, geli�mi� en�d�stri toplumlar�nda �nemli ara�t�rmalar�n konusunu te�kil etmi�tir.
Bu �lkelerde �al��anlar�n �nemli bir k�sm� hizmet sekt�rlerinde istihdam edildi�inden, hizmet sekt�rleri gelirleri, milli geliri olu�turan en �nemli kay�nak haline gelmi�tir. Ayr�ca, �rne�in ABD'de hizmet sekt�rlerindeki �cretler daha y�ksek olarak tesbit edilmi�tir. Ger�ekten, bu �lkede �cretler hizmet sekt�rlerinde en az imalat sanayii kadar ve hatta onun ortalamalar�ndan daha y�ksektir. Her ne kadar bir b�t�n olarak ele al�nd��nda hizmet en�d�strilerindeki �cretler milli ortalamalar�n alt�nda olmakla beraber, hizmet sekt�rlerindeki verimlili�in art��yla �cret kazananlar�n ya�ama standartlar� gittik�e y�kselmektedir.
Yak�n tarihlerde hizmet sekt�rlerindeki geli�me, d�nya ticaretindeki ar�t��n �nemli bir unsuru olmu�tur. Ger�ekten, ABD'de 1975 y�l�nda t�m ABD ihracat�n�n % 15'ini olu�turan hizmet sekt�r� ihracat�, 1990'da &'ya y�k�selmi�tir. Bunun anlam�, 1990'da ABD d�� demeler dengesine hizmet sek�t�rlerinin 64 milyar dolar pozitif bir ilave yapmas�d�r.
Hizmet sekt�rlerindeki verimlili�in art�� imalat sanayii firmalar�n�n ulus�lararas� rekabetine direkt bir �ekilde etki de yapmaktad�r. Bu �irketler, hiz�met sekt�rlerinin m��terileridir ve hizmet sekt�rleri sat�n ald�klar� mal�n fiyat ve kalitesiyle ilgilenmektedirler. Yap�lan tahminlere g�re, ABD eko�nomisinde end�s1ri sekt�r� sat�� de�erlerinin %23'�n� hizmet sekt�rleri olu�turmaktad�r. Bunun do�al sonucu olarak, hizmet sekt�rlerindeki %20'lik bir verimlilik d��kl��, sat�� maliyetlerinde %4.6'l�k, yani %23 oran�n�n %20'si nisbetinde bir d��kl��e neden olacakt�r.
Netice itibariyle, uluslararas� ticarette baz� imalat �irketleri keskin bir �e�kilde karl�l�klar�n� kaybedeceklerdir. Bu nedenle ABD'de iktisat politikas�n� d�zenleyenler, ulusal rekabet edebilirli�i d�zenlerken, hizmet sekt�rlerinin verimlili�ine �ok b�y�k bir �nem atfetmektedirler. Ger�ekten, bu sekt�rdeki verimlilik farkl�l�klar�, milli ekonomiler aras�ndaki teolam verimlilik farklar�n�n belirlenmesinde �ok �nemli bir rol oynamaktad�rlar. ABD'de yap�lan ara�t�rmalar 5 hizmet end�strisinin �ok y�ksek verimlilik ba�ar�s�na sahip ol�du�unu g�stermektedir. Bunlar; havayollar�, ileti�im, perakende ticaret, bankac�l�k dalland�r.
Bilindi�i gibi verimlilik, bir ekonominin performans�n� �l�mede en temel g�stergelerden bir tanesidir. Prod�ktivite, mal ve hizmet olarak ��kt�larla, bunlar� �retmek i�in girdi olarak kullan�lan kaynaklar aras�ndaki orand�r. Milli seviyede verimlilik, bir ekonominin g�c�n� �l�mede en �nemli g�s�tergedir. Ulusal istihdam seviyesi dikkate al�nmad��nda, daha y�ksek bir hayat standard� anlam�na gelmektedir.
