ZAMİR (ADIL)Zamir:İsmin yerini geçici olarak tutabilen, isim gibi kullanılabilen, isim soylu kelimelerle bazı eklere zamir denir. Ahmet'ten öğrendim > ondan öğrendim Kitabı gördün mü? > bunu gördün mü? Öğrenciler dışarı çıktı> hepsi/herkes dışarı çıktı. Zamirlerin Özellikleri 1. İsim soyludur. 2. Bir ya da birden fazla ismin yerini tutarlar. Onları öğrenmek için de kullanılırlar. 3. Anlamdan çok görev yönü ağır basar. 4. İsimlerin yerini geçici olarak tutarlar. 5. İsim çekim eklerini (hâl, iyelik, çoğul ekleri) -genellikle- alabilirler. 6. Tekil ve çoğul şekilleri vardır. 7. Dolayısıyla cümlede isim gibi kullanılabilirler. 8. Cümlede tek başlarına görev üstlenebilirler. 9. Birçok sıfat, zamir olarak da kullanılabilir. Zamir Çeşitleri 1.Şahıs ZamirleriŞahıs isimlerinin yerine kullanılan zamirlerdir: "ben, sen, o, biz, siz, onlar, bizler, sizler." -Tamlayan eki (ilgi hâl eki)ni alabilirler; iyelik eklerini almazlar. Bu tür tamlamalarda tamlayan vurgulanmak istenirse düşürülmez: Tamlayan atıldığında yanlış anlaşılma olacaksa atılmaz: "ben" ve "sen" zamirleri yönelme hâl eki aldıklarında ses değişikliği meydana gelir: 2. Dönüşlülük zamiriŞahısları pekiştirerek bildiren ve fiildeki işin, özne tarafından bizzat yapıldığını ya da yapana dönüşünü bildiren zamirdir. Şahıs zamiri olarak da bilinir: Dönüşlülük zamiri "kendi"dir. Bu zamir diğer zamirlerden farklı olarak bütün iyelik eklerini alabilir. İyelik eklerini üzerine hâl ekleri getirilebilir. Kendi-m-de Kendi-n-den Kendi-si-n-i Kendi-miz-in Kendi-niz-le Kendi-leri-n-ce İyelik eki almadan tamlayan olabilir. Bu durumda belirtili isim tamlaması sayılır: Kendi elim Kendi arkadaşın Kendi babası Kendi evimiz Kendi okulunuz Kendi fikirleri Özneyle (isim veya zamir) birlikte, pekiştirme görevinde (bizzat anlamında) kullanılır: "Saide Hanım, bir kitap okuyordu. Başını kaldırdı, kocasını süzdükten sonra: -Siz kendiniz de inanmıyorsunuz ya! dedi. -Ama, inanılır şeyler mi? (Memduh Şevket Esendal; Saide) Ben kendim de yaparım. Vali Bey, kendisi emir vermiş. O kendisi okusun. Evi siz, kendiniz görmelisiniz. Fiilin özneye dönüşünü bildirir:Çocuk kendisi yıkanmış. Tamlama hâlinde ve tek başına yapılan bir işi anlatmak için kullanılabilir: "Yüzlerce defa kendi kendime sorduğum bu suale içimizdeki yanık, hicranlı sesten ayni cevabı alıyordum..." "Tabiatın pek nafile yere bana verdiği bu gençlik hazinesinin kendi kendine tükenip gittiğine sızladım..." 3. İşaret zamirleriİsimlerin yerini işaret yoluyla tutan zamirlerdir.
bunun rengi, buranın havası, onların evi, ötekinin bahçesi... Başlıca işaret zamirleri şunlardır:"bu, şu, o, bunlar, şunlar, onlar, öteki, beriki, bura, şura, ora, burası, şurası, orası, böylesi, şöylesi, öylesi..." Bunu kim yaptı? Şunda ne var? Benim kitabım o değil. Bunlar size ait. Şunlar da sizin olsun. Onlar kime kaldı? Ötekini bana ver. Beriki sende kalsın. Bura bana pek yabancı gelmedi. Şura nasıl? Ora daha iyi. Burası da fena değil. Şurası yakın sayılır. Orası çok uzak. Böylesi, insanı rahatsız eder. Şöylesi de doğru olmaz ki. Öylelerinden her zaman kaçarım.
işaret sıfatı > Bu bilgiyi nereden aldın? şu: işaret zamiri > Şunu görmüştüm. işaret sıfatı > Şu eşyaları taşıyalım. o: şahıs zamiri > O bu akşam geç gelecek. işaret zamiri > O benim elmam. işaret sıfatı > O elma benim. Aşağıdaki kelimeler de hem işaret zamiri hem de sıfat olarak kullanılabilir.
