Amasya Genelgesi (Amasya Tamimi) 1 ek Amasya GenelgesiAmasya genelgesi, Mustafa Kemal Paşa'nın (Atatürk) Amasya'da aldığı kararlar doğrultusunda vali, mutasarrıf ve kolordu komutanlarına şifreli telgraf ve gizlilik koşuluyla yayımladığı genelge (22 haziran 1919). Türk Ulusal kurtuluş savaşı’nın başlatıldığının açıklanması niteliğindeki bu genelge, ulusal hareketin en önemli dönemeç noktalarından biridir. Genelgede, vatanın bütünlüğünün, ulusun bağımsızlığının tehlikede olduğu, itilaf devletlerinin denetimi altındaki hükümetin sorumluluklarının gereğini yerine getiremediği, bu durumun ulusun yok sayılmasına neden olduğu belirtiliyor; ulusun bağımsızlığını yine ulusun azim ve kararının kurtaracağı açıklanıyordu. Ulusun durumunu saptamak ve sesini duyurabilmek için bir ulusal kurulun oluşturulması gerektiği, bunun için de Anadolu'nun en güvenli yeri Sivas'ta ulusal bir kongrenin toplanmasının kararlaştırıldığı bildiriliyor; kongre için her livadan ulusun güvenini kazanmış üç kadar delegenin yola çıkarılması isteniyordu. Genelgeye göre doğu illeri adına 10 temmuzda toplanması kararlaştıran Erzurum kongresi delegeleri de Sivas kongresi'ne katılacaklardı. (AMASYA KARARLARI) Amasya kararları, Sivas'ta bir kongre toplanarak, tehlikeye düşmüş vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığını korumak üzere, İstanbul’daki tutsaklığa düşmüş Saltanat ve hükümetinin dışında, milletçe eyleme geçilmesi yolunda IX. Ördü kıtaatı müfettişi Mustafa Kemal Paşa’nın Amasya'da vardığı ve öteki Kurtuluş savaşı öncülerinin de onaylarını alarak bir genelgeyle yayımladığı kararlar (19-22 haziran 1919). Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıktıktan sonra Amasya’ ya gelişine kadar temas ettiği halk ve telgraf aracılığıyla çeşitli yerlerdeki komutanlarla yaptığı görüşmelerden sonra edindiği izlenimler sonucu vardığı kararların son taslağının altında, Mustafa Kemal Paşa'dan başka XX. Kolordu komutanı Ali Fuat Paşa (Cebesoy), eski Bahriye nazırlarından Rauf Bey (Örbay), III. Kolordu komutanı albay Refet Bey (Bele), IX. Ordu kıtaatı müfettişliği kurmay başkanı albay Kâzım (Dirik), kurmay subay Hüsrev (Gerede), yaver Muzaffer (Kılıç) beylerin ve kararları genelge halinde valilik ve mutasarrıflıklara şifre eden bir sivil memurun imzaları vardır. Genelge, Mustafa Kemal imzasıyla yayımlanmıştır. (AMASYA GENELGESİ.) AMASYA GENELGESİ’NİN ÖNEMİ
|
1 ek Amasya GenelgesiUlusal egemenliğe dayanan, tam bağımsız Türkiye Cumhuriyeti' nin temellerini oluşturan ilk kuruluş belgesi olması nedeniyle de Amasya Genelgesi'nin Türk tarihinde ayrı bir yeri ve önemi vardır. Genelgenin Hazırlanması İlk kez ulusal egemenlikten bahsedilmiştir. Bir ihtilal bildirisi niteliği taşımaktadır. Çünkü İstanbul Hükümeti'ni hiçe saymakta, hükümetin düşman devletlerin esiri olduğunu söylemekte ve milleti yine milletin kendisinin azmi ve kararlılığının kurtaracağını söylemektedir. Mustafa Kemal kendisinin hazırladığı Amasya Tamimi'ni, 9. Ordu Müfettişi sıfatı ile imzalamıştır. Sivas'ta bir kongre toplanacağı, Amasya Genelgesinde belirtilmiştir (her ilden halkın güvenini kazanmış 3 delege acil olarak Sivas'a gönderilecektir. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa'nın Amasya'da hazırlayıp yayımladığı genelgesi (22 Haziran 1919). Genelge, Mustafa Kemal Paşa tarafından 21/22 Haziran 1919 tarihinde yaveri Cevat Abbas'a yazdırıldı, hazırlandıktan sonra Mustafa Kemal Paşa'nın arkadaşları Rauf Bey (Orbay), Ali Fuat Paşa (Cebesoy), Albay Refet Bey (Bele) tarafından da imzalandı. Başlıca şu noktaları içeriyordu:
Hazırlanan bildirideki bu diğer imzalar, bahsi geçen ilk imzalardan sonra müsveddede yerini almıştır. Bu imzaların sahipleri; Hüseyin Rauf Orbay, Refet Bele ve Ali Fuat Paşa'dır. Bildiri, Erzurum'da 15. Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir'e ve Cemal (Mersinli) Paşalara da sunuldu. Onların onayının alınmasından sonra, bildiri, 22 Haziran 1919'da ülkenin en batısındakinden en doğusundakine kadar tüm mülki amir ve askeri komutanlara telgrafla Abdurrahman Rahmi Efendi tarafından ulaştırıldı. İmzalandığı YerSaraydüzü Kışlası'nda (Kışlay-ı Hümayun) yapılmıştır. Mutasarrıf Mehmet Kemal Bey’in önderliğinde, Osmanlı şehzadelerinin eski sarayı yerine “Kışlay-ı Hümayun” veya diğer bir ismi ile “Saraydüzü Kışlası” 1900 yılında yaptırılmıştır. 1919 yılında 5. Kafkas Fırkası’nın karargâhı olan kışla, 12 Haziran 1919’da Amasya’ya gelen Mustafa Kemal Paşa ve beraberindeki askerî erkanın ikâmet yeri olmuştur. Milli mücadelenin o zor günlerinde çok önemli kararlar alınıp görüşmeler yapılmıştır. 21-22 Haziran 1919 gecesi, sabaha kadar devam eden müzakereler sonunda kararlaştırılan ve 9. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa, 20. Kolordu Kumandanı Ali Fuat Paşa ile birlikte eski Bahriye Nazırı Hüseyin Rauf Bey tarafından imzalanan Amasya Tamimi’nin bütün dünyaya duyurulduğu yer olması bakımından yakın tarihimizde önemli bir mekân durumuna gelmiştir. 1922’de Amasya ve çevresinde huzuru bozan Ermeni, Rum-Pontos eşkıyaları ve asker kaçaklarının faaliyetlerini ortadan kaldırma görevini üstlenen Merkez Ordusu’nun karargâhı oldu. 1930 yıllarından sonra önemini kaybetmiş, 1935’te kısmen, 1944 yılında da tamamen yıktırılmıştır. Yerine askeri lojman, doğu bölümünde de Subay Orduevi yaptırılmıştır. 1986 yılında, isminin düşündürdüğünün aksine, heyelan belirtilerinin tespiti üzerine Orduevi boşaltıldı ve yıktırıldı. Türkiye Cumhuriyeti'nin doğum belgesi olarak nitelenen "Amasya Genelgesi"nin imzalandığı bu tarihi bina heyelan dolayısıyla eski yerine yapılamadığı için hatırasına binaen aslına uygun olarak yeniden yapılması için 2006 yılının Ocak ayında Kültür ve Turizm Bakanı Atilla Koç tarafından temeli atılmış, 9 Haziran 2007’de Amasya’ya gelen Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından resmi açılışı yapıldı. SonuçlarıTürk inkılabının ihtilâl safhası başlamıştır. Kurtuluş Savaşı'nın gerekçesi, amacı ve yöntemi belirlenmiştir. İlk kez milli egemenliğe dayalı bir yönetimden bahsedilmiştir. İstanbul Hükümeti ilk kez yok sayılmıştır. Türk Milleti, hem İstanbul'a hem de işgalci güçlere karşı mücadeleye çağırılmıştır. Kurtarıcı olarak görülen padişah, hilafet, manda ve himaye düşüncesinin yerini millet ve milliyetçilik düşüncesi almıştır. Üstü kapalı olarak Heyeti Temsiliye'nin (Temsil Kurulu) oluşturulmasından bahsedilmiştir. Mustafa Kemal padişah tarafından kendisine verilen 9. Ordu Müfettişliği yetkilerinin aşmış, kendi sorumluluğunda olmayan batı bölgelerine de bir tamim yayınlamıştır. Direniş esasları ilk defa Amasya'da yazılı bir ilke haline getirilmiştir. Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır. İlk kez ulusal egemenlikten bahsedilmiş olduğundan evrensel bir maddedir. Avrupalı devletlerin sömürgelerindeki mazlum uluslar için de bir örnek teşkil etmiştir. Müdafayi Hukuk Cemiyetlerini birleştirmek için Sivas'ta bir kongre toplanma kararı alınmıştır. Ordu terhis edilmemesi ve Erzurum'a gelen delegelerin doğrudan Sivas'a gelmeleri istenmiştir. |
Amasya Genelgesi MaddeleriMadde 1 Vatanın tamamı, milletin istiklâli tehlikededir. Hükümet merkezi İtilaf Devletlerinin etkisi ve denetimi altında bulunduğundan, sahip olduğu sorumluluğun gereklerini yerine getirememektedir. Bu durum, milletimizi adı var, kendi yok durumuna düşürüyor.Milletin istiklâlini, yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır. Milletin durumunu ve davranışını göz önünde bulundurarak haklarını dünyaya duyurmak için her türlü etki ve denetimden uzak bir milli heyetin varlığı gerekmektedir. Bunun için her taraftan vuku bulan teklif ve milli istek üzerine Anadolu’nun en güvenilir yeri olan Sivas’ta milli bir kongrenin süratle toplanması kararlaştırılmıştır. Bunun için, bütün illerin her livasından parti ayrılıkları dikkate alınmaksızın muktedir ve milletin güvenini kazanmış üçer kişinin olabildiğince çabuk yetiştirmek üzere hemen yola çıkarılması gerekmektedir. Her ihtimale karşı bunun bir milli sır hâlinde tutularak ve delegelerin gereken yerlere kimliklerini gizleyerek gelmeleri gereklidir. Madde 2 Doğu vilâyetleri nâmına 10 Temmuz’da Erzurum’da toplanması gereken kongre için sözü geçen vilâyetlerin Müdafaa-i Hukuk ve Reddi İlhak Cemiyetleri’nden seçilmiş üyeler zaten Erzurum’a doğru yola çıkarılmışlardır. O vakte kadar diğer vilâyetlerimizin temsilcileri de Sivas’a geleceklerinden Erzurum Kongresi’nin üyeleri belirlenecek zamanda umumi toplantıya katılmak üzere Sivas’a hareket edecektir. Madde 3 Yukarıdaki esaslara göre, temsilciler Müdafaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyetleri ve belediye başkanları tarafından ve çeşitli suretlerde seçileceklerdir. Madde 4 Bu esasların uygulanmasına 3. Ordu Müfettişi Mustafa Kemal Paşa, Eski Bahriye Nâzırı Rauf Bey, 15. Kolordu Kumandanı Kâzım Karabekir Paşa, 13. Kolordu Kumandan Vekili Miralay Cevad Bey, 3. Kolordu Kumandanı Miralay Refet Bey, Samsun Mutasarrıfı Hâmit Bey, 2. Ordu Müfettişi Cemal Paşa, 12. Kolordu Kumandanı Miralay Selahattin Bey, 25.Kolordu Kumandanı Ali Fuat Paşa, Bursa’da 17. Kolordu Kumandan Vekili Miralay Bekir Sami Bey, Edirne’de Kolordu Kumandanı Cafer Tayyar Bey ve diğer bazı sivil ve askeri önemli kişiler tarafından çalışılacaktır. Bundan başka eski sadrazam Müşir Ahmed İzzet Paşa, Nâfıa Nâzırı Ferit Bey, âyan üyesinden Ahmed Rıza Bey gibi kişilerden fikir ve düşünceler alınacaktır. Madde 5 Reddi İlhak ve Müdafaa-i Hukuk-ı Milliye Cemiyetlerinin verecekleri telgrafların telgrafhânelerce kabul edilmeyerek çekilmesi Posta ve Telgraf Müdüriyet-i Umumiyesi’nden bildirilmiştir. Bu husus kesin şekilde reddedilerek her ne şekilde olursa olsun serbestçe yazışmaların sağlanması için gösterilerde bulunarak yazışmalar sağlanacak ve bunlar elde edilinceye kadar gösterilere devam edilecektir. Madde 6 Askeri ve sivil kuruluşlar hiçbir suretle terk ve başkasına verilmeyecektir. Vatanın herhangi bir tarafına yeniden yapılacak düşman işgâl hareketleri bütün orduyu ilgilendirecek ve meydana gelen duruma göre memleketin savunmasına birlikte girişilecektir. Bu sebeple komutanlar derhal birbirini haberdâr edeceklerdir. Silah ve savaş malzemesi kesinlikle elden çıkarılmayacaktır. |
1 ek AMASYA GENELGESİ (22 - HAZİRAN -1919)22 Haziran 1919'da Amasya Genelgesine imza atanlar;
Amasya Genelgesini Mustafa Kemal hazırladı. Ulusa mal olması için arkadaşlarına cd onaylattı. (Etkinliği artırma) Amasya Genelgesi'nin en önemli maddesi; "Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır." Amasya genelgesinin önemi ise;
Amasya Genelgesi'nin sonuçları
|
1 ek AMASYA GENELGESİ (22 - HAZİRAN -1919) |
Saat: 04:44 |
©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık