Vurmal� �alg�lar - Zil

Zil
MsXLabs.org & Temel Britannica & Vikipedi

Zil, T�rk m�zi�inde ve di�er bir �ok Orta Do�u �lkesinin m�zik k�lt�r�nde var olan bir usul vurma �alg�s�d�r. Yuvarlak bi�imlidir ve genellikle pirin�ten yap�l�r, ama imalat�nda ba�ka ala��mlar da kullan�labilmektedir. Ortas�nda deriden ya da ipten yap�lm�� tutamaklar bulunur. Bu tutamaklarla iki zil birbirine �arp�larak �al�nmaktad�r. Oryantal m�zik icras�nda kullan�lan k��k zillerin �ap� 5 cm civar�ndad�r. Ayr�ca mehter m�zi�inde kullan�lan �e�itli boylarda ziller de vard�r.
Arap �lkelerinde kastanyet i�in sāgāt (صاجات) ya da zagat terimi kullan�lmaktad�r. Zile benzer bir ba�ka �alg� da Tibetliler'in kulland�� ting�a ad� verilen bir enstr�mand�r.

Kastanyet

https://www.msxlabs.org/forum/attachments/19968d1262550162-zil-calgisinin-ozellikleri-nelerdir-250px-zils.jpg

Zil, vurmal� bir �alg�d�r. �ok eski �a�lardan beri kullan�ld�� bilinen bu �alg� �nceleri tun�tan yap�l�yordu. Daire bi�iminde olan ve tencere kapa��n� and�ran bu m�zik aleti daha sonra pirin�ten yap�lmaya ba�land�. Zil ya ikisi birbirine vurularak ya da tek bir zile baget denen sopayla vurularak ses ��kart�r. Birbirine vurularak �al�nan zillerin ortalar� deliktir. Buradan ge�irilen deri bir �erit, zilleri elde tutmaya yarar. Vurma s�ras�nda titre�imin kaybolmas�n� ve buna ba�l� olarak sesin bo�ulmas�n� �nlemek i�in ziller birbirine vurulurken hafif�e kayd�r�l�r. Buna g�re vuru� bi�imi ayarlanarak sesin s�rekli ya da s�reksiz olmas� sa�lanabilir. Bando ve klasik m�zik orkestralar�nda kullan�lan ziller genellikle bu t�rdendir. Klasik orkestrada tokmakla �al�nan tekli ziller de kullan�l�r. Dans ya da caz orkestralar�ndaki ziller ise �o�unlukla davul ile birlikte kullan�lan ritim ara�lar�d�r. Davul ile birlikte kullan�lan ziller genel olarak iki �e�ittir. Bunlardan biri tek bir zildir ve dikey bir �ubu�un �zerine oturtulmu�tur; bagetle vurularak ses elde edilir. �teki ise tam �st �ste gelecek bi�imde duran ve ayakla y�netilen bir pedal arac�l��yla �al�nan bir �ift zilden olu�ur. Kontrzil (kontrazi) denen bu zilin sesi �tekine g�re daha bo�uktur. Bateriye ba�l� olarak bir�ok zil kullan�labilir.
Zil orkestraya 18. y�zy�lda girdi. Zilin bat�da bu t�r kullan�m�nda Osmanl� askeri bandosu olan Mehterhane'nin etkisi vard�r.

Halile

Zil, Mehterhane'nin en �nemli �alg�lar�ndand�. "Halile" ad�yla da an�lan zilin �e�itli b�y�kl�kte olanlar� vard�. Halile, Mevlevi m�zi�inde kud�mden sonra en �nemli ritim �alg�s�d�r. �stanbullu Zilciyan ailesinin �retti�i ziller, �zel ve form�l� gizli tutulan ala��m� sayesinde �ok iyi t�nlad��ndan d�nyaca tan�nm��t�r.
K��k boyutlu ziller ise iki parma�a tak�larak �al�n�r. �ki elde birden bulunan bu ziller �alg�lara e�lik etmek i�in kullan�ld�� gibi halk oyunlar� oynan�rken de oyuncular taraf�ndan kullan�l�r. �lkemizde ve �zellikle de Arap �lkelerinde �ok kullan�lan bir m�zik aletidir.