4. Belgisiz zamirlerBirden fazla simin yerini tutan ya da hangi ismin yerini tuttuğu açıkça belli olmayan zamirlerdir. Bunların çoğu, belgisiz sıfatlara çekim eki (3. şahıs iyelik ekleri) getirilerek yapılır. Sıfatla ilgisi olmayanlar da vardır. "biri, birisi, hepsi, kimi, kimisi, hepsi, tamamı, herkes, kimse, hiç kimse, çoğu, bazısı, birkaçı, birazı, birçoğu, başkası, her biri, öteberi, şey..." Belgisiz sıfattan yapılanlar: "birkaç-ı, bazı-ları, bir-i, pek çoğ-u, pek az-ı, bazı-sı, tüm-ü, bütün-ü, bir kısm-ı, her bir-i, başka-sı, hiçbir-i..." "filân" kelimesi de olduğu gibi hem sıfat hem zamir olarak kullanılır. Hepsini tekrar çağırdılar. Kimi de gelmeyi hiç düşünmedi. Buraya hepsinin gelmesi gerekiyordu. Tamamından sen sorumlusun. Herkes böyle düşünmez. Kimse senin gibi olamaz zaten. Çarşıdan ne kadar öteberi aldın? Birkaçı dün de gelmişti. Bazıları bu sabah gelmeyi düşündüler. Biri yer biri bakar; kıyamet ondan kopar. İnsanların pek çoğu bu konuda bilinçsizdir. Çalışanların pek azı hak ettiğini alır. Bazısı da hep mağdurdur. Elindekilerin tümünü yere bırak. Bütününü görmeden bir şey diyemem. Bir kısmını görmekle karar verilmez. Her biri ayrı özellikler taşır. Başkasının yerine konuşamam. Hiçbiri bunu uygun görmez. Falanın filânın ne dediği önemli değil. Kendisine bir şey söyleyecektim.
Kalem malem alacağım.
Pek çoğunun velisi Adamın kimsesi yoktu Kimsenin işine karışmam. 5. Soru zamirleriSoru yoluyla isimlerin yerini tutan zamirlerdir. Cümledeki soru anlamı soru zamirleriyle de sağlanır. "ne, kim, hangisi, nere, kaçı" Yanında ne getirdin? Bunları sana kim anlattı. Özellikleri ve Örnekler
Hangisini istediğini anlamadım.
Soruların kaçı cevaplandı?
Nereden gelip nereye gidiyoruz? Burada kimi bekliyorsun? Bu masa neden yapılmış? (¦tahtadan)
Bu da neyin nesi? Bizim neyimiz eksik? 6. İlgi zamiri-Belirtili isim tamlamasında tamlananın yerine kullanılır.benim kalemim>benimki onun eli>onunki Orhan'ın puanına nazaran Hakan'ınki daha yüksek. Cemal'in defteri seninkinden daha düzenli. Türkçede üç tane "ki" vardır: 7. İyelik zamiriİyelik ekinin ta kendisidir. Her dil bilgisi kitabı bunu zamir olarak almaz. İsim tamlamasında tamlayan kullanılmadığı takdirde tamlanandaki bu eklere iyelik zamirleri denir. kitab-ım, kitab-ın, kitab-ı, kitab-ımız, kitab-ınız, kitap-ları masa-m, masa-n, masa-s-ı, masa-mız, masa-nız masa-ları su-y-um, su-y-un, su-y-u, su-y-umuz, su-y-unuz, su-ları ne-y-im, ne-y-in, ne-y-i/ne-s-i, ne-y-imiz, ne-y-iniz, ne-ler |
ZAMİR (ADIL) Zamir (Adıl) : Cümlede ismin yerini tutan, isim olmadığı halde isim gibi kullanılabilen kelimelere denir. Zamirler, cümle içinde isimlerin yerlerini tuttukları için onların bulunduğu görevlerde bulunabilirler; özne, yüklem, nesne, zarf tümleci, dolaylı tümleç olabilirler. Zamirler, isimlerin yerlerini tutma şekillerine ve yerlerini tuttukları isimlere göre gruplara ayrılır. Zamir Çeşitleri A. Kelime Halindeki Zamirler B. Ek Halindeki Zamirler Kelime Halindeki Zamirler1. Kişi Zamirleri 2. İşaret Zamirleri 3. Belgisiz Zamirler 4. Soru Zamirleri Kişi Zamirleri Kişi isimlerinin yerine kullanılan zamirlerdir. TEKİL ÇOĞUL 1. kişi ben 1. biz 2. kişi sen 2. siz 3. kişi o 3. onlar Not: “Kendi” kelimesi de kişi zamirlerinden sayılmaktadır. Kişi zamirlerinin özellikleri : a. Kişi zamirleri, isimlere getirilen hal eklerini alabilirler. ben, beni, bana, bende, benden sen, seni, sana, sende, senden o, onu, ona, onda, ondan Birinci ve ikinci tekil kişi zamirleri, -e hal eki aldığında kök değişikliğe uğrar;İ bana, sana şekline girer. ben - e > bana, sen - e > sana b. Kişi zamirleriyle tamlama kurulabilir. Tamlayan görevinde kullanılırlar :
Varlıkların yerini belirtme için kullanılan zamirlere işaret zamiri denir.
