Turun�giller nelerdir?

Al�nt�:

Misafir adl� kullan�c�dan al�nt� (Mesaj 1503712)

turun�giller nelerdir

Turun�giller (Rutaceae)
MsXLabs.org & Temel Britannica

Sedefotugillerin, turun�, portakal, limon, mandalina ve benzerlerini i�ine alan bir altfamilyas�, �narenciye.

Bilimsel S�n�fland�rma

* Alem: Plantae - Bitkiler
o B�l�m: Magnoliophyta - Kapal� tohumlular
+ S�n�f: Magnoliopsida - �ki �enekliler
# Tak�m: Sapindales
* Familya: Rutaceae - Turun�giller

Narenciye, T�rk�e'de turun�giller ile e� anlaml� olan ve turun�, portakal, mandalina, greyfurt ve limon gibi ekonomik de�eri y�ksek olan Citrus cinsi meyve a�ac� t�rlerini de i�ine alan bir bitki toplulu�udur.
Turun�giller, portakal, limon, mandali�na, greyfurt gibi ekonomik bak�mdan de�erli meyve a�a�lar�n�n olu�turdu�u bir bitki familyas�d�r. Ad�n� turun� a�ac�ndan alan bu famil�ya asl�nda yaln�zca tar�m �r�nlerini de�il yabani otlan ve �al�lar� da i�erir. Ama, g�nl�k ya�amda turun�giller s�zc�� do�ru�dan bu familyadaki meyve a�a�lar� i�in kulla�n�l�r. Bunlara yayg�n olarak "narenciye" de denir.
D�nyaya Asya'n�n g�neydo�usundan yay�l�m�� olan turun�giller g�n�m�zde en �ok Akdeniz �lkeleri, ABD (�zellikle Florida ve California), Brezilya, Arjantin, G�ney Afri�ka ve Avustralya'da yeti�tirilir. Turun�gillerin de�erli C vitamini kayna�� olan bol sulu meyveleri bitkisel besinlerimiz aras�nda �nemli bir yer tutar. ��nk�, taze meyveler�den ve ye�il sebzelerden ald��m�z C vitamini bizi "iskorb�t" hastal��ndan korur. Oysa eskiden, �zellikle uzun deniz yolculuklar� s�ras�nda taze meyve ve sebze depolama olana�� bulunmad��ndan denizciler aras�nda bu hastal�k �ok ciddi sorunlar yaratm��t�.
Taze meyve olarak t�ketilen turun�gillerin ba��nda portakal ve mandalina gelir. Limon ek�i tad�ndan �t�r� taze meyve gibi yenmeyip �o�unlukla yiyeceklere s�k�l�r, greyfurtun ise daha �ok suyu i�ilir.
Turun� (Citrus aurantium) t�pk� portakala benzeyen, son derece dayan�kl� bir a�a�t�r. Ama meyveleri portakal gibi tatl� de�il ac��d�r; bu y�zden de taze meyve olarak yenmez, ama kabuklar�ndan re�el yap�l�r. Ayr�ca, �i��eklerinden parf�m sanayisinde kullan�lan bir u�ucu ya� ��kar�l�r. Gene bu familyan�n bir �yesi olan a�a�kavunu (Citrus medicd) da re�el yap�m�nda yararlan�lan yumurta bi�i�minde iri meyveler verir. Bu meyvelerin kabu�u buru�uk ve ye�ilimsi sar�, ucu yumru gibi ��k�nt�l�d�r. 4-5 metreye kadar boylanabilen bergamotun (Citrus bergamia) buru�uk kabuklu bir armudu and�ran, ho� kokulu meyvelerinden bergamot esans� denen bir u�ucu ya� elde edilir. Bu ya� �zellikle parf�m sanayisinde, lik�r yap�m�nda, �ekerlemecilikte ve baz� ila�lar� kokuland�rmak i�in eczac��l�kta kullan�l�r. Daha �ok re�el yap�larak yenen kurutulmu� kabuklar� ayr�ca �zel bir koku vermek i�in �aya kat�l�r. D�nyada en �ok �talya'da yeti�tirilen bu meyve a�ac� �lkemizin �zellikle g�ney kesiminde k��k �apta �retilir. Anayurdunun Endonezya oldu��u san�lan misketlimonunun (Citrus aurantifolia) limona benzeyen meyvelerinin suyun�dan sitrik asit, kabu�undan u�ucu bir ya� elde edilir.
tanhamon g�n�m�ze kadar bozulmadan ula��abilmi� mezanyla tan�n�r. M�s�r'�n g�neyin�de, Luksor yak�nlar�ndaki Krallar Vadisi'nde yer alan bu mezar, 1922'de Lord Carnar-von'un y�netimindeki bir ara�t�rma gezisine kat�lan �ngiliz arkeolog Howard Carter tara�f�ndan ortaya ��kar�ld�. Eski M�s�r'da herkes gibi, �len krallar da mumyalan�r, �l�mden sonraki ya�am i�in gerekli oldu�una inan�lan �e�itli yiyecekler, i�ecekler ve de�erli e�yalar�la birlikte g�m�l�rlerdi (bak. Mumya). Bu y�zden kral mezarlar�n�n bir �o�u s�k s�k h�rs�zlarca ya�malanm��t�r. Tutanhamon'un mezar�, i�indeki b�t�n de�erli e�yalarla bir�likte el de�memi� olarak ortaya ��kar�lan ender �rneklerden biridir.

Turun�giller (Rutaceae)