Basýnç

Hidrostatik basýnç,

basýnç ölçme aygýtlarý

Basýnç Gradyan Kuvvet

Basýnç, bir yüzey üzerine etkide bulunan dik kuvvetin, birim alana düþen miktarý. Katý, sývý ve gazlar aðýrlýklarý nedeniyle bulunduklarý yüzeye bir kuvvet uygularlar. Kuvvetin kaynaðý ne olursa olsun birim yüzeye dik olarak etki eden kuvvete basýnç [P], bütün yüzeye dik olarak etki eden kuvvete de basýnç kuvveti [F] denir.

• P : Basýnç
• F : Kuvvet
• S[G] : Alan

Katýlarda basýnç
Katýlarda basýnç cismin aðýrlýðýnýn taban alanýna bölümü ile bulunur. Katýlarda basýnç kuvveti cismin aðýrlýðýdýr. Katýlarda eðer cismin aðýrlýðý artarsa basýnç artar, taban alaný artarsa basýnç azalýr. Cismin aðýrlýðýnýn yerçekimi ivmesi ile olan iliþkisinden dolayý da basýnç yerçekimi ile de alakalýdýr. Yerçekimi ivmesinin artmasýyla basýnç da artar. Ayný maddeden yapýlmýþ geometrik cisimlerde (silindir, kare dik prizma, küp vb.) basýnç yüksekliðe baðlýdýr. Yüksekliði fazla olanýn basýncý da fazladýr.

P=h.d.g

F=h.d.g.S

• Sývýlarda sývýnýn herhangi bir yerine uygulanan basýncý sývýlar tüm yönlere iletir. Sývýlarýn bu basýncý her yöne iletme prensibinden yararlanýlarak hidrolik fren sistemleri ve krikolar yapýlmýþtýr.

• Cýva sütununun yüksekliði ile (normal basýnç 760 mm)
• Cýva sütununun aðýrlýðý ile (normal basýnç 1033 gr)
• Kuvvet birimi ile (normal basýnç 1013 milibar) ifade edilir.
• Basýnç barometre ile ölçülür. Cývalý barometre, barograf, aneroid baramotre ve altimetre gibi çeþitleri vardýr.

• Yerçekiminin azalýp çoðalmasý,
• Havanýn ýsýnýp soðumasý,
• Yükseltinin artmasý,
• Dünya’nýn ekseni çevresindeki dönüþü,
• Hava yoðunluðunun deðiþmesine neden olur.

• Termik ve dinamik alçak basýnç merkezlerinde benzer hava hareketleri görülür.
• Havanýn yoðunluðu azdýr.
• Hava yükseltici bir hareket gösterir.
• Yeryüzündeki hava hareketi çevreden merkeze doðrudur.
• Merkezden çevreye doðru basýnç artar.
• Dünya’nýn günlük hareketi nedeniyle hava akýmlarý, Kuzey Yarým Küre’de Saat ibresinin tersi yönde, Güney Yarým Küre’de ise saat ibresi yönünde sapmaya uðrar.

• Termik alçak basýncýn etkili olduðu alanlarda hava Sýcaklýðý yüksektir.
• Dinamik alçak basýncýn etkisi altýnda olan yerlerde sýcaklýk düþüktür.

• Termik ve dinamik yüksek basýnç merkezlerinde benzer hava hareketleri görülür.
• Havanýn yoðunluðu fazladýr.
• Hava alçalýcý bir hareket gösterir.
• Yeryüzündeki hava hareketi merkezden çevreye doðrudur.
• Dünya’nýn günlük hareketi nedeniyle hava akýmlarý, Kuzey Yarým Küre’de saat ibresi yönünde, Güney Yarým Küre’de saat ibresinin tersi yönde sapma gösterir.

• Dinamik yüksek basýncýn etkili olduðu yerlerde hava sýcak ve kurudur. Termik yüksek basýncýn etkili olduðu yerlerde ise hava soðuk ve kurudur.

• Ekvator ve çevresinde sýcaklýða baðlý olarak oluþmuþtur.
• Sýcaklýk yüksek olduðu için sýcak çekirdekli siklon da denir.

