Kurallý birleþik fiil nedir, örnek verir misiniz?
 

BASÝT FÝÝL
geldim
anlýyorlar
TÜREMÝÞ FÝÝL
sözleþtik
yapýldý
YARDIMCI EYLEM
kayýp etmek
hasta olmak
KURALLI BÝRLEÞÝK FÝÝLLER
yeterli(ebil)gelebilirim
tezlik(iver)kývermiþ

düþeyazmak --yaklaþma.
bileyazmak -- yaklaþma.
geleyazmak -- yaklaþma.
gideyazmak -- yaklaþma.
kalkayazmak -- yaklaþma.

KURALLI BÝRLEÞÝK FÝÝLLER
Yapýlýþ þekilleri þunlardýr:Fiil + yardýmcý fiil

Herhangi bir fiille “yazmak, vermek, bilmek, durmak, gelmek” yardýmcý fiillerinden oluþur.
Bu yardýmcý fiilleri kendi anlamlarýný tamamen yitirir, “yeterlik, tezlik, sürerlik ve yaklaþma” olmak üzere dört anlam ifade eder
Ýki fiil arasýna “-a,-e,-ý,-i,-o,-ö,-u,-ü” zarf-fiil eklerinden biri girer.

1)Yeterlik Fiili:
Fiil + “-E” + bil- þeklinde yapýlýr.
Anlam:
Ahmet bu iþi baþarabilir. Baþarmaya gücü yeter. Yeterlik
Bu imkân ve þerait, çok namüsait bir mahiyette tezahür edebilir. Etmesi olasý. Yeterlik Olasýlýk
Yanýnýza gelebilir miyim?Ýzin verir misiniz? Yeterlik Ýstek isteme, rica etme
Herkes kendi iþiyle ilgilenebilir. Buna izi var yeterlik izin verme

Olumsuzu þöyledir:
Gücü yetmezlik anlamý katýyorsa:
Baþar-a-bil-i-r › baþar-a-ma-z
Aç-a-bil-i-r-im › aç-a-ma-m
Oku-y-a-bil-i-r-im › oku-y-a-ma-m
Gel-e-bil-i-r-iz › gel-e-me-y-iz
Gücü yetmezlik ihtimali içeriyorsa:
Yaz-a-bil-i-r-im › yaz-a-ma-y-a-bil-i-r-im
Oku-y-a-bil-i-r-ler › oku-y-a-ma-y-a-bil-i-r-ler
Ýsteðe baðlý oluþta ihtimalin yüzde elli olduðu belirtiliyorsa:
Doð-a-bil-i-r › doð-ma-y-a-bil-i-r
Ol-a-bil-i-r › ol-ma-y-a-bil-i-r

2)Tezlik Fiili:
Fiil + “-Ý” + ver- ve Fiil + “-Ý” + gel- þeklinde yapýlýr.
Anlam:
Bana bir çay alýver. Tezlik, çabukluk
Birden karþýsýna çýkýverdi. Apansýzýn
Onu bir kenara atývermiþler Önemsememe, geliþigüzel yapma
Beklemediðimiz bir anda çýkageldi Apansýzýn
Olumsuzu:
Kapýyý açývermedi açmadý tezlik
Kapýyý açmayýver açma önemsememe

3)Sürerlik Fiili:
Fiil + “-E” + kal-
Fiil + “-E” + gel-
Fiil + “-E” + dur- þeklinde yapýlýr.
Anlam:
Çocuk oturduðu yerde uyuyakalmýþ
Bakakalýrým giden her geminin ardýndan
Sen vitrinlere bakadur, ben birazdan gelirim
Eskiden beri böyle anlatýlagelmiþ.

Bu birleþik fiil tekrar birleþik fiil yapýlabilir.
Çocuk oturduðu yerde uyuyakalabilir
Beni burada alýkoyamazsýnýz.
Sürerlik anlamýný baþka çekimler de verebilir:
Geçen arabalara bakýp durdu.
Olduðumuz yerde dönüp duruyoruz.
Olumsuzu az da olsa yapýlýr:Uyuyakalmamýþ, yol kapalý olduðu için gecikmiþ.

DEVAMI Kurallý Birleþik Fiiller

Kurallý birleþik fiiller bitiþik yazýlýr.
Bak-a-yazdý
Duþ-e-bilmiþ
Yani 2 fiilden meydana gelecek

yardýmcý eylemden önce bir fiil unsurunun getirilmesiyle yapýlýr dunlar da yapýlýþlarýna göre 4 grupta incelenirler.
a_ yeterlilik fiili=fiillere a -bilmek anlamý katar. cümleye gücü yetme baþarmma ihtimal anlamý katar benden bu kadar devamýný yazardým da ödevim var hadi bye (biye)