MsXLabs

MsXLabs (https://www.msxlabs.org/forum/)
-   Türkiye Coğrafyası (https://www.msxlabs.org/forum/turkiye-cografyasi/)
-   -   Akdeniz Bölgesi Yeryüzü Şekilleri (https://www.msxlabs.org/forum/turkiye-cografyasi/266432-akdeniz-bolgesi-yeryuzu-sekilleri.html)

ThinkerBeLL 23 Ağustos 2009 05:53

1 ek

Akdeniz Bölgesi Yeryüzü Şekilleri


Akdeniz bölgesinin dağlık ve oldukça engebeli bir yapısı vardır. Bölgenin yeryüzü şekillerinin ana çizgilerini Toroslar belirler. Antalya Körfezi’nin iki yanında yer alan Batı Toroslar, Kuzeyde Göller Yöresinde birbirine yaklaşıp sıkışır. Teke Yarımadası'nın batısında beliren Batı Toroslar, Taşeli Platosu'na kadar uzanır.
Alıntıdaki Ek 58609
Genellikle kalker ve ofiyolitli kayalarından oluşan bu dağlar kırıklı ve kıvrımlı bir yapı gösterir. Batı Torosların en yüksek noktası Bey Dağlarındaki 3096 m’lik Kızlar Sivrisi Tepesidir. Göller Yöresi’nin kalker oluşumu, sarp dağlarının ortalama yüksekliği 2000-2005 m arasındadır; bu bazı yerlerde daha da artar. Yüksek kütleler arasında Avlan, Gördes, Söğüt gibi karstik kökenli çanak biçimli çukur alanlar vardır. Bu kesim aynı zamanda düden, obruk, mağara, yer altı dereleri, suyutan ve voklüz kaynakları gibi karstik şekiller bakımından da zengindir. Türkiye’nin, Beyşehir ve Eğridir gibi büyük tatlı su gölleri buradadır. Batı Toroslar, dik eğimli yamaçlarından inen bol sulu akarsular tarafından parçalanmış ve genellikle boylamasına uzanan derin vadiler ortaya çıkmıştır.

Orta Toroslar, güney batıdaki Taşeli platosu ile kuzey doğudaki Uzun Yayla arasında uzanır. Bu kesimdeki başlıca yüksek kütleler batıdan doğuya doğru Bolkar Dağları, Aydos Dağları, Ala Dağlar, Tahtalı Dağları ve Binboğa Dağlarıdır.

Orta Torosların en yüksek noktası Ala Dağlar’da 3756 m’ye yetişen Demirkazık Tepesidir. Orta Toroslar Uzun Yayla’da 1500m yüksekliğindeki bir platoya dönüşür. Orta Toroslar kuzey-güney doğrultusunda akan bol sulu akarsular tarafından parçalanmıştır. Göksu, 130 km uzunluğundaki Limonlu Çayı, Tarsus çayı bunların başlıcalarıdır. Bu akarsular kalker oluşumlu dağlar arasında, derinliği 1000m’yi bulan vadiler açar ve yörenin yüzey şekillerinin sert bir görünüm almasına neden olur.

Amanos Dağları (Nur Dağları), Toroslar dağ sisteminin en güneyindeki bölümünü oluşturur ve İskenderun Körfezinin doğusunda dik bir duvar gibi yükselir.Lübnan topraklarından doğarak kuzeye doğru akan ve Antakya yakınlarında dik bir açıyla batıya dönen Asi Irmağı, Amik Ovasının Güneybatı ucunda, geniş tabanlı bir vadiden geçer ve Samandağı yakınlarında Akdeniz'e dökülür.

Çukurova, doğuda Amanos Dağları, batıda ise Orta Toroslarla sınırlanır. Bu geniş düzlük batıda Seyhan doğuda Ceyhan ırmaklarının taşıdığı alüvyonlarla oluşmuş büyük bir delta ovasıdır. Çukurova’nın kuzey kesimleri bu iki ırmağın kolları ile yeryer parçalanmış bir plato görünümündedir; buna karşılık güneyde tekdüze bir hal alır.

Akdeniz Bölgesi'nde oldukça dar bir kıyı şeridi vardır. Ancak dağların kıyıdan uzaklaştığı kesimlerde Antalya Ovası ve Çukurova gibi geniş alüvyal ovalar, Dalaman ve Eşen çayları ile Göksu gibi akarsuların oluşturduğu alüvyal delta ovaları ve Finike, Serik, Manavgat, Alanya gibi küçüklü büyüklü kıyı ovaları bulunur. Oldukça verimli olan bu ovalarda sulu tarım yoğundur.