• Ülkemizde doðu ve kuzeydoðudan sokulan termik kökenli yüksek basýnç alanýdýr.
• Türkiye’yi sadece kýþ aylarýnda Doðu Anadolu ve Balkanlar üzerinden sarkarak etkiler.
• Az fakat etkin Kar yaðýþý ile soðuk ve ayazýn fazla olduðu hava tipini simgeler.
• Balkanlardan sarktýðýnda Azor yüksek Basýncý ile birleþerek Ýzlanda Alçak Basýncý’nýn Türkiye’yi etkilemesine izin vermez. Bu nedenle uzun süreli, sakin ve soðuk kýþ koþullarý yaþanýr.

• Ülkemizi sürekli etkileyen dinamik kökenli yüksek basýnç alanýdýr.
• Kýþýn serin, yaðýþsýz ve batý yönlü rüzgarlarla kendini belli eder. Rüzgar hýzlarý yavaþtýr.
• Kýþýn sürekli alçalýcý hareket gösterdiði ve soðuk yeryüzüne dokunduðu için havanýn alt kýsýmlarýnda soðuk, durgun bir hava katmaný oluþur. Bu durgun hava bölümü içerisinde þehirsel atýklar birikerek hava kirliliðine neden olur.
• Kýþ ayalarýnda Kuzey Afrika üzerinde Ýzlanda Alçak Basýncý’nýn sýcak bölümü oluþarak Ýzlanda Alçak Basýncý’nýn deðiþmesine yardým eder. Yaz aylarýnda ise güneþ ýþýnlarýnýn gelme açýsýna baðlý olarak etki alanýný Akdeniz üzerinden Ýngiltere’ye kadar geniþletir. Bu durumda Türkiye’de kuzey yönlü rüzgarlar etkili olur.

• Dinamik kökenli bu alçak basýnç alaný kýþýn etkilidir.
• Ülkemize batý ve kuzeybatýdan sokulur.
• Hareketli hava kütlelerini getirdiði için rüzgar birkaç Gün ara ile çok farklý yönlerden eser. Rüzgarýn esme yönü güneybatýdan baþlar, kuzeybatýya kadar döner. Bu basýnç merkezinde güney sektörlü rüzgarlar sýcaklýðý artýrýrken, kuzey sektörlü rüzgarlar sýcaklýðý düþürücü etki yapar ve cephesel yaðýþlara neden olur. Özellikle Karadeniz’de bu basýnç alaný etkisiyle cephesel ve orografik yaðýþlar görülür.
• Eðer kendisinden daha sýcak olan Akdeniz’e iner ve uzun bir süre burada kalýrsa nem yüklenir. Türkiye’nin güneybatý kýyýlarýnda aþýrý kýþ yaðýþlarýna neden olur.

• Termik kökenli bu basýnç alaný, yaz aylarýnda karalarýn aþýrý ýsýnmasý nedeniyle oluþmuþtur.
• Ülkemizde güney ve güneydoðudan sokulan ve yaz aylarýnda etkili olan Basra Alçak Basýncý;

1. Aþýrý çöl sýcaklarýnýn yaþanmasýna,
2. Yaz baþlarýnda karalarýn fazla ýsýnmasý ve atmosferin üst kýsýmlarýnýn daha soðuk olmasý nedeniyle ani, gök gürültülü, saðanak yaðýþlara,
3. Azor Yüksek Basýncý’nýn da etkisiyle kuzey yönlü rüzgarlarýn etkin olmasýna neden olur.

BASINÇ

Birim yüzeye etkiyen kuvvet (simgesi P,p). SI birim sisteminde birimi paskaldýr. Ayrýca inç kareye düþen libre (psi) olarak ve santimetre kareye düþen din (bari) ya da kilogram olarak da ölçülür. Atmosfer, mm. Hg (milimetre cýva okunur), milibar da birer basýnç birimidir. Kinetik teoriye göre, gazlarda basýnç, gaz moleküllerinin, içinde bulunduklarý kabýn çeperlerine çarpmalarýyla ilgilidir.