Artan verimlilik, ekonomik b�y�meyi h�zland�ran bir fakt�rd�r. B�yle bir geli�me topluma, yat�r�ma ay�rmas� ve t�ketmesi i�in ilave bir �ekilde mal ve hizmetler sa�layacakt�r. B�yle bir yakla��m a��s�ndan hizmet sek�t�rlerinin verimlili�ini �l�mek �ok �nemli bir b�y�me stratejik fakt�r�n� in�celeme anlam�na gelecektir. �lkeler aras�nda verimlilik farklar�n� etkileyen dolayl� ve dolays�z baz� nedenler olabilir. Bir �lke end�strisinin baz� �eyleri farkl� yapmas�, o i�letmeleri Japon veya Avrupal� firmalardan daha az veya daha �ok verimli yapacakt�r.
ileri s�r�ld��ne g�re, ABD'de hizmet sekt�r�, �lkeleraras� verimlili�i etkileyen en �nemli fakt�rd�r. Burada ele al�nmas� gereken unsurlar aras�nda sermaye yo�unlu�u, i�g�c�n�n vas�f seviyesi ve eme�in �rg�tlenmesi �retimin yap�s� ve kalite farklar� ve benzeri fakt�rler say�labilir Bu fakt�rler, bir end�strideki emek verimlili�ini direkt olarak etkilemektedir Bu a��dan verimlilikte farkl� bir durum ortaya ��karmak i�in y�netimde bir de�i�me ger�ekle�tirilmelidir. B�yle bir yakla��m�n sonucu olarak akla di�er bir sual gelmektedir. Ni�in y�neticiler belirli �retim s�re�lerinin kullan�lmas�nda belirli hizmetlerden yararlanmaya karar verirler Bu sualin cevab� ku�kusuz y�neticilerin davran��lar�n� etkileyen, onlar�n vas�f seviyelerine ve hedeflerine ba�l�d�r.
Y�neticilerin �lkeden �lkeye neden farkl� hareket ettiklerini anlamak i�in y�neticilerin kar��la�t�klar� d�� g��leri incelemek gerekir. 'Bu d�� fakt�rleri de�i�en talepler nisbi girdi fiyatlar� gibi piyasa ko�ullar�ndan rekabet devlet veya �zel sekt�r m�lkiyeti, �al��ma kurallar� gibi yasal d�zenlemelerde ve h�k�met politikalar�ndan ortaya ��km�� olabilir.
ABD'de yap�lan ara�t�rmalar, i�letmelerin Avrupa ve Japonya'ya nazaran daha "yenilik�i" (innovative) oldu�unu g�stermi�tir. Yenilik, piyasalar� daha geli�mi� mal ve hizmetlerin s�r�lmesi veya yeni �retim metodlar� kul�lan�lmas� anlam�na gelmektedir. E�er, bir end�stri veya �irket s�rekli bir bi��imde yeni hizmetler bulur veya bu mallar�n piyasalara s�r�lmesinde �nem�li yeni s�re�ler uygularsa, bunlara yenilik�i diyoruz. Bu anlamda yenilik, s�re�lerden ziyade sonu�lara a��rl�k vermektedir.
Bu anlamda kullan�ld��nda y�ksek seviyede yenilik�ilik daha y�ksek bir verimlilik anlam�na gelmekte ve bu iki fakt�r elele y�r�mektedir. Ger�ekten, yap�lan ara�t�rmalara g�re, bir �irket geli�mi� s�re�ler uygulad�� veya yeni ve daha verimli hizmetlerden yararland�� takdirde verimlili�ini art�rmaktad�r.