a. Bu, şu, o kelimeleri, ismi belirttiğinde sıfat, ismin yerine kullanıldığında ise zamirdir. b. İşaret zamirleri de isimler gibi hal eklerini alarak çekime girerler. Hal ekleri Tekil Çoğul -i hali bunu, şunu, onu bunları, şunları, onları -e hali buna, şuna, ona bunlara, şunlara, onlara -de hali bunda, şunda, onda bunlarda, şunlarda, onlarda -den hali bundan, şundan, ondan bunlardan, şunlardan, onlardan c. İşaret zamirleri iyelik ekleri almaz. d. İşaret zamirleri, isim tamlamalarında tamlayan olabilirler.
Hangi isimlerin yerini tuttuğu açıkça bilinmeyen zamirlere denir.
Belgisiz zamirlerin çoğu aslında belgisiz sıfattır. Belgisiz sıfatın sonundaki tamlanan durumundaki isim düşürülür ve kelimeye üçüncü tekil ya da üçüncü çoğul eki getirilir. Böylelikle belgisiz zamirler oluşturulur.
Soru yoluyla ismin yerini tutan zamirlere soru zamiri denir.
Soru zamirleri, aslında sıfat olan “hangi” ve “kaç” kelimelerinden de türeyebilir.
İyelik Zamirleri İsimlerin sonuna eklenerek, onların ait oldukları kişileri bildiren eklerdir. Tekil Çoğul Ders-i-m ders-i-miz Ders-i-n ders-i-niz Ders-i ders-leri İlgi Zamiri Bir cümlede aynı ismi tekrarlamamak için ilgi zamiri kullanırız. İlgi zamiri “-ki” kelimeyle bitişik yazılır ve ismin yerini tutar.
|
ZAMİR(ADIL)İsim olmadıkları halde isim gibi kullanılan bu sözcüklere zamir diyoruz. Cümle içinde zamirin karşıladığı isim ya da söz öbeği bilinmiyorsa, cümle belirsiz bir anlam taşır. ÖRNEKLER:"Ahmet kitabı, masaya bırakmış." cümlesinde altı çizili sözcükler isimdir. Biz aynı cümleyi; "O bunu buraya bırakmış." şeklinde söyleyebiliriz. Bu arada "o", Ahmet isminin yerine; "bunu", "kitabı" yerine; "buraya", "masaya" yerine kullanılmıştır. Görüldüü gibi bu sözcükler isim değildir ama isim gibi kullanılmıştır. 1.Şahıs(kişi) Zamirleri
2.İşaret Zamirleri
3. Belgisiz Zamirler
4.Soru Zamiri
|
ZAMİRLER (ADILLAR) ZAMİRLER (ADILLAR):Ad olmadıkları halde cümle içinde geçici olarak, bir adın yerini tutan ve bir adın gösterdiği bütün özellikleri gösteren sözcüklere veya eklere zamir (adıl) denir. Örnek : Polis aniden yere düştü, onu gördün mü? Ad Zamir Anlamlarına Göre Zamirler :Kişi Zamirleri : İnsan adlarının yerine kullanılan “ben, sen, o, biz, siz, onlar” ile kimi durumlarda insan adının yerine geçen “kendi” sözcükleridir. Örnek : Olanlara ben de çok üzüldüm. İsterseniz, bir de siz bakın. Sabahtan uğradım ben bir güzele. Güzel ağlatmadı, güldürdü beni. Kişi Zamirinin Özellikleri : “Kendi” kişi sözcüğü, cümlede bir insan adının yerine kullanılırsa yedinci bir kişi zamiri olur. Örnek : Bakalım kendisi ne diyor? Bu konuda kendin karar vermelisin. “Kendi” kişi zamiri, diğer kişi zamiriyle “ben kendim, sen kendin, o kendisi, biz kendimiz, siz kendiniz, onları kendileri” biçiminde kullanılırsa kişi zamirlerinin anlamını pekiştiren bir sözcük olur. Örnek : Ben geldim. Ben, kendim geldim. O düşünmüş. O, kendisi düşünmüş. İşaret Zamirleri : Adların yerini işaret ederek tutan sözcüklerdir. “Bu, şu, o” ve çoğul şekilleri olan “bunlar, şunlar, onlar” adın yerini işaret ederek tutarlarsa işaret zamiri olurlar. Örnek : Bu yakındaki bir ad. (Bunlar) Şu, biraz uzaktaki bir ad. (Şunlar) O, ise daha uzaktaki bir ad. (Onlar) gösterir ve onların yerini tutar. Örnek : Bunu bir de babama soralım. Şu, Fatih zamanından beri ayakta. Onları, bana ver, şunları, sen al. İşaret Zamirlerinin Özellikleri : “O” ve “Onlar” sözcükleri kişi adının yerini tuttuklarında “kişi”, kişi dışında herhangi bir varlık ya da nesne adının yerini tuttuklarında “işaret” zamiri olurlar. Örnek : O, kitabı beğenmediğini söyledi. Kişi zamiri. O, sınıfın, duvarına asılacak. İşaret zamiri. “Buna, şuna, ona, öteki, beriki, böyle, şöyle, öyle” sözcükleri de adın yerine kullanılarak işaret zamiri olur. Örnek : Burayı sen temizle. İşaret zamiri. Gel de böylesine inan. İşaret zamiri. Öteki, başını eğip dinledi. İşaret zamiri. Belgisiz Zamirler : Bir adın yerini tuttukları