Ýdeal gazlar için basýnç, mutlak sýcaklýkla doðrudan, hacimle ters orantýlýdýr. Hareketli olmayan bir sývýnýn basýncý hidrostatik basýnç olarak adlandýrýlýr. Bu basýnç, derinlikle artar ve eþit derinlikteki bütün noktalarda aynýdýr. Sabit sýcaklýk altýndaki bir gazýn basýncý, yükseklikle birlikte azalýr; bu azalma, sývýlardaki gibi lineer deðil, üsteldir. Düzgün hareket hâlindeki sýkýþtýrýlamayan bir akýþkanýn basýncý, hýzý ve yüksekliði arasýndaki iliþki, Bernouilli eþitliðiyle ifade edilir. Bir sývý, deðiþken kesitli bir borunun içinde akarken, kesitin daraldýðý yerlerde yüksek hýz ve düþük basýnç oluþtuðu gözlenir.

Gaz basýncý en doðru þekilde, bir silindir içinde, yüzey alaný bilinen pistonun aðýrlýðýyla gaz basýncýndan doðan kuvvetin dengelenmesiyle ölçülür. Kapalý kaplardaki basýnçlar yani atmosfer basýncýnýn üzerindeki basýnçlar manometreyle ölçülür. Mutlak basýnçsa, atmosfer basýncýnýn bu deðere eklenmesiyle bulunur. Pratikte bu iki basýnç, "ata" ve "atü" biçiminde ifade edilir.

Sývýlarda basýnç: Bir sývý, içinde bulunduðu kabýn kenarlarýna veya içine daldýrýlmýþ cisimlere kuvvetle tesir eder. Bir sývýnýn 1 sm.2'lik yüzeye yaptýðý basýnca, «hidrostatik basýnç» denir. Sývýlar pek az sýkýþabilirler. Bu özelliklerinden faydalanýlarak su cendereleri ve hidrolik frenler yapýlmýþtýr.

Gazlarda basýnç: Gazlar da, ayný sývýlar gibi içinde bulunduklarý kabýn kenarlarýna bir basýnç yaparlar. Fakat gazlarýn basýncý pek önemli deðildir. Hava basýncý barometre ile ölçülür. Kapalý bir kapta bulunan bir gazýn ve su buharýnýn basýncýný ölçmek Ýçin de «manometre» denilen alet kullanýlýr.

Birim alana dik olarak etki eden kuvvet miktarý. Bu kuvvet, aðýrlýk, zorlama veya gaz moleküllerinin (hareketli olmalarýndan dolayý) yüzeye çarpmalarý neticesi meydana gelen darbelerin toplamý olabilir. Basýnç, yüzeye tesir eden toplam kuvvet miktarýnýn yüzey alanýna bölünmesiyle bulunur. (P= F/S) basýncýn ölçüsünü ifade etmek için pekçok birim kullanýlýr. MKS (metre, kilogram, saniye) birim sisteminde basýnç birimi Newton/m2 dir. (Bu da bir pascal’a eþittir.)

Kuvvet, kütle ile ivmenin çarpýmýna eþittir. Kütle birimi kg, ivme birimi m/sn2 ise, kuvvet birimi newton= kg.m/sn2 dir.) CGS (santimetre, gram, saniye) birim sisteminde basýnç birimi dyn /cm2dir. (Bu da bir bari’ye eþittir.) Bari birimi çok küçük olduðundan bunun 106 katý (milyon katý) olan bar kullanýlýr. (dyn, CGS sisteminde kuvvet birimidir ve dyn= gr.cm/sn2 dir.) mühendislik sisteminde kuvvet olarak kg kullanýldýðýndan basýnç birimi kg/cm2 dir. Ýngiliz birim sisteminde ise basýnç birimi psi= 1b/inç2dir.