XXI. asra do�ru baz� �lkelerde ve bundan da �nemli olarak baz� en�d�strilerde de�i�menin �zd�rab� ya�anacakt�r. Baz� yeni ger�ekler ve yeni sosyo-ekonomik d�zenler, �stesinden gelinmesi gerekli sorunlar ortaya ko�yacakt�r. iddia edildi�ine g�re, hizmet sekt�rleri yeni ve b�y�k �l��de daha �ok sorun getiren �evre �artlar�yla kar��la�acakt�r. Bu zorluk ��karan yeni ko�ullar, esas itibariyle ekonomideki yap�sal de�i�melerden kay�naklanacakt�r. �zellikle, k�reselle�me s�recinde �� zel hizmet sekt�r�n�n bu de�i�imler kar��s�nda zorlanaca��n�, bunlar�n esas itibariyle havayollar� ula��m�, haberle�me ve bankalar yani finans hizmetleri oldu�u ifade edil�mektedir. Bat� tecr�beleri, �zellikle hizmet sekt�rlerinin �� y�ndeki �nemli de�i�melerden etkilenece�i ni ifade etmektedir. Bunlar;
a) Ciddi bir bi�imde ortaya ��kan, "kurals�zla�t�rma" (deregulation),
b) "�zelle�tirme" (privatization),
c) "Gittik�e b�y�yen k�reselle�me" (globalization), i�letme y�netimi �zerinde �ok �nemli etkiler yapmakta ve onlar� stratejilerini yeniden d��zenlemeye zorlamaktad�r.
1960'larda Danjel Beli bize end�stri-�tesi toplumun yak�nda gelece�ini ifade etmi�ti. Ger�ekten, g�n�m�zde "hizmet ekonomileri" veya "bilgi top�lumu" d�nemi ya�anmaktad�r. Hizmet sekt�r�ndeki geli�melere ra�men as�l�nda imalat sanayii, milli gelirdeki stratejik pay�n� korumaktad�r. Hizmet sek�t�rlerindeki b�y�me, �retimden ziyade kendini istihdamda ortaya koymaktad�r. Ger�ekten, ABD'de toplam i�g�c�n�n �/07S'ini olu�turan hiz�met sekt�r�, GSMH’n�n %50'sini �retmektedir. Buna mukabil, GSMH’n�n %50'sini �reten sanayi sekt�r� ise, istihdam�n sadece %25'ini olu��turmaktad�r. Burada dikkati �eken �nemli nokta, hizmet sekt�rlerindeki ve�rimlili�in sanayi sekt�r�ne nazaran nisbeten daha d��k olu�udur.' Ku��kusuz, k�reselle�menin h�zlanmas�yla her toplum verimlilik kavram�n� �ok �nemli bir fakt�r olarak dikkate almaya ba�lam��t�r. �zellikle, "rekabet ede�bilirlik" (competitiveness) verimlili�in �nemini daha da art�rm��t�r.
E�er bir �lke rekabet edebilir olmak istiyorsa, ekonominin t�m sekt�rleri rekabet edebilir olmal�d�r. ��nk�, verimlilikteki yetersizlik, artan maliyetler olarak di�er sekt�rlere h�zla transfer olacakt�r. Bu nedenle, g�n�m�zde hizmet sekt�r� i�letmelerinin rekabet edebilirli�i, etkinli�i ve verimlili�i gittik�e daha b�y�k bir ilgi toplamaya ba�lam��t�r.
Ku�kusuz, hizmet sekt�rlerindeki etkinli�i art�rmada baz�lar� basit, baz�lar� karma��k olan �ok say�da fakt�r rol oynamaktad�r. ileri s�r�ld��n g�re, bu yeni ekonomik yap�da "bilgi teknolojisi" (information technolog) bir�ok hizmet sekt�r�n�n do�u�una ve b�y�mesine yol a�mas� nedeniyle �ok �nemli bir fakt�rd�r. Da��t�m hizmetlerinin yeniden yap�lanmas� gerekmektedir.
Ger�ekten, 1986 ile 1990 aras�nda ABD'de hizmet i�letmelerinin y�l� yabanc� yat�r�m�, ortalama olarak 26 milyar dolara ula�m��t�r. imalata giden yat�r�m ise 28 milyar dolard�r. 1992'de hizmet sekt�rleri toplam d�nya ticaretinin %20'sine ula�m��t�r. Bu oran, Amerika'n�n ihracat�nda %30'a varmaktad�r. Hizmet sekt�rleri uluslararas� ticarette en h�zl� artan sekt�r� olu�turmaktad�r.
kaynak