halde, hangi adın yerini tuttukları tam olarak belli olmayan zamirlerdir. Adları sayı, ölçü miktar ve özne yönünden tam değil de belli belirsiz bir biçimde göstererek onların yerini tutarlar. Belgisiz zamir olarak kullanılan başlıca sözcükler şunlardır : Kimisi, kimileri, kimi, biri, birisi, birileri, birkaçı, bazısı, bazıları, çoğu, birçoğu, birçokları, başkası, birazı, fazlası, bir kısmı, hepsi, kimse, tümü herkes, hepimiz gibi. Örnek : Kimsenin ahı kimsede kalmaz. Çoğu gitti, azı kaldı. Birçoğu, bu durumdan habersiz. Hepsine benden selam söyle. Belgisiz Zamirlerin Özellikleri : Belgisiz zamirler belirtili ad tamlamalarında tamlayan ya da tamlanan olarak kullanılabilirler. Örnek : Birkaçının düşüncesi Çocukların birkaçı Kişi ve işaret zamirlerinden bazıları ikileme oluşturacak biçimde kullanılırsa belgisiz zamir olur. Örnek : Onun bunun sözüne uyma Seni beni hiç dinler mi o? “Şey” sözcüğü, belirsiz bir adın yerini tuttuğu için belgisiz zamirdir. Örnek : Çarşıdan şey aldım. Şey sordu. Soru Zamirleri :Adların yerini soru yoluyla tutan bir zamir çeşididir. Soru zamirleri sor sorarak adların yerine kullanılan sözcüklerdir denilebilir. Örnek : Bu kitabı kim yırttı? (Ali yırttı.) Senden ne istiyor? (Para istiyor.) Dün akşam nereden geliyordun? (sinemadan) Hangisini daha çok beğendin? (şunu) Yolda kime rastlamış? (bir arkadaşına) Soru Zamirlerinin Özellikleri : Soru sözcükleri bir eylemin anlamını etkileyecek bir biçimde kullanılırsa, soru zarfı olur. (Ne, Nasıl?) Örnek : Buralarda ne dolaşıp duruyorsun? Niçin? Anlamında. Bu havada buraya nasıl gelmiş? Ne şekilde anlamında Soru zamirleri, bir belirtili ad tamlamasında tamlayan ya da tamlanan olarak kullanılabilir. Örnek : Kimlerin parası? Çocukların hangisi? Bazı soru sözcükleri bir adın önüne gelerek onu soru yoluyla belirtirse, soru sıfatı olur. (hangi, kaç, ne, nasıl) Örnek : Hangi okulu bitirmiş? Soru sıfatı Ad Bunlara kaç para verdiniz? Soru Sıfatı Ad İlgi Zamiri :Bir belirtili ad tamlamasında tamlanan durumundaki ikinci adın yerini tutan “-ki” ekine ilgi zamiri denir. Örnek : Salonun duvarları temiz ama odalarınki kirli. Odalarınki odaların duvarları Benim kalemim seninkinden iyi yazıyor. Seninki senin kalemin İlgi Zamirinin Özellikleri : İlgi zamiri, tamlamada tamlananın yerini tutar. Tamlanan tekrar yazılmak istendiğinde “-ki” atılabilir. Örnek : Bunun-ki daha canlı. Bu kazağın renkleri daha canlı. İlgi zamiriyle, addan sıfat türeten “-ki” eki karıştırılmamalıdır. “-ki” eğer ilgi zamiriyse bağlandığı sözcük (-in, -im) tamlayan eklerinden sonra kullanılır. Addan sıfat yapan “-ki” ekinde böyle bir durum yoktur. Örnek : Eğil salkım söğüt eğil, bu benimki sevda değil. Ben-im-ki Çocuğunki daha mantıklı. Çocuk-un-ki Evdeki hesap çarşıya uymaz. Ev-de-ki Geceki yağmur ortalığı batırmış. Gece-ki Bir adın sonuna gelerek, o varlığın sahibini, kime ait olduğunu gösteren (-im, -in, -i, -imiz, -iniz, -leri) iyelik eklerine iyelik zamiri denir. Örnek : Kalemim (benim kalemim) kalemimiz (bizim kalemimiz) Kalemin (senin kalemin) kaleminiz (sizin kaleminiz) Kalemi (onun kalemi) kalemleri (onların kalemleri) Yapılarına Göre Zamirler : Zamirler yapıları yönünden iki grupta incelenir. Basit (Yalın) Zamirler : Hiç yapım eki almamış, kök durumunda olan ya da yalnızca çekim eki alan zamirlerdir. Örnek : ben, şunda, bazıları, kim, bizlerden, onun vb. Bileşik Zamirler : İki sözcüğün birleşmesinden oluşan zamirlerdir. Örnek : Birçoğu, kimse, birkaçı, herhangi biri vb. |
Zamir (Adıl)İsim olmadıkları halde isim gibi kullanılan bu sözcüklere zamir denir Cümle içinde zamirin karşıladığı isim ya da söz öbeği bilinmiyorsa, cümle belirsiz bir anlam taşır. zamir çeşitleri nelerdir?1. Şahıs zamirleri 2. Dönüşlülük zamiri 3. İşaret zamirleri 4. Belgisiz zamirler 5. Soru zamirleri 1. Şahıs (kişi) ZamirleriŞahıs isimlerinin yerine geçen zamirlerdir. Dilimizde altı şahıs olduğuna göre altı tane şahıs zamiri var demektir.