Bölgedeki en önemli akarsular doğudan batıya doğru sırasıyla Asi, Ceyhan ve Seyhan ırmakları ile Göksu, Köprü Suyu, Aksu, Eşen ve Dalaman çaylarıdır. Başlıca doğal göller Beyşehir, Eğirdir, Burdur ve Suğla gölleridir. Kıyılarda ise irili ufaklı birçok lagün vardır. En önemli yapay göller ise Seyhan ve Aslantaş baraj gölleridir.

Akdeniz kıyıları genellikle, az girintili çıkıntılı olması ve geniş yaylar çizmesi bakımından Karadeniz kıyılarına benzer; kıyı sahanlıklarına da pek rastlanmaz. Bölgenin en batı kesiminde ise dağlar kıyıya dik uzandığı için, burada Ege kıyılarına benzeyen daha girintili çıkıntılı bir kıyı tipi (Dalmaç kıyı tipi) vardır. Bu kıyıların, yakın zamanlardaki bir deniz düzeyi yükselmesi sonucu oluştuğu sanılmaktadır. Engebeli kıyının içine sokulmuş küçük koylar (Ölüdeniz), adalar (Kekova Adası) ve yarımadalar bu yükselme nedeniyle ortaya çıkmıştır. Kalker oluşumların fazla olduğu bu kesimde bir takım karstik şekillerin kkısmen deniz basmasına uğramasıyla doğal koylar oluşmuştur; ilkçağda gemilerin sığınak ve barınak yeri olarak kullandıkları bu koylara kalanklı kıyı adı verilir.

Kaynak:Ana Britannica


Mira 1 Mart 2012 11:36

Akdeniz Bölgesi Yeryüzü Şekilleri



Özet: Türkiye'nin yedi coğrafi bölgesinden biri olan Akdeniz bölgesi, 118.200 km2'lik bir alana yayılır ve Türkiye yüzeyinin % 15'ini kaplar.
  • Akdeniz bölgesi güneyde Akdenize,batıda Ege bölgesine,kuzeyde İç Anadolu bölgesine,kuzeydoğuda Doğu Anadolu bölgesine ve doğuda Güneydoğu Anadolu bölgesine komşudur.
  • Ege bölgesiyle olan sınırı Marmaris ve Köyceğiz arasından başlar, Muğla'nın Fethiye ve Köyceğiz üçelerini içine alarak, Sultan dağlarının kuzey ucuna kadar uzanır (Sultan dağlarının yoğun nüfuslu kesimi, İç Anadolu'da kalır).
  • İç Anadolu'yla olan sınır, Batı ve Orta Toroslar'ın dağlık kütlesi Akdeniz bölgesinde kalacak biçimde doğuya doğru geniş bir yay çizer.
  • Bu sınır Konya havzasının güney kenarından geçer ve Konya ile Niğde illerinin bazı üçeleri Akdeniz bölgesinde kalır.
  • Kuzeydoğuda Doğu Anadolu bölgesiyle olan sınır, yüzey şekilleri, iklim ve bitki örtüsü bakımından farklı iki kesimi birbirinden ayırır.
  • Akdeniz bölgesini doğuda Güneydoğu Anadolu'dan ayıran sınır, bütün Amanos dağlarını ve gerisindeki ovayı Akdeniz bölgesinde bırakır.
  • Akdeniz bölgesinde büyük yer kaplayan Toros dağlan, Batı Toroslar ve Orta Toroslar diye ikiye ayrılır.
  • Batı Toroslar, Teke yöresi, Göller yöresi ve Antalya yöresinden oluşur. Teke yöresi doğuda Antalya körfezi ile batıda Fethiye körfezi arasında denize doğru bir çıkıntı oluşturur. İlkçağ'da adı Likya olan bu yöre dağlık bir görünüştedir.
  • Ortada yüksek bir düzlülük olan Elmalı ovası yer alır, Bey dağlan bu düzlüğü doğudan sınırlar.
    Teke yöresinde kalkerli (kireçli) topraklar oldukça yaygındır. Bu nedenle erimeyle oluşmuş karst şekillerine çok raslanır.
  • Teke yöresinin kuzeyinde yer yer bataklık ve sığ göllerle kaplı ovalardan geçüerek Göller yöresine ulaşılır.
  • Bu alandaki ovaların en büyüğü Acıpayam ovasıdır. Daha kuzeyde Göller yöresinin yüzey şekilerini, göl çanakları ile bunları birbirinden ayıran yüksek dağlar oluşturur.
  • Yörede başlıca dört göl vardır:Acıgöl; Burdur gölü; Eğridir gölü; Beyşehir gölü. Göller yöresin-da tabanı sürekli su altında bulunmayan çukur alanlara en güzel örnek İsparta ovasıdır.
  • En önemli dağlarsa Sultan dağlan, Barla dağı, Davras dağı, Dedegöl dağıdır. Antalya yöresiyse, Antalya ovasını ve Batı Toroslar'ın Taşeli yaylasındaki uzantılarını içine alır.
  • Antalya ovası, aynı adı taşıyan körfezin kenarından kuzeye doğru üçgen biçiminde sokulur.
    Aksu ırmağının doğusunda alüvyonlu ova görünümündedir; Aksu'nun batısmdaysa taraçalar halindedir (Antalya kenti de bu taraçalar üstünde yer alır).
  • Konya ovası ve Akdeniz arasında uzanan Taşeli yaylası, Batı ve Orta Toroslar'ı birbirinden ayınr. Bolkar dağlarını, Aladağlar'ı, Tahtalı ve Binboğa dağlarını içine alan Orta Toroslar, Doğu Anadolu bölgesinde Doğu Toroslar'la devam eder.Türkiye'nin denize yakın düzlüklerinin en büyüğü olan Adana ovası, Orta Toroslar üe Amanos dağları arasındadır. Akdeniz bölgesinin doğusunda güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda uzanan Amanos dağları iki yerden geçit verir: Belen geçidi; Gavur dağı geçidi.
  • Akdeniz kıyıları genel görünümüyle az girintüi çıkıntılıdır.
  • Kara içine doğru iki büyük girinti yaparak geniş yaylar çizer. Bu özelliği, kıyının gerisindeki yüzey şekillerinin kıyıya koşut uzanmasıyla ilgilidir. Antalya körfezinin batısında, söz konusu özellik ortadan kalkar.
  • Bu kesim, aşağı yukarı Ege denizi kıyıları kadar girintili çıkıntılıdır. Antalya körfezinin doğusundaysa, düzgün bir karayoluyla izlenen bir kıyı uzanır. Göksu ırmağı ağzından Mersin'e kadar, dar uzun ya da daire biçiminde koyların yer aldığı kıyıdan sonra, birbirine komşu akarsuların denize ulaştıkları Adana ovasının alçak bölümüne geçilir.
  • Akdeniz'in doğusunda Amanos dağları kıyıya iyice yaklaşır; İskenderun'dan başlayarak kıyı vahşi bir görünüm alır ve güneye doğru sarp biçimde uzanır.
1. Gelişim Hachette, Gelişim Yayınları, 1.Cilt, Sy: 65-66


