[KK] Kromozom nedir?

KROMOZOM
a. (fr. chromosome).
1. Kal�t�m�n maddi dayana�� olan �omak bi�imindeki yap�. (Bk. ansiki. b�l.)
2. E�ey kromozomu, cinsiyetin belirlenmesinde rol oynayan �zel kromozom. (Bk. ansiki. b�l.) || iki de�erli ya da ikiz kromozom, Dl- YAD��n e�anlaml�s�. || Phiiadeiphia kromozomu, iki uzun kolu koptu�unda 22 no.Tu kromozoma verilen ad. (Bu kromozoma s�re�en miyeloit l�semili hastalar�n h�cre karyotiplerinde rastlan�r.)

�ANS�KL. Kromozomlar ancak h�cre b�l�n�rken (mitoz) belirfenebilirle�; ��nk� en terfazda, yani h�cre dinlenme halindeyken a��lm�� olduklar�ndan teker teker belirlenemezler. O zaman kromatin a�� halindedirler. Kromozomlar, �ekirdeksiz olan alyuvarlar d��nda, organizmadaki t�m h�crelerde vard�r. Bakterilerde (ve prokaryotlarda) kal�t�m maddesini, sitoplazman�n i�inde halka bi�iminde yer alan ��plak bir DNA molek�l� olu�turur. Canl� yarat�klar s�ralamas�nda �st d�zeylere ��k�ld�k�a �ekirdek belirginle�ir (�karyotlar) ve kromozomlar�n ortaya ��kt�� g�r�l�r.

� Say�.
Kromozomlar�n say�s� t�rden t�re de�i�ir. Ama t�m�nde (ya da t�me yak�n) �ifttir. Ger�ekten de canl�larda N say�da �ift kromozom vard�r: N'ye haploit say�, 2N'ye diploit say� denir. 2N kromozomlar, N -1 say�da �zde� �ift kromozom (bunlara �otozom� denir) ile birbirine benzemeyen, bazen "gonozom" ad� verilen bir �ift cinsel kromozomdan olu�ur. Erke�in heterogametli oldu�u t�rlerde (insanda oldu�u gibi) erkekte bir XY �ifti, di�ide bir XX �ifti bulunur. Ku�lar�n �o�unda di�i he- terogametlidir. Baz� nadir t�rlerde erkek X, di�i XX'tir. insan t�r�nde kromozom say�s� 2N = 46'd�r. Yani 22 �ift otozom ve bir �ift cinsel kromozom vard�r (Tjio ve Levan 1956). [KARYOT�P] Diploit say� �rnekleri: sirkesine�i 8; kurba�a 26; �ekirge 30; tavuk 30, art� "toz� halinde bir�ok par�ac�k; fare 42; koyun 54; ke�i 60; tav�an 44; t�t�n 48.

� Bi�im, boy.
Kromozomlar yaln�z h�cre b�l�nmesi s�ras�nda ve �zellikle metafaz evresinde saptanabilir. Uzunluklar 5 ila 15 n aras�nda de�i�ir. �zerinde, yeri kromozoma g�re de�i�ik olan ve "santromer" ad� verilen sabit ve de�i�mez esas bir bo�um, bir de sabit olmayan ve her zaman bulunmayan ikincil bo�umlar vard�r.

� Yap�.
Kromozomlar, molek�l yap�s� �ok iyi bilinen uzun dezoksiribon�kleik asit zincirlerinden (DNA) ve "histor�" denilen �zel proteinlerden olu�ur. Kromozomlar�n yap�s�n�n ��l� oldu�u d��n�lmektedir Ana yap�, "n�kleozom� denen 4 protein alt -biriminden (hist�nlar) olu�an ��elerin �evresine dolanm�� olan bir DNA molek�l�d�r. Zincir bir n�kleozomun �evresini 2 kez doland�ktan sonra serbest hale ge�er. Sonra bir ba�ka n�kleozomun �evresini 2 kez dolan�r ve b�yle s�rer gider. Bu ana yap� sarmal hale gelerek bir ikincil yap� olu�turur; bu yap� ortadaki bir protein ekseniyle eklemlenerek, kuyruklularda oldu�u gibi, kromozom tomarlar� halinde b�y�k halkalar olu�turur (bu da ��nc� yap�d�r). DNA zincirlerinin, �zg�l proteinlerin bire�iminden sorumlu "gen" denilen i�lev birimleri halinde d�zenlenmi� olduklar� bilinmektedir. Genlerin uzunlu�u 1 000 ila 2 000 �ift n�kleotit dolay�ndad�r. Bununla birlikte mikroskopta g�r�lemezler. Sirkesine�indeki gibi dev kromo zomlarda g�zle g�r�lebilen a��k ve koyu bantlara bak�larak baz� genlerin konumu ve topografik bozukluklar� ile bunlar aras�nda bir paralellik kurulabilir. Bug�n insan t�r�nde 300'den fazla genin yeri bilinmektedir.

DEVAMI Kromozom Nedir? Kromozomlar�n Yap�s�, �zellikleri ve G�revleri