2. Dönüşlülük ZamiriBu zamir “kendi” sözcüğüdür. Şahıs isimlerinin yerine geçebileceği gibi hayvan isimlerinin ya da cansız varlıkların isimlerinin yerine de geçebilir. Çoğu zaman ek alarak kullanılır.
Dönüşlülük zamirinin en önemli özelliği, diğer zamirlerle beraber kullanılabilmesidir. Böyle durumlarda zamir, pekiştirme anlamı taşır. “Bu soruyu ben kendim çözdüm.” cümlesinde hem “ben” hem “kendim” zamirleri kullanılmış; böylece “ben” zamirinin anlamı kuvvetlenmiş. 3. İşaret Zamirleriİsimleri, yerlerini işaret ederek karşılayan zamirlerdir. Bunlar işaret sıfatının zamirleşmesiyle oluşmuştur.
“O, ders çalışıyor.” cümlesinde şahıs zamiri olan “o” sözü “O, demirden yapılmış.” cümlesinde insan olamayacağından işaret zamiri olmuştur. Ancak işaret zamirleri insanlar için de kullanılabilir. “Bu benim kardeşim, şu da onun arkadaşı.” cümlesinde altı çizili zamirler işaret zamiri oldukları halde şahıs isimlerinin yerlerine geçmiş. Bu durumda “o” işaret zamirinin de insanı karşılayacağı düşünülebilir. Örneğin sınıfta işaret ederek, “Bu, tembel; şu, biraz çalışkan; o, sınıfın en iyisi.” dersek “o” işaret zamiridir. Çünkü “o” şahıs zamiri sözü edilen kişinin yanımızda olmadığı yani bizim onu görmediğimiz durumlarda kullanılır. Bunların dışında işaret bildiren başka zamirler de vardır. Ancak bunların yapısı biraz farklıdır.
“Bu kitap benim, öteki senin.” cümlesindeki altı çizili zamir gibi daha birkaç işaret zamiri de vardır. 4. Belgisiz Zamirlerİsimleri, tam olarak belli olmayan bir nicelik yönünden belirten belgisiz sıfatlar, isimler düşünce onları karşılar ve belgisiz zamir olur. “Bazı insanlar çalışkandır.” cümlesinde altı çizili sıfat; “Bazıları çalışkandır.” cümlesinde zamir olur. Çünkü “insanlar” isminin yerine geçer. Bunu birkaç örnekte daha gösterelim.
5. Soru Zamirleriİsimlerin yerlerine soru yoluyla geçen sözcüklerdir. Bu sözcüklerin yerine, sorduğu isimler getirilebilir. “Bu çiçeği sana arkadaşından başka kim getirir?” cümlesinde altı çizili söz, çiçeği getiren kişinin isminin yerine kullanılmıştır. Bu kişinin ismini “kim” zamirinin yerine koyabiliriz.
|
zamirler Zamirler yalnız başına herhangi bir anlamı olmayan sözcüklerdir."Şuna bir de sen bak." Bu cümledeki "şuna" sözcüğünün bir anlamı yoktur, bir ismin (adın) yerini tutmuştur. Peki neyin yerini tutmuş olabilir? "Şuna" yerine kitap, araba, problem, rapor, bir iş, ayakkabı, elbise, hatta bir insan adı... getirilebilir. Zamirler, ad olmadıkları halde ad gibi kullanılan, cümlede adın yerini tutan sözcüklerdir.