Suzy 30 Mart 2013 23:13

Akdeniz Bölgesi'nin Önemli Yeryüzü Şekilleri



Coğrafi Konumu


Akdeniz Bölgesi, adını komşu olduğu denizden alır. Bölge genişliği 120180 km arasında değişen bir şerit halinde, batıda Köyceğiz dolaylarından başlayarak, doğuda Hatay ilinin bitim noktası olan Basit Burnu yakınına kadar sokulur. Yaklaşık 120.000 km2 lik yüzölçümüyle Türkiye'nin toplam yüzölçümünün yaklaşık %15'ini oluşturur. Hatay, Adana, İçel, Antalya, Isparta, Burdur ve Kahramanmaraş ilinin büyük bir bölümü Akdeniz Bölgesi'ndedir. Ayrıca Muğla ilinin Köyceğiz, Dalaman, Ortaca ve Fethiye ilçeleri de Akdeniz Bölgesi'ne girer.

Yeryüzü Şekilleri


Bölgenin büyük bir kısmı Toros Dağları ve yüksek platolarla kaplıdır. Genel olarak engebeli ve dağlıktır. Toros lar, III. Jeolojik zamanda oluşmuş AlpHimalaya sistemine bağlı genç kıvrım dağlarıdır. Batı ve Orta Toroslar bölge içinde geniş yer tutar. Batı Toroslar Antalya Körfezi'nin her iki yanında da yer alır. Bey Dağları, Çiçekbaba ve Barla Dağları Antalya Körfezi'nin batısında, güneybatı - kuzeydoğu yönünde uzanırlar. Sultan Dedegöl ve Geyik Dağları Antalya Körfezi'nin doğusunda kuzeybatı - güneydoğu yönlü uzanır.