Çok kullanýlan diðer bir basýnç birimi de atmosfer dir ki, 76 cm yüksekliðindeki civa sütununun birim alana yaptýðý basýnçtýr. Civanýn özgül aðýrlýðý 13,6 gr/cm3 olduðundan, atmosfer 1,033 kg/ cm2 ye eþittir. Buna benzer bir basýnç birimi de 1 mm civa sütununun yaptýðý basýnca eþit olan Tordur. Sývýlarýn ve gazlarýn yaptýðý basýnç, daha deðiþik bir açýdan deðerlendirilir. Sývýlar, içinde bulunduðu kabýn yan çeperlerine ve içlerindeki herhangi bir noktaya da basýnç uygularlar. Belli bir derinlikteki basýnç, o noktanýn üzerinde kalan sývý sütununun yüksekliði ile sývý özgül aðýrlýðýnýn çarpýmýna eþittir. Sývýlarýn basýncý aðýrlýktan ileri gelmektedir. Sývýlar hemen hemen sýkýþmaz.

Yani basýnç altýnda yoðunluðu sabit kalan akýþkanlardýr. Gazlar ise tam tersine, sýkýþabilir akýþkanlardýr ve bu sebeple basýnçla yoðunluðu deðiþir. Bundan dolayý deniz seviyesinde hava basýncý maksimum deðerdedir ve bu da 760 mm civa sütununun basýncýna eþittir. Deniz seviyesinden yükseldikçe, basýnç, hem hava sütununun kýsalmasýndan, hem de yoðunluðun azalmasýndan dolayý düþer. Üst kýsýmlardaki havanýn aðýrlýðý alt kýsýmlardaki havayý sýkýþtýrdýðýndan alt kýsýmlarýn yoðunluðu daha fazladýr.

Gazýn bulunduðu yer, atmosfer gibi çok geniþ deðilse, gazýn aðýrlýðýnýn basýnca tesiri çok azdýr. Çünkü gazlarýn yoðunluðu çok küçüktür. Küçük kaplar gibi, aðýrlýðýn ihmal edilebileceði durumlarda basýnç, gazýn moleküllerinin çeperlere çarpmasýndan ileri gelir. Kapalý kaplardaki gaz basýncýný ölçmek için Manometre, atmosfer basýncýný ölçmek için ise Barometre denilen aletler kullanýlýr. Basýnç ifade edilirken, mutlak basýnç ve efektif basýnç olmak üzere iki tarif kullanýlýr. Ýçinde yaþadýðýmýz atmosferde hali hazýrda mevcut olan bir atmosfer basýncý vardýr. Bu basýnç, atmosfere açýk olan gaz ve sývý sistemlerine tesir eder.

Dolayýsýyla atmosfere açýk sistemlerde sývý veya gaz sütununun yüksekliði ile özgül aðýrlýðý çarparak bulduðumuz basýnç gerçek basýnç deðildir. Buna bir de atmosferin yaptýðý basýncý eklemek gerekir. Bu toplam basýnca "mutlak basýnç" denir. Diðer taraftan atmosferin basýncýný gözönüne almayýp, içinde yaþadýðýmýz çevrenin basýncýný sýfýr kabul ettiðimiz zaman bulunan basýnca ise "efektif basýnç" adý verilir. Yani mutlak basýnç, atmosfer basýncý ile efektif basýncýn toplamýna eþittir. P= mutlak basýnç Pa= atmosfer basýncý Pe= efektif basýnç P= Pe+ Pa'dýr.

Basýncý etkileyen faktörler

1. Sýcaklýk: Isýnan havanýn molekülleri birbirinden uzaklaþýr, hava geniþler, hafifler ve yükselir. Yükselen havanýn yere uygulamýþ olduðu basýnç azalýr. Dolayýsýyla sýcaklýðýn artmasýyla basýnç azalýr. Ekvator ve çevresi, güneþ ýþýnlarýný yýl içerisinde daima dik ve dike yakýn açýlarla aldýðý için, sýcaklýk deðerleri her mevsim yüksektir. Sýcaklýðýn her mevsim yüksek olmasýndan dolayý sürekli alçak basýnç alanlarýdýr. Soðuyan havanýn hacmi daralýr, sýkýþýr, aðýrlaþýr ve alçalmaya baþlar. Alçalan havanýn yere yapmýþ olduðu basýnç da artar. Kutuplar ve çevresine güneþ ýþýnlarý daima yatay açý ile düþer. Ayrýca yýlýn belli zamanlarýnda, güneþ hiç doðmadýðý için sýcaklýk deðerleri düþüktür. Kutuplar ve çevresinde sýcaklýk her mevsim düþük olduðu için sürekli yüksek basýnç alanýdýr. Sýcaklýk ile basýnç arasýnda ters orantý vardýr.

2. Yerçekimi: Maddenin aðýrlýðýný yerçekimi belirler. Dünya’nýn geoid þeklinden dolayý, Ekvator’dan kutuplara doðru yer çekimi, artmaktadýr. Buna baðlý olarak atmosferin yere yapmýþ olduðu basýnç deðeri de enleme baðlý olarak deðiþmektedir. Teorik olarak yerçekiminin etkisi, Ekvator’dan kutuplara doðru atmosfer basýncýný, arttýrýcý rol oynamaktadýr. Yerçekimi ile basýnç arasýnda doðru orantý vardýr.

3. Yükselti: Deniz seviyesinden yükseldikçe atmosferin kalýnlýðý ve gazlarýn yoðunluðu azalmaktadýr. Yoðunluðun azalmasýna baðlý olarak, yükseldikçe basýnç da azalýr. Yükseldikçe basýnç yaklaþýk her 10,5 metrede 1 mm düþer. Yükselti ile basýnç arasýnda ters orantý vardýr.

4- Dinamik Etkenler (Günlük Hareket): Hava kütlelerinin, sýcaklýk dýþýnda baþka bir kuvvetle, alçalarak yýðýlmasý veya yükselerek seyrekleþmesi sonucunda da basýnç deðerleri deðiþir. Dinamik etkenlerin rolü, atmosferi oluþturan gazlarýn, atmosfer yoðunluðunu etkilemesi ile olur. Buna göre yoðunluðun artmasý ile basýnç artar. Yoðunluðun azalmasýna baðlý olarak, basýnç da azalýr.

Örneðin Ekvator’dan yükselen hava kütlelerinin 30° enlemeleri çevresinde alçalmasýyla Asor ve Hawaii gibi dinamik yüksek basýnçlar oluþmaktadýr. Yine 60° enlemleri civarýnda karþýlaþan Batý rüzgârlarý ile Kutup rüzgârlarý yükselmeye uðrar.Burada Ýzlanda ve Aleut gibi dinamik alçak basýnçlar oluþur. Yoðunluk ile basýnç doðru orantýlýdýr. 1 nolu kapta gazlarýn miktarý fazla olduðundan yoðunluk fazladýr. Yoðunluðun artmasý basýncý arttýrýr.

Basýnç Merkezlerinin Özellikleri

1) Alçak Basýnç: 1013 milibardan daha az olan basýnçlara alçak basýnç denir. Ýki yönlü hareketi vardýr.

• Dikey Yönlü Hava Hareketi: Alçak basýnç alanýnýn merkezinde hava hareketi yükselici bir özellik gösterir.
• Yatay Yönlü Hava Hareketi: Alçak basýnç alanlarýndaki yatay yönlü hava hareketi çevreden merkeze doðrudur. Ancak bir doðru boyunca ilerlemez. Dünyanýn dönmesi nedeniyle sapmalar olur. Kuzey yarým kürede esme yönünün saðýna, Güney yarým kürede ise esme yönünün soluna sapar. Daha kolay bir ayrým ise KYK’de “S”, GYK’de ise ‘Ters S’ oluþturur.

• Dikey Yönlü Hava Hareketi: Yüksek basýnç alanlarýnýn merkezinde hava hareketi alçalýcý bir özellik gösterir.
• Yatay Yönlü Hava Hareketi: Yüksek basýnç alanlarýndaki yatay yönlü hava hareketi, merkezden çevreye doðrudur.

• Alçak basýnç alanlarýnda
• Yükselici hava hareketi vardýr.
• Hava hareketi çevreden merkeze doðrudur.
• Yýllýk yaðýþý fazla olan yerler.
• Gökyüzü kapalý-bulutlu
• Yerin ýsý kaybý azdýr. Sýcaklýk farký az.
• Bitki örtüsü gürdür.

• Alçalýcý hava hareketi vardýr.
• Hava hareketi merkezden çevreye doðrudur.
• En az yaðýþlý yerler
• Gök yüzü açýk.
• Yerin ýsý kaybý fazla. Sýcaklýk farký fazladýr.
• Bitki örtüsü cýlýzdýr.

BASINÇ

• Akustik basýncýn tepe deðeri, bir akustik titreþimin belirli bir zaman aralýðýnda, bir akýþkanýn bir noktasýný etkileyen ani akustik basýncýn en büyük deðeri.
• Ani akustik basýnç, bir akýþkanýn bir noktasýnda, belli bir andaki basýnçla statik basýnç arasýndaki fark.
• Etkili akustik basýnç, dönemsel bir akustik titreþim için bir akýþkanýn bir noktasýnda bir dönem boyunca etkili olan ani akustik basýnçlarýn ikilenik ortalamasý.
• Iþýným basýncý, esnek bir ortamda yayýlan akustik bir titreþimin, bir engelin belli bir noktasýna uyguladýðý basýnç.
• Maksimum akustik basýnç, bir akýþkanýn bir noktasýnda, dönemsel akustik bir titreþimin belli bir çevrimi boyunca etkili olan ani akustik basýncýn en büyük deðeri. Statik basýnç, akustik bir titreþim yokluðunda bir akýþkanýn bir noktasýný etkileyen basýnç.

• Atardamar basýncý, içindeki kanýn atardamar çeperine yaptýðý basýnç. (Maksimum basýnç ya da sistol basýncý, kalp kasýldýðý zaman ortaya çýkan basýnçtýr. Minimum basýnç ya da diyastol basýncý, kalbe kan dolduðu zamanki basýnçtýr.)
• Basýnç düþmesi, bir organizmanýn yüksek bir basýnçtan alçak bir basýnca geçmesi ile meydana gelen deðiþiklik. (Bk. ansikl. böl.)
• Toplardamar basýncý, içindeki kanýn toplardamar çepe rine yaptýðý basýnç. (Bk. ansikl. böl.)
• Yüksek basýnç — HÝPERBAR.

• Basýnç düþmesi, bir uçak kabininin ya da bir uzay gemisindeki mürettebat kabininin iç basýncýnýn azalmasý. (Bir uzay gemisi mürettebat kabinindeki basýnç düþmesi istenerek [uzaya çýkýþtan önce] saðlanabildiði gibi kazayla da [kabinin ya da aracýn sýzdýrmazlýðýnýn yitimi] doðabilir. Kazadan kaynaklanan ani basýnç düþmesi, 11 haziran 1971'de Soyuz kabininde olduðu gibi uzay giysisi giymemiþ astronotlarýn ya da kozmonotlarýn ölümüne yol açar.)
• Basýnç düþürmek, bir uçak kabininin ya da bir uzay gemisindeki mürettebat kabininin basýncýný azaltmak.

• Basýnç giderici, kapalý bir kapta bulunan sýkýþtýrýlmýþ havayý, gazý ya da buharý, yavaþ yavaþ normal basýnca getirmeye yarayan aygýt.
• Basýnç yükseltici, bir akýþkanýn basýncýný artýrmaya yarayan kompresör ya da pompa. (Bir yapýnýn yüksek katlarýný beslemek için daðýtým aðýnýn basýncý yetersiz kalýrsa bu aygýtlar devreye girer.)

• Basýnç düþmesi, bir havalandýrma devresinde hava akýþýnýn basýncýndaki azalma. (Basýnç düþmesi olan bir ocakta, hava basýncý giriþten baþlayarak çýkýþtaki vantilatöre doðru gittikçe azalýr; vantilatörün görevi basýncý, yerel atmosfer basýncý düzeyinde tutmaktýr.)
• Arazi basýncý, cevher çýkarmadan kaynaklanan boþluklarýnýn etkisiyle gerilmelerin daðýlýmýndaki deðiþmenin yol açtýðý olaylarýn tümü. (Bu olaylar kayaç mekaniðinin ana konusudur.)
• Bir kayacýn basýnç dayanýmý, bir kayacýn ezilmeden dayanabildiði basýnç. (Basýnç dayanýmý, maden ocaðý topuklarýnýn ölçülerini belirlemede kullanýlan bir parametredir.) [KAYAÇ mekaniði]

• Atmosfer basýncý, belirli bir yerdeki hava katmanýndan kaynaklanan ve milimetre cýva cinsinden ya da bir barometreyle milibar olarak ölçülen basýnç.
• Su buharý basýncý, havanýn içerdiði buharýn kýsmi basýncý. (Her sýcaklýða denk düþen en yüksek basýnçlar bilindiðinden gerçek basýncý ve baðýl nemi hesaplamak için çiy noktasýnýn sýcaklýðý ile havanýn sýcaklýðýný saptamak yeterlidir. Milimetredeki basýncý belirten rakam, metreküpte gram baþýna aðýrlýðý gösteren rakama çok yakýndýr [mutlak nem].)

• Atardamar basýncý, kaný atardamarlara iten kalp kasýlmalarýndan ve bu itiþe karþý atardamarýn gösterdiði dirençten doðar. Basýnç, bir kalp atýþý süresi içinde en yüksek 130 mm cýva basýncý ile en az 70 mm cýva basýncý arasýnda oynar. Ayrýmsat basýnç, bu iki basýnç arasýndaki farktýr. Ortalama basýnç, atardamar içindeki deðiþken basýncýn saðladýðý akýþýn verdisini saðlayan kuramsal sabit basýnçtýr; bir kalp atýþý süresinin birçok anýnda ölçülen basýnç deðerleri hesaba katýlarak elde edilir. Atardamar basýncý, atardamaýa bir kateter sokularak ve katetere bir manometre baðlanarak çok kesin biçimde ölçülebilir. Reanimasyon ve kateterizm yapýlan birimler dýþýnda, yanlýþ olarak tansiyon aleti denilen sfigmomanometrelerle ölçülür. Aslýnda ölçülen, atardamar tansiyonu deðil, atardamar basýncýdýr. Buna göre, atardamar hipertansiyonu, atardamar tansiyonunun deðil, atardamar basýncýnýn yükseldiði bir hastalýktýr.
• Basýnç düþmesi. Bir denizaltý dalgýcýnda basýnç düþmesi, yani dalgýcýn su yüzüne çýkmasý, çok hýzlý olursa, atardamarlarda azot kabarcýklarý oluþmasý ve bunlarýn önemli önemsiz çeþitli bölgelerde týkanmalara neden olmasý yüzünden çeþitli sakatlýklar ve aðýr bozukluklar ortaya çýkabilir. Deride oluþan kabarcýklar tehlike iþaretidir; daha aðýr olan eklem aðrýlarý ve özellikle sinir sistemi arýzalan ölüme götürebilir. Tedavi için acil gereksinimler yerine getirildikten sonra hasta yüksek basýnç kasalarýnda yeniden basýnç altýna sokulmalýdýr.
• Toplardamar basýncý. Kalbin kasýlmasý ile deðiþmez. Kalbe yakýn toplardamarlarda atmosfer basýncýndan azýcýk yüksektir (anatoplardamarlarda 5-10 mm cýva yüksekliði);ayakta dururken bacaklarda biraz daha yüksektir ve toplardamar kapakçýklarýnda yetersizlik varsa bu basýnç daha da yükselir (o zaman anatoplardamardaki basýnç düzeyine ulaþabilir, çünkü ölçümün yapýldýðý nokta ile bu damarlar arasýndaki kan sütununun hidrostatik basýncý da buna eklenir); anatoplar- damarlarýn yukarýsýnda bulunan toplardamarlarda, basýnç düþüktür ve atmosfer basýncýnýn altýna inebilir (örneðin boyun toplardamarlarý, bunlarda bir yara açýlmasý, havanýn damara girmesine ve akciðerde hava ambolisine neden olabilir).

Akýþkanlarda Akýþ Hýzý ile Akýþkan Basýncý Arasýndaki Baðlantý!

Basýncýn Hal Deðiþimine Etkisi!