Elindeki çantayı Bayhan'a uzattı. Bu cümlede geçen "Bayhan'a" sözcüğünün yerine, bu sözcüğün yerini tutacak biçimde "sana, ona, birine, şuna, kendisine, ötekine, size, bizimkine, kime, hangisine" sözcükleri getirilebilir; bu sözcüklerin hepsi zamirdir. Bu örneklerden zamirle ilgili şu iki kuralı çıkarabiliriz: Zamir; İsmin yerini tutar, (kişi, işaret, soru, ilgi, dönüşlülük yönüyle ve belgisiz olarak) İsim gibi kullanılır, ismin aldığı ekleri genellikle alır. Zamirler "vekil" sözcüklerdir; isimler yerlerinde bulunmadığında hemen vekil olarak onların yerini alır, isim gibi davranır, ismin aldığı ekleri alır. Zamirler yalnız başına bir anlam belirtmeyen sözcüklerdir; bu yönüyle onları adlaşmış sıfatlarla karıştırmamak gerekir. "Akıllı, söylemeden düşünür; akılsız, düşünmeden söyler." atasözünde geçen "akıllı" ve "akılsız" birer adlaşmış sıfattır. Adlaşmış sıfatlar anlamı olan sözcüklerdir. Bu atasözünü, "O, söylemeden düşünür; öteki düşünmeden söyler." biçiminde ifade edecek olursak "o" ve "öteki" sözcükleri zamir olur. Niteleme sıfatları kendilerinden sonra gelen adlar atılarak kullanıldığında adlaşmış sıfat olur. "Zeki insanlar" yerine "zekiler" denilmesi gibi. Tembel, çalışkan, deli, genç, ihtiyar... sözcükleri birer adlaşmış sıfattır. Belirtme sıfatlarından sonra gelen isimler düştüğünde ise, genellikle zamirler ortaya çıkar. "O, bu, şu, öbürü, öteki, biri, hangisi..." gibi sözcükler zamirdir. Zamirlerin birtakım türleri vardır:
1) Kişi ZamirleriKişi adlarının yerine kullanılan zamirlerdir. Birinci tekil kişi için "ben" İkinci tekil kişi için "sen" Üçüncü tekil kişi için "o" kullanılır. Bu üç kişi zamirinin çoğul biçimi olarak "biz, siz, onlar" kullanılır. Türkçede 6 kişi zamiri vardır: "ben, sen, o, biz, siz, onlar" "Biz" ve "siz" zamirleri bazı durumlarda çoğul eki alarak kullanılabilir:
Kişi zamirleri, adlar gibi ad tamlaması kurabilir. Kişi zamirleri ile kurulan tamlamalar belirtili ad tamlamasıdır.
Ad tamlamalarında tamlayanın aldığı "-m, -in" eki "ben" ve "biz" zamirlerine "-im" (ben-im, biz-im) olarak eklenir. Bu ekler iyelik eki ile karıştırılmamalıdır; iyelik eki tamlanan göreviyle kullanılan ada eklenir.
Tamlayan DüşmesiKişi zamirleri ile kurulan ad tamlamalarında tamlayan durumundaki kişi zamiri düşebilir. Bu duruma tamlayan düşmesi denir.
Aşağıdaki dizelerde tamlayan düşmesinin örnekleri vardır:
Kişi zamirleriyle ad tamlaması kurulduğunda, kimi zaman tamlanan iyelik eki almadan kullanılabilmektedir:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tamlayanı düşmüş bir isim tamlaması vardır? A) Önce kendi işini bitir, bana sonra yardım edersin. B) Onların yeni aldıkları evi gördün mü? C) Sen her zaman buraları çok sevdiğini söylemez miydin? D) Bu cüzdanı kardeşi yolda bulmuş. E) Söylendiğine göre, bu yıl Ankara'da su sıkıntısı olmayacakmış. Yanıt: D 2) Dönüşlülük Zamiri"Kendi" sözcüğü dönüşlülük zamiri olarak kullanılır. Bu sözcük kişi zamirlerinin yerine de kullanılabilir.
"Kendi" bazı cümlelerde yüklemde bildirilen işin özne tarafından yapıldığını ortaya koyar; fiilin dönüşlü olduğunu açıklamış olur.
"Kendi kıyafeti", onun kıyafeti; "kendi araban" da senin araban demektir. Bu zamirin tamlanan olarak kullanıldığı da olur. Bunları müdürün kendisine ver. Adamın kendisine anlatın. İşaret (im) ZamirleriAdların yerini işaret yoluyla tutan zamirlerdir. "O çok fazla, sen bunu ye." cümlesindeki "o" ve "bunu" sözcükleri, işaret yoluyla birer adın yerine kullanılmıştır, zamirdir.
Öbürünü bana ver, o kitabı sen al. (o kitap ==> sıfat) Aşağıdaki cümlelerde işaret zamirleri vardır.