Anamur Burnu'nun kuzeyinden başlayan Orta Toroslar, güneybatı - kuzeydoğu yönlü uzanan üç kütleden oluşur. Bunlar, Bolkar Dağları, Aladağlar, Tahtalı Dağları ve Binboğa Dağları'dır. Akdeniz Bölgesi'nde Toroslar'dan başka Hatay - K. Maraş istikametinde uzanan dağların oluşturduğu bir dış sıra halinde Nur (Amanos) Dağları uzanır. Dağların kıyıya paralel uzanması, Dalga aşındırmasının fazla olmasına ve kıyılarda yalıyarların (falezlerin) çokluğuna neden olmuştur. Akdeniz Bölgesi'nde yer yer plato alanları bulunur.

Bunlardan biri Antalya Körfezi'nin batısındaki Teke Platosu, diğeri de Anamur Burnu'nun gerisindeki Taşeli Plâtosu'dur. Antalya Körfezi'nin batısındaki dağlarla ve platolarla kaplı karstik arazi "Teke Yöresi" olarak adlandırılır. Teke Yöresi ve Taşeli Platosu bölgenin en tenha yerleridir. Türkiye'de karstik yapının yaygın olduğu yerlerde yağışın fazla olmasına karşın yeraltına sızmanın çok olması, yerüstü sularının zayıf olmasına yol açar. Bu nedenle de bu yerlerde nüfus yoğunluğu azdır.

Dağlar kıyıdan itibaren yükseldiği ve kıyıya paralel olduğu için iç kısımlarla ulaşım ancak bazı geçitlerle sağlanabilmektedir.Bölgedeki başlıca geçitler şunlardır: Göller Yöresi'ni Antalya'ya bağlayan Çubuk geçidi, İç Anadolu'yu Silifke'ye bağlayan Sertavul geçidi, Amik Ovası'nı İskenderun'a, hatta Suriye'ye bağlayan Belen geçidi ve Çukurova'yı İç Anadolu'ya bağlayan Gülek geçididir. Bu bölgedeki ovalar çöküntü alanlarında alüvyonların yığılması ile oluşmuş birikim alanlarıdır.

Bu birikim alanlarından en önemlileri Çukurova delta ovası ile Hatay çukurluğundaki Amik ovasıdır. Akdeniz Bölgesi'nin batısında da kıyıda Antalya ovası ile Göller yöresinin küçük çöküntü ovaları bulunmaktadır. Akdeniz Bölgesi genel olarak engebeli ve dağlıktır. Bölgenin % 80'ini kıyıya paralel uzanan Toros Dağları ile yüksek platolar oluşturur. Bu durum, bölgede nüfus dağılışını, kara ulaşımını, bitki örtüsünü, turizm çeşitliliğini çok etkiler. Sanayi ürünleri çeşitliliği ise bu durumdan en az etkilenir.

Akarsu ve Göller


Bölgedeki akarsular düzensiz rejime sahiptirler. Akarsu rejiminin düzensiz olmasında çeşitli faktörlerin etkisi vardır. Bunlar: Bölgede etkili olan Akdeniz ikliminde yağışların çoğu kış aylarında görülür. Yaz ayları ise çok sıcak ve kurak geçer. Bunun sonucu olarak akarsular kışın kabarır, yazın ise kuruyacak seviyeye gelir. Bölgede karstik yeryüzü şekillerinin geniş yer tuttuğu görülür. Bunun sonucu olarak, yağışlı mevsimlerde suyun bir kısmı yer altına sızarak akarsuların fazla kabarmasını önler. Yazın ise yeraltı suyunun akarsuya karışarak su seviyesinin alçalmasını az da olsa engellediği görülür.

Bölgenin en önemli akarsuları, Asi, Seyhan, Ceyhan, Göksu, Manavgat, Aksu ve Dalaman çayıdır. Bölge göl bakımından zengindir. Batısında tektonik ve karstik etkenlerle oluşan göllerin yer aldığı Göller Yöresi bulunmaktadır. Beyşehir, Eğirdir, Burdur, Acıgöl, Suğla, Söğüt, Salda, Elmalı ve Kovada gölleri bulunur. Eğirdir Gölü tatlı su gölüdür. Bunun nedeni fazla sularını yer altından Aksu'ya ve dolayısıyla Akdeniz'e boşaltmasıdır.

Bu göllerden Suğla Gölü, zaman zaman kuruyacak derecede su kaybına uğrar. Doğuda Hatay yöresindeki Amik Gölü de, Asi nehrinin taşkınlarının bataklık şeklinde olduğu bir göldür. Bu alan akarsuların getirdiği alüvyonlarla büyük ölçüde dolmuştur.



Saat: 20:40

©2005 - 2024, MsXLabs - MaviKaranlık