"O" sözcüğü, aşağıdaki cümlelerin hangisinde kişi adılı (şahıs zamiri) olarak kullanılmıştır? A) Çocuklar, o ağacı sulamışlar. B) Annesi, onu biraz önce hastaneye götürdü. C) Kitaplıktan o kitabı alıp gitti. D) Ben bu evi değil, onu beğendim. E) Dosyayı göstererek "Onu bana ver." dedi. Yanıt: B İşaret zamirleri varlıkların yerini tuttuğu gibi kimi zaman da bir olayın, yargının ya da durumun yerine de kullanılabilir. Örnek: Kapalı yerlerde bundan sonra sigara içilmeyecek; bazıları buna karşı çıkacak, ama önemli değil. İşaret zamiri "buna", "kapalı yerlerde bundan sonra sigara içilmeyeceği" kararının yerini tutmuştur. İyi bir dershaneye devam et, düzenli çalış, verilen testleri çöz; bunları yaparsan işin çok kolaylaşır. İşaret zamirleri, adların aldığı çoğul eklerini ve hal (durum) eklerini alır.
İşaret zamirleriyle belirtili ad tamlaması oluşturulur. İşaret zamirleri ad tamlamalarında yalnız tamlayan görevinde kullanılır.
Orayı ben de beğenmedim, burası güzel. Şurası bir köy mü? Belgisiz ZamirlerHangi adın yerini tuttuğu kesin biçimde belli olmadan adların yerini tutan sözcüklerdir. Kitaplığında gerçekten çok kitap var. Çoğunu okumuş. Bazıları kimsede görmediğim kitaplar; birkaçının adı çok ilginçti. İçlerinden birini okumam için bana verdi. Yukarıdaki cümlelerde geçen "çoğunu, bazıları, kimsede, birkaçını, birini" sözcükleri belgisiz zamirdir. Belgisiz sıfatlardan sonra gelen adlar atılıp belgisiz sıfat olan sözcüklere iyelik (aitlik) eki (-ı, -i, -(s)ı, -(s)i, -leri, -ları) getirilecek olursa, o sözcükler belgisiz zamir olur. Sınavdaki bazı sorular kolaydır, bazıları zor. (bazı sorular ==> sıfat) Bu cümledeki "bazıları" zamirinin yerine yine aynı yapıda başka belgisiz zamirler getirilebilir: ...çoğ-u zor ...hiçbir-i zor ...tüm-ü zor ...birkaç-ı zor * "Biri, hiçbiri, birisi, hepsi, azı, tümü, birazı, birileri" belgisiz zamir olarak kullanılabilen sözcüklerdir. Örnek Soru: Aşağıdakilerin hangisinde iyelik eki aldığı için belgisiz zamir olan, adlaşmış bir sıfat kullanılmıştır? A) Kimi insanlar karlı havada araba kullanmıyor. B) Size başka bir gömlek verelim, dedi. C) Sinemalardaki hiçbir filmi kaçırmazmış. D) Bazısı işini ötekilerden erken bitirmiş. E) Bugün yine birkaç kitap aldım. Yanıt: D "Kimse" ve "herkes" öteki belgisiz zamirlerden farklı olarak belgisiz sıfat olarak kullanılamayan, yalnız zamir olarak kullanılan sözcüklerdir.
5) Soru ZamirleriAdların yerini soru yoluyla tutan zamirlerdir. Bu koliyi kim bıraktı, içinde ne varmış? "Kim" ve "ne", Türkçedeki asıl soru zamirleridir. "Kim" insanları sormak için, "ne" insan dışındaki varlıkları sormak için kullanılır. "Kim" ve "ne"ye ekler getirilerek başka soru zamirleri oluşturulur.
Soru sıfatı olarak kullanılan sözcükler, ek alarak soru zamiri olabilir. İspanya'da hangi kentleri gezdiniz, hangisini çok beğendiniz?
Hal eklerini alır:
Tamlamalarda tamlayan olur:
6) İlgi Zamiriİlgi zamiri isimlerden ve zamirlerden sonra onlara eklenen "-ki"dir. İlgi zamiri olarak kullanılan "-ki" tamlayan (ilgi) eki almış isimlere gelir.
İlgi zamiri -ki'nin sadece "-ki" biçimi vardır, bu nedenle büyük ünlü uyumuna uymaz. İlgi zamiri -ki, kendinden önceki sözcüğe bitişik yazılır. Örnek Soru: Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir sözcük, ilgi adılından (ilgi zamirinden) sonra yaklaşma durumu eki almıştır? A) Masadakilerden yalnızca birini al. B) Bugünkünü ötekilerden daha çok beğendim. C) Benimkinin sayfalarında renkli resimler var. D) Bu da her yönüyle seninkine benziyor. E) Bizimkinde hiçbir eksiklik yok. Yanıt: D Zamir konusunu burada bitiriyoruz; ancak ilgi zamiri dışındaki "ki"lerin de anlatılması gerekir. Türkçede ilgi zamiri "-ki"nin dışında iki ayrı "ki" vardır. Sıfat yapım eki olan "-ki" "-ki" eki, yer ve zaman bildiren sözcüklere eklenerek onları sıfat durumuna getirir. Yer bildiren sıfatlar türetirken, genelikle "-de" hal ekinden sonra gelir.
Bağlaç olan kiBağlaç olan "ki" ayrı bir sözcüktür; diğer iki "ki"den farklı olarak her zaman ayrı yazılır. Bağlaç olan "ki"nin tek şekli vardır: "ki"
|
Zamir nedir?Zamir veya adıl cümlede varlıkların adları yerine kullanılabilen ve adların yerine getirdiği tüm işlevleri yerine getirebilen isim soylu kelime. Ben sen o biz siz onlar; kendim kendinkendi kendimiz kendiniz kendileri; bu şu o; kim ne; biri kelimeleri zamirlere örnek gösterilebilir. Zamir Örnekleri
İzmir’de doğdum; ama yıllardır oraya gitmedim. Bu cümlede, “İzmir” adını tekrar etmemek için, bu adın yerine kullanılan “ora” sözcüğü adıldır. Bunu ona kim verdi? Bu cümlede “bu, o, kim” sözcüklerinin yerine ad getirilebilir. (Kitabı Ali’ye Ahmet verdi.) “Bu, o, kim” sözcükleri, “kitap, Ali, Ahmet” adlarının yerini tuttuğu için adıl görevindedir. Adıllar, adların yerini tutma özelliklerine göre şu şekilde gruplandırılır:
Kişi adılları, kişi adlarının yerine kullanılan sözcüklerdir. Dilimizde kişi adılları tekil kişiler için; ben, sen, o, çoğul kişiler için de biz, siz, onlar sözcükleridir. Bu sözcükler adların yerine geçince ad durum eklerini alarak çekimlenebilirler.
Bu cümlede “benim, onu” sözcükleri kişi adılıdır. Öğretmenimiz bana ve sana dün derse gelmediğimiz için kızmış. Bu cümlede, yaklaşma durumu ekini (-e, -a) alan I. ve II. tekil kişi adılı olan “ben” ve “sen” sözcükleri “bana” ve “sana” biçimine dönüşmüştür. 2. Dönüşlülük AdılıDönüşlülük adılı, “kendi” sözcüğüdür. Dönüşlülük adılı, iyelik eki alarak kullanılabilir: Kendi – m Kendi – n Kendi – si Kendi – miz Kendi – niz Kendi – leri Dönüşlülük adılı, kişi adılının yerine kullanılabildiği gibi, kişi adıllarıyla birlikte, cümleye pekiştirme anlamı katacak şekilde de kullanılabilir. Bu soruyu kendim çözdüm.Bu soruyu ben kendim çözdüm.Birinci cümlede “kendim” sözcüğü I. tekil kişiyi belirtecek şekilde, kişi adılının yerine; ikinci cümlede kişi adılıyla (ben) birlikte, cümleye pekiştirme anlamı katacak şekilde kullanılmıştır. 3. İşaret Adılıİsimlerin yerini işaret yoluyla alan zamirlerdir.
4. Belgisiz Adılİsimlerin yerini işaret yoluyla alan zamirlerdir.
Bu cümlede, “sen” adılı, belli bir kişiyi karşılarken, “başkası” sözcüğü, karşıladığı kişi kesin olarak belirtilmediğinden, belgisiz adıldır. Birkaçımız, taşınan komşumuza yardım ettik. Bu cümlede, “birkaçımız” sözcüğü, sayıca bir belirsizlik anlamı taşıyıp karşıladığı kişiler kesin olarak belirtilmediğinden, belgisiz adıldır. 5. Soru AdılıAdın yerini soru yoluyla tutan sözcüklerdir. Soru adılının cevabı, bir ad ya da başka bir adıldır. Kim (kime, kimi, kimde, kimden, kimler…) Ne (neyi, neye, neler, nesi, neyin…) Nere (nerede, nereden, neresi, nereyi…) Hangisi (hanginiz, hangimiz, hangileri…) Kaçı (kaçıncısı, kaçınız, kaçımız…) İsimlerin yerini soru yoluyla alan zamirlerdir.
6. İlgi Adılı (-ki)İlgi zamiri, belirtili isim tamlamasından, kaldırılmış olan tamlananla ilgisini göstermek üzere tamlayana eklenen -ki” ekine denir. İlgi zamiri “ki’’ her zaman kelimeye bitişik yazılır. -ki eki ile oluşturulan zamirlerdir.
Senin ki can da bizim ki patlıcan mı? Tencerenin dibi kara senin ki benden kara. Bahçedekiler içeri girsin. Üzerindeki sana çok yakışmış. Cebimdeki düştü. Bu ezanlar -ki şahadetleri dinin temeli- bu yılki sınav, yarınki maç, dünkü film, bugünkü aklım… masadaki kitaplar, duvardaki saat, evdeki hesap… Derlemedir. |
Saat: 22:34 |
©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık